‘నాకొచ్చిన అన్ని ట్రోఫీల కన్నా గొప్ప ట్రోఫీ నా భార్య’ అని అనేవారు మిల్ఖా సింగ్‌. మిల్ఖా సింగ్, ఆయన భార్య నిర్మల్‌ కౌర్‌ 59 ఏళ్ల వైవాహిక జీవితం గడిపారు. తమ ప్రేమ కథను పెళ్లి వరకూ తీసుకెళ్లడానికి ఆ రోజుల్లోనే కొంత సాహసం చేశారు. వారు ఒకరిని విడిచి ఒకరు ఎంతగా ఉండలేకపోయారంటే 5 రోజుల తేడాలో ఇద్దరూ మరణించారు. జూన్‌ 13న నిర్మల్‌. జూన్‌ 18న మిల్ఖా. మిల్ఖా సింగ్‌ మరణించాక అభిమానులు ఆయన ప్రేమ కథను గుర్తు చేసుకుంటున్నారు. ఈ జూన్‌ నెలలో భార్య నిర్మల్‌ కౌర్‌ కరోనాతో మరణించిన ఐదు రోజులకు మిల్ఖా సింగ్‌ కూడా ఈ లోకం నుంచి సెలవు తీసుకున్నారు. బహుశా ఈ లోకం ఆయనకు నిరర్థకం అనిపించి ఉండవచ్చు ఆమె లేకుండా. తన భార్య నిర్మల్‌ను ఎవరికి పరిచయం చేసినా మిల్ఖా ‘నా గుండె చప్పుడు’ అని అనేవారు. ఆమె లేనప్పుడు ఆయన గుండె చప్పుడు ఆగిపోవడం ఆయన దృష్టిలో సహజమే కావచ్చు. భారతదేశానికి తన పరుగు తో విశేషమైన పేరు తెచ్చిన మిల్ఖా సింగ్‌ తన ప్రేమ కోసం కూడా బాగానే పరుగు తీశారు. 1960 లో మొదలైన ప్రేమ కథ 1962లో పెళ్లితో సుఖాంతమైంది. అతను స్టార్‌ ఆమె టీచర్‌ మిల్ఖాసింగ్, నిర్మల్‌ కౌర్‌ల పరిచయం 1958లో కొలంబోలో జరిగింది. ఆమె వాలీబాల్‌ ప్లేయర్‌. ఇతను అథ్లెట్‌. ‘అప్పుడు ఆమెతో కబుర్లు చెప్పాను. లవ్‌ ఎట్‌ ఫస్ట్‌ సైట్‌ అనొచ్చు’ అంటారు మిల్ఖా. ఆ తర్వాత రెండేళ్లపాటు వాళ్లు కలవలేదు. ఢిల్లీలో 1960లో అక్కడి స్టేడియంలో ప్రాక్టీస్‌కు వెళ్లేవారు మిల్ఖా. అక్కడే స్కూల్‌ పిల్లలను ప్రాక్టీసు చేయిస్తూ నిర్మల్‌ వచ్చేవారు. ‘అక్కడ ఆమెను చూసి చాలా సంతోషించాను. రెండేళ్ల క్రితం చూసిన నిర్మల్‌కు ఇప్పటి నిర్మల్‌కు ఎంత తేడా. ఆమె ఇప్పుడు ఇంకా నిండుగా తయారైంది’ అని తన ఆత్మకథలో రాశారు మిల్ఖా. అయితే ఆయన బిడియపడుతూ ఉంటే ఆమే అతణ్ణి బలవంతం గా కాఫీకి పిలిచింది. ఆ తర్వాత వారు కలుసుకోవడం కొనసాగింది. ‘ఒకసారి నేను ఆమె కారులో వస్తూ ఉన్నాం. నేను డ్రైవింగ్‌ చేస్తూ ఉన్నాను. ఆమెతో మాట్లాడుతూ కొంచెం పరధ్యానంగా ఉండటంతో కారు కంట్రోల్‌ తప్పింది. రోడ్డు మీద వెళుతున్న కొంతమందికి డాష్‌ ఇచ్చాను. ఒకామె గాయపడింది. అది పెద్ద గొడవ అయ్యింది ఆమె ఖర్చులన్నీ భరించి కొంత డబ్బు నేను ఇచ్చినా...’ అని రాశారు మిల్ఖా. వీరిద్దరూ కలిసి తిరగడం పత్రికలకు ఎక్కింది. కాని ఇరువురూ భయపడలేదు. మిల్ఖాసింగ్, నిర్మల్‌ కౌర్‌ల పెళ్లినాటి ఫొటో  చండీగఢ్‌ నుంచి ఢిల్లీకి ఆ సమయంలోనే మిల్ఖా మిలటరీ ఉద్యోగానికి రిజైన్‌ చేసి చండీగఢ్‌లో పంజాబ్‌ స్పోర్ట్స్‌ అకాడెమీకి ఉద్యోగిగా వెళ్లారు. కాని ఢిల్లీలో టీచరుగా పని చేస్తున్న నిర్మల్‌ ఆయనకు బాగా గుర్తుకొచ్చేది. ప్రతి వీకెండ్‌ కారు డ్రైవ్‌ చేసుకుంటూ ఢిల్లీకి వచ్చి ఆమెను కలిసేవారు.  