వేమన పద్యం ఒకటైనా రాని తెలుగువారు ఉండరు. తెలుగు జాతి ఉన్నంతకాలం వేమన పద్యాలు ప్రజల నాలుకలపై నిలిచే ఉంటాయి. తెలుగు నేలపై నడయాడిన వేమన తెలుగు సాహిత్యానికి ఒక కొండగుర్తుగా నిలుస్తారు. భాషలో, భావంలో ప్రజలకు సాహిత్యాన్ని చేరువ చేసిన ఘనత వేమనది. సమాజంలోని అన్ని అసమానతలు పోయి మనుషులు మానవీయంగా ఎదగాలని వేమన కోరు కున్నారు. ఉన్న స్థితి నుండి సమాజం మరో అడుగు ముందుకు సాగాలని తపించారు. ఆటవెలదులనే ఈటెలతో సమాజ సంస్కరణకు పూనుకొన్నారు. ఆ తర్వాత అనేక తరాల కవులకు మార్గ దర్శకంగా నిలిచారు. దేశ విదేశాల పండితులను సైతం వేమన పద్యాలు ఆకర్షించాయి. పాశ్చాత్య భాషలలోనూ అనువాదమయ్యాయి. తెలుగు సమాజానికి వెలుగులు నింపిన వేమనకు కొండంత వెలుగును ఇచ్చేందుకు ఆంధ్రప్రదేశ్‌ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం జనవరి 19న  వేమన జయంతిని రాష్ట్ర పండుగగా నిర్ణయించింది. డిసెంబర్‌ 30న ఈ విషయమై జీఓ 164ను విడుదల చేసింది. కర్ణాటక ప్రాంతంలో తెలుగువారు స్వచ్ఛందంగా వేమన జయంతిని జరుపుకొనే సంప్రదాయం ఉంది. వందేళ్ళ నాడే కట్టమంచి రామలింగారెడ్డి తదితరుల ప్రోత్సాహం కూడా అందులో ఉంది. ప్రజల ఆకాంక్ష లను గుర్తించి కర్ణాటక రాష్ట్ర ప్రభుత్వం 2017  డిసెంబర్‌ 22న వేమన జయంతిని అధికారికంగా నిర్వహించేందుకు ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. తాలుకా స్థాయిలో రూ. 25,000, జిల్లా స్థాయిలో 50,000, రాష్ట్ర స్థాయిలో రూ.10 లక్షలు... మొత్తం అరవై తొమ్మిదిలక్షల రూపాయలు ప్రతి ఏడాదీ కేటాయిస్తోంది. అన్ని  ప్రభుత్వ శాఖలు సంయుక్తంగా ఇందులో భాగస్వామ్యం అయ్యేలా చర్యలు తీసుకున్నారు. ధార్వాడ విశ్వ విద్యాలయంలో 1980లలోనే ‘వేమన పీఠం’ ఏర్పాటు చేసిన విషయం కూడా గమనించాలి. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోనూ సాంస్కృతిక శాఖ వేమన జయంతిని కర్ణాటక రాష్ట్రంలో లాగా నిర్వహించాలని 2018 లోనే వేమన సంఘాలు, అభిమానులు కోరడమైంది. అప్పటి మంత్రులు, అధికారులకు వినతిపత్రాలు ఇవ్వడమయింది. వేమన సమాధి ప్రాంతమైన కటారుపల్లి గ్రామం సత్యసాయి జిల్లా కదిరి నియోజకవర్గంలో ఉంది. స్థానికుల ఒత్తిడితో అప్పటి ఎమ్మెల్యే అత్తార్‌ చాంద్‌ భాష వేమన జయంతి విషయమై 10 సెప్టెంబరు 2019న అసెంబ్లీలో ప్రశ్నించారు. కనీస చర్చ కూడా జరగడానికి సభాపతి అవకాశం