జీవితం ఎప్పుడు, ఎలా మారుతుందో ఎవరూ ఊహించలేరు. కుబేరుడు బిచ్చగాడు కావచ్చు, బిచ్చగాడు కుబేరుడు కావచ్చు. కొన్ని సందర్భాల్లో కటిక పేదరికంలో ఉన్నవాళ్లు కూడా ఒక్క రోజులోనే ధనవంతులుగా మారిగా సందర్భాలు గతంలో కోకొల్లలు. ఇలాంటి సంఘటన మరొకటి వెలుగులోకి వచ్చింది. దీని గురించి మరిన్ని వివరాలు ఈ కథనంలో తెలుసుకుందాం. నివేదికల ప్రకారం.. చిలీ ప్రాంతానికి చెందిన 'ఎక్సెక్వియెల్ హినోజోసా' (Exequiel Hinojosa) జీవితంలో ఇదే జరిగింది. ఇతడు ఇంటిని శుభ్రపరుస్తున్న సమయంలో ఒక పాత పుస్తకం కనిపించింది. మొదట ఇదేదో పనికిరాని బుక్ అనుకున్నాడు. ఆ తరువాత క్షణ్ణంగా పరిశీలించగా.. అతని అతని తండ్రికి చెందిన ఒక బ్యాంక్ పాస్‌బుక్ అని అర్థమైంది. బ్యాంక్ పాస్‌బుక్.. నిజానికి ఆ బ్యాంక్ పాస్‌బుక్ అతని తండ్రికి తప్పా ఇంకెవరికీ తెలియకపోవడం గమనార్హం. ఆ పాస్‌బుక్ 1960-70 కాలానికి చెందినట్లు గుర్తించాడు. అందులో అప్పట్లోనే సుమారు 1.40 లక్షల చిలియన్ పెసోస్ (Chilean pesos) డిపాజిట్ చేసినట్లు తెలిసింది. ఆ డబ్బు విలువ ఇప్పుడు కోట్ల రూపాయలకు సమానం. ఆ డబ్బుని ఎక్సెక్వియెల్ హినోజోసా విత్‌డ్రా చేసుకోవాలనుకున్నారు. అయితే అతని ఎంక్వైరీలో ఆ అకౌంట్ చాలా రోజులకు ముంచు క్లోజ్ అయినట్లు తెలిసింది. అంతలో అతని ఆశలు ఆవిరపోయాయి. మొత్తం మీద డబ్బు తిరిగి పొందటం కష్టమని చాలామంది వెల్లడించారు. కానీ అతని పట్టు వదలకుండా ప్రయత్నించాడు. ఇదీ చదవండి: ఫుడ్ ఆర్డర్ బిల్ చూసి ఖంగుతిన్న మహిళ - జొమాటో రిప్లై ఇలా.. స్టేట్ గ్యారెంటీడ్.. ఆ బ్యాంకు పాస్‌బుక్‌లో స్టేట్ గ్యారెంటీడ్ అని ఉండటం గమనించాడు. అంటే డబ్బుని బ్యాంకు ఇవ్వని పక్షంలో, కస్ట‌మ‌ర్‌కి ఆ డబ్బు తిరిగి అందేలా ప్రభుత్వం సహాయం చేస్తుందని అర్థం. కానీ ప్రభుత్వం కూడా ఆ డబ్బు తిరిగి ఇవ్వడానికి ఇష్టపడకపోవడం గమనార్హం. చివరికి చేసేదిలేక కోర్టుని ఆశ్రయించాడు. ఇదీ చదవండి: ఇలా చేస్తే ఏడాదికి 60 లక్షల ఆదాయం! 10 ఏళ్ల వరకు గ్యారెంటీ! ఆ డబ్బు తన తండ్రి డిపాజిట్ చేసయినట్లు, ప్రభుత్వం ఇచ్చిన మాట నిలబెట్టుకోవాలని వాదించి.. చివరకు 1 బిలియన్ చిలీ పెసోస్ ఇవ్వాలని కోర్టు ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించింది. అంటే ఇది 1.2 మిలియన్ డాలర్లకు సమానం (ఇండియన్ కరెన్సీ ప్రకారం రూ. 10 కోట్లు). దీంతో దెబ్బకు ఇతడు కోటీశ్వరుడయ్యాడు.

