దేశంలో ప్రస్తుతం చలామణిలో ఉన్న కరెన్సీ నోట్లలో అత్యధిక విలువ కగిలిన నోటు రూ.2 వేల నోటు. అయితే తాజాగా రూ.2 వేల నోట్లను చలామణి నుంచి ఉపసంహరిస్తున్నట్లు ప్రకటించింది రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (ఆర్బీఐ).   'క్లీన్ నోట్ పాలసీ'లో భాగంగా రూ.2 వేల నోట్లను చలామణి నుంచి ఉపసంహరిస్తున్నట్లు ప్రకటించిన ఆర్బీఐ ఈ నోట్లు చట్టబద్ధమైన చెల్లుబాటులో కొనసాగుతాయని తెలిపింది.  రూ.2 వేల నోట్లను తమ బ్యాంకు ఖాతాల్లో జమ చేసుకోవాలని లేదా ఏదైనా బ్యాంకు శాఖలో ఇతర డినామినేషన్‌ నోట్లతో మార్చుకోవాలని ప్రజలకు సూచించింది. రూ.500 నోట్లదే అత్యధిక వాటా ఆర్బీఐ డేటా ప్రకారం..  2022 మార్చి 31 నాటికి చెలామణిలో ఉన్న నోట్లలో రూ. 500 నోటు అత్యధిక విలువ కలిగిన కరెన్సీ అని తేలింది. ఇది మొత్తం విలువ పరంగా రూ. 22.77 లక్షల కోట్ల విలువైనది. చలామణిలో ఉన్న మొత్తం నోట్లలో దీని వాటా 73.3 శాతం. దీని తర్వాత స్థానంలో  రూ. 2,000 నోట్లు ఉన్నాయి. మొత్తం చెలామణిలో ఇవి 13.8 శాతంగా ఉన్నాయి. ఇదీ చదవండి: RS 2000 Note: ముగిసిన రూ.2 వేల నోటు శకం.. ఆరేళ్ల ప్రస్థానం.. అయితే  తాజాగా మే19న ఆర్బీఐ విడుదల చేసిన ప్రకటన ప్రకారం.. మార్చి 31, 2023న చెలామణిలో ఉన్న నోట్లలో రూ. 2 వేల నోట్ల మొత్తం విలువ రూ. 3.62 లక్షల కోట్లు.  అన్ని డినామినేషన్‌ నోట్లో వీటి వాటా 10.8 శాతం మాత్రమే. రూ. 2 నోట్లలో దాదాపు 89 శాతం మార్చి 2017కి ముందు ముద్రించినవే.  ఏయే నోట్లు ఎంతెంత? 2022 మార్చి చివరి నాటికి చలామణిలో వివిధ డినామినేషన్‌ నోట్ల సంఖ్య, విలువలు ఇలా ఉన్నాయి.  రూ.2వేలు - 21,420 లక్షల నోట్లు - విలువ రూ.4,28,394 కోట్లు రూ.500 - 4,55,468 లక్షల నోట్లు - విలువ రూ.22,77,340 కోట్లు రూ.200 - 60,441 లక్షల నోట్లు - విలువ రూ.1,20,881 కోట్లు రూ.100 - 1,81,420 లక్షల నోట్లు - విలువ రూ.1,81,421 కోట్లు రూ.50 - 87,141 లక్షల నోట్లు - విలువ రూ.43,571 కోట్లు రూ.20 - 1,10,129 లక్షల నోట్లు - విలువ రూ.22,026 కోట్లు రూ.10 - 2,78,046 లక్షల నోట్లు - విలువ రూ.27,805 కోట్లు బిజినెస్‌కు సంబంధించిన లేటెస్ట్‌ అప్‌డేట్స్‌, కథనాల కోసం సాక్షి బిజినెస్‌ పేజీని చూడండి


 న్యూఢిల్లీ : నవంబర్ 8న పెద్ద నోట్లను రద్దు చేస్తున్నట్టు ప్రధాని మోదీ నిర్ణయం ప్రకటించిన అనంతరం భారీగా బంగారం అమ్మకాలు జరిగినట్టు తెలిసింది. అయితే ఎంత బంగారం విక్రయించుంటారనే దానిపై డైరెక్టరేట్ జనరల్ ఆఫ్ సెంట్రల్ ఎక్స్చేంజ్ ఇంటిలిజెన్స్ జరిపిన సర్వేలో షాకింగ్ విషయాలు వెలుగులోకి వచ్చాయి. కేవలం 48 గంటల్లో జువెల్లర్ వర్తకులు 4 టన్నులకు పైగా బంగారాన్ని విక్రయించారని తేలింది. వాటి విలువ రూ.1,250 కోట్లకు పైగా ఉంటుందని తెలిసింది. పెద్దనోట్లను రద్దుచేస్తున్నట్టు రాత్రి ఎనిమిది ప్రకటించిన రోజునే దాదాపు రెండు టన్నుల బంగారం కొనుగోళ్లు జరిగాయట. రద్దయిన నోట్లను బంగారంలోకి మార్చుకోవడానికి పెద్ద ఎత్తున్న అనుమానిత మనీ లాండరింగ్ కార్యకలాపాలు జరిగాయని ఈ సర్వేలో వెల్లడైంది.
  
 ఢిల్లీకి చెందిన ఓ దిగ్గజ జ్యువెల్లర్ ఎక్కువగా 45 కేజీల బంగారాన్ని 700 మందికి అమ్మినట్టు అధికారులు చెప్పారు. అంతకముందు ఆయన కేవలం 820 గ్రాములే విక్రయించినట్టు తెలిసింది. చెన్నైలోని లలితా జువెల్లర్స్ 200 కేజీల గోల్డ్ను విక్రయించిందని, జైపూర్ లావత్ జువెల్లర్స్ 30 కేజీలు అమ్మినట్టు సెంట్రల్ ఎక్స్చేంజ్ అధికారులు పేర్కొన్నారు. ఆ జువెల్లర్స్ ముందు రోజు వరకు కేవలం గ్రాములోనే బంగారాన్ని విక్రయించినట్టు తెలిపారు. పెద్ద నోట్లు రూ.500, రూ.1000 రద్దు అనంతరం దేశవ్యాప్తంగా వివిధ ప్రాంతాల్లో మనీ లాండరింగ్ కార్యకలాపాలు విపరీతంగా జరుగుతున్నాయని గుర్తించిన డీజీసీఈఐ ఈ సర్వే నిర్వహించింది. పన్ను ఎగవేత, మనీ లాండరింగ్ కార్యకలాపాలకు పాల్పడిన జువెల్లర్స్కు 300 పన్ను నోటీసులను ఈ ఏజెన్సీ జారీచేసింది. 