ఇవ్వలేదు. సాంస్కృతిక శాఖ కోట్లకు కోట్లు వేరు వేరు సాహిత్య, సాంస్కృతిక ప్రచార కార్యక్రమాలు ఆ రోజులలో చేసింది. అనేకమంది కవుల కార్యక్రమాలు అధికారికంగా నిర్వహించింది. వేమనపై కనీసం ఒక సదస్సు నిర్వహించమని కోరినా పట్టించుకోలేదు. ప్రస్తుత రాష్ట్ర ప్రభుత్వం అధికారం చేపట్టిన వెంటనే సాంస్కృతిక శాఖ పక్షాన వేమన జయంతిని అధికారికంగా నిర్వహించేందుకు ముందుకు రావాలని వేమన సంఘాలు కోరుతూ వచ్చాయి. 2019 నుండి ఈ ప్రక్రియ మొదలై నేడు అది సాకార మైంది. వేమన రాష్ట్ర స్థాయి పండుగ నిర్వహించబోతున్న ఈ సందర్భంలో ఈ అంశాలను పరిగణలోకి తీసుకోవాలని కోరుతున్నాం. సత్యసాయి జిల్లా, కదిరి నియోజకవర్గంలోని కటారుపల్లి గ్రామంలోని వేమన సమాధి ప్రాంతంలో ప్రారంభ రాష్ట్రస్థాయి కార్యక్రమం నిర్వహించాలి. రాష్ట్రంలోని వివిధ జోన్‌లలో ఒకో సంవత్సరం ఒకోచోట కార్యక్రమం ఉండేలా చేయాలి. జిల్లా, నియోజక వర్గ, మండల, గ్రామ స్థాయి వరకూ ప్రతి ప్రభుత్వ కార్యాలయంలో 19న కార్యక్రమాలు చేయాలి. విద్యా సంస్థలు, విశ్వవిద్యాలయాలలో ప్రత్యేకంగా వేమన పద్యపోటీలు, సదస్సులు నిర్వహించాలి. మాజీ డీజీపీ పర్యాటకశాఖ సంస్థ ఛైర్మన్‌ చెన్నూరు అంజనేయరెడ్డి 2003లో ప్రత్యేక శ్రద్ధతో కటారుపల్లిలో వేమన సమాధిప్రాంతం, పరిసరాలలో అభివృద్ధి కోసం 3 కోట్లు కేటాయించారు. కోటిన్నర రూపాయల దాకా ఖర్చు జరిగింది. మిగతా నిధులు పూర్తి స్థాయిలో వినియోగించలేదు. తక్షణం నిధులు కేటాయించి పూర్తి స్థాయి పనులు చేపట్టాలి. వేమన సాహిత్యంపై అధ్యయనానికీ, విస్తరణకూ ఒక ప్రత్యేక పరిశోధనా సంస్థనూ, గ్రంథాలయాన్నీ నెలకొల్పాలి. ఆధునిక తరానికి వేమన గురించి తెలిసేలా ప్రత్యేక వెబ్‌సైట్‌ నడపాలి. ప్రామాణిక వేమన పద్యప్రతిని రూపొందించడానికి నిపుణులతో కమిటీ ఏర్పాటు చేయాలి. పాఠ్య పుస్తకాలలో వేమన పద్యాలకు ప్రాధాన్యం ఇవ్వాలి. వేమనతో ముడిపడిన కొండవీడు, గండికోట, నల్లచెరువు, పామూరు తదితర స్థలాలకు గుర్తింపు తీసుకురావాలి. జాతీయకవిగా వేమన గుర్తింపునకై కృషి జరగాలి. (క్లిక్‌ చేయండి: ఆంధ్రీ కుటీరం పేరుతో.. తండ్రి ఆశీస్సులతో..) - డాక్టర్‌ అప్పిరెడ్డి హరినాథరెడ్డి  కార్యదర్శి; వేమన ఫౌండేషన్, అనంతపురం