విజయవాడ లెనిన్‌ సెంటర్‌.. కాలువ ఒడ్డున వరుసకట్టిన పాత పుస్తకాల దుకాణాలు. అందులో 29వ నంబరు దుకాణం ‘ప్రాచీనాంధ్ర గ్రంథమాల’. ప్రాచీన సాహిత్యం, విజ్ఞానదాయక పుస్తకాలను గాలించేవాళ్లకు ఎడారిలో ఒయాసిస్సు ఆ దుకాణం. అరుదైన, అపురూపమైన పుస్తకాలకు చిరునామా అది. పుస్తక ప్రేమికులు కోరిన పుస్తకాన్ని గుర్తు పెట్టుకుని మరీ అప్పగించే నేస్తం ఆ దుకాణ యజమాని. దశాబ్దాలుగా పుస్తకంతో ముడిపడిన ఆయన జీవితంపై సాహిత్యాభిమానులు పనిగట్టుకుని పుస్తకం తీసుకొచ్చేందుకు పూనుకోవటం తాజా విశేషం. ఈ నేపథ్యంలో ఆయన జీవితంలో కొన్ని ఘట్టాలపై ‘సాక్షి’ ప్రత్యేక కథనం. చదవండి: లెక్చరర్‌ పాడుబుద్ధి.. అధిక మార్కులు వచ్చేలా చూస్తానంటూ..  తెనాలి/గాంధీనగర్‌ (విజయవాడ): పుస్తకానికి సిసలైన నేస్తం ఆయన. పేరు నర్రా జగన్మోహనరావు. వయసు 69. ఉదయం 8.30 నుంచి రాత్రి 8.30 గంటల వరకు పుస్తక దుకాణంలోనే. పుస్తకాలపై పరచుకునే దుమ్మును దులుపుతూ, కొత్తగా వచ్చిన పాత పుస్తకాలను విభాగాలుగా సర్దుతూ, పాడైన వాటికి అట్టలు వేసి, పేర్లు రాస్తూ కనిపిస్తారాయన. ఏ పుస్తకం అడిగినా తీసివ్వడమే కాదు.. అందులో విశేషాలను ఏకరువు పెడతారు. మరేదైనా పుస్తకం లేదని చెప్పాల్సి వస్తే, ఆ బాధ ఆయన ముఖంలో కనిపిస్తుంది. అడిగిన అభిమాని ఫోన్‌ నంబరు తీసుకుని, ఆ పుస్తకం రాగానే పిలిచి మరీ అప్పగిస్తారు. కిరాణా దుకాణాల్లో పొట్లాలుగా, చెత్త యార్డుల్లో గుట్టల్లోనే అంతరించిపోయే పాత పుస్తకాలను పనిగట్టుకుని సేకరిస్తూ, వాటిని అపురూపంగా చూసుకునే వ్యక్తులకు అందిస్తున్నారు. ప్రచురణకర్తలకు అందజేసి పునర్‌ ముద్రణకూ దోహదపడుతున్నారు. అలవాటు ఇష్టమై.. ఆపై ప్రాణమై..  పాత పుస్తకాన్ని ఇంత ప్రాణంగా చూసుకునే జగన్మోహనరావుకు గల పఠనాసక్తి ఈ వ్యాపారానికి పురిగొల్పింది. స్వగ్రామం గన్నవరం దగ్గరి ఆత్కూరు. జీవనోపాధికని విజయవాడలో స్థిరపడ్డారు. సినిమాలు, నాటకాలంటే వల్లమాలిన ప్రేమతో చదువు ప్రాథమిక పాఠశాలతోనే ముగిసింది. సినిమా చూట్టమే కాదు.. ఈ సినిమా పాటల పుస్తకాన్ని కొని, అందులోని పాటల మాధుర్యాన్ని ఆస్వాదించటం