కొన్ని నెలలకే నిర్మల్‌ కూడా చండీగఢ్‌కు షిఫ్ట్‌ అయ్యారు. ఆమె కూడా పంజాబ్‌ స్పోర్ట్స్‌ అకాడెమీ ఉద్యోగి అయ్యారు. దాంతో వీరి ప్రేమ కథ ఇరు ఇళ్లల్లో తెలిసిపోయింది. మిల్ఖా సిఖ్‌. నిర్మల్‌ హిందూ. నిర్మల్‌ ఇంట్లో ఈ పెళ్లి మొదట ఇష్టం కాలేదు. నాటి పంజాబ్‌ సి.ఎం ప్రతాప్‌ సింగ్‌కు నిర్మల్‌ తల్లిదండ్రులు ఈ ఉదంతం పై లేఖలు రాసేవారు. దాంతో ఆయన మిల్ఖాను పిలిచి ఒకరోజు బాగా ఫైర్‌ అయ్యారు. ఆ తర్వాత మిల్ఖా ఆయనకు తమ ప్రేమ గురించి పూర్తిగా వివరించి చెప్పడంతో ఏకంగా సి.ఎం. రంగంలో దిగి ఇరు కుటుంబాల వారికి చెప్పి పెళ్లి జరిపించారు. 1962లో వీరి పెళ్లయ్యింది. మిల్ఖాకు, నిర్మల్‌కు ఎడం 9 ఏళ్లు. కొడుకు, కోడలు, మనవడితో మిల్ఖా దంపతులు  ఆమె నా సర్వస్వం పెళ్లయ్యాక మిల్ఖా తన భార్యే తన సర్వస్వం గా భావించేవారు. ‘ఎప్పుడు మేము కారులో బయటకు వెళ్లినా ఆయనే డోర్‌ తెరిచి నిలుచునేవారు’ అంటారు నిర్మల్‌. ‘నేను మెట్రిక్యులేషన్‌ దాటలేదు. కాని నా నలుగురు పిల్లలు బాగా చదువుకున్నారు. అందుకు కారణం నిర్మల్‌’ అంటారు మిల్ఖా. వీరు ఒక పిల్లాడిని కూడా దత్తత తీసుకున్నారు. అతను మిలట్రీలో పని చేస్తూ 1999లో టైగర్‌ హిల్‌ బ్యాటిల్‌లో మరణించాడు. వీరి ఒక కుమార్తె న్యూయార్క్‌లో డాక్టర్‌ అయితే కుమారుడు జీవ్‌ మిల్ఖా ప్రొఫెషనల్‌ గోల్ఫర్‌. దేశ విభజన సమయంలో దాదాపు అనాథలా పాకిస్తాన్‌ నుంచి భారతదేశం వచ్చి స్వశక్తితో పెరిగి సైన్యంలో చేరి అక్కడే పరుగు నేర్చి భారతదేశం ఎప్పటికీ గుర్తు పెట్టుకునే క్రీడాకారుడైన మిల్ఖా ఆ పరుగుతో వచ్చిన జీవితాన్ని సఫలం చేసుకోవడంలో భార్య నిర్మల్‌ను భాగస్వామిగా చేసుకున్నాడు. ప్రేమ మొదలయ్యే ముందు అప్పటికే కీర్తి గడించిన మిల్ఖా సింగ్‌ను చూసి ‘నువ్వు స్థిరం ఎరగని తుమ్మెదవు. నేను ఒంటరి చెట్టును. ఈ చెట్టు గురించి నీకు గుర్తుంటుందా’ అన్నదట నిర్మల్‌. ఆ తుమ్మెద ఆ తర్వాత ఆ చెట్టునే అంటిపెట్టుకుని ఉండిపోవడమే ఈ ప్రేమలోని అందం. సుగంధం. – సాక్షి ఫ్యామిలీ

అతని పరుగు... భారత క్రీడను ‘ట్రాక్‌’పై ఎక్కించింది అతని పరుగు... పతకాలు తెచ్చింది అతని పరుగు... రికార్డులకెక్కింది అతని పరుగు... పాఠమైంది అతని పరుగు... తెరకెక్కింది ఇప్పుడాయన ఊపిరి ఆగిపోతే ఆ పరుగు... గుండెలను బాదుకొంది. ట్రాక్‌ అండ్‌ ఫీల్డ్‌ భోరున విలపిస్తోంది. క్రీడా, రాజకీయ, సినీరంగాలను విషాదంలో ముంచింది. అథ్లెట్‌ ఆణిముత్యం లేడని, ఇక రాడనే వార్తను ఎంతకీ జీర్ణించుకోలేకపోతోంది.    ‘ఫ్లయింగ్‌ సిఖ్‌’ మిల్కా సింగ్‌ అంటే త్రుటిలో చేజారిన పతకం, చేతికందిన స్వర్ణాలు, రికార్డుకెక్కిన ఘనతలు, విడుదలైన సినిమానే కాదు. కచ్చితత్వం. కష్టపడేతత్వం. దేశవిభజనలో సర్దార్‌జీ ప్రాంతం పాక్‌లో కలిసింది. బాల్యంలోనే అనాథ అయ్యాడు. విభజనానంతర ఘర్షణల్లో మిల్కా తల్లిదండ్రుల్ని పాకిస్తానీయులు చంపేశారు. 15 ఏళ్ల కుర్రతనంలో బిక్కుబిక్కుమంటూ భారత్‌ వచ్చాడు. బూట్లు తుడిచాడు. ఢిల్లీ రైల్వేస్టేషన్‌లోని షాప్‌లో క్లీనర్‌గా చేరాడు. చిల్లర దొంగతనాలు చేసి జైలుకెళ్లాడు. అతని సోదరి నగలు అమ్మి మిల్కాను బయటకి తీసుకొచ్చింది. పడరాని పాట్లు ఎన్నో పడి నాలుగో ప్రయత్నంలో భారత ఆర్మీ(1952)లో చేరాడు. సికింద్రాబాద్‌లో విధులు. ఇక్కడే అతని అడుగులు ‘పరుగు’వైపు మళ్లించాయి. ఆ పరుగు కాస్తా అథ్లెటిక్స్‌తో ప్రేమలో పడేసింది. ఆ ప్రేమే పతకాల పంటకు దారితీసింది. ఈ పతకాలు భారతీయ ట్రాక్‌ అండ్‌ ఫీల్డ్‌లో దిగ్గజాన్ని చేశాయి.   టాప్‌–10లో నిలిస్తే మరో గ్లాసు పాలు! సర్దార్‌ జీ చరిత్ర అప్పుడు... ఇప్పుడు... ఎప్పుడైనా ఘన చరితే. భవిష్యత్‌ తరాలకు అతని జీవన యానం పాఠం నేర్పుతుంది. మన పయనం పూలపాన్పు కాదని... గమ్యం చేరేదాకా పోరాటం తప్పదని బోధిస్తుంది. సికింద్రాబాద్‌లో విధులు నిర్వర్తిస్తుండగా... క్రాస్‌ కంట్రీ పోటీల్లో పరుగెత్తేవాడు. ఆర్మీ కోచ్‌ గురుదేవ్‌ ఆ పోటీల్లో టాప్‌–10లో నిలిస్తే మరో గ్లాస్‌ పాలు ఇచ్చే ఏర్పాటు చేస్తానంటే ఆరో స్థానంలో నిలిచాడు. అక్కడ ప్రత్యేక శిక్షణతో తన పరుగులో వేగాన్ని అందుకున్నాక 1956 మెల్‌బోర్న్‌ ఒలింపిక్స్‌లో పోటీపడ్డాడు. తర్వాత రెండేళ్లకే సర్దార్‌ చరిత్ర లిఖించడం మొదలు పెట్టాడు. కామన్వెల్త్‌ గేమ్స్‌ (1958–ఇంగ్లండ్‌)లో 400 మీ. పరుగులో స్వర్ణం నెగ్గిన తొలి భారత అథ్లెట్‌గా రికార్డులకెక్కాడు. అదే ఏడాది టోక్యో ఆసియా క్రీడల్లో 200 మీ., 400 మీ. బంగారు పతకాలు సాధించాడు. 1960 రోమ్‌ ఒలింపిక్స్‌లో 0.1 సెకను తేడాతో 400 మీ. ఈవెంట్‌లో కాంస్య పతకాన్ని కోల్పోయాడు. కానీ అతని 45.6 సెకన్ల జాతీయ రికార్డు 38 ఏళ్లపాటు చెక్కు చెదరలేదు. అధికార లాంఛనాలతో అంత్యక్రియలు...   చండీగఢ్‌: తీరని శోకాన్ని మిగిల్చివెళ్లిన మిల్కా సింగ్‌ మృతి యావత్‌ దేశాన్ని కంటతడి పెట్టిస్తోంది. కరోనాతో కనుమూసిన ఆయన అంత్యక్రియల్ని అధికార లాంఛనాలతో ముగించారు. ప్రముఖ గోల్ఫర్, మిల్కా కుమారుడు జీవ్‌ మిల్కాసింగ్‌ అంత్యక్రియలు నిర్వహించగా, కుటుంబ సభ్యులు, కేంద్ర క్రీడాశాఖ మంత్రి కిరణ్‌ రిజిజు, పంజాబ్‌ గవర్నర్‌ వి.పి.సింగ్‌ బద్నోర్, పంజాబ్, హరియాణా రాష్ట్రాల మంత్రులు మన్‌ప్రీత్‌ సింగ్‌ బాదల్, సందీప్‌ సింగ్‌ తదితరులు పాల్గొన్నారు.   ప్రధాని నివాళి  మిల్కా సింగ్‌ మృతి పట్ల ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ, క్రికెట్‌ దిగ్గజం సచిన్, కెప్టెన్‌ కోహ్లితో పాటు సినీలోకానికి చెందిన హేమాహేమీలు అమితాబ్‌ బచ్చన్, మోహన్‌లాల్, షారుక్‌ ఖాన్, సల్మాన్‌ ఖాన్, అక్షయ్‌ కుమార్, మహేశ్‌బాబు అజయ్‌ దేవ్‌గణ్, ఫర్హాన్‌ అక్తర్, అనిల్‌ కపూర్, తాప్సీ, సన్నీ డియోల్, సోనూ సూద్, సంజయ్‌దత్‌ తదితరులు సామాజిక మాధ్యమాల్లో నివాళులు అర్పించారు. భారత అథ్లెటిక్‌ ఆణిమూత్యాన్నే కోల్పోయిందని, యువతకు ఆయనే స్ఫూర్తి ప్రదాత అని ఈ సందర్భంగా సినీ దిగ్గజాలంతా కొనియాడారు. ఆయన పవిత్ర ఆత్మకు శాంతి చేకూరాలని ప్రార్థించారు.

