సెనఘనగ

చిరుతిండ్లలో సెనగలు ఘనమైనవి. నానబెట్టి, ఉడకబెట్టి వండితే తప్ప పంటికి లోబడవు ఒంటికి కట్టుబడవు. ఇది శ్రావణ మాసం... ఇంటింటా సెనగలు వానజల్లులా వచ్చిపడే మాసం... మరెందుకాలస్యం... ఉడికించండి, వెరైటీగా ఆరగించండి.

చెన్నా మసాలా సాండ్‌విచ్‌
కావలసినవి: బ్రెడ్‌ స్లయిసెస్‌ – ఆరు; చెన్నా మసాలా – అర కప్పు; ఉల్లి తరుగు – అర కప్పు; టొమాటో తరుగు – పావు కప్పు; క్యాప్సికమ్‌ తరుగు – పావు కప్పు; చాట్‌ మసాలా – ఒక టీ స్పూను; వేయించిన జీలకర్ర పొడి – ఒక టీ స్పూను; నల్ల ఉప్పు – కొద్దిగా; బటర్‌ – కొద్దిగా.
చెన్నా సాండ్‌విచ్‌ను... టొమాటో సాస్, గ్రీన్‌ చట్నీ, స్వీట్‌ చట్నీలతో కలిపి తింటే బాగుంటుంది.
తయారీ: ∙ బ్రెడ్‌ స్లయిసుల అంచులను కట్‌ చేయాలి ∙బటర్‌ను స్లయిసుల మీద చాకుతో సమానంగా పూయాలి     ∙ రెండు టేబుల్‌ స్పూన్ల చెన్నా మసాలా వాటి మీద ఉంచాలి ∙ వాటి మీద ఉల్లి చక్రాలు, టొమాటో చక్రాలు, క్యాప్సికమ్‌ చక్రాలు ఉంచాలి ∙ వాటి మీద కొద్దిగా చాట్‌ మసాలా, జీలకర్ర పొడి చల్లాలి ∙మరొక బ్రెడ్‌ స్లయిస్‌ను దాని మీద ఉంచాలి ∙ గ్రిల్‌ మీద బంగారు రంగులోకి వచ్చేవరకు కాల్చాలి (పెనం మీద కూడా కాల్చుకోవచ్చు) ∙వేడి వేడి సాండ్‌విచ్‌లను, గ్రీన్‌ చట్నీ లేదా టొమాటో సాస్‌ లేదా స్వీట్‌ చట్నీతో అందించాలి.

చోలే పులావ్‌
కావలసినవి: కాబూలీ సెనగలు – ముప్పావు కప్పు; బాస్మతి బియ్యం – పావు కేజీ; ఉల్లి తరుగు – పావు కప్పు; టొమాటో తరుగు – పావు కప్పు; మిరప కారం – పావు టీ స్పూను; గరం మసాలా – చిటికెడు; పసుపు – చిటికెడు; కుంకుమ పువ్వు – కొద్దిగా; నిమ్మ రసం – అర టీ స్పూను; నెయ్యి – రెండు టేబుల్‌ స్పూన్లు; పుదీనా ఆకులు – గార్నిషింగ్‌ కోసం కొద్దిగా; ఉప్పు – తగినంత;
మసాలా దినుసులు ... షాజీరా – అర టీ స్పూను; ఏలకులు – 2; జాపత్రి – కొద్దిగా; బిర్యానీ ఆకు – 1; లవంగాలు – 2; దాల్చిన చెక్క – చిన్న ముక్క
గ్రీన్‌ పేస్ట్‌ కోసం...  అల్లం తురుము – ఒక టీ స్పూను; వెల్లుల్లి రెబ్బలు – 4; పుదీనా ఆకులు – ఒక టేబుల్‌ స్పూను; కొత్తిమీర తరుగు – మూడు టేబుల్‌ స్పూన్లు; పచ్చి మిర్చి – ఒకటి.
తయారీ:
♦ కాబూలీ సెనగలను ముందు రోజు రాత్రి నానబెట్టి, మరుసటి రోజు ఉదయం నీరు ఒంపేసి, రెండు మూడు సార్లు శుభ్రంగా కడగాలి
♦ కుకర్‌లో కాబూలీ సెనగలు, కొద్దిగా ఉప్పు, తగినన్ని నీళ్లు జత చేసి మూత పెట్టి, 10 విజిల్స్‌ వచ్చేవరకు ఉంచి దింపేయాలి
♦ విజిల్‌ తీశాక నీరు ఒంపేసి కాబూలీ సెనగలను పక్కన ఉంచాలి
♦ బాస్మతి బియ్యాన్ని శుభ్రంగా కడిగి, తగిన ంత నీటిలో సుమారు అరగంట సేపు బియ్యం నానబెట్టాలి
♦ గ్రీన్‌ పేస్ట్‌ కోసం చెప్పిన పదార్థాలను మిక్సీలో వేసి మెత్తగా చేసి, పక్కన ఉంచాలి.
పులావ్‌ తయారీ:
♦  ప్రెజర్‌ కుకర్‌ను స్టౌ మీద ఉంచి వేడెక్కిన తరవాత నెయ్యి వేసి కరిగాక షాజీరా, ఏలకులు, దాల్చిన చెక్క, బిర్యానీ ఆకు, లవంగాలు వంటి మసాలా దినుసులు వేసి వేయించాలి
♦ బాగా వేగిన తరవాత ఉల్లి తరుగు జత చేసి బంగారు రంగులోకి వచ్చేవరకు వేయించాలి
♦ పచ్చి బఠాణీ జత చేసి కొద్దిగా వేయించిన తరవాత అల్లం + వెల్లుల్లి ముద్ద, టొమాటో తరుగు వేసి వేయించాలి
♦ పసుపు, మిరప కారం, గరం మసాలా పొడి జత చేసి బాగా వేయించాలి
♦ బాస్మతి బియ్యం జత చేసి బాగా కలియబెట్టాలి
♦  నానబెట్టిన సెనగలను జత చేయాలి
♦ నిమ్మ రసం, కుంకుమ పువ్వు జత చేసి బాగా కలిపి, తగినన్ని నీళ్లు పోసి మూత పెట్టి మూడు విజిల్స్‌ వచ్చాక దింపేయాలి
♦ ఆవిరి పోయిన తరవాత మూత తీసి, చెన్నా పులావ్‌ను గరిటెతో జాగ్రత్తగా కలపాలి
♦ కొత్తిమీర లేదా పుదీనా ఆకులతో అందంగా అలంకరించాలి
♦ వెజ్‌ సలాడ్‌ లేదా రైతా లేదా పాపడ్‌లతో అందించాలి.