చిన్ననాటి అలవాటు. ఓ స్నేహితుడిచ్చిన నవలను చదివాక, పుస్తకాలు చదవటం అలవాటైంది. రకరకాల పుస్తకాలను చదివేయటం, పాత పుస్తకాలను సేకరించటం వ్యసనమైంది. ఉపాధి కోసమని పెట్టిన హోటల్‌ వ్యాపారం దెబ్బతింది. అప్పటికి తన దగ్గర విలువైన పుస్తక సంపద పోగుపడింది. ఆర్థిక ఇబ్బందుల్లో ఆ పుస్తకాలను అమ్మేందుకని లెనిన్‌ సెంటరుకు వెళ్లిన జగన్మోహనరావుకు రెండు దశాబ్దాలకు పైగా అదే జీవితమైంది. చిత్తు కాగితాలు ఏరే వారితో స్నేహం..  1998లో అనుకోకుండా వచ్చిన అవకాశంతో ఓ పాత పుస్తకాల దుకాణానికి యజమాని అయ్యారు. సొంత పుస్తకాలు ఎటూ ఉన్నాయి. మరిన్ని పుస్తకాల సేకరణకు ప్రణాళిక వేసుకున్నాడు. చిత్తుకాగితాలు ఏరేవారు, పాతపేపర్లు, పుస్తకాలు తూకానికి కొనేవారితోనే సాన్నిహిత్యం పెంచుకున్నాడు. వారు తెచ్చిన పాత పుస్తకాలకు తగిన ధరకు కొనేవాడు. సరిచేసి, చిరిగిపోతే బైండింగ్‌ చేసి అమ్మకానికి సిద్ధం చేయటం దినచర్యగా మారింది. పరిచయస్తుల్నుంచీ సేకరిస్తారు. ఆ విధంగా దుకాణంలో ఎప్పుడూ రూ.10 లక్షలకు పైగా విలువైన పుస్తకాలుంటాయి. అమ్మేవి అమ్ముతుంటే కొత్తగా పాత పుస్తకాలు వస్తుంటాయి. జీవితం.. అక్షరబద్ధం..  అరుదైన ముద్రణలను ఊరికే వదిలేయకుండా ప్రత్యేక భద్రతా ప్రమాణాలతో పదిలం చేయాలని కేంద్ర ప్రభుత్వానికో లేఖ రాశారు జగన్మోహనరావు. పుస్తకానికి ఆయన చేస్తున్న సేవకు గుర్తింపుగా 2010లో గ్రంథాలయ పితామహుడు అయ్యంకి వెంకటరమణయ్య, డాక్టర్‌ వెలగా వెంకటప్పయ్య పురస్కారంతో సత్కారం అందుకున్నారు. వీరి విశిష్ట కృషికి రికార్డు చేయాలనే భావనతో సాహితీ ప్రేమికుడు అనిల్‌ బత్తుల (హైదరాబాద్‌), జర్నలిస్ట్‌ అనిల్‌ డ్యానీ (విజయవాడ)లు జగన్మోహనరావుపై తీసుకొస్తున్న ఈ పుస్తకం త్వరలో విడుదల కానుంది సకలం లభ్యం.. ప్రాచీనాంధ్ర గ్రంథమాలలో పురాతన పుస్తకాలూ లభిస్తాయి. జాతక చింతామణి (1882), చంపూ భాగవతం (1874), మైత్రి సాత్వ, బ్రిటిష్‌ చరిత్ర, గోపాల్‌ మిత్తల్, మన తెలుగు భద్రాచల రామదాసు చరిత్రంబు (1879), తర్కశాస్త్రం (1883), మాఘమహాత్మ్యం (1889), సులక్షణసారము (1898), రఘువంశ మహాకావ్యమ్‌ వంటి పుస్తకాలు వీటిలో కొన్ని. విజయవాడకు వచ్చే సాహిత్యాభిమానుల్లో పలువురు ఈ దుకాణాన్ని తప్పక సందర్శిస్తారు. వీరిలో ఎన్నారైలూ ఉన్నారు. తమ రచనల కాపీలు అయిపోయిన రచయితలకు, వారి పుస్తకాన్ని ఇదే దుకాణంలో అందజేసిన సందర్భాలు ఉన్నాయి. ఎవరికైన పుస్తకాన్ని విక్రయిస్తే, వారి చిరునామా, ఫోను నంబరు, ఎలాంటి పుస్తకాలను వారు సేకరిస్తున్నారు.. ఎన్ని కొనుగోలు చేశారు.. అనే వివరాలను రాయిస్తున్నారు. వీటన్నిటికీ కలిపి ‘పుస్తక ప్రియులు–సేకరణానుభూతి’ పేరిట ఓ పుస్తకాన్ని తీసుకొచ్చారాయన. ఎప్పటి పుస్తకమైనా దొరుకుతుంది..  నగరంలో ఎక్కడా దొరకని పుస్తకాలు కూడా ఇక్కడ లభ్యమవుతాయి. ‘సనాతన హైందవ ధర్మ జ్ఞానవాహిని’, కలియుగ దైవం కార్తికేయుడు’ ఈ రెండు పుస్తకాలను వారం రోజుల కిందటే అక్కడ కొనుగోలు చేశా. ఇక్కడ ఏ పుస్తకమైనా దొరుకుతుంది. ఒకవేళ పుస్తకం అందుబాటులో లేకపోయిన టైం తీసుకుని తెప్పించి ఇస్తారు. ఇక వాస్తుకు సంబంధించి 20, 30 ఏళ్ల కిందటి పుస్తకాలు కావాలంటే ఈ షాపునకు రావాల్సిందే.  – సుధాస్వామి, కృష్ణలంక, విజయవాడ  


 హైదరాబాద్‌లో రెండు దశాబ్దాలకు పైగా నివసించినప్పుడు బుక్కుల (పుస్తకాల) సరదా తీరింది కానీ మొక్కల సరదా తీరలేదు. ప్రతీ ఆదివారం ఆబిడ్స్ సర్కిల్‌కు పోయి నాలుగైదు పాత పుస్తకాలు కొని తెచ్చుకునేవాడిని. నా జీవితకాలంలో చదువుతానో లేదో కానీ వేలాది పుస్తకాలు సేకరించుకోగలిగాను. దాంతో పుస్తకాల పిచ్చి కొంత అదుపులోకి వచ్చింది. కానీ పూల మొక్కలు, పండ్ల మొక్కలు పెంచాలనే సరదా మాత్రం హైదరాబాద్‌లో ఉండగా తీరలేదు.
  
 వృత్తి వ్యాపకాల్లో మార్పుల కారణంగా ఇటీవల నా మకాం తూర్పుగోదావరి జిల్లాకు మారిపోయింది. ప్రస్తుతం ఉంటున్న గోకవరంలో ప్రతి సోమవారం సంత జరుగుతుంది. మేకల సంత, పశువుల సంత, కోళ్ళ సంత, కాయగూరల సంత కలగలిపి జరిగే ఈ సంతలోకి రాజమండ్రి సమీపంలోని కడియం, కడియపులంక తదితర ప్రాంతాల నుంచి పూలమొక్కలు, పండ్ల మొక్కలు తీసుకువచ్చి అమ్ముతుంటారు. దాంతో వాటిని కొని పెరట్లో పెంచుతూ చిన్నపాటి గార్డెన్ తయారు చేసుకోగలిగాను.
