గులియన్ బ్యారీ సిండ్రోమ్ ,అకస్మాత్తుగా అచేతనంగా!

గులియన్ బ్యారీ సిండ్రోమ్, అకస్మాత్తుగా అచేతనంగా!

 గులియన్ బ్యారీ సిండ్రోమ్ అని పిలిచే ఈ వ్యాధి చాలా చిత్రమైనది. చూడ్డానికి అంతా ఆరోగ్యంగానే అనిపిస్తుంది. వైద్యపరీక్షల్లో వైటల్స్ అని పిలుచుకునే నాడి, రక్తపోటు... ఇవన్నీ సాధారణంగా నార్మల్‌గానే ఉండవచ్చు. కానీ అనారోగ్యమంతా ఆ అచేతనత్వంలోనే ఉంటుంది. కాళ్లూ, చేతులు, మెడ కండరాలతో పాటు... ఒక్కోసారి తలలోని కండరాలూ అచేతనం కావడంతో కళ్లు మూసుకోవడం కూడా సాధ్యం కాని పరిస్థితి. ఆ అరుదైన వ్యాధిపై అవగాహన కోసమే ఈ కథనం.
 
 ముప్ఫై అయిదేళ్ల రమేష్ అప్పటి వరకూ అన్నివిధాలా ఆరోగ్యకరమైన వ్యక్తి. కానీ నడుస్తుండగా తన నడకలో ఒక చిన్న మార్పు గమనించాడు. ఎప్పటిలాగా చెప్పులు తన కాళ్లకు పట్టు చిక్కకుండా జారిపోతున్నాయి. అంతలోనే మరో మార్పు. కూర్చున్న చోటినుంచి లేవాలంటేనే కష్టంగా ఉంది. తనకేదో ఇవ్వాళ్ల కాస్త నీరసంగా, నిస్సత్తువగా ఉందేమో, కాసేపు వెయిట్ చేసి చూద్దామనుకున్నాడు. మర్నాడు ఉదయం షర్ట్‌బటన్స్ పెట్టుకోవడం, తల దువ్వుకోవడం, అన్నం కలుపుకోవడం కూడా సాధ్యం కాలేదు. క్రమక్రమంగా ఒక్కో అవయవం స్వాధీనం తప్పుతున్నట్లనిపించి ఆసుపత్రికి వెళ్లాడు. అలా చూపించుకొని వద్దామనుకున్నవాడు కాస్తా ఆసుపత్రిలో అడ్మిట్ కావాల్సిన పరిస్థితి. ఎందుకంటే... కొద్దిసేపట్లోనే అవయవాలన్నీ చచ్చుబడిపోయినట్లుగా అయిపోయాయి. తీరా ఆసుపత్రిలో చేరాక కొద్దిసేపట్లోనే శ్వాస కూడా కష్టమైపోయింది. గొంతు (స్వరం)లో మార్పు వచ్చింది.
 
 వైద్యపరంగా పరిశీలిస్తే అతడిలో ఆక్సిజన్ పాళ్లు (ఆక్సిజన్ శాచ్యురేషన్) వేగంగా పడిపోతున్నాయి. డాక్టర్లు అతడిని వెంటిలేటర్‌కు కనెక్ట్ చేసి కృత్రిమ శ్వాస ఇవ్వడం మొదలుపెట్టారు. తనకు జరుగుతున్న అన్ని విషయాలూ తనకు తెలుస్తూనే ఉన్నాయి. అంతా స్పృహలోనే. కానీ ఏ అవయవమూ స్వాధీనంలో లేదు. కేవలం కళ్లు, చెవులు తప్ప. చెప్పడానికీ, తన భావాలను కమ్యూనికేట్ చేయడానికీ ఏ విధమైన ఆస్కారమూ లేదు. ఎంతటి కష్టమైన పరిస్థితి! కానీ మనిషిని పరిశీలిస్తే అంతా సక్రమంగానే ఉంది. ఆరోగ్యంగా కనిపిస్తున్నాడు. బీపీ లేదు. షుగర్ లేదు. చెడు అలవాట్లు లేవు. కానీ అకస్మాత్తుగా... క్రమక్రమంగానే శరీరమంతా అచేతనమైపోయింది. కుటుంబానికి  పిడుగుపాటులా తోచిందతని పరిస్థితి. రమేష్ కండిషన్‌కు డాక్టర్లు చెప్పిన కారణం... గులియన్ బ్యారీ సిండ్రోమ్. సంక్షిప్త రూపంలో జీబీ సిండ్రోమ్.
 