జాతీయ స్థాయిలో ఉద్యోగాలకోసం పరీక్షలు దాదాపుగా హిందీ, ఇంగ్లిష్‌ భాషలలో ఉండటం వలన చాలామంది ప్రాంతీయ భాషలలో చదువుకున్నవారు ఉద్యోగాలలో ఎంపిక కావడం కష్టమైపోతోంది.   అఖిలభారత సర్వీసు వంటి కీలక పరీక్షలలో కూడా ప్రాంతీయ భాషలలో రాసే అవకాశం ఉంది. ఇంగ్లిష్, ప్రాంతీయ భాషల పరిజ్ఞానం అంచనావేయడానికి పదవతరగతి స్థాయిలో ప్రత్యేక పరీక్ష ఉంటుంది. అర్హత కోసమే తప్ప, ఈ మార్కులకు ఉద్యోగం ఎంపికకు ముడిపెట్టరు. ఇతర కేంద్ర ఉద్యోగాలలో చాలా చిన్న ఉద్యోగాలకు సైతం ప్రాంతీయ భాషలలో రాసే అవకాశం లేకుండా ఇన్నాళ్ళు కొనసాగుతూ వస్తుంది. దేశంలోని చాలా రాష్ట్రాల నుండి ముఖ్యంగా దక్షిణాది, ఈశాన్య రాష్ట్రాల నుండి కేంద్రం నిర్వహించే పరీక్షలు ప్రాంతీయ భాషలలో కూడా ఉండాలని కేంద్ర ప్రభుత్వాల్ని చాలా ఏళ్లుగా డిమాండ్‌ చేస్తూ వచ్చాయి. చాలా కేంద్ర ఉద్యోగ పరీక్షలకు దక్షిణాది వారు దరఖాస్తు కూడా చేసేవారు కాదు. ఉత్తరాది వారి ఆధిపత్యమే కేంద్ర ఉద్యోగాలలో సాగేది. ప్రజలనుండి వస్తున్న విజ్ఞప్తులపై ఇటీవల కేంద్రం స్పందించింది. కేంద్ర ఆర్థిక శాఖామంత్రి నిర్మలా సీతారామన్‌ బ్యాంకుల పరీక్షలను ప్రాంతీయ భాషలలో నిర్వహిస్తామని ప్రకటించారు.   దేశవ్యాప్తంగా కామన్‌ రిక్రూట్‌మెంట్‌ ప్రాసెస్‌లో బ్యాంకులకు సంబంధించిన స్కేల్‌ 1, 2, 3 అధికారులను, ఇతర కింది స్థాయి సిబ్బందిని నియామకం చేస్తారు. ఈ ప్రాంతీయ బ్యాంకుల పరీక్షలను కూడా కేవలం ఇంగ్లిష్, హిందీ భాషలలో నిర్వహించే వారు. ఇప్పటి నుండి తెలుగు, కన్నడ, తమిళం, మళయాళం, అస్సామీ, బెంగాళీ, గుజరాతీ, మరాఠీ, ఒడియా, కొంకణి, పంజాబీ, మణిపురి, ఉర్దూ తదితర పదమూడు ప్రాంతీయ భాషలలో కూడా పరీక్షలు నిర్వహిస్తామని మంత్రి ప్రకటించారు. వివిధ గ్రామీణ ప్రాంతాల విద్యార్థులకు ఇది ఎంతో ప్రయోజనకరంగా ఉంటుంది.  ప్రాథమిక, ఉన్నత స్థాయిలలో మాతృభాషలలో విద్యను అభ్యసించిన వారు తాము చదువుకొన్న భాషలో భావనలు వ్యక్తం చేయడం సౌకర్యంగా ఉంటుంది. చాలా రాష్ట్రాలలో విద్యార్థులు తమ మాతృభాషా మాధ్యమంలోనే విద్య అభ్యసిస్తారు. ఇంగ్లిష్, హిందీ భాషలను కేవలం ఒక అంశంగా మాత్రమే చదువుతారు. తాము పొందిన జ్ఞానం, భావనలు ఇతర భాషలలో అనువదించుకొని, పదజాలాన్ని అవగాహన చేసుకొని పరీక్షలలో పోటి పడి ఉద్యోగం సాధించడం సులువుకాదు. ఈ కారణంగా ఎంతో మంది మాతృభాషలలో వివిధ విషయాలపట్ల పరిజ్ఞానం, అవగాహన ఉండి కూడా అవకాశాలను అందుకోలేకపోయారు. ఒక ఉద్యోగి ఇతర రాష్ట్రాలలో ఉద్యోగం చేయవలసిన సందర్భాలలో హిందీ, ఇంగ్లిష్‌ పరిజ్ఞానం అవసరమే అవుతుంది. అందుకు ఇంగ్లిష్, హిందీ భాషలలో ప్రాథమిక పరిజ్ఞానం పరిశీలించడానికి ప్రత్యేక  పరీక్షలు నిర్వహించుకోవచ్చు. ఉద్యోగాల ఎంపికలో మొత్తం జ్ఞానం అంతా పరాయి భాషలోనే సామర్థ్యం ఉండాలనుకోవడం అశాస్త్రీయం అవుతుంది.  