ఒక్క మైక్రోసాఫ్ట్‌ మాత్రమే కాదు... అమెజాన్, గూగుల్, ఫేస్‌బుక్‌ వంటి అనేక దిగ్గజ ఐటీ కంపెనీల తాజా పరిస్థితి సైతం ఇదే. వరుసగా ఉద్యోగాల్లో కోతలు పెడుతున్నాయి. ఒక్కసారిగా వేలాది మందిని తొలగిస్తున్నాయి. కోవిడ్‌ కాలంలో శరవేగంగా విస్తరించిన ఐటీ, ఆన్‌లైన్‌ సేవలతో లాభాలు పిండుకున్న టెక్‌ కంపెనీల అభివృద్ధి బుడగ ఇప్పుడు పేలడానికి సిద్ధంగా ఉందా? బేజారెత్తిన టెక్‌ కంపెనీల పరిస్థితికి కారణం ఏమిటి? భవిష్యత్తులో వాటి పునరుద్ధరణ జరిగే అవకాశం ఉందా? ‘‘రెండో డిజిటల్‌ విప్లవానికి నాంది పడింది. ప్రతి కంపెనీ, ప్రతి పరిశ్రమ ఆన్‌లైన్‌ సేవల వైపు మొగ్గుతోంది. ఇది మా కంపెనీకి లాభాలను ఒనగూర్చుతోంది’’ – ప్రపంచవ్యాప్తంగా కోవిడ్‌ ఆంక్షల వేళ మైక్రోసాఫ్ట్‌ సీఈఓ సత్య నాదెళ్ల్ల వ్యాఖ్య ‘‘కోవిడ్‌ తర్వాత పరిస్థితులను పునఃసమీక్షించుకోవాల్సిన అవసరం ఏర్పడింది. ఆర్థిక పరిస్థితులను చక్కదిద్దుకోవడం కోసం 10 వేల మంది ఉద్యోగులకు ఉద్వాసన పలకాల్సి వస్తోంది’’  - కోవిడ్‌ వ్యాప్తి తగ్గిన ప్రస్తుత తరుణంలో సత్య నాదెళ్ల చేసిన తాజా ప్రకటన ఉద్వాసనల పర్వం.. కోవిడ్‌ కాలంలో అనుకోకుండా వచ్చి పడిన అవకాశంతో అభివృద్ధి పుంతలు తొక్కిన టెక్‌ సంస్థలు శరవేగంగా విస్తరణపర్వం మొదలుపెట్టాయి. ప్రపంచం నలుమూలలకు విస్తరించే క్రమంలో లక్షలాది మందికి ఉద్యోగాలు ఇచ్చాయి. అమెజాన్‌ ఒక్కటే 2022 సెప్టెంబర్‌ నాటికి ఏడాది మొత్తం 5 లక్షల మందికి ఉద్యోగాలు ఇచ్చింది. ఫేస్‌బుక్‌ మాతృ సంస్థ మెటాతోపాటు మైక్రోసాఫ్ట్, గూగుల్‌ వంటి ఐటీ దిగ్గజాలు కూడా లక్షలాది ఉద్యోగాలు కల్పించాయి. గతేడాది చివరికి వచ్చే సరికి పరిస్థితులు మారడం మొదలైంది. లాభాల్లో కోత పడతుండటంతో కంపెనీలు ఉద్యోగులను తొలగించడం మొదలుపెట్టాయి. ఒక్క 2022లోనే టెక్‌ కంపెనీలన్నీ కలిపి 1,64,411 మంది ఉద్యోగులకు ఉద్వాసన పలికినట్లు లేఆఫ్స్‌ ఎఫ్‌వైఐ అనే సంస్థ సేకరించిన సమాచారంలో వెల్లడైంది. ఈ సంస్థ లెక్క ప్రకారం ఈ ఏడాది ఇప్పటికే 658 టెక్‌ కంపెనీలు 1,91,416 మంది ఉద్యోగులను