ఏదో సినిమాలో ప్రేమ ఎందుకు విఫలమైందంటే వంద కారణాలు చెప్పవచ్చు, కానీ ఎందుకు పుట్టిందంటే కారణం చెప్పలేము. నిజమే.. జీవుల్లో సుదీర్ఘకాల ప్రేమ ఫలానా కారణం వల్ల పుడుతుందని చెప్పలేం. అసలింతకీ ప్రేమంటే? డిక్షనరీ చూస్తే ‘‘లోతైన ఆప్యాయత యొక్క తీవ్రమైన భావన’’అని ఉంటుంది. ప్రేమికులేమో ఒకరికోసం ఒకరు అనే ఫీలింగే ప్రేమంటారు. పెద్దవాళ్లేమో జీవితాంతం కలిసుండాలని భావించే ఇద్దరి మధ్య ఏర్పడే బంధం అంటారు. ఆక్సిటోసిన్‌ సహా పలు హార్మోన్ల విడుదలతో పాటు మెదడులో పలు రసాయన చర్యల ఫలితమే ప్రేమని సైన్సు చెబుతోంది. భగ్న ప్రేమికులేమో అంతా ట్రాష్‌ అంటారు. ఇందులో ఏది నిజమంటే అన్నీ నిజమనే అనుకోవచ్చు. ప్రేమ ఒక సార్వజనీన భావన. కేవలం మనుషుల్లో మాత్రమే లాంగ్‌టర్మ్‌ రిలేషన్‌కు కారణమయ్యే ప్రేమ ఉంటుందనుకుంటే పొరపాటే! పలు ఇతర క్షీరదాల్లో, ఉదాహరణకు గబ్బిలాలు, తొడేళ్లు, బీవర్లు, నక్కలు, ముంగీసలు, లెమూర్లలాంటివాటిల్లో సైతం ఈ దీర్ఘకాలిక కలిసుండే ప్రేమ భావన కనిపిస్తుంది. మరి అన్ని ప్రేమలూ ఒకటేనా అంటే సైన్సు కాదంటుంది. జంతువును బట్టి మెదడులో ప్రేమ కారక బ్రెయిన్‌ సర్క్యూట్లు మారతాయని శాస్త్ర విజ్ఞానం తేల్చిచెబుతోంది. ముంగీసల్లో జీవితంలో మూడింట ఒక భాగం ఏక భాగస్వామితో కలిసి జీవించడం కనిపిస్తే, లెమూర్లలాంటి వాటిలో దీర్ఘకాలిక ప్రేమ కాస్త స్వల్పకాలికంగా మారుతుంటుంది. ఎలుకలు చెప్పాయి క్షీరదాల్లోని 6500 జాతుల్లో(స్పీసిస్‌) కేవలం 3–5 శాతం జాతుల్లోనే ఈ దీర్ఘకాలిక ప్రేమ భావన(మోనోగమస్‌) కనిపిస్తుంది. 90 శాతం పక్షుల్లో జీవిత భాగస్వామి పట్ల విశ్వాసం చూపడం కనిపిస్తుంది. ఎందుకు జీవుల్లో ఈ బేధం అన్న విషయమై డ్యూక్‌ యూనివర్సిటీ పరిశోధనలు చేసింది. దాదాపు 30సంవత్సరాల పాటు ప్రేమ ఫార్ములా కనుక్కోవడంపై జరిపిన పరిశోధనల్లో రెండు హార్మోన్లు కీలకమని తేలింది. ఆక్సిటోసిన్, వాసోప్రెసిన్‌ అనే హార్మోన్లు ఎక్కువ చురుగ్గా ఉండే జీవుల్లో మోనోగమీ (దీర్ఘకాలిక ప్రేమ) నమోదయింది. దీంతో కేవలం హార్మోన్ల ప్రభావమే ప్రేమకు కారణమని సైంటిస్టులు తొందరపాటు నిర్ధారణకు వచ్చారు. ఎలుకలపై జరిపిన పరిశోధనలను తిరిగి లెమూర్లపై జరిపితే ఈ హార్మోన్లు అన్ని రకాల లెమూర్లపై(మోనోగమీ, పాలీగమీ జరిపేవి) ఒకే ప్రభావం చూపుతున్నట్లు నమోదయింది. దీంతో తిరిగి ప్రేమ ఫార్ములా రూపొందించే పని మొదటికొచ్చింది. పైన చెప్పిన హార్మోన్లు మరో జీవిపై ఆకర్షణను పెంచే లవ్‌టానిక్‌లాగా పనిచేయవచ్చు కానీ, కేవలం వాటివల్లే ప్రేమ పుడుతుందనలేమంటూ విసిగిపోయిన సైంటిస్టులు ప్రస్తుతానికైతే ప్రేమ ఎందుకు పుడుతుందో చెప్పలేమని చేతులెత్తారు. కానీ ఎప్పటికైనా దీన్ని కనిపెట్టితీరతామంటున్నారు. సో.. ఇప్పటికైతే ప్రేమకు ఎలాంటి ఫార్ములా లేదనేదే ఖాయం.


