మనకు, ప్రకృతి అందించిన సహజ సంపద నీరు. భూమి మీద నీరు లేనిదే మానవులకు, పశు పక్ష్యాదులకు, ఇతర జీవరాశులకు మనుగడే లేదు. మనం ఉదయం నిద్ర లేచిన దగ్గర నుంచి రాత్రి పడుకునే వరకు నీటితో మమేకమై ఉంటాం. మానవ అవసరాలకు గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో రోజుకు తలసరిన 55 లీటర్లు (55 లీటర్స్‌ పర్‌ కాపిటా పర్‌ డే), పట్టణ ప్రాంతాల ప్రజలకు రోజుకు తలసరిన 135 లీటర్లు సరిపోతాయని వివిధ కేంద్ర ప్రభుత్వ మంత్రిత్వ శాఖలు భావిస్తున్నాయి. కానీ, ప్రతి సంవత్సరం లక్షల మంది గ్రామీణ, పట్టణ ప్రాంతాల ప్రజలు నీటి ద్వారా వ్యాపించే డయేరియా, టైఫాయిడ్‌ మొదలైన వ్యాధులకు గురవుతున్నారు. దీని వల్ల ఎన్నో లక్షల పనిదినాలు వృథా అవుతున్నాయి. యూనిసెఫ్‌ ఇండియా ప్రకారం.. ప్రతి సంవత్సరం మన దేశంలో సుమారు 60 కోట్ల అమెరికన్‌ డాలర్ల ఆర్థిక నష్టం వాటిల్లుతోంది. ‘సురక్షితమైన నీరు’ అంటే రసాయనాలు, బ్యాక్టీరియా రహితమైన నీరు. రసాయన రహిత నీరు అంటే.. ఫ్లోరైడ్, ఆర్సెనిక్, లవణీయత వంటి నీటిలో కరిగే లవణాలు (టోటల్‌ డిసాల్వ్‌డ్‌ సాల్ట్స్‌– టి.డి.ఎస్‌.) అనుమతించదగిన పరిమితిలో కలిగి ఉన్న నీరు. బ్యాక్టీరియా రహిత నీరు అంటే.. ఈ–కొలి, సాల్మొనెల్లా టైఫి మొదలైన సూక్ష్మక్రిములు లేని నీరు. సురక్షితమైన నీటి గురించి కరపత్రాలు, కళా జాతాలు, లఘు చిత్రాల ప్రదర్శన, పోస్టర్లతో కూడిన అవగాహన కార్యక్రమాల ద్వారా కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు ప్రచారం చేస్తున్నాయి. తద్వారా ప్రజల్లో సురక్షితమైన నీరు తాగడం గురించిన అవగాహన పెరిగింది.  అంతేకాకుండా, ప్రభుత్వాలు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు, దాతృత్వ సంఘాలు, కార్పొరేట్‌ సామాజిక బాధ్యత (సి.ఎస్‌.ఆర్‌.) మొదలైనవన్నీ సురక్షితమైన నీటిని ప్రజలకు అందించడంలో భాగంగా ఆర్‌.ఓ. (రివర్స్‌ ఆస్మోసిస్‌) ప్లాంట్స్‌ను విరివిగా నెలకొల్పాయి. ఇటువంటి ప్లాంట్లలో చాలా చోట్ల, ముఖ్యంగా గ్రామీణ ప్రాంతాలలో నీటి నాణ్యతను పరీక్షించాయి. తద్వారా ప్రజలు నీటిని కొనే స్థాయికి చేరుకుంటున్నారు. దీని పర్యవసానంగా ‘వాటర్‌ మార్కెట్లు’ వచ్చాయి.  టిడిఎస్‌ 500 ఎం.జి. కన్నా ఎక్కువైతేనే.. ఈ మధ్య కాలంలో పట్టణ, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో కొత్తగా నిర్మించే ఇళ్లల్లో డొమెస్టిక్‌ ఆర్‌. ఓ. ప్లాంట్లు కూడా పెడుతున్నారు. రివర్స్‌ ఆస్మోసిస్‌ అనేది మంచినీటిని అందించే సాంకేతిక ప్రక్రియ. లీటరు నీటిలో 500 మిల్లీ గ్రాముల పరిమితికి మించిన స్థాయిలో టి.