తొలగించాయి. కేవలం టెక్‌ స్టార్టప్‌ కంపెనీలకు మాత్రమే నిధులు సమాకూర్చే సిలికాన్‌ వ్యాలీ బ్యాంక్‌ (ఎస్‌వీబీ) ఈ ఏడాది మార్చిలో కుప్పకూలడం ఐటీ కంపెనీలకు మరో శరాఘాతంగా పరిణమించింది. నిధుల కొరతతో అనేక కంపెనీలు మూతపడటమో, ఉద్యోగాలను తొలగించడమో చేశాయి. గతేడాది నవంబర్‌లో 11,000 ఉద్యోగాల కోతపెట్టిన మెటా... మళ్లీ ఈ ఏడాది మార్చిలో మరో 10 వేల మందిని తొలగించింది. అమెజాన్‌ 2022 నవంబర్‌లో 10,000 మంది, 2023 జనవరిలో 8 వేల మంది, మార్చిలో 9 వేల మంది ఉద్యోగులను తొలగించింది. యాక్సెంచర్‌ ఈ ఏడాదిలో ఇప్పటికే తన ఉద్యోగుల్లో 2.5 శాతం అంటే దాదాపు 19 వేల మందిని తొలగించింది. ట్విట్టర్‌ను కైవశం చేసుకున్న తర్వాత ఆ సంస్థలోని 80 శాతం మంది ఉద్యోగులను తొలగించామని ఎలాన్‌ మస్క్‌ బీబీసీకి ఇచ్చిన ఇంటర్వ్యూలో చెప్పారు. అంటే దాదాపు 6 వేల మంది ఉద్యోగులను తొలగించారు. కాగ్నిజెంట్‌ ఈ నెల 4న 3,500 మందిని తొలగించింది. మైక్రోసాఫ్ట్‌ గత ఐదేళ్లతో పోలిస్తే ఈ ఏడాది మొదటి క్వార్టర్‌లో అత్యల్ప ఆదాయం ఆర్జించింది. అమ్మకాలు 14 శాతం పడిపోయినట్లు సత్య నాదెళ్ల వెల్లడించారు. (వారెవ్వా టెక్నాలజీ.. ఫ్యూచర్‌ స్మార్ట్‌ఫోన్లు ఇలా ఉంటాయా?) ఎందుకీ పరిస్థితి టెక్‌ కంపెనీల తిరోగమ నానికి ఒక్కసారిగా వచ్చిపడ్డ అనేక పరిణామాలు కారణం. కృత్రిమ మేధ, ఆటోమేషన్‌ ఒక కారణమైతే రష్యా, ఉక్రెయిన్‌ యుద్ధం, ఆర్థిక మాంద్యం, డాలర్‌ విలువ పెరగడం, అధిక వడ్డీలు, స్థాయికి మించిన ఉద్యోగుల సంఖ్య వంటి కారణాలు టెక్‌ ప్రపంచాన్ని ఇప్పుడు అతలాకుతలం చేస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా రష్యా–ఉక్రెయిన్‌ యుద్ధంతో మొదలైన ఆర్థిక మాంద్యం ఛాయలు క్రమేణా విస్తరిస్తూ ద్రవ్యోల్బణానికి ఆపై అధిక వడ్డీలకు దారితీశాయి. ఈ పరిణామాలు చోటుచేసుకుంటున్న తరుణంలోనే కృత్రిమ మేధ, ఆటోమేషన్‌ ఉప్పెనలా వచ్చిపడి టెక్నాలజీ సంస్థల అభివృద్ధికి గండికొడుతున్నాయి. ఏఐ అత్యంత నాణ్యమైన, నమ్మకమైన ప్రత్యామ్నాయాలను సృష్టిస్తూ శరవేగంగా అన్ని రంగాలను