ఒలంపిక్స్‌, కామన్‌వెల్త్‌, ఏషియన్‌ గేమ్స్‌లో పరుగు పందేలతో, పతకాలతో దేశ ప్రతిష్టను పెంచిన దిగ్గజం మిల్కా సింగ్‌. పోస్ట్‌ కొవిడ్‌ సంబంధిత సమస్యలతో 91 ఏళ్ల వయసున్న ఆయన కన్నుమూయగా..  క్రీడా లోకం, దేశం ఆయనకు ఘనంగా నివాళులు అర్పిస్తోంది. అయితే ఈ పరుగుల దిగ్గజం గురించి అతితక్కువ మందికి తెలిసిన విషయాలెంటో చూద్దాం. 1929 నవంబర్‌ 20న గోవింద్‌పుర(ప్రస్తుతం పాక్‌లో ఉన్న పంజాబ్‌)లో పుట్టిన మిల్కా సింగ్‌.. విభజన అల్లర్లలో తల్లిదండ్రుల్ని పొగొట్టుకున్నాడు. బలవంతంగా శరణార్థ శిబిరాల్లో గడిపిన మిల్కా.. చివరికి 1947లో ఢిల్లీలో ఉంటున్న తన సొదరి దగ్గరికి చేరుకున్నాడు.  ఆ టైంలో టికెట్‌ లేకుండా ప్రయాణించిన నేరానికి కొన్నాళ్లు తీహార్‌ జైలులోనూ గడిపాడాయన. అల్లర్లలో తల్లిదండ్రుల్ని కోల్పోవడం, చేదు అనుభవాలు తన మానసిక ఆరోగ్యాన్ని దెబ్బతీశాయని, ఒకానొక టైంలో దొపిడీ దొంగగా మారాలని అనుకున్నాడని ఆయన తరచూ ఇంటర్వ్యూలలో చెప్తుండేవాడు.   అయితే సోదరుడి ప్రోత్సాహంతో ఆర్మీలో చేరి.. ఆ తర్వాత వెనక్కి తిరిగి చూడకుండా ‘పరుగులు’ తీశాడు ఇండియన్‌ ఆర్మీ పరీక్షల్లో మూడుసార్లు విఫలమైన మిల్కా సింగ్‌.. 1951 నాలుగో అటెంప్ట్‌లో సెలక్ట్‌ అయ్యాడు.  ఆర్మీలో టెక్నికల్‌ జవాన్‌గా మిల్కా సింగ్‌ ప్రస్థానం మొదలైంది. అయితే అక్కడి నుంచే ఆయన రన్నింగ్‌ రేసుల్లో పాల్గొనేవాడు.  మన దేశంలో రన్నింగ్‌లో ‘ట్రాక్‌ అండ్‌ ఫీల్డ్‌’ను ఇంట్రడ్యూస్‌ చేసింది మిల్కా సింగే.  కామన్‌వెల్త్‌ క్రీడల్లో స్వర్ణం గెలిచిన తర్వాత.. తన విజయానికి గౌరవంగా దేశవ్యాప్త సెలవు ప్రకటించాలన్న మిల్కా సింగ్‌ విజ్ఞప్తిని అప్పటి ప్రధాని నెహ్రూ సంతోషంగా అంగీకరించారు. 1960 రోమ్‌ ఒలింపిక్స్‌లో 400 మీటర్ల పరుగు పందెంలో నాలుగో స్థానంలో నిలిచాడు మిల్కా సింగ్‌. అయితే అప్పుడు ఆయన నెలకొల్నిన 45 సెకన్ల రికార్డు బ్రేక్‌ చేయడానికి మరో భారత రన్నర్‌కి 40 ఏళ్లు పట్టింది. ఆసియా పరుగుల వీరుడి ట్యాగ్‌ దక్కించుకున్న అబ్దుల్‌ ఖలిక్‌పై 200 మీటర్లపరుగుపందెంలో విజయం సాధించాడు మిల్కా సింగ్‌. అది చూసి పాక్‌ జనరల్‌ ఆయూబ్‌ ఖాన్‌ ‘ఫ్లైయింగ్‌ సిక్‌’ అని పిలిచాడు. అప్పటి నుంచి అది ఆయన బిరుదు అయ్యింది.  మొత్తం 80 రేసుల్లో 77 విజయాలతో అరుదైన రికార్డు ఆయన సొంతమని చెప్తారు.  2001లో కేంద్రం ఆయనకు అర్జున అవార్డు ప్రకటించగా.. ‘40 ఏళ్లు ఆలస్యమైంద’ని పేర్కొంటూ ఆయన తిరస్కరించారు.  ఆయన తన పతకాలన్నింటిని దేశానికే దానం చేశాడు. తొలుత ఢిల్లీ నెహ్రూ స్టేడియంలో ప్రదర్శనకు ఉంచిన వాటిని.. తర్వాత పటియాలాలోని స్పోర్ట్స్‌  మ్యూజియానికి తరలించారు.  1999లో కార్గిల్‌ వార్‌లో అమరుడైన బిక్రమ్‌ సింగ్‌ ఏడేళ్ల కొడుకును మిల్కా సింగ్‌ దత్తత తీసుకున్నాడు మిల్కా సింగ్‌ తన కూతురు సోనియా సాన్వాకాతో కలిసి ఆత్మకథ ‘ది రేస్‌ ఆఫ్‌ మై లైఫ్‌’ రాసుకున్నాడు. ఈ బుక్‌ ఆధారంగానే బాలీవుడ్‌ డైరెక్టర్‌ రాకేష్‌ మెహ్రా, ఫర్హాన్‌ అక్తర్‌ను లీడ్‌ రోల్‌ పెట్టి ‘భాగ్‌ మిల్కా భాగ్‌’ సినిమా తీశాడు. అయితే ఈ సినిమా కోసం తన బయోపిక్‌ హక్కుల్ని ఒక్క రూపాయికే ఇచ్చేసి ఆశ్చర్యపరిచాడు ఈ దిగ్గజం. కానీ, సినిమాకొచ్చే లాభాల్లో కొంత వాటాను పేద క్రీడాకారుల కోసం నెలకొల్పిన మిల్కా సింగ్‌ ఛారిటబుల్‌ ట్రస్ట్‌కి ఇవ్వాలనే కండిషన్‌ పెట్టాడనే విషయం తర్వాత వెలుగులోకి వచ్చింది. (ఫొటో గ్యాలరీ కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి) చదవండి: మిల్కా సింగ్‌ భార్య నిర్మల్‌ కౌర్‌ కన్నుమూత 