  


 న్యూఢిల్లీ: దేశంలో పెద్ద నోట్లను రద్దు చేసిన నేపథ్యంలో పలు రాష్ట్రాల్లో పోలీసులు పెద్ద మొత్తాల్లో వాహనాల్లో తరలిస్తున్న పాత నోట్లను లేదా కొత్త నోట్లను పట్టుకున్నారని, నిందితులను నిర్బంధంలోకి తీసుకొన్నారంటూ రోజూ వార్తలు వస్తున్నాయి. వాహనాలను తనిఖీ చేసే అధికారం కానీ, వాటిలో బయటపడిన నిషేధించిన పెద్ద నోట్లు లేదా కొత్త నోట్లను స్వాధీనం చేసుకోవడం, బాధ్యులను అరెస్ట్‌ చేయడం లాంటి అధికారం పోలీసులకు అసలు లేనే లేవు. సాక్షాత్తు ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ నవంబర్‌ 8వ తేదీ నాడు ఆ నాటి నుంచి 500, 1000 రూపాయల నోట్లు చెల్లవని, ఇక అవి చిత్తు కాగితాలతో సమానమని పేర్కొన్నారు.
 
 మరి చిత్తు కాగితాలను తీసుకెళుతున్న వారిని పోలీసులు ఎందుకు తనిఖీ చేస్తున్నారు? ఎందుకు అదుపులోకి తీసుకుంటున్నారు? డిసెంబర్‌ 31వ తేదీ వరకు పాత నోట్లను ఎంత మొత్తమైనా బ్యాంకుల్లో డిపాజిట్‌ చేసుకునేందుకు కేంద్రమే అవకాశం ఇచ్చినప్పుడు మధ్యలో పోలీసులు ఎలా పట్టుకుంటారు? రెండున్నర లక్షల రూపాయలకు మించి ఓ వ్యక్తి బ్యాంక్‌లో డిపాజిట్‌ చేసినట్లయితే వారిపై ఆదాయం పన్ను శాఖ నిఘా ఉంటుందని ప్రభుత్వమే చెప్పింది. అప్పుడు ఆదాయం పన్ను శాఖ, ఖాతాదారులే ఆ వ్యవహారం చేసుకుంటారు. అలాంటప్పుడు పోలీసుల ఓవర్ యాక్షన్‌ ఎందుకు?
 
 1978 నాటి చట్టం ఇప్పుడు లేదు
 ఇంత మొత్తానికి మించి పాత నోట్లను లేదా కొత్త నోట్లను కలిగి ఉండరాదంటూ కేంద్ర ప్రభుత్వం కొత్త చట్టం తీసుకొస్తే వాటిని కలిగి ఉండడం నేరం అవుతుంది. 1978లో వెయ్యి, ఐదువేలు, పదివేల రూపాయల నోట్లను అప్పటి మొరార్జీ దేశాయ్‌ ప్రభుత్వం రద్దు  చేసినప్పుడు ఆ ఏడాది జనవరి 16వ తేదీ నుంచి రద్దయిన నోట్లను ఇచ్చి పుచ్చుకోవడం, బదిలీ చేయడం నేరమంటూ ‘హై డినామినేషన్‌ బ్యాంక్‌ నోట్స్‌ (డీమానిటైజేషన్‌) యాక్ట్‌’ను ప్రత్యేకంగా తీసుకొచ్చింది.
 ఇప్పుడు మోదీ ప్రభుత్వం అలాంటి చట్టాన్ని ఏమీ తీసుకరాలేదు. డబ్బును ఓ చోటు నుంచి మరో చోటుకు తరలించడం ‘కాగ్నిజబుల్‌ (శిక్షార్హమైన)’ నేరం కాదని చట్టమే చెబుతోంది. పైగా దోపిడీ దొంగతనాల లాంటి కేసుల్లో మాత్రమే డబ్బు కోసం వాహనాలను తనిఖీ చేసే అధికారం, నిందితులను అదుపులోకి తీసుకునే అధికారం పోలీసులకు ఉంటుంది. నల్లడబ్బుకు సంబంధించి వాహనాలను గానీ, ఇళ్లను గానీ, ఆఫీసులను గానీ తనిఖీ చేసే అధికారం ఎట్టి పరిస్థితుల్లో పోలీసులకు ఉండదు.
 
 ఎవరి అధికార పరిధి వారిదే...
 దేశంలోని వివిధ చట్టాల అమలును, ఉల్లంఘనలు పర్యవేక్షించే బాధ్యత వివిధ విభాగాలకు భారత రాజ్యాంగం అప్పగించింది. ఒకే విభాగం చేతిలో సుప్రీం అధికారాలుంటే అది అధికార దుర్వినియోగానికి దారితీస్తుందని, పౌర స్వేచ్ఛా హక్కులకు భంగం కలిగిస్తుందన్న ఉద్దేశంతో  రాజ్యాంగంలో ఇలాంటి ఏర్పాట్లు ఉన్నాయి. 1860 భారతీయ శిక్షాస్మృతి రాష్ట్ర పోలీసుల అధికారాల పరిధిలోకి వస్తోంది. దీనికిందకు వచ్చే నేరాలను 1973 క్రిమినల్‌ ప్రొసీజర్‌ కోడ్‌ కింద పోలీసులు విచారించాల్సి ఉంటుంది. అలాగే 1961, ఆదాయం పన్ను చట్టం ప్రకారం ఆ విభాగం అధికారాలు పూర్తిగా వేరు. వారి విధుల్లో జోక్యం చేసుకునే అధికారాలు పోలీసులకు లేదు. ఎవరి ఇంటినైనా, ఆఫీసునైనా తనిఖీ చేయాలంటే పోలీసులు తప్పనిసరి వారెంటు తీసుకొని వెళ్లాలి. అదే ఆదాయం పన్ను శాఖ అధికారులు మాత్రం వారెంట్లు లేకుండానే దాడులు చేయవచ్చు. టెర్రరిజం నిరోధక చట్టాలు, ప్రత్యేక సాయుధ దళాల చట్టాల ప్రకారం మాత్రమే వారెంట్లు లేకుండా పోలీసులు తనిఖీ చేయవచ్చు. అవసరమైన చర్యలు తీసుకోవచ్చు. ఆదాయం పన్ను చట్టంలో కూడా ఇలా కొన్ని మినహాయింపులు ఉన్నాయి. ఆదాయం పన్ను చట్టంలోని 132 సెక్షన్‌ కింద కేంద్ర ప్రత్యక్ష పన్నుల బోర్డు పరిధిలో ఇండియన్‌ రెవెన్యూ సర్వీసుకు చెందిన ఓ స్థాయి ర్యాంకు అధికారులకు పన్ను ఎగవేత కేసులను విచారించే అధికారమూ, తనిఖీలు నిర్వహించే అధికారమూ ఉంది.