 గతంలో దాని తీవ్రత చాలా పరిమితం. ఏడాదిలో లక్షకు ఒకరి నుంచి ఇద్దరిలో మాత్రమే కనిపించే ఈ వ్యాధి ఇప్పుడు చాలా ఎక్కువగా కనిపిస్తోంది. అన్ని వయసుల వారిలోనూ, అన్ని చోట్లా... ఇలా అన్ని రకాలుగా దాని విస్తృతి కూడా  పెరిగింది. ఎనిమిది నెలల పిల్లల నుంచి మొదలుకొని ఎనభై ఏళ్ల వారి వరకూ కనిపిస్తోంది. ప్రధానంగా 50 నుంచి 74 ఏళ్ల వారిలో మరింత ఎక్కువ.
 
 జీబీ సిండ్రోమ్‌లో రోగి అచేతనతకు కారణం: మనలోని ప్రతి అవయవాన్ని మెదడు నియంత్రిస్తుంటుందన్న విషయం తెలిసిందే. మెదడు నుంచి శరీరంలోని అన్ని భాగాలకూ నరాల ద్వారా సమాచార అనుసంధానం జరుగుతూ ఉంటుంది. పరిస్థితులకు అనుగుణంగా మనం కాళ్లు, చేతులతో పాటు అన్ని అవయవాలనూ కదిలిస్తుంటాం. ఈ నరాలన్నింటిపైనా ‘మైలీన్’ అనే పొర ఉంటుంది. ఈ పొర ద్వారానే కదలికలకు సంబంధించిన సమాచారమంతా ఎలక్ట్రికల్ సిగ్నల్స్ ద్వారానే వెళ్తూ, వస్తూ ఉంటుంది. ఆ సిగ్నళ్ల ఆధారంగానే మన కండరాలు కదులుతుంటాయి. మనలోని వ్యాధి నిరోధక శక్తికి సంబంధించిన యాంటీబాడీస్ ఏ కారణం వల్లనో మన మైలీన్ పొరనే నాశనం చేస్తాయి. దాంతో ఈ ఎలక్ట్రిక్ సిగ్నళ్ల ప్రసరణకు అంతరాయం ఏర్పడుతుంది. ఫలితంగా అన్ని కండరాలూ కదలికలనూ కోల్పోతాయి. ప్రతి కండరం అచేతమైపోతుంది.
 
 మొదట నరాలు అచేతనం కావడమన్నది పొడవైన నరం నుంచి ప్రారంభమవుతుంది. అందుకే మెదడు నుంచి కాళ్ల వరకు పొడవుంటే కాలి నరాలు ప్రభావితం కావడం వల్ల కాళ్లు చచ్చుబడిపోతుండటం జీబీ సిండ్రోమ్‌లో మొట్టమొదట కనిపిస్తుంది. ఆ తర్వాత అది క్రమంగా పైవైపునకు పాకుతున్నట్లుగా కనిపిస్తుంటుంది. అంటే... వీపు, చేతులు, మెడ కండరాలు, ఆ తర్వాత చివరగా ముఖం కండరాలు. ఇలా మనిషి మొత్తం... పూర్తిగా అచేతనమైపోతాడు. రెండుకాళ్లూ, రెండుచేతులూ చచ్చుబడిపోయినట్లుగా ఉంటాయి. కానీ అతడిలోని కీలక అవయవాలన్నీ సక్రమంగానే పనిచేస్తుంటాయి. ఇక ఇలా కాళ్లూ, చేతులు మాత్రమే అచేతనమైపోతే పర్వాలేదు. కానీ ఈ అచేతనం కావడం అన్నది అక్కడికే పరిమితమైపోకుండా క్రమంగా ఛాతీ కండరాలు, ఊపిరితిత్తులను పనిచేయించే డయాఫ్రమ్ కండరాలు కూడా ప్రభావితమౌతాయి. దాంతో ఊపిరితీసుకోవడం కష్టమవుతుంది. ఇది ప్రమాదకరంగా పరిణమించే అంశం. దీంతోపాటు గొంతు కండరాలు అచేతనం కావడంతో మాట్లాడటం, మింగడం కష్టమవుతుంది. ఇక ముఖంలోని కండరాలు కూడా అచేతమైతే కళ్లు మూయడం కూడా కష్టమైపోయే పరిస్థితి.
 