డి.ఎస్‌. ఉన్న నీటిని మాత్రమే శుద్ధి చేసి, ఆ పరిమితికి మించి ఆ నీటిలో ఉన్న ఫ్లోరైడ్, ఆర్సెనిక్, ఐరన్, లవణీయతలను తొలగించాల్సి ఉంటుంది. ఆర్‌.ఓ. ఫిల్టరేషన్‌ సిస్టం ఇలా పనిచేస్తుంది.. కంటికి కనిపించని మలినాలను తొలగించడానికి ఒక ప్రత్యేకమైన పొర (మెంబ్రేన్‌ / ఫిల్టర్‌) ద్వారా పీడనం కలిగిస్తూ నీటిని శుద్ధి చేస్తుంది. అయితే ఈ పద్ధతిలో బాక్టీరియా, రసాయనాలతోపాటు మానవ శరీరానికి అవసరమైన  కాల్షియం, మెగ్నీషియం, పొటాషియం, సోడియం బై కార్బొనేట్‌ మొదలైన ఖనిజాలు కూడా పోతాయి. ప్రజల ఆరోగ్యాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకొని కొన్ని తాగు నీటి వ్యాపార కంపెనీలు తిరిగి ఈ ఖనిజాలను ఆర్‌.ఓ. నీటిలో కలిపి విక్రయిస్తున్నాయి. ప్రస్తుతం దక్షిణ భారత దేశంలో చాలా మటుకు గ్రామీణ, పట్టణ ప్రాంతాలలో ఆర్‌.ఓ. వాటర్‌ సిస్టమ్స్‌ పనిచేస్తున్నాయి. ఈ నీటిని ప్రజలు కొని తాగుతున్నారు. 20 లీటర్ల క్యాన్‌ను రూ. 5 నుంచి 10 దాకా అమ్ముతున్నారు.  గ్రీన్‌ ట్రిబ్యునల్‌ ఆదేశాలు ముడి నీటిలో టి.డి.ఎస్‌. లీటరు నీటికి 500 మిల్లీ గ్రాముల కంటే ఎక్కువగా ఉన్న ప్రదేశాలలో మాత్రమే ఈ ఆర్‌.ఓ. ప్లాంట్స్‌ పెట్టవలసి ఉంది. కానీ విచక్షణ రహితంగా వీటిని పెట్టడం వలన ప్రజల ఆరోగ్యానికి హాని కలిగే ప్రమాదం పొంచి ఉంది. దీన్ని దృష్టిలో ఉంచుకొని గ్రీన్‌ నేషనల్‌ ట్రిబ్యునల్‌ – నీటిలో టి.డి.ఎస్‌. స్థాయి లీటరు నీటికి 500 మిల్లీ గ్రాముల కంటే ఎక్కువగా ఉన్న చోట్ల మాత్రమే నీటి శుద్ధీకరణ ఆర్‌. ఓ. ప్లాంట్స్‌ నెలకొల్పడానికి అనుమతివ్వాలని కేంద్ర కాలుష్య నియంత్రణ మండలి (సి.పి.సి.బి.)ని కోరింది.  వ్యర్థ జలాల పునర్వినియోగం ఎలా? ఆర్‌.ఓ. ద్వారా శుద్ధమైన నీటిని తయారు చేసే క్రమంలో కొంత నీరు వృథా అవుతుంది. ఎంత శాతం నీరు వృథా అవుతుందన్నది అక్కడి ముడి నీటిలో టి.డి.ఎస్‌. ఎంత ఉందన్న దానిపై ఆధారపడి ఉంటుంది. నీటి రికవరీ 60% కన్నా ఎక్కువ ఉండేలా చూడాలని కూడా గ్రీన్‌ ట్రిబ్యునల్‌ ఆదేశించింది. అంటే.. వంద లీటర్ల సాధారణ నీటిని ఆర్‌.ఓ. యంత్రం ద్వారా శుద్ధి చేస్తే.. కనీసం 60 లీటర్లు మంచినీరు రావాలి. వ్యర్థ జలాలు 40 శాతానికి మించకుండా వెలువడేలా శుద్ధి యంత్రాల సామర్థ్యం ఉండేలా చూడమని ట్రిబ్యునల్‌ ఆదేశించింది. ఆర్‌.