కమ్ముకుంటోంది. ఇంతవరకు మానవ సంపదపై ఆధారపడి పనిచేస్తున్న టెక్‌ కంపెనీల ఉత్పాదనలను కృత్రిమ మేధ క్షణాల్లో అతిచౌకగా రూపొందిస్తుడటంతో ఆయా కంపెనీల ఆదాయంపై దెబ్బపడుతోంది. దాంతో గత్యంతరం లేక కంపెనీలు ఉద్యోగులను భారీగా తగ్గించుకొని ప్రత్యామ్నాయ మార్గాలను అన్వేషిస్తున్నాయి. టెక్‌ ప్రపంచాన్ని వేధిస్తున్న మరో కారణం ద్రవ్యోల్బణం. ప్రస్తుత ధరల స్థాయి గత 40 ఏళ్లలోనే అత్యధికం. పెరుగుతున్న వస్తువులు, సేవల ధరలతో వినియోగదారులు టెక్‌ కంపెనీల ఉత్పాదనలు, సేవలను భరించలేని స్థాయికి చేరుకుంటున్నారు. ధరలను అదుపు చేయడానికి ప్రభుత్వాలు వడ్డీ రేట్లను పెంచుతుండటం టెక్‌ కంపెనీలకు దెబ్బమీద దెబ్బగా పరిణమిస్తోంది. అమ్మకాలు తగ్గి ఆదాయం పడిపోతుండటం కంపెనీలు నడపడానికి రుణాలు తీసుకోలేక ఉద్యోగుల ఉద్వాసనకు ఉపక్రమించాయి. కరోనా వేళ మార్కెట్‌ను సరిగ్గా అర్థం చేసుకోలేక, తమ అభివృద్ధి శాశ్వతమని భావించి అడ్డగోలుగా ఉద్యోగులను తీసుకున్నామని మెటా అధిపతి జుకర్‌బర్గ్, సేల్స్‌ఫోర్స్‌ అధినేత మార్క్‌ బెన్యాఫ్‌ ఒప్పుకున్నారు. టెక్‌ దిగ్గజాలకు భిన్నంగా యాపిల్‌ కంపెనీ మాత్రం ఉద్యోగ నియామకాల్లో సంయమనం పాటించింది. కోవిడ్‌ కాలంలో ఉద్యోగుల సంఖ్యను కేవలం 20 శాతమే పెంచుకుంది. దాంతో ఇంతవరకు ఉద్యోగులను తొలగించని టెక్‌ దిగ్గజం యాపిల్‌ ఒక్కటే. టెక్‌ ప్రపంచంలో ప్రస్తుతం చోటుచేసుకుంటున్న పరిణామాలు పాతికేళ్ల నాటి డాట్‌కామ్‌ బుడగను గుర్తుచేస్తోందని నిపుణులు అంటున్నారు. ఏమిటీ డాట్‌కామ్‌ బుడగ? గత శతాబ్దం చివర్లో ఇంటర్నెట్‌ వినియోగంలోకి వచ్చిన తరుణంలో దాని ఆధారంగా పుట్టుకొచ్చిన కంపెనీలు ఊహించని రీతిలో వృద్ధి చెందాయి. పేరు చివర డాట్‌కామ్‌ ఉన్న ప్రతి కంపెనీ విలువ వేలం వెర్రిగా పెరిగిపోయింది. 1995 నుంచి 2000 వరకు ఆన్‌లైన్‌ సేవల పేరిట వెలిసిన కంపెనీలన్నీ ఇబ్బడిముబ్బడిగా పెరిగి శతాబ్దం చివరికి వచ్చే సరికి గాలిబుడగలా పేలిపోయాయి. (Ravindra Jadeja వారెవ్వా జడేజా..