 
 ఈ తరహా తనిఖీలు ఎన్నికల సమయాల్లోనూ....
 ఎన్నికల సందర్భంగా కూడా పోలీసులు భారీ ఎత్తున డబ్బును పట్టుకున్నారన్న వార్తలను మనం తరచుగా వింటుంటాం. ఈ విషయంలో పోలీసులను ప్రశ్నిస్తే ఎన్నికల కమిషన్‌ ఆదేశాల మేరకు ఈ చర్య తీసుకున్నామని పోలీసులు, స్వేచ్ఛగా ఎన్నికలను నిర్వహించే బాధ్యత తమది కావడమే కాకుండా ఎన్నికల కోడ్‌ అమల్లో ఉన్నప్పుడు జిల్లా యంత్రాంగం అంతా తమ పరిధిలో ఉంటుంది కనుక ఇలాంటి ఆదేశాలను పోలీసులకు జారీ చేయడం సబబేనని ఎన్నికల కమిషన్‌ వాదిస్తూ వచ్చింది. అయినా ఇలాంటి తనిఖీలు చేయాల్సిందిగా పోలీసులను ఆదేశించే అధికారం ఎన్నికల కమిషన్‌కుగానీ, తనిఖీచేసే అధికారం పోలీసులకుగానీ లేదని దేశంలోని పలు కోర్టులు పలుసార్లు మందలించినప్పటికీ ఇలాంటి తనిఖీలు ఆగడం లేదు.
 
 కోర్టుకెక్కిన వ్యాపారల సంఘం...
 నగదు మార్పిడి ద్వారా లావాదేవీలు నిర్వహించే వ్యాపారవేత్తలు ఎన్నికల సందర్భంగా పోలీసులకు డబ్బుతో పట్టుబడడం, ఆ తర్వాత వారు కోర్టు నుంచి నిర్దోషులుగా విడుదలవడం తరచు జరగుతూ వచ్చింది. పోలీసులు, ఎన్నికల కమిషన్‌ అధికారుల బెడద పడలేక ‘భాగ్యోదయ్‌ జన్‌పరిషద్‌’ సంస్థ గుజరాత్‌ హైకోర్టులో సవాల్‌ చేయగా 2012లో కీలకమైన తీర్పును వెలువరించింది.
 
 అన్ని ప్రాంతాలకు తిరిగే హక్కు ఉంది...
 ‘భారీ ఎత్తున నగదు, విలువైన వస్తువులను తీసుకెళుతున్నారన్న అనుమానంపై అహేతుకంగా ప్రజల వాహనాలను ఆపరాదు, తనిఖీ చేయరాదు. రాజ్యాంగంలోని 21వ అధికరణం కింద ఓ సామాన్యుడికి సైతం దేశంలోని అన్ని ప్రాంతాలకు తిరిగే హక్కు, స్వేచ్ఛ ఉంది. సామాన్యుల  ప్రయాణాన్ని నియంత్రిడం లేదా ఆంక్షలు విధించడం చేయరాదు. ఎన్నికలను స్వేచ్ఛగా, సముచితంగా నిర్వహించే బాధ్యత ఎన్నికల కమిషన్‌దన్న విషయాన్ని మేము అర్థం చేసుకుంటాం. అయినప్పటికీ ఇక్కడ పౌరుల స్వేచ్ఛ ముఖ్యం, కమిషన్‌ ఆదేశించినప్పటికీ ఏ రాజకీయ పార్టీతోగానీ, ఎన్నికలతోగానీ సంబంధం లేని వ్యక్తుల వాహనాలను తనిఖీ చేయరాదు. ఏ పౌరుడికి ప్రాథమిక హక్కులు అప్రతిహతం కాదని మేము విశ్వసిస్తున్నప్పటికీ ఓ పౌరుడిపై ఎలాంటి ఆంక్షలు విధించాలనుకున్నా అవి చట్టం పరిధికే లోబడి ఉండాలి’ అని హైకోర్టు బెంచీ తీర్పు చెప్పింది. ఈ తీర్పు సుప్రీం కోర్టులో అప్పీల్‌ చేయగా గత నాలుగేళ్లుగా పెండింగ్‌లో ఉంది.
 
 ఓట్లను ప్రలోభ పెట్టేందుకు డబ్బు పంచుతున్నారని తెలిస్తే భారతీయ శిక్షాస్మతిలోని 171 బీ కింద వాహనాలను తనిఖీ చేసే అధికారం పోలీసులకు ఉంది. అయితే ఇది ‘కాగ్నిజబుల్‌’ నేరం కాదు కనుక కోర్టు నుంచి ముందస్తు అనుమతి తీసుకోవాలి. దీన్ని ‘కాగ్నిజబుల్‌’ నేరంగా చట్టాన్ని సవరించాలంటూ ఎన్నికల కమిషన్‌ చేసిన సిఫార్స్‌ కూడా కేంద్ర ప్రభుత్వం వద్ద పెండింగ్‌లో ఉంది. చట్టాన్ని ఉల్లంఘించారన్న కారణంగా చట్టానికి విరుద్ధంగా చర్యలు తీసుకునే అధికారం పోలీసులకే కాదు, ఏ అధికారికి లేదు.