ఓ. శుద్ధి యంత్రాల ద్వారా వచ్చిన వృథా (రిజెక్టెడ్‌ వాటర్‌) నీటిని పాత్రలను, ఇంట్లో గచ్చును, వాహనాలను శుభ్రం చేయడానికి.. టాయిలెట్లలో ఫ్లషింగ్‌ కోసం, పచ్చదనాన్నిచ్చే మొక్కల పెంపకానికి ఉపయోగించాలని జి.ఎన్‌.టి. ఆదేశాలు జారీ చేసింది. అంతేకాకుండా, ఆర్‌.ఓ. సిస్టమ్స్‌ వెలువరించే తాగు నీటిలో టి.డి.ఎస్‌. లీటరుకు 150 ఎం.జి.కి తగ్గకుండా ఉండేలా చూడాలి. లేదా  పరిమిత స్థాయిలో కాల్షియం, మెగ్నీషియం ఆ నీటిలో ఉండేలా చూడాలని కూడా ట్రిబ్యునల్‌ ఆదేశించింది.  7 రాష్ట్రాల్లో అధ్యయనం.. ఆసక్తికర అంశాలు ► జాతీయ గ్రామీణాభివృద్ధి, పంచాయతీరాజ్‌ సంస్థ (ఎన్‌.ఐ.ఆర్‌.డి–పి.ఆర్‌.) 2016వ సంవత్సరంలో వివిధ రాష్ట్రాల్లోని గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఆర్‌.ఓ. నీటి శుద్ధి ప్లాంట్ల తీరుతెన్నులపై విస్తృతమైన అధ్యయనం చేసింది. ఇందులో చాలా ఆసక్తికరమైన విషయాలు వెల్లడయ్యాయి.  ► అధ్యయనం జరిపిన రాష్ట్రాలు.. కర్ణాటక, ఆంధ్రప్రదేశ్, తమిళనాడు, తెలంగాణ, పంజాబ్, రాజస్థాన్, గుజరాత్‌. ► ఈ ఏడు రాష్ట్రాలలో ఆర్‌.ఓ. సిస్టమ్స్‌ ఉన్న 21 గ్రామ పంచాయితీలను  ఎన్నుకున్నారు. ∙ఈ గ్రామ పంచాయతీలలో ఆర్‌.ఓ. సిస్టమ్స్‌ పెట్టే ముందుగానే నీటిని పరీక్షించారు. అందులో 13 గ్రామ పంచాయతీలలో లీటరు నీటికి టి.డి.ఎస్‌. 500 ఎం.జి. కంటే ఎక్కువగా ఉంది. పంచాయితీ సర్పంచుల చొరవతో అక్కడ ఆర్‌.ఓ. సిస్టమ్స్‌ నెలకొల్పారు. ► మిగిలిన 8 గ్రామ పంచాయతీలలో టి.డి.ఎస్‌. 500 మి. గ్రా. కంటే తక్కువగా ఉన్నప్పటికీ, సర్పంచులే అత్యుత్సాహం చూపి ఆర్‌.ఓ. ప్లాంట్స్‌ను ఏర్పాటు చేయించారు. ► ఈ 21 గ్రామ పంచాయితీలలో ఆర్‌.ఓ. సిస్టమ్స్‌ను రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, స్వచ్ఛంద సంస్థలు, కార్పొరేట్‌ సోషల్‌ రెస్పాన్సిబిలిటీ కింద ప్రైవేటు సంస్థలు ఆర్‌.ఓ. యూనిట్లను ఏర్పాటు చేశాయి. వీటి నిర్వహణను గ్రామ పంచాయతీలు లాభాపేక్ష లేకుండా చూస్తున్నాయి. ► అధ్యయనం జరిగిన 21 గ్రామ పంచాయతీలలో ఎనీటైమ్‌ వాటర్‌ (ఎ.టి.డబ్లు్య.) కార్డులను అందుబాటులోకి తెచ్చారు. ఈ విధంగా పోగైన డబ్బును ఆర్‌.ఓ. సిస్టమ్స్‌ నిర్వహణకు వినియోగిస్తున్నారు. గ్రీన్‌ ట్రిబ్యునల్‌ తీర్పు నేపథ్యంలో ప్రజల్లో ఆర్‌.ఓ. నీటి గురించి లోతైన అవగాహన కలిగించాల్సిన తక్షణ అవసరం ఉంది.  -డా. పి. శివరాం, జాతీయ గ్రామీణ, పంచాయతీరాజ్‌ అభివృద్ధి సంస్థ, రాజేంద్రనగర్, హైదరాబాద్‌. polankis@gmail.com