 సందేహం
 నాకు ఈ మధ్యనే బిడ్డ పుట్టింది. ఆరోగ్యంగానే ఉంది. అయితే నాకు పాలివ్వడంలోనే సమస్యగా ఉంటోంది. కుడివైపు ఓకే కానీ ఎడమవైపు స్తనం నుంచి అస్సలు పాలు రావడం లేదు. అలా ఎందుకవుతోంది? ఏదైనా సమస్య ఉందంటారా? ఎలాంటి పరీక్షలు చేయించుకోవాలి?
  - చంద్రకళ, మెయిల్
  
 సాధారణంగా బిడ్డ పుట్టిన తర్వాత ప్రొలాక్టిన్, ఆక్సిటోసిన్ అనే హార్మోన్ల ప్రభావం వల్ల రొమ్ములో పాల ఉత్పత్తి మొదలవుతుంది. బిడ్డ రొమ్ము మొనను (నిపుల్) చీకడం మొదలు పెట్టిన తర్వాత ఆక్సిటోసిన్ హార్మోన్ మరింతగా విడుదలై పాల ఉత్పత్తిని మరింతగా ప్రేరేపించి, వాటిని నిపుల్ ద్వారా బయటకు పంపిస్తుంది. పైన చెప్పిన హార్మోన్స్, బిడ్డ చీకడం, మానసిక, శారీరక ప్రశాంతత అన్నీ సరిపడా ఉన్నప్పుడు, బిడ్డకు సరిపడా పాలు చక్కగా వస్తాయి. మీకు ఒకవైపు వస్తున్నాయి, మరోవైపు రావట్లేదు అంటున్నారు కాబట్టి కొన్ని విషయాలు పరిశీ లించాలి.
 
 కొంతమందిలో నిపుల్‌పైన ఉన్న రంధ్రాలపై పొక్కు కట్టి, మూసుకుపోతాయి. అలాంటప్పుడు పొక్కులను తడిబట్టతో మెల్లిగా తీసేసే ప్రయత్నం చేయొచ్చు. ఒకవైపే పాలు వస్తున్నాయని, అటే బిడ్డకు పాలు ఇస్తూ పోతే, ఇటువైపు ప్రేరేపణ లేకపోవడం వల్ల కూడా రాకపోవచ్చు. కాబట్టి ఈసారి బిడ్డ బాగా ఆకలిగా ఉన్నప్పుడు మొదట పాలు రాని రొమ్మును శుభ్రం చేసి పట్టిస్తే, బిడ్డ చీకే కొద్దీ, అది ప్రేరేపణకు గురై పాలు మెల్ల మెల్లగా రావడం మొదలవుతుంది. అయినా రాకపోతే ఒకసారి డాక్టర్‌ను సంప్రదించండి.
  