అందుకో అప్రీషియేషన్‌ సూపర్‌ పిక్స్‌ వైరల్‌ ) ముందున్న కాలమంతా డాట్‌కామ్‌ కంపెనీలదే అని నిమ్మన వ్యక్తులు, సంస్థలు ఆయా కంపెనీల్లో భారీగా పెట్టుబడులు పెట్టాయి. ఉదాహరణకు 1994లో ఇంటర్నెట్‌ సేవలు అందించేందుకు ఏర్పడిన నెట్‌స్కేప్‌ అనే సంస్థ 1995లో అంటే కేవలం ఏడాది తరువాత పబ్లిక్‌ ఫండింగ్‌కు వెళ్తే ఒక్క రోజులోనే దాని మార్కెట్‌ క్యాప్‌ 278 కోట్ల డాలర్లకు చేరుకుంది. జనరల్‌ మోటార్స్‌కు ఈ విలువ సాధించడానికి 40 ఏళ్లు పట్టింది. 2001 వచ్చే సరికి ఈ డాట్‌కామ్‌ కంపెనీల విలువ కేవలం ఊహాజనితమని అర్థమై అందరూ పెట్టుబడులు ఉపసంహరించుకోవడంతో ఈ కంపెనీలన్నీ కుప్పకూలిపోయాయి. న్యూయార్క్‌ స్టాక్‌ ఎక్సే్ఛంజ్‌ ‘నాస్‌డాక్‌’లో 1995 నుంచి 2000 వరకు క్రమేపీ స్టాక్‌ మార్కెట్‌ ఇండెక్స్‌ 800 శాతం పెరిగితే 2002 వచ్చే సరికి పెరిగిన మొత్తంలో 790 శాతం పడిపోయి దాదాపు మొదటికి వచ్చింది. దాంతో డాట్‌కామ్‌ బుడగ పేలిపోయింది.  (ఇలాంటి టెక్‌ వార్తల కోసం చదవండి సాక్షిబిజినెస్‌) - దొడ్డ శ్రీనివాసరెడ్డి


 భారత మేధో శక్తిసామర్థ్యాలకు, అత్యాధునిక వృత్తి నైపుణ్యాలకు ప్రపంచఖ్యాతిని ఆర్జించిపెట్టిన మన ఐటీ రంగంపై నీలినీడలు కమ్ముకుంటున్నాయి. ఐటీ దిగ్గజాలని పించుకుంటున్న కంపెనీలు నిత్యం వెలువరిస్తున్న లేఆఫ్‌లు లేదా ఉద్వాసనల ప్రక టనలు సర్వత్రా ఆందోళనకు కారణమవుతున్నాయి. నిన్నటి వరకు ‘నూతన సంప  న్నవర్గం’గా పిలిపించుకున్న ఐటీ ఉద్యోగులలో అభద్రత వ్యాపిస్తోంది. ఇన్ఫోసిస్, విప్రోలాంటి ఏడు అతి పెద్ద కంపెనీలు 56,000 మంది ఉద్యోగులను తొలగిస్తా  మని ఇప్పటికే ప్రకటించాయి. మొత్తంగా ఐటీ రంగంలో ఈ ఏడాది చివరికి లక్ష ఉద్యోగాలు గల్లంతవుతాయని అంటున్నారు. ఈ లేఆఫ్‌ల పరంపర మరో నాలుగేళ్ల యినా కొనసాగవచ్చని భావిస్తున్నారు. అమెరికా, ఆస్ట్రేలియా, సింగపూర్‌ వంటి దేశాలు ఉద్యోగ వీసాలపై ఆంక్షలను కఠినతరం చేయడం, విదేశాలలోని ఐటీ కంపె నీలు స్థానికీకరణ బాట పట్టడం, ఐటీ రంగంలో వేగంగా విస్తరిస్తున్న ఆటోమేషన్, మాంద్య పరిస్థితులు తదితర అంశాలను ఈ సంక్షోభానికి కారణాలుగా చెబుతున్నారు.