 వ్యాధితీవ్రత: ఇలా కండరాలు అచేతనం కావడంలోని తీవ్రత చాలా స్వల్పంగా మొదలుకొని తీవ్రంగానూ ఉంటుంది. స్వల్పంగానే ఉంటే నడవడం కష్టమైపోతుంది. కానీ తీవ్రంగా ఉన్నప్పుడు రోగి పూర్తిగా మంచానికే పరిమితమైపోతాడు. కొన్ని సందర్భాల్లో తీవ్రత మరింత ఎక్కువగా ఉంటే  కాళ్లూ, చేతులకు తిమ్మిర్లు, స్పర్శ తెలియకపోవడం వంటి అనర్థాలూ సంభవించవచ్చు. ఇక మన కాళ్లు చేతులను మన ప్రమేయంతో మనమే ప్రయత్నపూర్వకంగా కదిలిస్తుంటాం. కానీ మన ప్రమేయమే లేకుండా జరిగిపోయే కీలకక్రియలకు సంబంధించిన నరాలు చాలా అరుదుగా ప్రభావితమవుతాయి. అలాంటప్పుడు కొందరిలో గుండె స్పందనలు వేగంగా లేదా మెల్లగా మారడం, బీపీ హెచ్చుతగ్గులకు గురికావడం, ముఖంలో వేడి ఆవిర్లు వస్తున్నట్లుగా అనిపించడం, తీవ్రంగా చెమటలు పట్టడం, మూత్రాశయపు కండరాలపైనా పట్టుకోల్పోయి, మూత్రం బయటకు వెళ్లకపోవడం జరగవచ్చు.
 
 ఇక వ్యాధి ఒకసారి కనిపించడం మొదలయ్యాక అది క్రమంగా ఏడు నుంచి పద్నాలుగు రోజుల పాటు క్రమంగా తీవ్రమవుతూ పోవచ్చు. ఆ తర్వాత అలాగే కొద్దికాలంపాటు పైన పేర్కొన్న అచేతన పరిస్థితి స్థిరంగా ఉంటుంది. ఆ తర్వాత మళ్లీ రోగి కోలుకోవడం మొదలవుతుంది. అలా కోలుకోవడం ప్రారంభించాక శరీరమంతటా నెలకొన్న అచేతన స్థితి క్రమంగా మెరుగుపడుతూ వస్తుంది. అయితే మూడింట రెండు వంతుల మందిలో కడుపులో లేదా శ్వాసకోశ వ్యవస్థలో వచ్చిన ఇన్ఫెక్షన్లు ఈ పరిస్థితిని మరింతగా ప్రేరేపిస్తాయి.
 
 జీబీ సిండ్రోమ్‌లోని లక్షణాలే కనిపించే మరికొన్ని కండిషన్లు: గులియన్ బ్యారీ సిండ్రోమ్‌లో కనిపించే లక్షణాలు... శరీరంలో పొటాషియం లేదా క్యాల్షియమ్ పాళ్లు తగ్గడం లేదా పెరగడం వంటి చాలా సాధారణ కారణాలతోనూ కనిపిస్తాయి. అయితే ఆ పరిస్థితిని చక్కదిద్దిన వెన్వెంటనే శరీరంలో కనిపించిన అచేతనత్వం తగ్గిపోతుంది. అప్పుడు రోగి కేవలం రెండు మూడు రోజుల్లోనే మామూలైపోతాడు. ఇక శరీరంలో అకస్మాత్తుగా క్రియాటినిన్ పాళ్లు పెరిగిపోవడం, డిఫ్తీరియా, హెచ్‌ఐవీ, లింఫోమా వంటి కండిషన్లలో కూడా జీబీ సిండ్రోమ్‌లోని లక్షణాలే కనిపిస్తాయి.
 