చండీగఢ్‌: దిగ్గజ పరుగుల వీరుడు, ఫ్లయింగ్‌ సిఖ్‌గా ఖ్యాతిగాంచిన భారత దిగ్గజ అథ్లెట్‌ మిల్కా సింగ్‌ (91) కన్నుమూశారు. కరోనా అనంతర సమస్యలతో శుక్రవారం అర్ధరాత్రి చండీగఢ్‌లోని పోస్ట్‌ గ్రాడ్యుయేట్‌ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ మెడికల్‌ రీసెర్చ్‌ (పీజీఐఎంఈఆర్‌)లో చికిత్స పొందుతూ శుక్రవారం అర్ధరాత్రి 11.30 సమయంలో తుదిశ్వాస విడిచారు. ఇంటి వంట మనుషుల్లో ఒకరు కరోనా పాజిటివ్‌గా తేలడంతో ఆ వ్యక్తి ద్వారా మే 20వ తేదీన మిల్కాసింగ్‌కు వైరస్‌ సోకింది. మే 24న మొహాలీలోని ఓ ప్రైవేటు ఆసుపత్రిలో చేరారు. నెగెటివ్‌ రావడంతో మే 30న డిశ్చార్జి అయినప్పటికీ ఆక్సిజన్‌ స్థాయిలు పడిపోవడంతో జూన్‌ 3న ఆయన్ను చండీగఢ్‌లోని పీజీఐఎంఈఆర్‌లో చేర్పించారు. అక్కడే చికిత్స పొందుతూ కన్నుమూశారు.  1932 నవంబర్‌ 20న పాకిస్తాన్‌లోని పంజాబ్‌లో ఉన్న గోవింద్‌పురలో జన్మించారు. సిక్‌రాథోడ్‌ రాజపుత్రుల కుటుంబంలో జన్మించిన మిల్కాసింగ్‌ 1951లో భారత సైన్యంలో చేరారు. ఆర్మీ నిర్వహించిన పరుగులపోటీలో మిల్కాసింగ్‌కు ఆరో స్థానంలో నిలిచారు. అనంతరం అథ్లెట్‌గా మారారు. మిల్కాసింగ్‌కు హైదరాబాద్‌తో విడదీయరాని అనుబంధం ఉంది. సికింద్రాబాద్‌లో మిల్కాసింగ్‌ 9 ఏళ్లపాటు శిక్షణ పొందారు. అనంతరం 1958 కామన్వెల్త్‌ గేమ్స్‌లో స్వర్ణం గెలిచి సత్తా చాటాడు. అనంతరం1958 టోక్యో, 1962 జకార్తా ఆసియా క్రీడల్లో నాలుగు స్వర్ణాలు నెగ్గారు. 1960 రోమ్‌ ఒలింపిక్స్‌లో 400 మీటర్ల విభాగంలో నాలుగో స్థానంలో నిలిచారు. త్రుటిలో ఒలింపిక్‌ పతకాన్ని కోల్పోయారు. ట్రాక్‌పై ఆయన చూపిన తెగువతో అభిమానుల గుండెల్లో చెరగని ముద్ర వేసుకున్నారు. కేంద్ర ప్రభుత్వం ఆయన్ను 1959లో పద్మశ్రీతో సత్కరించింది. మిల్కాసింగ్‌ భార్య నిర్మల్‌ కౌర్‌ కరోనా వైరస్‌తో పోరాడుతూ జూన్‌ 14వ తేదీన మృతి చెందిన విషయం తెలిసిందే. భార్య మృతి చెందిన నాలుగు రోజులకే ఆయన కన్నుమూయడంతో మిల్కాసింగ్‌ కుటుంబం తీవ్ర విషాదంలో మునిగింది. ఆయనకు ముగ్గురు కుమార్తెలు, ఒక కుమారుడు ఉన్నారు. మిల్కాసింగ్‌ జీవితాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని ‘భాగ్‌ మిల్కా భాగ్‌’ అనే బాలీవుడ్‌ చిత్రం వచ్చిన సంగతి తెలిసిందే. ఆయన మృతితో క్రీడాలోకం మూగబోయింది. మరణవార్త తెలియగానే ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ, పశ్చిమబెంగాల్‌ ముఖ్యమంత్రి మమతా బెనర్జీ దిగ్ర్భాంతికి లోనయ్యారు. గొప్పవ్యక్తిని కోల్పోయామని తెలిపారు. ఈ సందర్భంగా కుటుంబానికి సంతాపం వ్యక్తం చేశారు. (ఫొటో గ్యాలరీ కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి) చదవండి: కరోనాతో మిల్కా సింగ్‌ భార్య మృతి చదవండి: కరోనా బారిన పడిన భారత దిగ్గజ అథ్లెట్‌ In the passing away of Shri Milkha Singh Ji, we have lost a colossal sportsperson, who captured the nation’s imagination and had a special place