 (వివిధ సందర్భాల్లో న్యాయనిపుణులు, కోర్టులు వ్యక్తం చేసిన అభిప్రాయాల సమాహారమే ఈ వార్తాకథనం)


  ‘ఎందుకూ.. తేగల్ని చూడగానే ఆగిపోతావూ’...
  ‘ఉండూ.. ఉండూ’...
  బండి మీద తేగలు ఉన్నాయి. కాల్చినవి. మూడేసి లెక్కన కట్టగట్టి పేర్చి ఉన్నాయి.
  వెళ్లి అడిగాడు.
  ‘ఎంత?’
  బండివాడు చెప్పాడు.
  మొదట రెండు కట్టలు కొందామనుకున్నాడు. తర్వాత నాలుగనుకున్నాడు. చివరకు ఆరు కొన్నాడు.
  ‘ఆరు కట్టలా?... ఇక అవి అలా డైనింగ్ టేబుల్ మీద పడి ఉండాల్సిందేగా’...
  కూరగాయల సంచిలో వేసుకున్నాడు.
  ‘వినవు కదా. పూనకం వస్తుంది నీకు. రెండ్రోజుల్లో తిన్నావా సరేసరి. లేదంటే
  ఇరుగమ్మకు పొరుగమ్మకు ఇచ్చేస్తాను’...
  బండి తీశాడు.
  ఇంటికి వచ్చేసరికి పిల్లలు గ్రిల్‌కి తాళం వేసుకుని లోపల టీవీ చూస్తున్నారు.
  ‘నాయనా.... ఇప్పుడు వాళ్ల ప్రాణం తీస్తావా ఏమిటి?’
  లోపలికి వచ్చాక కూరగాయల సంచి
  తీసుకెళ్లి కిచెన్‌లో పెడదామనుకుంది. ఆపి, సంచిలోని తేగల కట్టల్ని బయటకు తీశాడు.
  ‘రేయ్... ఇలా వచ్చి ఇద్దరూ తినండి’
  పిల్లలు అవస్థగా చూశారు. అప్పుడప్పుడు తేగల సీజన్ వస్తుంది. వచ్చినప్పుడల్లా ఇలా కొని తేవడం ఉంటుంది. తినమని బలవంతం చేయడమూ ఉంటుంది. ఈ పదార్థం ఏమిటో... వీటిని ఎవరు తింటారో... అసలు ఎందుకు తింటారో...
  ఒకసారి కొనితెచ్చి బెదిరింపుగా షటిల్ బ్యాట్ తీసుకుని నాలుగు తగిలిస్తాను
  అన్నట్టుగా కూచుంటే చెరో ముక్క నోట్లో
  వేసుకొని యాక్ అని సింక్‌లో ఊశారు. ఊస్తే పోవడానికి అదేమైనా ఐస్‌క్రీమా? అలాగే అడ్డం పడి ఉంటే తీసి బయట పడేశాడు.
  తేగలు తినని పిల్లల్ని కన్నాడు. అనుభవిస్తూ ఉండాలా? చూద్దాం... ఎందుకు తినరో.
  ‘తింటారా... తినరా’
  ‘తండ్రీ... ఈ తేగల్ని తెచ్చి ఎందుకు
  అసురునిగా మారుతావు. నేను తినింది లేదు. నా పిల్లలు కూడా తినేది లేదు’....
  న్యూస్‌పేపర్ నేల మీద
  పరిచింది.
  ‘ఇదిగో... దీని ముందు కూచుని ఎన్ని తింటావో తిను. చెత్త మాత్రం కింద పడటానికి లేదు’...
  పిల్లలు ఇదే అదనుగా వెంట పరిగెత్తి ఇంకో గదిలో దాక్కున్నారు. ఎప్పుడు స్మగుల్ చేసిందో క్షణాల్లో ఫోన్ స్మగుల్ చేసింది. రైతుబజార్‌లోనే కొన్న విజయా డైరీ కోవాబిళ్లలు స్మగుల్ చేసింది. అవి తింటూ ఫోన్‌లో గేమ్ ఆడుకుంటూ... ఇక ఈ తేగల వైపే రారు.
  వెళ్లి ముఖం కడుక్కుని బట్టలు మార్చుకుని హాల్లో డైనింగ్ ఏరియాలో లైట్లు వెలిగించాడు.
  కారిడార్లలో కూడా లైట్లు వెలిగాయి. టీవీ చూద్దామా పేపర్ తిరగేద్దామా అనుకుంటూ ఉంటే వచ్చి చెప్పింది.
  ‘మధ్యాహ్నం నీ ఫ్రెండ్ ఫోన్ చేశాడు. ఎన్నిసార్లు చేసినా తీయలేదటగా. ఎల్లుండి పిల్లల బర్త్‌డే పార్టీ ఉందట. అందరూ వచ్చి పెత్తనం చేసి
  వెళ్లమన్నాడు’
  ‘నేను రాను’
  చిర్రెత్తుకొచ్చినట్టు చూసింది.
  ‘ఎందుకలా చేస్తావు? చాలాసార్లు
  గమనించాను. అందరిళ్లకు పరిగెత్తుకుని ప్యాంటు లాక్కుని వెళుతుంటావు. మమ్మల్ని తీసుకెళుతుంటావు. వీళ్ల ఇంటికి మాత్రం
  రానంటావు. అన్నీ తిక్క పనులు. తిక్క చేష్టలు’
  ‘అవును. తిక్క పనులే. వెళ్లు’
  ఎగాదిగా చూసి వెళ్లిపోయింది.
  వాడంటే ఇష్టమే. ఫోన్‌లో గంటలు గంటలు మాట్లాడతాడు. ఏదైనా సహాయం కావాలంటే క్షణాల్లో చేసి పెడతాడు. కాని ఇంటికి మాత్రం వెళ్లడు.
  మళ్లీ వచ్చి తేగలు తీసి డైనింగ్ టేబుల్ మీద పెట్టి లోపలికి వెళ్లి టీ తెచ్చి ఇచ్చింది.
  ‘అరె... ఎంత బాగుంటుంది వాళ్ల ఇల్లు.
  కళకళలాడుతుంటుంది. మీ ఫ్రెండు... ఫ్రెండు భార్య... పిల్లలు...