  
 కాకపోతే ఏజెన్సీ ముఖద్వారంగా పిలువబడే గోకవరంలో కోతుల బెడద ఎక్కువ. కోతులు పందుల్లా గుంపులుగానూ, సింహంలా సింగిల్‌గానూ వచ్చి మరీ బొబ్బాసకాయలు, జామకాయలు కొరికిపడేస్తూ, పూలమొక్కల కొమ్మలు విరిచేస్తూ నానా హంగామా సృష్టిస్తుంటే ప్రాణం ఉసూరుమంటోంది. రాళ్ళు, కర్రలు, వేటలబారు వంటివి ఉపయోగించి బెదిరించినా, కొంత దూరం పారిపోయి మళ్ళీ వస్తున్నాయి.
  
 దీనికి పరిష్కారం ఏమిటా అని ఆలోచిస్తుండగా, చిన్న జీయర్‌స్వామి వారు చెప్పిన సలహా గుర్తుకొచ్చింది. హైదరాబాద్‌లో పాత్రికేయునిగా బతుకీడుస్తున్న రోజుల్లో ఒక ప్రముఖ దినపత్రికలో ‘ధర్మసందేహాలు’ అనే శీర్షిక నిర్వహించే భాగ్యం నాకు కలిగింది. పాఠకుల నుంచి ఉత్తరాల ద్వారా అందే ధర్మసందేహాలను క్రోడీకరించి స్వామివారి ఆశ్రమానికి పంపిస్తే, చిన్న జీయర్‌స్వామి వారు జవాబులు రాసి పంపించేవారు. కోతులను హింసించకుండా వాటి బెడద నుంచి ఎలా తప్పించుకోవాలని ఒక పాఠకుడు అడిగిన ప్రశ్నకు స్వామి వారు ఇచ్చిన జవాబు నాకింకా గుర్తుంది. ‘కోతులను బెదరించడానికి దీపావళి టపాకాయలు ప్రయోగించడం మంచి’దని ఆయన సలహా ఇచ్చారు. ఆ సలహా మొన్న దీపావళికి గుర్తుకొచ్చింది.
  
 వెలిగిస్తుండగానే చేతిలో పేలిపోతాయనే భయం ఉండటం వల్ల సాధారణంగా నేను దీపావళి పటాసుల జోలికి వెళ్ళను. అయినా ధైర్యం చేసి సీమ టపాకాయలు కొనుక్కొచ్చాను. దీపావళి రోజున, ఆ మరునాడు కూడా కోతుల జాడలేదు. మూడో రోజున ఒక కోతి వచ్చి బొప్పాయికాయ కోసుకుని, గోడ మీద కూర్చుని తింటూ కనిపించింది. నేను సీమటపాకాయ్ కోతి మీద ప్రయోగించడానికి సిద్ధమయ్యాను. కొవ్వొత్తి కోసం వెదికితే సన్నగా కణికపుల్లలా, దాదాపు టపాకాయ్ సైజులోనే ఉన్న చిన్న కొవ్వొత్తి ముక్క దొరికింది.
 
 ఒక చేత్తో సీమటపాకాయ్, మరో చేత్తో కొవ్వొత్తి పట్టుకుని వీధి అరుగుమీద నిలబడి, గోడమీద కూర్చున్న కోతి వంక చూసాను. వీడు నన్నేమి చేస్తాడులే అన్నట్లు అది నా వంక నిర్లక్ష్యంగా చూసింది. నాకు వళ్ళు మండింది. సీమటపాకాయ్ కాకుండా మిలటరీవాళ్ళు ఉపయోగించే హేండ్ గ్రెనేడ్ ఉండివుంటే ఆ కోతి అంతు చూద్దును కదా అనుకున్నాను. కానీ అలా లేకపోవడం కోతి అదృష్టం కాదు, నా అదృష్టమేనని మరుక్షణమే తెలిసింది. ఒక చేత్తో టపాకాయ్, మరో చేత్తో కొవ్వొత్తి పట్టుకున్న నేను టపాకాయ్ వెలిగించి దాన్ని గట్టిగా పట్టుకుని కొవ్వొత్తిని కోతివైపు విసిరేసాను. నాకు ఏమైందోనని కంగారుపడడం కోతివంతైంది!
  - యామన రంగారావ్ గోకవరం