స్వరాష్ట్రాలలో పని చేసే  కేంద్ర ఉద్యోగులకు హిందీ, ఇంగ్లిష్‌లో సాధారణ పరిజ్ఞానం ఉన్నా సరిపోతుంది. కేంద్రప్రభుత్వం వివిధ శాఖ లలో నిర్వహించే పరీక్షలను ప్రాంతీయ భాషలలో కూడా రాసే విధంగా అవకాశం కల్పించే విషయమై తక్షణం ఒక నిపుణుల కమిటీ నియమించాలి.  రైల్వే, పోస్టల్, రక్షణ, స్టాఫ్‌ సెలెక్షన్‌ కమిషన్‌ తది తర ఉద్యోగుల ఎంపికలోను ప్రాంతీయ భాషలలో అవకాశాలు ఉండాలి. కేంద్ర ప్రభుత్వం దేశవ్యాప్తంగా నిర్వహించే నెట్‌  జనరల్‌ స్టడీస్‌ పరీక్ష ఆయా ప్రాంతీయ భాషలలో నిర్వహించాలి. రెండు తెలుగు రాష్ట్రాల ప్రభుత్వాలు అన్ని ఉద్యోగాలకు పరీక్షలను ఇంగ్లిష్, తెలుగు భాషలో నిర్వహించాలి. కొన్నిసార్లు నిర్లక్ష్యంగా తెలుగులో అనువాదం చేయ డం వలన పరీక్షలలో నష్టపోయినవారు ఉన్నారు.   ఇప్పటికే ఉద్యోగంలో ఉంటూ శాఖాపరమైన పదోన్నతులకోసం రాసే పరీక్షలను పూర్తిగా ఇంగ్లి ష్‌లో నిర్వహిస్తున్నారు. ఇలాంటి పరీక్షలను అన్ని రాష్ట్రాలలో వారి మాతృభాషలలో నిర్వహిస్తున్నారు. కానీ మనవాళ్లు మాత్రం ఆంగ్లంలో అత్యుత్సాహం ప్రదర్శిస్తున్నారు. పదోతరగతి అర్హతతో ఉద్యోగంలోకి ప్రవేశించిన వారు సైతం శాఖాపరమైన పదోన్నతి పరీక్షలు ఇంగ్లిష్‌లోనే రాయాలనడం అసమంజసమైన విషయం. కష్టపడి తమ మాతృభాషలో జ్ఞానం పొందిన  ఉద్యోగార్థులను, పరాయి భాషల ద్వారా పెత్తనం చేసే కృతక చర్యలతో మానసికంగా బలహీనం చేయడం అంటే వారి అవకాశాలను, హక్కులను భంగం చేయడమే అవుతుంది. వ్యాసకర్త కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ యువపురస్కార గ్రహీత, అనంతపురం మొబైల్‌ : 99639 17187 డా: అప్పిరెడ్డిహరినాథరెడ్డి  


 విశ్లేషణ: రాయలసీమ హక్కుల కోసం ముక్తకంఠంతో ముందడుగు వేయాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది.  సీమకు న్యాయం జరిగిన తరువాతనే విడిపోవడమైనా, కలిసి ఉండటమైనా అని ఎలుగెత్తిచాటాలి. రాష్ట్ర విభజనకు రంగం సిద్ధమవుతున్న ప్రస్తుత సందర్భంలో అప్రమత్తత తప్పనిసరి. కేంద్ర ప్రభుత్వానికి సీమ స్థానీయత సెగ తగలాలి. ఆ వైపుగా సీమ ప్రజలంతా కదం తొక్కాలి.