  చాలనట్టు ఇంటి పెద్దలుగా ఉంటూ వాళ్లను కనిపెట్టుకుని ఉండే మీ ఫ్రెండు వాళ్ల నాన్న... అమ్మ... చాలా బాగుంటుంది. పైగా మనల్ని చూసి ఆ పెద్దాయన ఎంత ఆప్యాయంగా మాట్లాడతాడు. ఏమ్మా.. పాపా.. ఎలా ఉన్నావు.. పిల్లల్నేంటమ్మా ఇలా చేసి
  పెడుతున్నావు.. బలంగా ఏదైనా తినిపించవచ్చు కదా అని ఎంతో ఇది చేస్తాడు. ఆయనకు మనమన్నా పిల్లలన్నా’...
  ‘ఇంక ఆపుతావా’
  ‘నీకు చిర్రుబుర్రు ఎక్కువైంది’... వెళ్లి
  పోయింది.
  టీవీ ఆన్ చేశాడు. సీరియల్సు విజృంభించే సమయం. చాలామంది ఆడవాళ్లు శపథాలు చేస్తున్నారు. కొందరు హత్యలు చేస్తామని
  బెదిరిస్తున్నారు. ఆఫ్ చేశాడు. ఫోన్ తీసుకొని ఎవరికైనా ఫోన్ చేద్దామా అనుకున్నాడు. ఎవరికి చేస్తాడు? ఇళ్లకు చేరుకునే టైము. అందరూ ట్రాఫిక్‌లో ఉంటారు. హెల్మెట్లు పెట్టుకుని ఖాళీ చేసిన లంచ్ బాక్సులు వేలాడేసుకుని బండి మీద అటో కాలు ఇటో కాలు నేలకు దించి
  నెట్టుకుంటూ నెట్టుకుంటూ ఎప్పటికో చేరతారు. తనూ అలాగే చేరతాడు. ఇవాళ పర్మిషన్
  పెట్టబట్టి ట్రాఫిక్‌ని తప్పించుకుని తొందరగా రైతు బజారుకు వెళ్లి వచ్చేయగలిగాడు. లేకుంటే ఈసరికి ఏ ఫ్లైఓవర్ మీదో వేళాడుతూ ఉండేవాడు. పొద్దున చేద్దామన్నా అంతే. ట్రాఫిక్‌లోనే ఉంటారు. ఆఫీసుకు వెళుతూ... ఒకరికొకరు డాష్ ఇచ్చుకుంటూ.. సారీలు చెప్పుకుంటూ... నువ్వూ చిక్కుకున్నావా ఈ రొంపిలో అని
  పక్కవాడిని జాలిగా చూస్తూ.
  రెండు మూడు నెలలుగా ఫ్రెండ్స్‌ని కలుద్దామనుకుంటున్నాడు. ఊరు కూడా వెళ్లొద్దామనుకుంటున్నాడు. కుదరదు. లీవు పెట్టొచ్చు. సీఎల్సు అవీ ఉంటాయి కూడా. కాని పెట్టలేడు. ఆరోగ్యంగా ఉండాలి. రోజూ ఆఫీసుకు వచ్చి పోతుండాలి. రెండు వారాలకు ఒకసారి తప్పనిసరిగా కూరగాయలు తెచ్చుకుంటూ ఉండాలి.
  అసలు కొన్నాళ్లుగా ఏమీ రిజిస్టర్ కావడంలేదా అనిపిస్తూ ఉంది. క్రెటా, ఫోర్డ్
  టైటానియం, ఫర్ హైర్, ఓలా, ఫిర్ మిలేంగే, అర్షిత-అర్పిత, నాంపల్లి టు అపురూపా కాలనీ, మెట్రో పనులు జరుగుచున్నవి, రెడ్ సిగ్నల్, ఆగుము, యూ టర్న్ ముందు ఉన్నది...
  ట్రాఫిక్‌లో కనిపించేవే బుర్రంతా నిండుతున్నాయా అని.
  చిన్నప్పుడే అంతా బాగుండేది. తప్పనిసరిగా ఉదయం ఒకసారి సాయంత్రం ఒకసారి టీ బంకు దగ్గర కూచునేవాడు. సిటీకి వచ్చిన కొత్తల్లో కూడా ఇరానీ కేఫుల్లో ఫ్రెండ్స్‌తో గంటల గంటల కబుర్లకు సమయం చిక్కేది. ఇప్పుడు? టైమ్ చచ్చిపోయిందా అనిపిస్తూ ఉంది. ఈ
  వర్తమానానికి ఏ జ్ఞాపకాన్నీ మిగల్చని
  మహమ్మరి చుట్టుకుందని భయం కలుగుతోంది.
  పిల్లలు దొంగల్లాగా వచ్చారు. ఇద్దరూ మహానటులు. చిన్నాణ్ణి ముందు పెట్టి పెద్దాడు అన్నాడు.
  ‘నాన్నా’
  ‘ఏంటి?’
  ‘రేపు బుధవారం’
  ‘అయితే?’
  ‘మర్చిపోయావా? కేఎఫ్‌సీలో హ్యాపీ
  వెన్స్‌డేస్. 199 రూపాయలకే ఎనిమిది బోన్‌లెస్ స్ట్రిప్స్. సాయంత్రం ఆఫీస్ నుంచి వచ్చాక
  తీసుకెళ్లాలి’...
  ‘తీసుకెళ్లాలి’ చిన్నాడు అన్నాడు.
  రోడ్డు మీద ఫాస్ట్‌ఫుడ్డు బండి పెడితే
  అప్పుడప్పుడు చికెన్ మంచూరియా తెచ్చి పెట్టేవాడు. అయితే అందులో అజినోమోటో అనే చైనా ఉప్పును కుమ్మరిస్తారనీ అది గనక ఎక్కువ తింటే చెప్పాపెట్టకుండా నరాలు చచ్చుపడిపోతాయని ఎవరో భయపెడితే మానేశాడు. కేఎఫ్‌సీ బెస్టు కదా అంది ఒకరోజు. అప్పటి నుంచి
  తీసుకువెళ్లడం అలవాటు చేశాడు. నెలకు ఒకటి రెండుసార్లు. ఎప్పుడు వెళ్లినా ఒకేలాంటి
  ఆంబియన్స్... ఒకేలాంటి కౌంటర్... ఒకేలాంటి బోన్‌లెస్ స్ట్రిప్స్... ఒకేలాంటి చప్పటి వాసన.