 
 ఇది మొత్తంగా దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థపైనే తీవ్ర ప్రతికూల ప్రభావాన్ని నెరప వచ్చని అంటున్నారు. ప్రపంచంలోని మూడో అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థను, 120 కోట్ల జనాభాగల దేశాన్ని దాదాపు 40 లక్షల ఉద్యోగులున్న ఐటీ రంగం ఎలా అతలాకు తలం చేయగలదు? పెద్ద నోట్ల రద్దు వంటి అతి పెద్ద కుదుపుకు లోనైనా ఈ ఆర్థిక సంవత్సరంలో 7.6 శాతం జీడీపీ వృద్ధిని సాధించగలమనే ధీమా మనది. అలాం టిది సాంప్రదాయక వ్యాపారంలో ఆరో వంతు మాత్రంగా ఉన్న డిజిటల్‌ రంగం మన ఆర్థిక వృద్ధిపై అంతటి ప్రతికూల ప్రభావాన్ని ఎలా నెరపగలుగుతుంది? సమాధానాలు ఐటీ రంగంలో వెదికితే దొరకవు. ‘చైనాలాగా మనం కూడా ఎగు మతి ఆధారిత వృద్ధిని అనుసరించాలని అనుకోవడం ప్రమాదకరం. విదేశీ మార్కె ట్లలో మాంద్యం నెలకొన్న నేటి పరిస్థితుల్లో తూర్పు ఆసియా దేశాలు.. చైనా అను సరించిన వృద్ధి మార్గాన మనం సాగలేం.
 
 ప్రపంచం నేడు తయారీ వస్తువులను ఎగుమతి చేసే మరో చైనాను భరించగల స్థితిలో లేదు’ అని 2016 జూన్‌లో నాటి ఆర్‌బీఐ గవర్నర్‌ రఘురామ్‌ రాజన్‌ హె చ్చరించారు. ఆయన ప్రస్తావించినది మేక్‌ ఇన్‌ ఇండియా కార్యక్రమంతో వస్తుతయారీలో చైనాతో పోటీపడటం గురించే. కానీ ఆ ఎగుమతి ఆధారిత వృద్ధే 1991 నుంచి మనం అనుసరిస్తున్న అభివృద్ధి వ్యూçహా నికి పునాది. అప్పటి నుంచే మన దేశంలో ఐటీ, ఔట్‌ సోర్సింగ్‌ రంగాలు వేగంగా విస్తరించాయి. ఆశించినట్టుగా మన ఎగుమతులు ప్రపంచ మార్కెట్లను శాసించడం ఒక్క ఐటీ రంగంలోనే సాధ్యమైంది. అదే సమయంలో దేశీయ పారిశ్రామికరంగం, ప్రత్యేకించి చిన్న, మధ్యతరగతి పరిశ్రమలు, వ్యవసాయం నిర్లక్ష్యానికి గురవుతూ వచ్చాయి. ఫలితంగా మన ఆర్థికవ్యవస్థ ఉద్యోగాలులేని వృద్ధి తీరానికి చేరింది. అందుకే ఐటీ రంగ ఉద్యోగులు నేటి ఉద్వాసనల పర్వంలో బెంబేలెత్తి పోవాల్సి వస్తోంది.
 
 అంతర్జాతీయ కార్మిక సంస్థ తాజా నివేదిక ప్రకారం, 1991–2007 మధ్య, భారత్‌ వేగవంతమైన వృద్ధి పథాన సాగిన కాలంలో సైతం మన జీడీపీ వృద్ధి 1 శాతం పెరిగితే ఉద్యోగితా కల్పనలోని వృద్ధి 0.3 శాతం మాత్రమే పెరిగింది. అది ఆ తర్వాత మరింతగా క్షీణిస్తూ 1 శాతం జీడీపీ వృద్ధికి 0.15 శాతానికి దిగజారింది. గత పదిహేనేళ్లుగా మనం అనుసరించిన వృద్ధి వ్యూహంలోని లొసుగులను ఐటీ, ఔట్‌ సోర్సింగ్‌ రంగాల ఉద్యోగుల వేతనాలు సాపేక్షికంగా అధికంగా ఉండటం వల్ల విస్త రించిన ఇతర రంగాల వృద్ధి కప్పిపుచ్చగలిగింది.