  
  రాష్ట్రంలో అన్ని రంగాలలో చిన్నచూపునకు గురైన ప్రాంతం రాయలసీమ. 1953-1956 ఆది గా అన్యాయాలను అడుగడుగు నా అనుభవిస్తున్నప్పటికీ అంద రం కలిసే అభివృద్ధి సాధించాలనే ఆశయంతో రాయల సీమ ఉమ్మడి రాష్ట్రంలో మనుగడ సాగించింది. తెలంగాణ విభజనకు రంగం సిద్ధమైందనే సూచనలు స్పష్టంగా కనిపి స్తున్నా రాష్ట్రం కలిసి ఉండే అవకాశాలు ఇంకా మిగిలి ఉన్నాయనే ఆశతో సమైక్య ఉద్యమబాట పట్టి జ్వలిస్తున్న ది. 1984లో రాయలసీమ వెనుకబాటుతనంపై ఉద్యమం జరిగినప్పటికీ ప్రత్యేక రాష్ట్రంగా కాక, రాష్ట్రంలోని మిగిలిన అన్ని వెనుకబడిన ప్రాంతాలతో కలిసి అభివృద్ధి చెందాలని ఆకాంక్షించింది. ఈ రోజున తెలంగాణ విభజన ప్రకట నతో రేపు తమ భవిష్యత్తు ఏమవుతుందోననే భీతి సీమ ప్రజలను ఆవహించింది.
  
  గతమంతా గాయాలపాలు
  విజయనగ రాజుల కాలంలో దక్షిణ భారతదేశానికే దిశా నిర్దేశం చేస్తూ దేదీప్యమానంగా రాయలసీమ వెలుగొం దింది. ‘రాయలేలిన సీమ రతనాలసీమ’ అనే నానుడి అలా వచ్చిందే. ఈ ప్రాంత వైభవాన్ని చూసి పరాయి రాజులకు కన్నుకుట్టింది. ‘రక్కసి తంగడి యుద్ధం’ (క్రీ.శ. 1565)తో దక్కను సుల్తానులు సీమలో స్వైరవిహారం చేశారు. అనంతర కాలంలో మొఘలులు (1687), మహా రాష్ట్రులు (1667-1740), కడప-కర్నూలు నవాబులు (1700), మైసూరు సుల్తానులు (1761), నైజాం నవా బులు (1790), ఆంగ్లేయులు (1800) ఇలా ఎవరికి వారు సీమపైపడి సర్వం దోచుకుని పీల్చి పిప్పిచేశారు. తమ రాజ్యం భద్రంగా ఉండేందుకోసం నైజాం నవాబులు రాయలసీమను ఆంగ్లేయులకు దత్తతకిచ్చి సీమ ప్రజలను బానిసలుగా మార్చివేసిన సంఘటన ఆధునిక ప్రపంచ చరిత్రలో ఎక్కడా జరిగి ఉండదు. ఆంగ్లేయుల పాలనా కాలమంతా దత్త మండలంలో దత్తబిడ్డలుగానే సీమ ప్రజలు కొనసాగాల్సివచ్చింది.  