సాక్షి, గిద్దలూరు (ప్రకాశం) : వేసవి ఎండలు నీటి వ్యాపారులకు కాసులు కురిపిస్తున్నాయి. ఓ వైపు ఎండలు మండుతుంటే మరో వైపు గత ప్రభుత్వ హయాంలో రక్షిత మంచినీటి పథకాల ద్వారా ప్రజలకు తాగునీరు అందించలేకపోయింది. ఇదే అదునుగా చూసుకున్న వ్యాపారులు మినరల్‌ పేరుతో జనరల్‌ నీటిని తూతూ మంత్రంగా శుద్దిచేసి విక్రయించి సొమ్ము చేసుకుంటున్నారు. కొందరు వ్యాపారులైతే వారి బోర్లు ఒట్టిపోతే ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిని కొనుగోలు చేసి మరీ మినరల్‌ వాటర్‌ను విక్రయిస్తున్నారు. తీవ్ర వర్షాభావ పరిస్థితుల్లో భూగర్భ జలాలు అడుగంటి పోవడంతో ప్రజలు తీవ్ర నీటి ఎద్దడి ఎదుర్కొంటున్నారు. దాదాపు అన్ని గ్రామాల్లో ట్యాంకర్ల ద్వారా అందించే నీరే దిక్కైంది. నిత్యావసర పనులకు ఆ నీళ్లు ఉపయోగపడుతుండగా తాగేందుకు నీళ్లు దొరకడం లేదు. కొందరు పంట పొలాల్లోని వ్యవసాయ బోర్లవద్ద నుంచి నీళ్ళు తెచ్చుకుంటుండగా ఎక్కువ భాగం ప్రజలు మినరల్‌ వాటర్‌ను కొనుగోలు చేసి తాగుతున్నారు. ప్రజల అవసరాలు డిమాండ్‌ నేపథ్యంలో మినరల్‌వాటర్‌ ప్లాంట్లు పుట్టగొడుగుల్లా పుట్టుకొస్తున్నాయి. వాటర్‌ ప్లాంట్ల నిర్వహణకు సంబంధిత అధికారుల నుంచి అనుమతులు తీసుకోవాల్సి ఉన్నప్పటికీ అది ఎక్కడా అమలు కావడం లేదు.  ప్లాంట్‌ ఏర్పాటుకు నిబంధనలు వాటర్‌ ప్లాంట్‌ ఏర్పాటుకు సంబంధిత పంచాయతీ అనుమతి తప్పనిసరిగా ఉండాలి   భారతీయ ప్రమాణాలు (ఐఎస్‌ఐ) అనుమతి పొందాలి.  ప్లాంట్లలో మైక్రోబయాలజిస్టు, కెమికల్‌ ల్యాబ్, ఇద్దరు ల్యాబ్‌ టెక్నీషియన్లు ఉండాలి  ప్రతి 3 నెలలకొకసారి నీటి నాణ్యత ప్రమాణాలు నిర్థారించేందుకు పరీక్షలు చేయాలి.  నీటి శుభ్రత ఇలా.. చుట్టుపక్కల ప్రాంతాల్లో లభించే నీటిలో టోటల్‌ డిజాల్వ్‌ సాలిడ్స్‌ (టీడీఎస్‌) 1500 నుంచి దాదాపు 200 దాకా ఉంటుంది. నీటిలో అత్యధికంగా 1000 టీడీఎస్‌ దాటితే అవి తాగేందుకు పనికి రావు. ఆ నీటిని తాగితే కిడ్నీ సమస్యలు, ఇతర అవయవాలపై ప్రభావం ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఆర్వో ప్లాంట్లలో విచ్చలవిడిగా భూగర్భ జలాలను తోడేసి రివర్స్‌ ఆస్మోసిస్‌ పద్ధతిలో శుభ్రపరుస్తూ జనాలకు విక్రయిస్తున్నారు. ఒక లీటర్‌ నీటిలో ఉండే 1500 టీడీఎస్‌ శుద్ధి