30 అడుగుల ఎత్తున్న ఆ గోడలో భాగమైన పొడవాటి ఆ రాతి వైపు అదే పనిగా చూస్తున్నాను. అమ్మ తన జీవితంలోని చివరి నెలలు గోడకు ఆ వైపున ఉన్న జైలు గదిలోనే గడిపింది. ఆ గదిలో మంచమ్మీద కూచుని అమ్మ ఇందిరాగాంధీ హయాంలో భారత్‌కు పట్టిన గతిని తలచుకుని ఆగ్రహంతో రగిలింది,  విలవిలలాడింది. నియంతృత్వ ప్రధాని విధించిన ఎమర్జెన్సీకి వ్యతిరేకంగా పోరాడలేని నిస్సహాయతను అక్కడే అనుభవించింది.  40 ఏళ్లు గడిచాయి. ఆ నిశ్శబ్దపు బాధాకర చీకటి రోజుల జ్ఞాపకాలను, చరిత్రను కొత్త తరం ఎరుగదు. అవి చరిత్ర పుస్తకాలకు ఎక్కలేదు.
 
 నాటి ఎమర్జెన్సీ బాధితుల్లో చాలా మంది ఇప్పుడు మంత్రులు, అధికార పార్టీ సభ్యులు. ప్రజాస్వామ్యాన్ని పరిరక్షించుకోవాలనే సూత్రాలకు అంటిపెట్టుకున్న మాలాంటివాళ్లం కొద్ది మందిమే. మేం ఆధునిక, వినియోగవాద, మోదీయ భారతం సాగిస్తున్న దాడి ధాటికి నిశ్చేష్టులమై ఉన్నాం. అయినా మోదీ నియంతృత్వ ఎత్తుగడలలో, ఆధిపత్య పాలనా నమూనాలలో ద్యోతకమవుతున్న అప్రకటిత ఎమర్జెన్సీ రూపు రేఖలను గుర్తించగలుగుతున్నాం. మేం స్వేచ్ఛా భారతంలో పుట్టే అదృష్టానికి నోచుకున్న ‘మిడ్‌నైట్స్ చిల్డ్రన్’ (అర్ధరాత్రి పిల్లలం). మా హీరోలంతా తొలి విపక్ష ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసి, ధన, అధికార వ్యసనాలకు బానిసలై పతనమయ్యారు. దీంతో ఎమర్జెన్సీ వ్యతిరేక పోరులో మాకు ప్రేరణగా నిలిచిన ఆదర్శవాదం కొద్ది కాలానికే ముక్కలు చెక్కలైంది.
  
 మిగిలిన ఆ శకలాల్లోంచి తిరిగి జీవితాన్ని ప్రారంభించి, మా విశ్వాసాన్ని చిగురింపజేసుకోవడానికి మా శక్తియుక్తులకు ఊపిరులూదడమే ఒక పోరాటమైంది.మోదీ తెలివిగా తన నియంతృత్వానికి భరోసా ఉండేలా పావులు కదిపారు. సమ్మిళిత అభివృద్ధి, సంఘటితమయ్యే స్వేచ్ఛ, వాక్స్వాతంత్య్రమూ, మన సంస్కృతిని, మతాన్ని అనుసరించడానికి స్వేచ్ఛా మొదలైనవి ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థలో నిర్ణయాత్మకమైన అంశాలు. ఈ జాబితాలోని ప్రతిదానికీ ఆయన క్రమపద్ధతిలో తూట్లు పొడుస్తున్నారు. అన్నిటికంటే ముఖ్యమైన అసమ్మతిని వ్యక్తం చేసే స్వేచ్ఛను కుదించేశారు. ఈ కార్పొరేట్ అనుకూల కార్యక్రమాలకు వ్యతిరేకంగా చేసే ఎలాంటి విమర్శయినా అభివృద్ధి వ్యతిరేకతే, జాతి వ్యతిరేకతే.. కాబట్టి కచ్చితంగా మీరొక ఉగ్రవాదే! ఇందిరలాగా మోదీ అసమ్మతిదారులను జైళ్లలో కుక్కడంవంటి మొరటు పద్ధతులను ప్రయోగించరు.
 
 వారి బ్యాంకు ఖాతాలను స్తంభింపజేస్తారు, వారికి విదేశీ విరాళాలు రాకుండా చేస్తారు. 1975 ఎమర్జెన్సీ నాటి గుర్తింపులేని యోధులు వేలల్లో ఉన్నారు. వారిలో కొందరు బతికే ఉన్నారు, కొందరు బీజేపీ సభ్యులుగాఉన్నారు. నాటి బరోడా డైనమేట్ కేసులో జార్జి ఫెర్నాండెజ్, సీజీకే రెడ్డిల తరపున వాదించిన న్యాయవాదుల బృందంలో సుష్మా స్వరాజ్ అత్యంత చురుకైన సభ్యురాలిగా ఉండేవారు.
 