  ‘ఇలా రండి’ ఇద్దర్నీ పిలిచాడు.
  ‘కూచోండి’... అటూ ఇటూ కూచోపెట్టు
  కున్నాడు.
  ‘లాస్ట్‌టైమ్ కేఎఫ్‌సీకి వెళ్లాం కదా. మీకేం గుర్తు ఉంది?’
  ‘వెళ్లాం. తిన్నాం. వచ్చాం’ చిన్నాడు అన్నాడు.
  ‘దానికి ముందు’
  ‘అప్పుడూ అంతే. వెళ్లాం. తిన్నాం. వచ్చాం’
  చూశాడు. పది, పన్నెండేళ్లున్న పిల్లలు. ఇక్కడే పుట్టి పెరిగారు. రోజూ స్కూల్‌కి వెళతారు. రోజూ టీవీ చూస్తారు. ఆదివారం ఇంట్లో
  ఆడుకుంటారు.
  ‘గుర్తుండాలి కదా’
  పెద్దాడు నవ్వాడు.
  ‘ఏం గుర్తుండాలి నాన్నా’...
  ఆ నవ్వుకు వచ్చి, చూసి వెళ్లింది. వంట పూర్తవడానికి ఇంకో ముప్పావు గంటైనా
  పడుతుంది. ఈలోపు కిచెన్‌లో ఉన్నా చెవులు ఇటే పారేసి ఉంటుంది.
  ‘సరే... మీ అమ్మకు మీకు ఏమీ గుర్తుండవు. నాకు గుర్తు ఉంటాయి. కావాలంటే అడగండి. తినే వస్తువు దేని గురించైనా సరే. ఏం గుర్తుండాలో చెబుతాను. ఇందాక మీరు కోవా తిన్నారు కదా. కోవా అనండి’
  ‘కోవా’ ఇద్దరూ హుషారుగా ఉన్నారు.
  ‘ఊ... కోవా... కోవా అనగానే నాకు ఏం గుర్తుకొస్తుందంటే చిన్నప్పడు మా ఇంటికి వచ్చి పాలుపోసే వనజమ్మ గుర్తుకు వస్తుంది. ఆమె ఎంత బక్కగా ఉండేదో తెలుసా? పెన్‌లో రీఫిల్ ఉంటుందే అలా ఉండేది. పాలు అమ్ముతుంది కదా. గుక్కెడు పాలు తాగొచ్చు కదా. ఊహూ. పిసినారి. పితికిన ప్రతి పాలచుక్కా అమ్ముదామనుకుంటుంది. పొద్దున పచ్చిపాలు అమ్ముతుంది. పాలు మిగిలిపోతే వాటిని వెచ్చబెట్టి సాయంత్రం తక్కువరేటుకి కాచిన పాలు అమ్ముతుంది. మా అమ్మ దగ్గర... అదే మీ నానమ్మ దగ్గర డబ్బులు ఉండేవి కాదు కదా. అందుకని రాత్రి పూట తక్కువ రేటుకు కాచినపాలు మాత్రమే కొనేది. ఒకసారి వనజమ్మ దగ్గర ఎందుకనో రెండు శేర్ల పాలు మిగిలిపోయాయి. రాత్రి ఎనిమిదింటికి ఇంటికి వచ్చి ఎంతోకొంత తర్వాత ఇద్దువు ఈ పాలు తీసుకో అని ఒకటే గోల. అన్ని పాలు
  ఎవరికి కావాలి. రూపాయిన్నరకిస్తావా అంది అమ్మ. రూపాయి ఇచ్చినా చాలు అంది
  వనజమ్మ. అప్పుడు మా అమ్మ ఏం చేసిందంటే ఆ పాలు తీసుకొని మమ్మల్నందరినీ పిలిచి పొయ్యి దగ్గర కూచోబెట్టి ఆ మాటలూ ఈ మాటలూ చెప్తూ పాలను మరిగిస్తూ మరిగిస్తూ కొంచెం చక్కెర పోసి అంత రాత్రి పూట
  పాలకోవా చేసి, ఇంట్లో కొబ్బరి వొలిచాకా ఖాళీ చిప్పలను పొయ్యిలోకని దాచేది... ఆ చిప్పలను నాలుగు తీసుకొని శుభ్రంగా కడిగి తుడిచి అక్కకి, నాకూ, తమ్ముడికి, చెల్లెలికి ఒక్కో చిప్పలో కొంచెం కొంచెం పాలకోవా వేసి చేతికి ఇచ్చింది. దేవుడా... పాలకోవా! ఆ రాత్రి అందరం చూపుడు వేలితో కొంచెం కొంచెం తింటూ ఎప్పుడు అయిపోతుందో అని భయపడుతూ ఆవలింతలు వచ్చేంత దాకా ఆ కొబ్బరి
  చిప్పలను గీరిగీరి తింటూనే ఉన్నాం. కోవా అంటే నాకు అది జ్ఞాపకం వస్తుంది.’
  ‘జామకాయలు’ పెద్దాడు అన్నాడు.
  ‘జామకాయలా... వో... మనింట్లోనే పెరట్లో జామచెట్టు ఉండేది. కూజా జామచెట్టు. అంటే దాని కాయలు కూజాల్లా ఉంటాయన్నమాట. మొదట తెల్లటి మొగ్గలేసి ఆ తర్వాత పూలయ్యి ఆ తర్వాత పిందెలయ్యి ఆ తర్వాత కాయలయ్యేవి. ఆ కాయలు కాస్త పెరిగి పెద్దవవగానే అక్కా, నేను, తమ్ముడు, చెల్లి ఒక ఉదయం పూట నిలబడి చెట్టంతా చూసి కొమ్మలన్నీ వొంచి సరిగ్గా పండడానికి రెడీ అవుతున్న కాయలను కొమ్మల మీదే పంచుకునేవాళ్లం. ఆ తర్వాత అందరం అమ్మ పాతచీర తెచ్చి చిన్న చిన్న గుడ్డముక్కలుగా చించి ఎవరి కాయలకు వాళ్లం గుడ్డ కట్టేసేవాళ్లం’...
  ‘ఎందుకు?’