  
  ఆంధ్ర రాష్ట్రం - రాయలసీమ
 ఉమ్మడి మద్రాసు రాష్ట్రంలో తమిళుల ఆధిపత్యంతో అవ మానాలకు గురై, అన్ని రంగాలలోను అరకొర అవకాశాలే పొందుతుండటాన్ని కోస్తాంధ్రులు జీర్ణించుకోలేకపో యారు. తెలుగు భాష మాట్లాడే వారంతా ఆంధ్ర రాష్ట్రంగా ఏర్పడాలనే ఉద్దేశంతో ‘ఆంధ్ర మహాసభ’ను 1913లో స్థాపించారు. ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడటం వలన రాయలసీమ కు ఒరిగే ప్రయోజనాలేమీ ఉండవని 1907లోనే ‘దత్త మండలాల యువకసాంఘికసభ’ ఆ ప్రతిపాదనను వ్యతి రేకించింది. మొదటి ఐదు ఆంధ్ర మహాసభలలోను రాయ లసీమ నాయకులు ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పాటును వ్యతిరేకిం చారు. గుత్తి కేశవపిళ్లె, ఏకాంబరయ్యర్, ఎ.ఎస్.క్రిష్ణారావు, లక్ష్మణరెడ్డి, పప్పూరు రామాచార్యులు, కల్లూరు సుబ్బా రావు, కడప కోటిరెడ్డి, హరహల్వి సీతారామిరెడ్డి, టీఎన్ రామకృష్ణారెడ్డి, సీఎల్.నరసింహారెడ్డి, కె.సుబ్రమణ్యం, కె.వి. రామకృష్ణారెడ్డి, తదితర సీమ నాయకులకు  ప్రత్యేక ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పాటు పట్ల అనుమానాలు, అభ్యంతరా లు ఉండేవి. సీమవాసుల అసంతృప్తిని గమనించిన కోస్తాంధ్ర నాయకులు ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం అనంతపు రంలో ఏర్పాటు చేస్తామని హామీ ఇచ్చారు, కానీ నిల బెట్టుకోలేదు.
  
  రాయలసీమకు జరుగుతున్న అన్యాయాలను ఎదు ర్కొనేందుకు 1934 జనవరి 27న ‘రాయలసీమ మహా సభ’ను సిహెచ్. నరసింహారెడ్డి, కె.సుబ్రమణ్యం ఏర్పాటు చేశారు. మద్రాసులో జరిగిన ప్రథమ సమావేశంలో తిరు పతిలో విశ్వవిద్యాలయాన్ని ఏర్పరచాలని తీర్మానించారు. 1935 సెప్టెంబర్‌లో కడపలో ‘రాయలసీమ మహాసభ’ రెండవ సమావేశం జరిగింది. ఈ సభకు టి.యన్. రామ కృష్ణారెడ్డి అధ్యక్షత వహించాడు. కోస్తాంధ్రతో సంబంధం లేకుండా రాయలసీమ రాష్ట్రంగా ఏర్పడాలని నిర్ణయిం చారు. ఈ ఉద్యమానికి అప్పటి కాంగ్రెస్ పార్టీ సీమ నాయ కులు దూరంగా ఉండేవారు.
  
  1937లో జరిగిన మద్రాసు శాసనసభ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్ పార్టీకి వ్యతిరేకంగా రాయలసీమ మహాసభ పని చేసింది. ఆ ఎన్నికలలో కాంగ్రెస్ పార్టీ గెలుపొంది రాజ గోపాలచారి ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. ఆయన మంత్రి వర్గంలో ఒక్క రాయలసీమ సభ్యునికి కూడా స్థానం కల్పిం చలేదు. దీనితో రాయలసీమలోని కాంగ్రెస్ నాయకులలో అసంతృప్తి రగిలింది. అప్పటి కోస్తాంధ్రలోని కాంగ్రెస్ నాయకులు, రాయలసీమలోని నాయకులను కలుపుకొని కడప కోటిరెడ్డి అధ్యక్షతన ఓ కమిటీని ఏర్పాటుచేశారు.