పాలక్‌ చోలే
కావలసినవి: పాలకూర – 5 కట్టలు(శుభ్రంగా కడిగి సన్నగా తరగాలి); కాబూలీ సెనగలు – ఒక కప్పు; టొమాటో తరుగు – పావు కప్పు; నీళ్లు – 2 కప్పులు; నూనె – 4 టేబుల్‌ స్పూన్లు; ఎండు దానిమ్మ గింజల పొడి – ముప్పావు టీ స్పూను; కసూరీ మేథీ – ఒక టీ స్పూను; ఉప్పు – తగినంత.
పేస్ట్‌ కోసం... ఉల్లి తరుగు – పావు కప్పు; పచ్చి మిర్చి – 2; వెల్లుల్లి రెబ్బలు – 4.
పాలక్‌  చెన్నా మసాలా కోసం... దాల్చినచెక్క – చిన్న ముక్క; లవంగాలు – 3; ఏలకులు – 2; బిర్యానీ ఆకు – 1; పాలక్‌ చోలే మసాలా కోసం...  జీలకర్ర పొడి – అర టీ స్పూను; ధనియాల పొడి – ఒక టీ స్పూను; మిరప కారం – అర టీ స్పూను; పసుపు – పావు టీ స్పూను; పంజాబీ గరం మసాలా పొడి – ముప్పావు టీ స్పూను.
తయారీ:
♦ కాబూలీ సెనగలను ముందురోజు రాత్రి నానబెట్టాలి
♦ మరుసటి రోజు ఉదయం నీరు ఒంపేసి, మూడుసార్లు బాగా కడిగి, నాలుగు కప్పుల నీరు, ఉప్పు జత చేసి కుకర్‌లో ఉంచి, స్టౌ మీద పెట్టి,  పది విజిల్స్‌ వచ్చాక దింపేయాలి
♦ మిక్సీలో ఉల్లి తరుగు, పచ్చి మిర్చి, అల్లం వెల్లుల్లి వేసి మెత్తగా గ్రైండ్‌ చేయాలి
♦ టొమాటోలను మిక్సీలో వేసి మెత్తగా చేసి పక్కన ఉంచాలి.
పాలక్‌ చోలే తయారీ:
♦ స్టౌ మీద బాణలిలో నూనె వేసి వేగాక మసాలా వేసి బంగారు రంగులోకి వచ్చేవరకు వేయించాలి
♦ ఉల్లి ముద్ద జత చేసి మరోమారు బాగా వేయించాలి
♦ టొమాటో ప్యూరీ జత చేసి బాగా వేయించాలి
♦  నూనె విడిపడిన తరవాత పాలకూర తరుగు జత చేయాలి
♦ ఉడికించిన కాబూలీ సెనగలను జత చేసి బాగా కలిపి, రెండు కప్పుల నీళ్లు పోయాలి
♦ ఎండు దానిమ్మ గింజల పొడి వేసి మరోమారు కలపాలి
♦ చివరగా కసూరీ మేథీ జత చేసి రెండు నిమిషాల తరవాత దింపేయాలి
♦ రోటీ, పూరీలలోకి రుచిగా ఉంటుంది.