 నా వయసు 22. నాకిప్పుడు నాలుగో నెల. నా సమస్య అంతా బరువుతోనే. నా ఎత్తు ఐదడుగుల రెండంగుళాలు. బరువు 72 కిలోలు. ఇంత బరువు ఉంటే ప్రసవం తేలికగా జరగదని, చాలా కాంప్లికేషన్స్ వస్తాయని అంటున్నారు. నిజమేనా? ఇప్పుడు బరువు ఎలా తగ్గాలి? వ్యాయామాలవీ చేస్తే కడుపులో బిడ్డకు ఇబ్బంది రాదా? చాలా భయంగా ఉంది. సలహా ఇవ్వండి.
 - వి.మృదుల, విశాఖపట్నం
  
 సాధారణంగా అయిదున్నర అడుగుల ఎత్తుకు 50-55 కిలోల బరువు ఉంటే సరిపోతుంది. మీరు 72 కిలోల బరువు ఉన్నారంటే, ఉండాల్సిన దాని కన్నా, అంటే దగ్గర దగ్గరగా 15 కిలోలు ఎక్కువ బరువు ఉన్నారు. బరువు తగ్గి ప్రెగ్నెన్సీకి ప్లాన్ చేసుకుంటే బాగుండేది. ఇప్పుడు నాలుగో నెల కాబట్టి భయపడి చేసేది ఏమీ లేదు. ప్రెగ్నెన్సీలో బరువు ఎక్కువగా ఉండటం వల్ల కడుపులో బిడ్డ పెరిగే కొద్దీ, పొట్ట పైకి వచ్చే కొద్దీ.. తినడానికి, కూర్చోడానికి, మాట్లాడటానికి, నడవడానికి ఆయాసం వస్తుంది. గాలి తీసుకోవడానికి ఇబ్బంది. పడుకోవడానికి, ఒకవైపు నుంచి మరోవైపుకు తిరగడానికి ఇబ్బంది. నడుము నొప్పి, కాళ్లవాపులు, తిన్నది గొంతులోనే ఉన్నట్లుండటం వంటి ఇబ్బందులతో పాటు బీపీ పెరగడం, షుగర్ లెవెల్స్ పెరగడం కూడా జరగొచ్చు.
 
 వీటివల్ల తల్లికి, బిడ్డకి రిస్క్ ఎక్కువగా ఉండి, తగిన జాగ్రత్తలు తీసుకోక పోతే  ప్రాణాపాయస్థితికి కూడా చేరవచ్చు. బరువు ఎక్కువగా ఉండటం వల్ల సాధారణ కాన్పుకు కష్టం అవుతుంది. అంతే కాకుండా పొట్ట మీద కొవ్వు ఎక్కువగా ఉండటం వల్ల సిజేరియన్ ఆపరేషన్ చేయడానికి కూడా డాక్టర్లు చాలా కష్టపడవలసి వస్తుంది. డెలివరీ (ఆపరేషన్) తర్వాత కూడా శరీరంలో రక్తం ఎక్కడైనా గూడుకట్టి, pulmonary embolism, thrombo embolism అనే ప్రాణాపాయ స్థితిలోకి వెళ్లే అవకాశాలు ఎక్కువ.
 
 అదీగాక మీరు ఎత్తు కూడా తక్కువగా ఉన్నారు కాబట్టి, పొట్ట పైకి పెరిగే కొద్దీ ఆయాసంగా, ఇబ్బందిగా ఉండొచ్చు. ప్రెగ్నెన్సీ వచ్చిన తర్వాత ఇప్పుడు డైటింగ్, విపరీతమైన వ్యాయామాలు చేసి బరువు తగ్గాలనే నిర్ణయాన్ని, ఆలోచనను వెంటనే మానెయ్యండి. కాకపోతే సాధారణంగా ప్రెగ్నెన్సీలో 10-11 కేజీల వరకు బరువు పెరగొచ్చు. మీరు ప్రయత్నిస్తే అంత ఎక్కువగా పెరగకుండా 5 కేజీల వరకు నియంత్రించు కోవచ్చు. అంటే ఆహార నియమాల్లో అన్నం తక్కువ తిని, కూరలు, పండ్లు, మజ్జిగ ఎక్కువగా తీసుకోవడం, పండ్లలో షుగర్ ఎక్కువగా ఉండే అరటిపండ్లు, సపోటా వంటి వాటికి దూరంగా ఉండటం మంచిది.
 