in the hearts of countless Indians. His inspiring personality endeared himself to millions. Anguished by his passing away. pic.twitter.com/h99RNbXI28 — Narendra Modi (@narendramodi) June 18, 2021 Saddened to hear about the demise of Shri Milkha Singh Ji. A legendary sportsman, he will be dearly remembered. My sincere condolences to his family, loved ones and fans across the world. — Mamata Banerjee (@MamataOfficial) June 18, 2021

రెప్పపాటులో... వెంట్రుకవాసి తేడాతో... అర క్షణంలో...ఈ మాటలు అప్పుడప్పుడు అలవోకగా మనం వాడేస్తుంటాం. కానీ వాస్తవంలో వచ్చే సరికి వీటి విలువ ఎంత? ఇదే ప్రశ్న మిల్కా సింగ్‌ను అడిగితే ‘జీవిత కాలమంత’ అనే సమాధానం వస్తుందేమో! ఎందుకంటే ఒలింపిక్స్‌లో పతకం సాధించేందుకు చేరువై... అంతలోనే  దూరమైన విషాదానికి నిలువెత్తు నిదర్శనం మిల్కా సింగ్‌. 1960 రోమ్‌ ఒలింపిక్స్‌లో 400 మీటర్ల పరుగులో మిల్కా నాలుగో స్థానంలో నిలిచి త్రుటిలో పతకం కోల్పోయిన క్షణాన్ని భారత అభిమానులు మరచిపోలేరు. ఆ తర్వాత ఒలింపిక్స్‌లో మన అథ్లెట్ల ప్రదర్శనను బట్టి చూస్తే... పతకం దక్కకపోయినా నాటి ఘటనకు భారత క్రీడా చరిత్రలో ఉన్న ప్రాతినిధ్యం ఏమిటో అర్థమవుతుంది.                                                       ఆ జ్ఞాపకాలన్నీ... రోమ్‌ ఒలింపిక్స్‌కు ముందే మిల్కా సింగ్‌ భారత అథ్లెటిక్స్‌కు సంబంధించి తనదైన ప్రత్యేక ముద్ర వేశాడు. దేశ విభజన సమయంలో జరిగిన అల్లర్లలో కళ్ల ముందే తల్లిదండ్రులను కోల్పోవడంతో పాటు అనేక కష్టాలను ఎదుర్కొన్న మిల్కా ఎంతో పోరాటంతో వాటిని అధిగమించాడు. భారత సైన్యంలో చేరడంతో అతని జీవితానికి ఒక దిశ లభించింది. అక్కడే అథ్లెట్‌గా పాఠాలు నేర్చుకున్న అతను కొన్నాళ్లకు పూర్తి స్థాయిలో 400 మీటర్ల పోటీని తన ప్రధాన ఈవెంట్‌గా మార్చుకున్నాడు. 1958 కటక్‌ జాతీయ క్రీడల్లో 200 మీ., 400 మీ. విభాగాల్లో స్వర్ణాలతో వెలుగులోకి వచ్చిన మిల్కా... అదే ఏడాది టోక్యోలో జరిగిన ఆసియా క్రీడల్లో ఈ రెండు విభాగాల్లోనే స్వర్ణ పతకాలు గెలుచుకొని తన సత్తా చాటాడు. కొద్ది రోజులకే కార్డిఫ్‌లో జరిగిన కామన్వెల్త్‌ క్రీడల్లో కూడా 400 మీటర్ల పరుగు (440 గజాలు)లో అగ్ర స్థానంలో నిలవడంతో మిల్కా పేరు మారుమోగిపోయింది. దాంతో దేశవ్యాప్తంగా అతనికి పెద్ద సంఖ్యలో అభిమానులు ఏర్పడ్డారు. ఎక్కడకు వెళ్లినా మిల్కాకు జనం బ్రహ్మరథం పట్టారు. అయితే దురదృష్టవశాత్తూ ఒలింపిక్‌ వేదికకు వచ్చే సరికి అతను అంచనాలు అందుకోలేకపోయారు. ఫలితంగా 1956 మెల్‌బోర్న్‌ ఒలింపిక్స్‌లో మిల్కా 200 మీ., 400 మీ. రెండింటిలో పాల్గొన్నా... హీట్స్‌ దశను దాటి ముందుకు వెళ్లలేకపోయాడు.   గుండె పగిలిన క్షణం... గత ఒలింపిక్స్‌ నుంచి పాఠాలు నేర్చుకున్న మిల్కా నాలుగేళ్ల పాటు తీవ్రంగా శ్రమించాడు. మెల్‌బోర్న్‌లో 400 మీటర్ల పరుగులో స్వర్ణం సాధించిన చార్లెస్‌ జెన్‌కిన్స్‌ను కలిసి తన గురించి చెప్పుకున్నాడు. అతని నుంచి ప్రాక్టీస్‌కు సంబంధించి కొత్త తరహా టెక్నిక్‌లు, శిక్షణలో పద్ధతుల గురించి తెలుసుకున్నాడు. దాంతో 1960 రోమ్‌లో పోటీలకు పూర్తి స్థాయిలో సన్నద్ధమై వచ్చాడు. ఒలింపిక్స్‌కు ముందు సన్నాహకంగా జరిగే రేసులలో అతను అద్భుతమైన టైమింగ్‌లు నమోదు చేయడంతో మళ్లీ అందరి దృష్టి మిల్కాపై పడింది. హీట్స్‌లో, క్వార్టర్‌ ఫైనల్లో, సెమీ ఫైనల్లో మెరుగైన ప్రదర్శనతో మిల్కా ఫైనల్స్‌కు అర్హత సాధించాడు.    