 ఇప్పుడామె మోదీ మంత్రివర్గ సభ్యురాలు. అప్పుడు జైళ్లపాలైన బీజేపీ నేతలు చాలామంది ఇప్పుడు ఇష్టంగానే మోదీ ఎజెండాకు అనుగుణంగా నడుచుకుంటున్నట్టు అనిపిస్తోంది. దేశ అంతర్గత శక్తులే ప్రజాస్వామ్యాన్ని కాలరాచివేయగలవని, ఎమర్జెన్సీ పునరావృతం కావచ్చని అంటూ మోదీ నాయకత్వ శైలి వైపు వేలెత్తి చూపే ధైర్యాన్ని ఒక్క అద్వానీనే చూపారు.
  
 ఇందిర నిరంకుశ పాలన ఫలితంగా అసువులు బాసినవారెందరో ఉన్నారు. వారినందరినీ అనుద్దేశపూర్వక మరణాల జాబితాలోకి చేర్చేశారు. ఏ పేరూ, ఊరూ, గుర్తింపూ లేని అలాంటి ఆ అభాగ్యుల క్రమసంఖ్యల జాబితాలో మా అమ్మా ఓ సంఖ్య. నా తల్లిదండ్రులు కళాకారులు. నా తండ్రి కవి, గణిత శాస్త్రవేత్త, సినీ నిర్మాత. నా తల్లి నృత్య కళాకారిణి, నటి, చిత్రకారిణి.  ఇద్దరూ సోషలిస్టులు, రామ్‌మనోహర్ లోహియా అనుచరులు. లోహియా మా సన్నిహిత కుటుంబ మిత్రులు. వారిద్దరూ రాజకీయాలను ప్రగాఢంగా పట్టించుకున్నవారు.  ఎంతో ఉద్వేగంతో అన్యాయానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడేవారు. అత్యవసర పరిస్థితిని విధించినప్పుడు జార్జి ఫెర్నాండెజ్, సీజీకే రెడ్డిల నేతృత్వంలోని అజ్ఞాత పోరాటంలోకి దూకారు. వారిద్దరూ నా తల్లిదండ్రులకు దీర్ఘకాలిక మిత్రులు, సహచరులు.
  
 జార్జి అరెస్టును తప్పించుకొని అజ్ఞాత ఉద్యమాన్ని నిర్మిస్తుంటే, సీజీకే అప్పటికింకా ‘హిందూ’ పత్రికలోనే పనిచేస్తున్నారు. నియంతను కూలదోయడానికి జాతీయ, అంతర్జాతీయ మద్దతును కూడగ ట్టడానికి ఆయన తన పాత్రికేయ ముసుగును వాడుకునేవారు. నా తల్లిదండ్రులు రాజకీయ శరణార్థులకు సురక్షిత గృహాలను ఏర్పాటు చేసేవారు. బలమైన ఇందిర వ్యతిరేకతను పెంపొందింపజేయడానికి ప్రయత్నించారు.  ఒక్కసారి మళ్లీ నాటి అత్యవసర పరిస్థితి వైపు తిరిగి చూస్తుంటే... భారత రాజకీయాల స్వరూపాన్నే మార్చేసే అవకాశాన్ని అది అందించిందని నాకు కనిపిస్తోంది.
 
 ఫాసిజానికి వ్యతిరేకంగా, మార్పును కోరుతూ ఆనాడు బ్రహ్మాండమైన ప్రజా తీర్పు లభించింది. ఇప్పుడు దేశం మళ్లీ నియంతృత్వ ప్రమాదాన్ని ఎదుర్కొంటోంది. మరోసారి దాన్ని మనం సవాలు చేయాల్సి ఉంది. మనలాంటివాళ్లం ఆనాటి అత్యవసర పరిస్థితిని సవివరంగా, సమూలంగా విశ్లేషించి ప్రజల ముందుంచాలి. అప్పుడే నేటి యువతకు దాని గురించి తెలుస్తుంది. అప్పుడు మాత్రమే భారతదేశం ఎమర్జెన్సీకి అతీతమైన దేశం కాగలుగుతుంది. నా మేనకోడలు జూయిలాగే నాకు కూడా గోడలు రహస్యాలను, జ్ఞాపకాలను నిక్షిప్తం చేసుకుంటాయని నమ్మకం. అందుకే ఇప్పుడు 'ఫ్రీడం పార్క్'గా పిలుస్తున్న ఒకప్పటి బెంగుళూరు కేంద్రీయ కారాగారానికి నేనీ పవిత్ర యాత్ర చేపట్టాను. మన అమర వీరులను 'మరచి పోకుండా ఉండటానికి' ఆ గోడలో తాపడం చేసిన రాతి మీద నా చేతిని ఉంచాను.
       
 (వ్యాసకర్త మానవ హక్కుల, సామాజిక, రాజకీయ కార్యకర్త. ప్రముఖ తెలుగు కవి పఠాభి, నర్తకి స్నేహలతా రెడ్డిల కుమార్తె) Email:nandanareddy54@gmail.com