చేసేందుకు అంతకు మించి రెండు లీటర్ల నీరు వృథాగా పోతుంది. శుద్ధి చేసిన నీటిలో తొలగించిన టీడీఎస్‌ వృథాగా పోయే నీటిలో కలుస్తుంది. ఆ నీటిని భూగర్భంలోకి పంపడం, మురుగు కాలువల్లోకి వదలడం ఎట్టి పరిస్థితుల్లోను చేయకూడదు. వ్యర్థనీటిని డ్రైబెడ్స్‌లో కేక్‌గా మార్చి పారబోయాలి. అయితే ఆర్వో ప్లాంట్లలో ప్రమాదకర నీటిని మురుగు కాలువల్లో వదిలేస్తుంటే మరికొందరు ప్లాంట్ల నిర్వాహకులు ప్రజల అవసరాన్ని ఆసరాగా చేసుకొని ఆ నీటిని కూడా విక్రయిస్తూ ప్రజల ప్రాణాలతో చెలగాటమాడుతున్నారు.  నిబంధనలకు నీళ్ళు : మండలంలో సుమారు 25 కు పైగా మినరల్‌ వాటర్‌ ప్లాంట్లు ఉండగా నియోజకవర్గంలో సుమారు 200 కు పైగా వాటర్‌ ప్లాంట్లు ఉన్నాయి. మండలంలో ఒకటి రెండు ప్లాంట్లకు మినహా మిగిలిన వాటిలో ఏ ఒక్కదానికి ఐఎస్‌ఐ మార్కు కానీ అధికారుల అనుమతులు కానీ ఉన్నట్లు కనబడటం లేదు. గుర్తింపు లేని ప్లాంట్ల యజమానులకు నీటి స్వచ్ఛతను, నాణ్యతను పాటించకుండా పట్టణాల్లో, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో విక్రయిస్తున్నారు. ప్రస్తుతం వేసవిలో క్యాన్ల విక్రయం మరింత పెరిగిపోయింది. పలుమార్లు ప్రజా సంఘాల నాయకులు, ప్రజలు అధికారులకు ఫిర్యాదు చేసిన చర్యలు తీసుకున్న దాఖలాలు కనబడటం లేదు. నాణ్యత లేని క్యాన్లలో వేసి మామూలు నీళ్ల క్యాను రూ.15, కూలింగ్‌ నీళ్లు క్యాను రూ. 30 కు విక్రయించి సొమ్ము చేసుకుంటున్నారు. వాస్తవానికి ఐఎస్‌ఐ గుర్తింపు ఉంటేనే నీటి వ్యాపారం చేయాల్సి ఉండగా వాటి గురించి పట్టించుకునే అధికారులే కరువయ్యారు. అధికారులకు సైతం భారీగా మామూళ్లు అందుతుండటంతో మినరల్‌ ప్లాంట్ల పై చర్యలు తీసుకోవడం లేదన్న ఆరోపణలు తీవ్ర స్థాయిలో వినిపిస్తున్నాయి. సంబంధిత అధికారులు స్పందించి ప్రజలకు నాణ్యమైన నీరు అందేలా చర్యలు తీసుకోవాలని ప్రజలు కోరుతున్నారు. దాహం తీర్చని ఎన్‌.టి.ఆర్‌ సుజల స్రవంతి  గత టీడీపీ ప్రభుత్వం పేదలకు 2 రూపాయలకే 20 లీటర్ల  మినరల్‌ వాటర్‌ అందించాలన్న లక్ష్యం ప్రారంభించిన శుద్ద జలకేంద్రాలు పేదల దాహార్తి తీర్చకుండానే మూతపడ్డాయి.  స్థానిక కందులాపురం పంచాయతీ కార్యాలయం పక్కన ఏర్పాటు చేసిన ఎన్‌టీఆర్‌ శుద్దజల కేంద్రం  ప్రారంభించిన కొద్దిరోజులకే మూత పడిపోయింది.  దీంతో పేదలు కూడా గత్యంతరం లేక రూ. 15 పెట్టి ప్రైవేటు వ్యక్తుల వద్ద నీళ్లు కొనుగోలు చేయాల్సి వస్తుంది. 