గన్‌ పేలింది... పరుగు ప్రారంభమైంది. ఐదో లేన్‌లో ఉన్న మిల్కా వేగంగా దూసుకుపోయాడు. ఒటిస్‌ డేవిస్‌ తర్వాత రెండో స్థానంలో అతను కొనసాగుతున్నాడు. 100 మీ., 200 మీ., 250 మీటర్లు ముగిశాయి. మిల్కాకు మంచి అవకాశం కనిపించింది. అంతలో అనూహ్యం జరిగింది! తన పోటీదారులు ఎక్కడ ఉన్నారో అన్నట్లుగా పరుగెడుతూనే లిప్తకాలం పాటు అతని దృష్టి పక్కకు పడింది. అంతే... ఆ అర క్షణంలోనే వేగం మందగించింది. ఈ చిన్న పొరపాటు మిల్కాసింగ్‌కు జీవిత కాలం బాధను మిగిల్చింది. అప్పటి వరకు వెనుకంజలో ఉన్న ఇద్దరు అథ్లెట్లు దూసుకుపోయారు. కోలుకొని శక్తిమేరా పరుగెత్తేలోపే రేసు ముగిసిపోయింది. ఫలితంగా నాలుగో స్థానంలో నిలవాల్సి వచ్చింది. ఒటిస్‌ డేవిస్‌ (అమెరికా –44.9 సె.), కార్ల్‌ కాఫ్‌ మన్‌ (జర్మనీ– 44.9 సె.) తొలి రెండు స్థానాల్లో నిలవగా... కాంస్యం సాధించిన మాల్కమ్‌ స్పెన్స్‌ (దక్షిణాఫ్రికా – 45.5 సె.)కు మిల్కా సింగ్‌ (45.6 సె.) మధ్య తేడా చూస్తే ఆ బాధ ఏమిటో అర్థమవుతుంది.   38 ఏళ్ల పాటు... ‘అధికారికంగా ఫలితాలు ప్రకటించక ముందే నేను చేసిన తప్పేమిటో నాకు అర్థమైపోయింది. 250 మీటర్లు అద్భుతంగా పరుగెత్తిన తర్వాత నెమ్మదించడం నాకు చేటు చేసింది. నేను ఆ వ్యత్యాసాన్ని సరి చేయలేకపోయాను. మా అమ్మానాన్నలు చనిపోయిన తర్వాత నేను ఇంతగా ఎప్పుడూ బాధపడలేదు. కొన్ని రోజుల పాటు ఏడుస్తూనే ఉండిపోయాను’ అని మిల్కా సింగ్‌ స్వయంగా చెప్పుకున్నాడు. మ్యాన్యువల్‌గా లెక్కించిన టైమింగ్‌లను ముందుగా ఈ ఈవెంట్లో ఫలితాల సమయంలో ప్రకటించారు. కానీ ఎలక్ట్రానిక్‌ స్కోరు బోర్డు ప్రకారం ఆ తర్వాత వాటిని సవరించారు. దీని ప్రకారం మిల్కా 400 మీటర్ల టైమింగ్‌ అధికారికంగా 45.73 సెకన్లుగా నమోదైంది. భారత్‌ తరఫున ఇదే అత్యుత్తమ ప్రదర్శన కాగా... 1998లో పరమ్‌జీత్‌ సింగ్‌ 45.70 సెకన్లలో (జాతీయ చాంపియన్‌షిప్‌లో) రేసు పూర్తి చేయడంతో మిల్కా రికార్డు కనుమరుగైంది. అయితే ఇన్నేళ్ల ఒలింపిక్‌ చరిత్రలో భారత అథ్లెట్లు ఎవరూ దీనికి సమమైన ప్రదర్శనను ఇవ్వలేకపోయారు. ఒక్క పతకం గెలుచుకోలేకపోగా... మిల్కా తరహాలో కనీసం నాలుగో స్థానం వరకు కూడా వెళ్లలేకపోయారు. ఇది చాలు మిల్కా ఘనత ఏమిటో చెప్పడానికి.  –సాక్షి క్రీడా విభాగం


 గ్లోబల్ సిటీగా మారిన తర్వాత హైదరాబాద్ సరికొత్త ఈవెంట్లకు వేదికగా నిలుస్తోంది. అలా మన సిటీకి వచ్చి హైదరాబాదీలను పరుగులెత్తిస్తున్న ఈవెంటే మారథాన్ రన్. ఇటీవల ఈ బహుదూరపు పరుగు పందేనికి ఆదరణ విపరీతంగా పెరిగింది. రాజధాని వీధులు 5కే, 10కే రన్‌లకు తరచుగా రెడ్ కార్పెట్ పరుస్తున్నాయి. తాజాగా ఈనెల 30న హైదరాబాద్ 10కే రన్ ఫౌండేషన్ 10కే మారథాన్ నిర్వహిస్తోంది. ఫ్లయింగ్ సిఖ్ ఆఫ్ ఇండియాగా పేరొందిన మిల్కాసింగ్ దీనికి బ్రాండ్ అంబాసిడర్‌గా వ్యవహరిస్తున్నారు. చిన్నాపెద్దా ఇలా అందరితో సాగే ఈ రన్‌ను సక్సెస్ ఫుల్‌గా కంప్లీట్ చేయడానికి రీబాక్ రన్నర్ స్క్వాడ్ ట్రైనర్ శిబ మెహ్రా కొన్ని సూచనలు చేస్తున్నారు.