 
 సంపన్నులు, అధిక ఆదాయాల ఉద్యోగుల డిమాండుపైనే ఆధారపడి మన కార్పొరేట్‌ రంగం విదేశీ పెట్టుబడులు, సాంకేతికతతో ఆటోమొబైల్స్‌ నుంచి సెల్‌ ఫోన్ల వంటి వినియోగవస్తు తయారీపైనే దృష్టిని కేంద్రీకరించింది. మన ఎగుమతు లతో ప్రపంచ మార్కెట్లను జయించగలమనే ప్రమేయంతో దిగుమతులకు తలు పులు తెరిచాం. ఫలితంగా చౌకగా లభించే విదేశీ వస్తువులతో మన పారిశ్రామిక, వస్తుతయారీ రంగాలు పోటీపడాల్సి వచ్చింది. పోటీపడగలిగేలా వాటిని తీర్చిదిద్దే కృషిని, ఆసరాను అందించే బాధ్యతను ప్రభుత్వాలు విస్మరించాయి. ఫలితంగా పారిశ్రామికరంగంలో నేటికీ పెద్ద ఎత్తున ఉపాధిని కల్పిస్తున్న చిన్న, మధ్యతరగతి పరిశ్రమలు దివాలాల అంచులకు చేరాయి. ఒకప్పుడు మౌలిక పరిశ్రమగా భావిం చిన ఇనుము–ఉక్కు రంగ సంస్థలు దిగుమతుల తాకిడికి తట్టుకోలేక బ్యాంకు రుణాలు చెల్లించలేని స్థితికి చేరాయి.
 
 ఆచరణలో మన ఎగుమతి ఆధారిత వృద్ధి వ్యూహం, దేశాన్ని దిగుమతి ఆధారిత దేశంగా మార్చింది. అందుకు సాక్ష్యం మన వంట నూనెల దిగుమతులే. శాస్త్ర సాంకేతిక పరిజ్ఞానాభివృద్ధిలో ప్రపంచంలోనే అగ్రశ్రేణిలో ఉన్నామనుకుంటున్న మనం ఏటా మనకు అవసరమైన వంట నూనె లలో 60 నుంచి 65 శాతం దిగుమతి చేసుకుంటున్నాం. వంటనూనెల డిమాండు ఏటా 6 శాతం పెరుగుతుంటే ఉత్పత్తి 2 శాతమే పెరుగుతోంది. 1986లో చేపట్టిన టెక్నాలజీ మిషన్‌ ఫర్‌ ఆయిల్‌ సీడ్స్, నూనెగింజల దిగుబడిని పెంచడంలో మంచి ఫలితాలనే ఇచ్చినా 1990ల నుంచి నత్తనడకన సాగింది. కారణం మొత్తంగా వ్యవ సాయరంగంపై ప్రభుత్వాలు చూపిన చిన్న చూపే. లేకపోతే వాతావరణ మార్పు లను తట్టుకునే పంటలు, నీరు పెద్దగా అవసరంలేని మెట్ట పంటల అభివృద్ధి దిశగా వ్యవసాయ పరిశోధనను విస్తరింజేసేవి.
 
 నేటి వ్యవసాయ సంక్షోభాన్ని నివారించ గలిగి ఉండేవి. అదే జరిగి ఉంటే అతిపెద్ద రైతాంగ జనాభా ఆదాయాలు విస్తరించి, విస్తారమైన దేశీయ మార్కెట్‌ ఏర్పడేది. అది వస్తు తయారీ, పారిశ్రామిక రంగాల వృద్ధికి దోహదపడి ఉండేది. నేటి ఐటీ రంగ సంక్షోభాన్ని తట్టుకునే స్థితిలో ఆర్థిక వ్యవస్థ నిలిచేది. స్వేచ్ఛాయుత ఆర్థిక విధానాలను ప్రబోధించి అమలు చేయించిన అమెరికా వంటి దేశాలే నేడు రక్షణాత్మక విధానాలను అనుసరిస్తూ మన ఐటీ, ఔట్‌ సోర్సింగ్‌ రంగాలను సంక్షోభంలోకి నెట్టడం అనైతికమే కావచ్చు. కానీ అసలు బల హీనత వృద్ధి వ్యూహంలోనే ఉన్నదని గుర్తించడం అవసరం. ఇప్పటికైనా దాన్ని పున రాలోచించి, పునర్నిర్వచించుకోకపోతే దేశం లోతైన ఆర్థిక సంక్షోభంలో ఇరుక్కోక తప్పదు.