  ‘అలా కడితే బాగా పండుతాయి. చిలకలు కొట్టవు. కోతులు కూడా తాకవు. అందుకని గుడ్డ కట్టి కాయలని చెట్టు మీదే దాచి రోజూ చూసుకుంటూ ఉండేవాళ్లం. అవి పెద్దవయ్యాక దోర
  కాయలుగా మారాక అప్పుడు అందరం ఒకేసారి కోసి తొట్టిలోని నీళ్లతో కడిగి ముక్కలుగా చేసి ఉప్పూ కారం రాసి వీధిలో గర్వంగా మా చెట్టుకాయలు అని తింటూ ఉంటే... ఠ్ఠ్ .... భలే ఉండేది. అదీ జామకాయ అనగానే నాకుండే జ్ఞాపకం’...
  ‘ఆపిల్’ చిన్నాడు అన్నాడు.
  ‘ఆపిల్.. అమ్మో... కాస్ట్‌లీ... ఒక్కసారి కూడా ఇంట్లో తెచ్చేవాళ్లు కాదు. అరటి పండ్లు.. ద్రాక్షపండ్లు... ఎప్పుడైనా కమలాపండ్లు... కాని ఆపిల్ మాత్రం కాని పని. కాని నేను మాత్రం కుమ్మరి వీధికి వెళ్లి పదిహేను పైసలకు ఒక మట్టి హుండీ కొనుక్కుని దానిని అటక మీద దాచి ఐదు పైసలూ పది పైసలూ అప్పుడప్పుడూ దాస్తూ ఉండేవాణ్ణి. ఆ డబ్బులు కూడా దొరికేవి కావు. అయినా సరే ఎలాగోలా దాచేవాణ్ణి. డిసెంబర్ 31 వస్తుంది కదా. ఆ రోజున ఆ హుండీని పగులగొట్టి చిల్లర మొత్తం చూసేవాణ్ణి. మరుసటి రోజు జనవరి ఒకటి కదా. ఆ డబ్బుతో
  ఉదయాన్నే బజారుకు వెళ్లి ఒక ఆపిల్ అడిగితే వచ్చేది. బండివాడు ఆపిల్‌ని రంగు కాగితంలో చుట్టి దారం కట్టి ఫ్యాషన్‌గా ఇచ్చేవాడు. దానిని తీసుకెళ్లి నాకు ఇష్టమైన రమాదేవి టీచర్‌కు ఇచ్చి హ్యాపీ న్యూ ఇయర్ టీచర్ అని చెప్పేవాణ్ణి. ఆ టీచర్ నాకు షేక్‌హ్యాండ్ ఇచ్చి భుజం పట్టుకుని దగ్గరకు తీసి తల నిమిరేది. ఆమే నాకు ఒకసారి లిఫ్కో టైనీ డిక్షనరీ ఇచ్చింది. అది ఇప్పటికీ నా దగ్గర ఉంది’....
  ఇద్దరూ విన్నారు. పెదాలు రెండూ దగ్గరకు అదుముకుంటూ విన్నారు.
  పెద్దాడు తల పంకిస్తూ అన్నాడు.
  ‘మరి తేగలు’...
  ‘తేగలూ?’
  ‘అవును. తేగలు’...
  తాకినట్టుగా అయ్యింది. లేచి నిలబడ్డాడు. అడుగులు వేస్తూ డైనింగ్ టేబుల్ దాకా వెళ్లి వాటిని తీసుకొచ్చాడు. మళ్లీ ఇద్దరి మధ్య
  కూచున్నాడు.
  ‘చెప్పు నాన్నా’...
  ‘తేగలు అంటే మా నాన్నరా’...
  ‘అంటే తాత?’
  ‘ఊ’...
  ‘ఆయన చాలా చిన్న పల్లెటూళ్లో పుట్టాడు. ఒక్కడే కొడుకు. ఎంత ఒక్కడే కొడుకైనా ఇప్పటిలాగా అప్పుడు తినిపించడానికి పిజ్జాలు బర్గర్‌లు కెఎఫ్‌సీలు ఉండవు కదా. అసలు చాక్లెట్లు పిప్పరమెంట్లు కూడా ఉండవు. ఏమీ ఉండవు. ఏ
  సీజన్‌లో ఏ కాయ వస్తే ఆ సీజన్‌లో ఆ కాయను తినిపించడమే. మామిడికాయ, జాంకాయ, నేరేడు, ముంతమామిడి’...
  ‘ముంతమామిడి అంటే?’
  ‘క్యాషూ ఫ్రూట్’
  ‘ఓ’
  ‘కాని ఈయనకు తేగలంటే ఇష్టం. ఎందుకు ఇష్టమో మరి ఇష్టం. తేగలు దొరికినన్నాళ్లు ఇవే ఇమ్మని ఏడ్చేవాడంట. చాలా మొండివాడట ఆయన. ఒకసారి ఈ తేగల పిచ్చి మాన్పించాలని చాలారోజులు ఇంట్లో ఎవరూ తేగలు కొనివ్వలేదట. అప్పుడు మీ తాత ఏం చేశాడో తెలుసా?’
  ‘ఏం చేశాడు?’
  ‘ఒకరోజు సాయంత్రం వాళ్ల నాన్న చొక్కా తగిలించి ఉంటే జేబులో చేయి పెట్టేశాడట. ఏ పైసానో రెండు పైసలో దొరుకుతాయనుకుంటే పావలాకాసు దొరికిందంట. బాబోయ్. పావలా కాసే. దాంతో ఎన్ని తేగలు వస్తాయో తెలుసునా? కట్టలు కట్టలు వస్తాయి. చాలా భయపడిపోయాడట. ఒక పాత కాగితం తీసుకుని ఆ కాగితంలో కాసు పెట్టి దాంతో చుట్టీ చుట్టీ పెద్ద ఉండ చేసి దాచి పెట్టి ఆ రాత్రంతా నిద్ర పోలేదట. మరుసటి రోజు ఆ పావలాను మార్చి వారం రోజుల పాటు తేగలు తినడమే తినడం అట’...
  నవ్వారు.