 నిర్ధారణ పరీక్షలు: గులియన్ బ్యారీ సిండ్రోమ్ వంటి లక్షణాలతోనే ఇతర జబ్బులూ ఉండటం, పొటాషియమ్, క్యాల్షియమ్ వంటి ఖనిజలవణాలు తగ్గడం లేదా పెరగడం వల్ల కూడా అవే లక్షణాలు కనిపించడం వంటి పరిస్థితుల్లో రోగి లక్షణాలకు అసలు కారణం తెలుసుకునే పరీక్షలకు ఎంతో ప్రాధాన్యం ఉంటుంది. అందుకే తొలుత సాధారణ రక్తపరీక్ష చేసి అందులో పొటాషియమ్, క్యాల్షియమ్ పాళ్లను, క్రియాటినిన్ పాళ్లను పరిశీలిస్తారు. అవన్నీ  సక్రమంగా ఉంటే నర్వ్ కండక్షన్ పరీక్షల ద్వారా జీబీ సిండ్రోమ్‌ను నిర్ధారణ చేస్తారు. అయితే ఈ పరీక్ష వ్యాధి తీవ్రతను చెప్పలేదు. కొన్నిసార్లు వెన్ను నుంచి నీరు తీసి చేసే సెరిబ్రో స్పైనల్ ఫ్లుయిడ్ (సీఎస్‌ఎఫ్) పరీక్ష కూడా అవసరం కావచ్చు.
 
 చికిత్స: గులియన్ బ్యారీ సిండ్రోమ్ వచ్చిన రోగుల్లో వ్యాధి మరింత తీవ్రం కాకుండా కేవలం కాళ్లూ, చేతుల నిస్సత్తువ రెండు రోజులకే పరిమితమైతే అప్పుడు ఆసుపత్రిలో చేరాల్సిన అవసరం  ఉండదు. కానీ వ్యాధి తీవ్రత మరింత పెరిగి శ్వాస తీసుకోవడం, తామంతట తామే పనిచేసే కీలక అవయవాల పనితీరును దెబ్బతీసే విధంగా అటనామిక్ నరాలనూ (అంటే గుండె పనితీరు వంటివి) ప్రభావితం చేస్తే ఆసుపత్రిలో చేర్చాల్సి ఉంటుంది. ఉదాహరణకు ఒక వ్యక్తి ఊపిరిబిగబట్టి ఉంచగలిగే సమయంలో 20 అంకెలు లెక్క పెట్టగలగడం అన్నది సాధారణంగా జరుగుతుంది.
 
  అప్పుడు ఆ వ్యవధిలో 1.5 లీటర్ల కంటే ఎక్కువ ఆక్సిజన్‌ను గ్రహించగల శక్తి ఉంటుందన్నమాట. ఇది ఒక వ్యక్తి జీవక్రియలన్నీ సాధారణంగా జరగడానికి అవసరమైన ఆక్సిజన్ పాళ్లు. కానీ ఒక వ్యక్తి ఒకసారి ఊపిరిబిగబట్టి ఉంచగలిగే వ్యవధిలో సమయంలో కేవలం 500 ఎం.ఎల్. మాత్రమే ఆక్సిజన్ తీసుకుంటుంటే అతడికి యాంత్రికంగా శ్వాస అందించే వెంటిలేటర్ మీద పెట్టాల్సి ఉంటుంది. దాంతోపాటు అతడి రక్తపోటు (బీపీ)ని, గుండె వేగాన్ని ఎప్పటికప్పుడు గమనిస్తూ... అవసరాన్ని బట్టి వాటిని సరిచేస్తూ ఉండేలా చికిత్స అందిస్తుండాలి. ఈ చికిత్సతో పాటు రోగి కండరాలకు బలం చేకూర్చేందుకు ‘ప్యాసివ్ ఫిజియోథెరపీ’ ప్రక్రియను కొనసాగించడం కూడా చాలా ప్రధానం. పైన పేర్కొన్న సాధారణ చికిత్సతోపాటు జీబీ సిండ్రోమ్‌కు నిర్దిష్టంగా రెండు చికిత్స ప్రక్రియలు అందుబాటులో ఉన్నాయి.
 