  
   రాయలసీమ ప్రయోజనాలకు అన్యాయం జరిగే విధంగా కోస్తాంధ్రులతో కలిస్తే కాంగ్రెస్ నాయకులను సీమ నుంచి ప్రజలు తరిమివేస్తారని ఆ నాడు కె.వి.రామకృష్ణారెడ్డి హెచ్చరించారు. ఆ కమిటీ తీర్మానాల మేరకు ఇరు ప్రాం తాల నాయకుల పరస్పర అంగీకారంతో 1937 నవంబర్ 16న శ్రీబాగ్ ఒప్పందం కుదిరింది. ఆంధ్రరాష్ట్రం ఏర్పడితే రాయలసీమ ప్రాంతంలో రాజధాని నగరం లేదా హైకోర్టు, కృష్ణ, తుంగభద్ర నదీజలాలలో అధిక ప్రాధా న్యం, విశ్వవిద్యాలయ స్థాపన ఈ ఒప్పందంలోని ప్రధా నాంశాలు. సీమ నాయకులు ఈ ఒప్పందాన్ని నమ్మి ఆంధ్ర రాష్ట్రం కోసం పోరాడారు. మద్రాసు రాష్ట్రంలోనే రాయలసీమ ప్రాంతం ఉండాలని సీమలో కొందరు అభి ప్రాయపడినప్పటికీ తెలుగుజాతి ఐక్యత కోసం రాజీప డ్డారు. మద్రాసు నగరం తమకు దూరమైపోతున్నా మౌనంగా భరించారు. కర్నూలు రాజధానిగా 1953, అక్టోబర్ 1న ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడింది.
  
  ఆంధ్రప్రదేశ్ - రాయలసీమ
  నైజాం పాలన నుంచి 1948లో తెలంగాణ విమోచనం పొందింది. తెలుగు భాష మాట్లాడే ప్రజలందరూ కలిసి ఒకే రాష్ట్రంగా కొనసాగాలనే విశాలాంధ్ర ఉద్యమంలో భాగంగా పెద్ద మనుషుల ఒప్పందం ద్వారా తెలంగాణ ఆంధ్ర రాష్ట్రంతో కలిపి 1956, నవంబర్ 1న ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఏర్పడింది. మూన్నాళ్ల ముచ్చటగా మూడేళ్లు ఆంధ్ర రాష్ట్రానికి రాజధానిగా ఉన్న కర్నూలును కాదని హైదరా బాద్‌ను రాజధానిగా చేశారు. తెలుగు జాతి ఐక్యత కోసం రాయలసీమ రాజధాని నగరాన్ని కోల్పోయింది, బళ్లారిని కోల్పోయింది. కర్ణాటక, తమిళనాడులలోని సీమ భూభా గాలను కోల్పోయింది.
  
 కరువు సీమకు మిగిలింది కన్నీరే!
 1901లోనే సర్ మెకంజీ ‘కృష్ణ, తుంగభద్ర, పెన్నానదుల అనుసంధాన పథకం’ ద్వారా 36 లక్షల ఎకరాల సీమ భూములకు సాగునీరందించేందుకు ప్రణాళికను రూప కల్పన చేశారు. కానీ అది వాస్తవరూపం దాల్చలేదు. ఈ ప్రాజెక్టే మరో రూపంలో 1951లో ‘కృష్ణ-పెన్నార్’ ప్రాజెక్టుగా రూపొందింది. కనీసం ఇది అమలైనా ఏడు లక్షల ఎకరాలకు సాగునీరందేది. ఈ ప్రాజెక్టును నిర్మిస్తే తమిళనాడుకు ప్రయోజనం కలుగుతుందనే ఉద్దేశంతో కోస్తాంధ్ర నాయకులు, కమ్యూనిస్టులు వ్యతిరేకించారు. ఆంధ్రరాష్ట్రం ఏర్పడిన తరువాత ఆ ప్రాజెక్టును రాయల సీమకు ఉపయోగకరంగా సిద్ధేశ్వరం వద్ద కడతామన్నారు. తీరా ఆంధ్రరాష్ట్రం ఏర్పడిన తరువాత రాయలసీమకు చుక్కనీరు దక్కకుండా దిగువ భాగాన 1955లో నాగార్జున సాగర్ ఆనకట్ట నిర్మాణానికి నాంది పలికారు. కోస్తా, తెలం గాణ ప్రాంతాలలో 23 లక్షల ఎకరాలకు నీరందే ఏర్పాటు చేసుకున్నారు.