  ‘ఇది మాకు ఎప్పుడూ చెప్తుండేవాడు. మేము పెద్దయ్యాక కూడా ఎప్పుడు తేగలు కనిపించినా తెచ్చి తినమని ఇచ్చి తను కూడా తింటూ మాతో కబుర్లు చెప్పేవాడు. తేగల్లో చందమామ ఉంటుంది కదా’...
  ‘చందమామా?’
  ‘అవును. నువ్వు పారేశావే నడిమి కాడ. అదే చందమామ. అది తింటే తెలివితేటలు వస్తాయి అని చెప్పేవాడు. ఆ
  చందమామ కడుపులో బుల్లి చందమామ కనిపిస్తే అదృష్టం అనేవాడు’...
  చూస్తూ ఉన్నారు.
  ‘అప్పట్నించి నాక్కూడా తేగలంటే ఇష్టం ఏర్పడింది. నిజంగా ఇష్టం కాదు. మా నాన్నకు ఇష్టం కనుక నాకు ఇష్టం. పెద్దయ్యాక బాగా డబ్బులు సంపాదించి నాన్నను నా దగ్గర పెట్టుకుని రోజూ కట్టలు కట్టలు తేగలు తెచ్చి ఆయన తింటూ సంతోషపడుతూ ఉంటే చూడాలని అనుకుంటూ ఉండేవాణ్ణి. అసలు ఆయన నాతోనే ఉండాలని అనుకుంటూ ఉండేవాణ్ణి. ఆయనతోనే నేను ఉండాలని అనుకునేవాణ్ణి’...
  ‘ఏమైంది?’
  ‘లేడే... నేను కాలేజ్‌లో ఉన్నప్పుడే దేవుడి దగ్గరకు వెళ్లిపోయాడు. మళ్లీ రాలేదు. అంత తొందరగా. ఏమీ చూళ్లేదు. అక్క పెళ్లి నా పెళ్లి చెల్లెలి పెళ్లి తమ్ముడి పెద్ద ఉద్యోగం... ఏమీ. చనిపోయినప్పుడు తెల్ల పంచె కట్టుకుని ఉన్నాడు. పొడవు చేతుల చొక్కా వేసుకొని ఉన్నాడు. బజారు నుంచి సంచి పట్టుకుని వచ్చి ఇంట్లో పడిపోతే.. అలానే పోవడం. ఆ తర్వాత ఎవరో సంచి చూసి చెప్పారు. అందులో తేగలు ఉన్నాయట’...
  వింటూ ఉన్నారు. కిచెన్‌ను వదిలిపెట్టి వచ్చి వింటూ ఉంది.
  ‘నేనంటే చాలా ఇష్టం మీ తాతకు. నన్ను నానమ్మ చిన్న దెబ్బ వేసినా ఊరుకునేవాడు కాదు. నేనంటేనే అంత ఇష్టమైతే నాకు పుట్టిన మీరంటే ఎంత ఇష్టంగా ఉండేవాడు? బతికి ఉంటే నా దగ్గర ఉండి ఉంటే మిమ్మల్ని స్కూలు బస్సు ఎక్కిస్తూ స్కూల్ నుంచి వస్తే తీసుకొస్తూ సాయంత్రం మీతో ఆడుకుంటూ... మీరు అల్లరి చేస్తారు కదా... ఆ అల్లరికి కోపం వచ్చి నేను నాలుగు దెబ్బలు కొట్టడానికి వస్తాను కదా... అప్పుడు అడ్డం వచ్చి... నేను ఎవరి మాట వింటాను చెప్పండి... ఎవరికీ భయపడను కదా... కాని ఆయన మాట వింటాను.. ఆయనకు భయపడతాను... ఏరా పిల్లల్ని కొడతావట్రా వెధవా... అని ఆయన పెద్దగా అరిస్తే అంతే... లోపలికి మీ అమ్మ కొంగు వెనుక దాక్కునేందుకు పరుగో పరుగో. అలా అని అనుకున్నాను. అలా చాలా అను
  కున్నాను’....
  ఏం మాట్లాడలేదు. ఆ తర్వాత మాట్లాడటానికి రాలేదు.
  గమనించి అంది.
  ‘ఊ..ఊ.. ఇంక చాలు కబుర్లు.
  అన్నాలకు లేవండి’...
  పిల్లలు తినేసి ఇంకాసేపు టీవీ చూసి పడుకున్నారు.
  ‘నువ్వు తినవా?’
  ‘తింటాన్లే... నెమ్మదిగా’
  అంటే ఎప్పుడైనా కావచ్చు. పిల్లలతో ఉదయాన్నే లేవాలంటే ముందే పడుకోవాలి. వెళ్లి పడుకోబోయే ముందు
  అడిగింది-
  ‘అర్థమైందిలే. నువ్వు రావు బర్త్‌డేకి. ఆ పెద్దాయన్ని చూస్తే నీకు మీ నాన్న గుర్తొస్తాడు. అంతేగా’
  ‘ఊ’
  వెళ్లిపోయింది.
  పదై ఉంటుంది. ఆ టైములో ఒక
  ప్రశాంతమైన గాలికి వీలు లేనట్టుగా బాల్కనీ స్తబ్దంగా ఉంది.
  
  నిలబడి చూశాడు.
  దూరంగా రోడ్డు.
  అంత రాత్రి వేళ కూడా వాహనం వెనుక వాహనం... బండి వెనుక బండి... బైక్ వెనుక బైక్... ఈ టైమ్‌లో రోడ్డు మీద ఉన్నవాళ్లు ఎప్పటికి ఇళ్లు చేరతారో. ఉదయం మళ్లీ
  ఆఫీసుకు ఈ ఈదులాటలోనే దిగాలి కదా అని గుర్తుకు వచ్చింది.
  నగరం.
  
  మెట్రో.
  ఇంత పెద్ద సిటీలో నిభాయించుకుని రావడానికి ఎవరికి ఏ అల్పమైన విషయం, ఏ స్వల్పమైన జ్ఞాపకం ఊతం ఇస్తున్నదో
  తెలియదు. ఏ గతం ఎవరికి ప్రాణవాయువు పోస్తున్నదో తెలియదు.
  డైనింగ్ టేబుల్ దగ్గరకు వెళ్లాడు.తెచ్చుకుని బాల్కనీలో కూలబడ్డాడు.
  చేతుల్లో చందమామ. మరికొన్నాళ్లకు సరిపడా వెన్నెల.