 డైటీషియన్ పర్యవేక్షణలో ఆహార నియమాలను పాటించవచ్చు. ఇక వ్యాయామం చేయాలను కుంటే, మొట్టమొదటగా చిన్న నడకతో మొదలు పెట్టి, ఆయాసం లేనంత వరకు పొద్దున 15 నిమిషాల నుంచి అరగంట, సాయంత్రం అరగంట చేయవచ్చు. తర్వాత ప్రాణాయామం, బ్రీతింగ్ వ్యాయామాలు, తేలికపాటి వ్యాయామాలు మీ గైనకాలజిస్ట్ సలహా మేరకు మీ ఆరోగ్యం, బిడ్డ మాయ, గర్భాశయ ముఖ ద్వార పొజిషన్‌ను బట్టి చేయవచ్చు. డాక్టర్ పర్యవేక్షణలో చిన్న చిన్న వ్యాయామాలు చేస్తే బిడ్డకు ఎలాంటి ప్రమాదం ఉండదు.


 అధ్యయనం
 మందు కొట్టినప్పుడు అబద్ధాలాడితే ‘‘ఏదో తాగి వాగాను గురూ. లైటుగా తీసుకో’’ అంటూ ఒక సాకును వెతుక్కోవచ్చు. మరి మందు  కొట్టకుండానే అబద్దాలు ఆడితే... ఆ పాపం ఎవరిది? కచ్చితంగా ఆక్సిటోసిన్ హార్మోన్‌దే అంటున్నారు పరిశోధకులు. నిజానికి ‘ఆక్సిటోసిన్’కి మంచి పేరు ఉంది.
 
 ‘లవ్ హార్మోన్’ అని కూడా దీన్ని పిలుస్తారు. ప్రేమలో పడడానికి,  బంధాలు దృఢతరం కావడానికి ఈ హార్మోన్ తోడ్పడుతుంది... అని కూడా ఎంతో మంది కితాబు ఇచ్చారు. మరి అలాంటి ‘హీరో’ హార్మోన్‌లో ఇప్పుడు ‘విలన్’ కోణం బయటపడింది. ఒక మాదిరి అబద్ధాల నుంచి  శుద్ధ అబద్ధాలు ఆడడానికి కారణం ఆక్సిటోసిన్ ప్రభావమేనని ఇజ్రాయెల్‌లోని యూనివర్శిటీ ఆఫ్ నెగెవ్ పరిశోధక బృందం చెబుతుంది.
  
 వీరు తమ పరిశోధన  కోసం రెండు బృందాలను ఎంచుకొని,  ఒక  కంప్యూటర్ గేమ్‌ను డిజైన్ చేసి... దీని ఆధారంగా కొన్ని నిర్ధారణలకు వచ్చారు. రెండు బృందాలలోని వారూ అబద్ధం చెప్పినప్పటికీ, ఆక్సిటోసిన్  విడుదలైన  వారు మాత్రం  ఎక్కువ అబద్ధాలాడారు. ఆక్సిటోసిన్ పరిమాణం పెరుగుతున్నకొద్దీ  ‘అబద్ధాల తీవ్రత’ అంతకంతకూ పెరుగుతూ పోయింది.
 
  పి.యస్:  అంటే అబద్ధమాడి దొరికిపోతే ‘‘తప్పు నాది కాదు... ఆక్సిటోసిన్‌ది. అంతే!’’ అని డైలాగు కొట్టొచ్చన్నమాట!