 - త్రిగుళ్ల నాగరాజు
  
 ఉరకలు వేసే మనసున్న ప్రతి హైదరాబాదీ మారథాన్‌లో పరుగులు తీస్తున్నారు. అయితే 5కే, 10కే ఇలా సుదూర లక్ష్యంతో సాగే రన్‌ను ఆటవిడుపు అనుకుంటే పొరపాటే. తగిన ప్రాక్టీస్, సరైన ఫిట్‌నెస్ లేకుండా రంగంలోకి దిగితే మీ పరుగు మధ్యలోనే ఆగిపోతుందంటున్నారు నిపుణులు. ఎంతో ఉత్సాహంగా స్టార్టయ్యే ఈ పరుగు అంతే ఉల్లాసంగా పూర్తి చేయాలంటే ప్రొఫెషనల్ గెడైన్స్ తప్పనిసరి. ముందస్తుగా సన్నద్ధం అయితే ‘రన్’రంగంలో  అలసట మీ దరి చేరదని చెబుతున్నారు.
  
 అడుగులకు తొడుగులు..
 కేరింతలతో మొదలయ్యే మారథాన్ రన్ కేక అనిపించాలంటే అందుకు మీ పాదాలు సిద్ధంగా ఉండాలి. మీ అడుగులకు మడుగులొత్తే తొడుగులు ఉంటేగానీ అది సాధ్యం కాదు. సరైన షూస్ లేకుండా ట్రాక్ ఎక్కితే అరికాళ్లకు బొబ్బలు బహుమతిగా వస్తాయి. మీ పాదాలకు సూటయ్యే షూస్ సెలెక్ట్ చేసుకోవడం ద్వారా మీ పరుగు మెరుగుపరచుకోవచ్చు. అంతేకాదు డ్రెస్సింగ్ కూడా రన్‌ను ప్రభావితం చేస్తుంది. ఈవెంట్ ముందు రోజు కొత్త డ్రెస్ తీసుకోవడం కరెక్ట్ కాదు. ఇంతకు ముందు ట్రై చేసిన వాటిని వేసుకోవడం మంచిది.
  
 అంతకు ముందు.. ఆ తర్వాత..
 పరుగు పందేనికి మానసికంగా ఎలా రెడీ అవుతారో.. శారీరకంగా కూడా సన్నద్ధంగా ఉండాలి. రన్‌కు ముందు కాసేపు వార్మప్ కంపల్సరీ. డైనమిక్ స్ట్రెచెస్ చేయడం ద్వారా పరుగులో మీ కండరాలు పట్టేయకుండా ఉంటాయి. 3..2..1.. గో అనగానే పరుగు లంఘించుకుని అందర్నీ ఓవర్‌టేక్ చేస్తూ దూసుకెళ్తుంటారు. ఇలా చేస్తే ముందు ఆయాసం.. ఆపై నీరసం వస్తుంది. స్లో అండ్ స్టడీ విన్స్ ద రేస్ అనే ఫార్ములాను ఫాలో అవ్వడం కరెక్ట్. రన్ పూర్తయిన తర్వాత కూడా కాసేపు స్ట్రెచెస్ చేయడం ద్వారా మీ బాడీ రిలాక్స్ అవుతుంది.
  
 ఈట్ అండ్ డ్రింక్..
 మారథాన్ రన్‌కు రెండు రోజుల ముందు నుంచి కార్బోహైడ్రేట్స్ ఎక్కువగా ఉన్న ఫుడ్ తీసుకోవడం మంచిది. ఇది మీ పరుగుకు ప్రైమరీ ఫ్యూయల్‌గా పని చేస్తుంది. మీరు తీసుకునే ఆహారంలో 70 శాతం పిండి పదార్థాలు, 30 శాతం ప్రొటీన్స్ ఉండేలా చూసుకోండి. పరుగు మొదలయ్యాక బాడీని మెయింటైన్ చేయడం ఇంపార్టెంట్. దాహం డీ హైడ్రేషన్‌కు సూచిక. రన్‌లో 20 నిమిషాలకోసారి వాటర్ తీసుకోవాలి.
  
 మనసు మాట వినండి..
 పరుగు పందెంలో అన్‌కంఫర్టబుల్‌గా ఫీలైన మరుక్షణం ఆగిపోండి. మొండిగా ముందుకు సాగితే కండరాలు పట్టేసే ప్రమాదం ఉంది. ఇక ఫస్ట్‌టైం మారథాన్‌లో పాల్గొంటున్నవారు వీలైనంత వరకూ గ్రూప్‌లో కలసి పరిగెత్తడం మంచిది. లాంగ్ రన్‌లో అందరితో సాగితే ఎంజాయ్ చేయగలరు. ఈ సూత్రాలు ఫాలో అయితే మారథాన్‌ను ఖుషీగా పూర్తి చేయొచ్చు. మరి ఇంకెందుకు ఆలస్యం లెట్స్ భాగ్ మిల్‌కే భాగ్.