 ఉమ్మడి ఆదిలాబాద్‌ జిల్లా గిరిజనుల గోస
 - ఎండిన బావులు, బోర్లు, పనిచేయని ట్యాంకులు
 - 2008లో ప్రారంభమై మూలకు పడ్డ నీటిశుద్ధి కేంద్రాలు
 - మోక్షం కలగని రివర్స్‌ ఆస్మాసిస్‌ పథకం
 - కుమ్రం భీం ప్రాజెక్టును పూర్తి చేయని పాలకులు
  
 సాక్షి, మంచిర్యాల
 ► ఉట్నూరు మండలంలోని చాందూరి పంచాయతీ పరిధిలో గల కెస్లాగూడ జనాభా 50. తాగునీటి బావిలో నీరు అడుగంటడంతో తాగునీటి కోసం తీవ్ర ఇక్కట్లు పడుతున్నారు.
 ► చింతలమానెపల్లి మండంలోని డబ్బా గ్రామపంచాయతీలో వెనుకబడిన గ్రామం ధరంపల్లిలో నివసిస్తున్న రెండు వేల జనాభాకు ఏడు చేతిపంపులు, నాలుగు బావులు ఉన్నా నీరు లేదు. కిలోమీటరు దూరంలోని వాగులోని చెలిమెలే దిక్కయ్యాయి.
 ► తిర్యాణి మండలంలోని గడలపల్లిలో 70 కుటుంబాలకు రెండు చేతి పంపులే దిక్కు. రోజంతా పది బిందెల నీరు కూడా రావడం లేదు. అదీ మురికినీరు. 
 ► ఇంద్రవెల్లి మండలంలోని గట్టెపల్లి, సాలెగూడ, కెరమెరిలోని కొప్పగూడ, ఉట్నూరులోని లెండిగూడ, తానూరు మండలంలోని హిప్పెల్లిగూడ, నర్సాపూర్‌(జె), చెన్నూరు మండలంలోని సుందరసాల, భీమిని మండలంలోని మామిడిగూడ, నర్సాపూర్‌(జి) మండలంలోని కుస్లి, జన్నారం మండలంలోని కొలాంగూడ గ్రామాల్లో తాగునీటి కోసం తండ్లాడుతున్నారు. 
 ► ఆదిలాబాద్‌ మండలం ఖండాల పంచా యతీ పరిధిలోని గ్రామాల్లో తాగునీటి కోసం గిరిజనులు నానా కష్టాలు పడుతున్నారు. 