  
  1945లో ఉమ్మడి మద్రాసు రాష్ట్రం, నిజాం ప్రభుత్వం భాగస్వామ్యంతో రాయలసీమ మొత్తం అవస రాలు తీర్చేలా తుమ్మలూరు వద్ద నిర్మించాల్సిన తుంగ భద్ర ప్రాజెక్టును అప్పటికి రాయలసీమలో ఉండిన బళ్లారి జిల్లా హోస్పేట వద్ద నిర్మించారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ ఏర్పాటులో భాగంగా బళ్లారి జిల్లా రాయలసీమకు దక్కకుండా పోయింది. తుంగభద్ర ప్రాజెక్టు సీమ నుంచి చేజారింది. ఆ ప్రాజెక్టులోని జలాలలో వాటా కోరి రాయలసీమకు సాగునీరు అందించే ప్రయత్నం చేయకుండా, ఆ ప్రాజె క్టులో ఉత్పత్తి అయ్యే విద్యుత్తును కోరిన ఫలితంగా అర కొర నీళ్లను ఇచ్చి సీమవాసుల కడుపుకొట్టారు. 1963లో నిర్మించిన శ్రీశైలం ప్రాజెక్టు నీళ్లను కూడా సీమకు అంద కుండా లోతట్టులో నిర్మించి కేవలం విద్యుత్ ప్రాజెక్టుగా ప్రకటించారు. కృష్ణా జలాలలో ఆంధ్రప్రదేశ్ వాటాగా 800 టీఎంసీలు లభిస్తుండగా రాయలసీమకు కేవలం 120 టీఎంసీలు మాత్రమే కేటాయించారు. ఆ విధంగా కృష్ణా నదీ జలాలలో సీమకు సరైన వాటా దక్కలేదు.
  
 పోరుకు సమయం ఆసన్నం
 రాయలసీమ హక్కుల కోసం ముక్తకంఠంతో ముందడుగు వేయాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది. సీమకు న్యాయం జరిగిన తరువాతనే విడిపోవడమైనా, కలిసి ఉండటమైనా అని ఎలుగెత్తిచాటాలి. విడిపోవటమే పరిష్కారమని పాల కులు భావిస్తున్నందున రాయలసీమకు దక్కే ప్రయోజ నాలేవో తేల్చమని ప్రశ్నించాలి. 1937 నాటి శ్రీబాగ్ ఒప్పందానికి కోస్తాంధ్ర సోదరులు కట్టుబడి ఉంటారో లేదో తెలుసుకొని సీమ ప్రజలు ముందుకు సాగాలి. తుంగభద్ర, కృష్ణా జలాలలో రాయలసీమకు దక్కాల్సిన నికర సాగుజలాల నీటి వాటా తేల్చుకోవాలి. సీమలో మౌలిక వసతుల కల్పనకు, పారిశ్రామిక విద్యాభివృద్ధికి ఏ రకమైన ప్రాధాన్యాలు లభిస్తాయో నిర్ణయించుకోవాలి. సకల రంగాలపై స్పష్టత లేకుంటే మరోసారి ప్రమాదంలో పడకతప్పదు. రాష్ట్ర విభజనకు రంగం సిద్ధమవుతున్న ప్రస్తుత సందర్భంలో అప్రమత్తత తప్పనిసరి. కేంద్ర ప్రభుత్వానికి సీమ స్థానీయత సెగ తగలాలి. ఆ వైపుగా సీమ ప్రజలంతా కదం తొక్కాలి.  
 - డా|| అప్పిరెడ్డి హరినాథరెడ్డి