 ఊ ఇమ్యూనోగ్లోబ్యులిన్ చికిత్స: శరీరం బరువు ఆధారంగా మోతాదు నిర్ణయించి ఐదు రోజుల పాటు ఇమ్యూనోగ్లోబ్యులిన్ ఇంజెక్షన్లను ఇవ్వడం ఒక చికిత్స ప్రక్రియ. ఇవి శరీరంలోని యాంటీబాడీస్ మనకు వ్యతిరేకంగా పనిచేయడానికి ప్రతిబంధకంగా మారతాయి. (యాంటీబాడీస్‌ను బ్లాక్ చేస్తాయి). తద్వారా నరాల పైన ఉండే మైలీన్ పొర మరింత ధ్వంసం కాకుండా చూస్తాయి.
 
 ఊ ప్లాస్మా ఎక్స్‌ఛేంజ్ చికిత్స: ఈ చికిత్స ప్రక్రియలో శరీరం బరువు ఆధారంగా ప్రతి కిలోగ్రాముకూ 250 ఎమ్.ఎల్ ప్లాస్మాను రక్తం నుంచి తొలగిస్తారు. ఇది దశలవారీగా జరుగుతుంది. నాలుగు నుంచి ఆరు విడతలుగా ఈ చికిత్స చేయాల్సి ఉంటుంది. రోజు విడిచి రోజు చేసే ఈ చికిత్సలో తొలగించిన ప్లాస్మాకు బదులు సెలైన్, ఆల్బుమిన్‌ను భర్తీ చేస్తారు.
 
 ఇమ్యూనోగ్లోబ్యులిన్ చికిత్స చాలా ఖరీదైనది. దానితో పోలిస్తే ప్లాస్మా ఎక్స్‌ఛేంజ్ చికిత్స... దాదాపు సగం ఖర్చులోనే అవుతుంది. అయితే ఇక అచేతనమైన శరీర అవయవాలు వెంటనే పనిచేయడం ప్రారంభించవు. పూర్తిగా మెరుగుపడతాయని కూడా చెప్పడం కష్టం. కాకపోతే చికిత్స తీసుకోని రోగితో పోలిస్తే చికిత్స తీసుకున్న రోగిలో పరిస్థితి మెరుగవుతుంది.
 
 - నిర్వహణ: యాసీన్
 
 రోగి కోలుకునే అవకాశాలు
 ఊ జీబీ సిండ్రోమ్ వచ్చిన రోగుల్లో 3 శాతం నుంచి 5 శాతం రోగులు మంచి చికిత్స ఇప్పించినప్పటికీ మృతువాత పడే అవకాశాలున్నాయి. మరో పదిశాతం మందిలో చెప్పుకోదగ్గ పురోగతి ఉండదు. ఈ తక్కువ శాతం మినహాయించి మిగతా అందరిలోనూ కోలుకునే అవకాశాలు ఎక్కువే. ఊ వయసు పైబడిన రోగులతో పోలిస్తే వయసులో ఉన్నవారు, యుక్తవయస్కులు చాలా త్వరగా కోలుకుంటారు. వీళ్లలో అచేతనత్వం త్వరగానే తగ్గుతుంది. ఊ అచేతనం నుంచి అన్ని అవయవాలూ పనిచేయడం ఎంత త్వరగా జరుగుతుందన్నది రోగి నుంచి రోగికి మారుతుంది. ఊ అయితే ఐదు శాతం మందిలో ఒకసారి జీబీ సిండ్రోమ్ వస్తే మళ్లీ అది వచ్చే అవకాశాలుంటాయి.
 
 -డాక్టర్ బి. చంద్రశేఖర్ రెడ్డి
 చీఫ్ న్యూరోఫిజీషియన్,
 కేర్ హాస్పిటల్స్,
 బంజారాహిల్స్, హైదరాబాద్.