  
 వట్టిపోయిన గట్టి పథకాలు
 2008 సంవత్సరంలో ఐటీడీఏ, వాటర్‌ హెల్త్‌ ఇండియా, మహిళా సంఘాల ఆధ్వర్యంలో దాదాపు కోటి వ్యయంతో ఏజెన్సీలోని సమస్యాత్మక మండలాలైన నార్నూర్, జైనూర్, సిర్పూర్‌(యు), ఇంద్రవెల్లి, ఉట్నూర్‌ మండలాల్లో ఏర్పాటైన నీటిశుద్ధి కేంద్రాలు మూలకు పడ్డాయి. ఇక 2010–11లో రివర్‌ అస్మాసిస్‌ పేరుతో ఏజెన్సీలో దాదాపు 18 ప్రాంతాల్లో సురక్షిత నీటి కేంద్రాలు ఏర్పాటు చేసినా ప్రారంభానికి నోచుకోలేదు. 2009లో అప్పటి ముఖ్యమంత్రి వైఎస్‌ రాజశేఖరరెడ్డి ఏజెన్సీ మండలాలకు కుమ్రం భీం ప్రాజెక్టు నుంచి తాగునీరు అందించడమే లక్ష్యంగా రూ.72 కోట్ల వ్యయంతో చేపట్టిన ప్రాజెక్టు పనులు ఇప్పటికీ పూర్తి కాలేదు. 
  
 విద్యుత్‌ కోతతో అవస్థలు...
 మహారాష్ట్రకు సరిహద్దున ఉన్న నిర్మల్‌ జిల్లాలోని కుభీర్, తానూర్‌ మండలాల్లో భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోయాయి. ఈ పరిస్థితుల్లో నీళ్లు లేక రెండు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న గ్రామం నుంచి పైప్‌లైన్‌ ద్వారా నీళ్లు పొందుతున్నారు. అయితే త్రీఫేజ్‌ కరెంట్‌ సమస్య కారణంగా అర్ధరాత్రి తాగునీరు పట్టుకునేందుకు గ్రామాల్లో బారులు తీరుతున్నారు. కుభీర్‌ మండలంలో ఈ పరిస్థితి అధికంగా కనిపిస్తోంది. 
  
 జాడలేని మిషన్‌ భగీరథ
 రాష్ట్రవ్యాప్తంగా గ్రామాల్లోని ఇంటింటికి తాగునీటిని సరఫరా చేసేందుకు ఉద్దేశించిన మిషన్‌ భగీరథ పథకం ఆదిలాబాద్‌ జిల్లాలో అత్యంత దయనీయ స్థితిలో ఉంది. ఆదిలాబాద్, నిర్మల్, మంచిర్యాల, కుమ్రం భీం జిల్లాల్లో ఇంకా ఇంటెక్‌ వెల్‌ల నిర్మాణం వరకు కూడా రాలేదు. ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌ అధికారులు ఆఫీసుల్లో కూర్చొని ప్రభుత్వానికి నివేదికలు ఇవ్వడమే తప్ప క్షేత్రస్థాయిలో గ్రామాల్లోని ప్రజలు ఎదుర్కొంటున్న నీటి సమస్యలు, ప్రత్యామ్నాయ నీటివనరుల వృద్ధిపై శ్రద్ధ చూపడంలేదు. తాగునీటి అవసరాలు తీర్చేందుకు ప్రత్యామ్నాయ మార్గాలపై దృష్టి పెట్టాలని ప్రజలు కోరుతున్నారు. 
  
 అడుగంటిన నీటి వనరులు
 గిరిజనులు తాగునీటి కోసం తండ్లాడుతున్నారు. ఉమ్మడి ఆదిలాబాద్‌ జిల్లాలోని గిరిజన తండాలు, గ్రామాల్లో తాగునీటి వనరులు అడుగంటాయి. నీటి అవసరాలను తీర్చే వాగులు, వంకలు, వ్యవసాయ బావులు కూడా ఎండిపోతుండడంతో ఏం చేయాలో దిక్కుతోచని స్థితిలో ప్రజలు సతమతమవుతున్నారు. ఎక్కడ చూసినా కిలోమీటర్ల దూరం నుంచి మహిళలు బిందెలు మోస్తూ వస్తున్న దృశ్యాలే. రక్షిత మంచినీటి సరఫరా కోసం కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు దశాబ్దాల కాలంగా చేస్తున్న ‘భగీరథ’ప్రయత్నాలేవీ సాకారం కాకపోవడమే ఈ దుస్థితికి కారణం.