చెన్నా మసాలా
కావలసినవి: కాబూలీ సెనగలు (చెన్నా) – ఒక కప్పు; నీళ్లు – 3 కప్పులు; ఉప్పు – అర టీ స్పూను;
మసాలా కోసం...
పచ్చి కొబ్బరి తురుము – ఒక కప్పు; దాల్చిన చెక్క – చిన్న ముక్క; సోంపు – అర టేబుల్‌ స్పూను; జీలకర్ర – అర టేబుల్‌ స్పూను; ధనియాలు – ఒక టేబుల్‌ స్పూను; ఎండు మిర్చి – 4; లవంగాలు – 2; ఏలకులు – 3; మిరియాలు – 5;  
చెన్నా మసాలా కోసం...
నూనె – 3 టేబుల్‌ స్పూన్లు; బిర్యానీ ఆకు – 1; ఆవాలు – అర టీ స్పూను; కరివేపాకు – రెండు రెబ్బలు; పచ్చి మిర్చి – 1 ; ఉల్లి తరుగు – పావు కప్పు; టొమాటో తరుగు – పావు కప్పు; పసుపు – అర టీ స్పూను; ఇంగువ – చిటికెడు; అల్లం + వెల్లుల్లి – ఒక టీ స్పూను; నీళ్లు – ఒక కప్పు; కొత్తిమీర తరుగు – 2 టేబుల్‌ స్పూన్లు; ఉప్పు – తగినంత.
తయారీ:
♦ ముందుగా కాబూలీ సెనగలను శుభ్రంగా కడిగి ముందురోజు రాత్రి నానబెట్టి, మరుసటి రోజు నీళ్లు ఒంపేసి, తగినన్ని నీళ్లు, ఉప్పు జత చేసి కుకర్‌లో ఉంచి,  సన్నటి మంట మీద సుమారు 20 విజిల్స్‌ వచ్చేవరకు ఉడికించి దింపేయాలి.
మసాలా తయారీ:
♦ స్టౌ మీద బాణలి ఉంచి, మసాలా కోసం చెప్పిన దినుసులన్నీ (పచ్చి కొబ్బరి తురుము మినహా) వేసి వేయించాలి
♦ అర కప్పు పచ్చి కొబ్బరి తురుము జత చేసి ఆపకుండా కలుపుతుండాలి
♦ బాగా వేగిన తరవాత దింపి చల్లారనివ్వాలి
♦ మిక్సీలో వేసి మెత్తగా గ్రైండ్‌ చేయాలి.
చెన్నా మసాలా గ్రేవీ తయారీ:
♦ స్టౌ మీద బాణలిలో మూడు టేబుల్‌ స్పూన్ల నూనె వేసి కాగాక, ఆవాలు వేసి చిటపటలాడేవరకు వేయించాలి
♦బిర్యానీ ఆకు జత చేసి మరోమారు వేయించాలి
♦ అర కప్పు ఉల్లి తరుగు జత చేసి బంగారు రంగులోకి వచ్చేవరకు వేయించాలి
♦  అల్లం + వెల్లుల్లి పేస్ట్, పసుపు, ఇంగువ, కరివేపాకు జత చేసి పచ్చివాసన పోయేవరకు కలియబెట్టాలి
♦  టొమాటో తరుగు వేసి రెండు మూడు నిమిషాల పాటు బాగా వేయించాలి
♦ ముద్దగా చేసిన మసాలా పేస్ట్‌ వేసి బాగా కలపాలి
♦ ఉడికించుకున్న కాబూలీ సెనగలను జత చేయాలి (ఉడికించిన నీళ్లు పక్కన ఉంచుకోవాలి)
♦ బాగా కలిపిన తరవాత పక్కన ఉంచుకున్న నీళ్లు, పచ్చి మిర్చి వేసి బాగా కలపాలి
♦ తగినంత ఉప్పు జత చేయాలి
♦ మిశ్రమం బాగా దగ్గరపడేవరకు కలుపుతుండాలి
♦ కొత్తిమీరతో అలంకరించి దింపేయాలి
♦ రోటీలు, పూరీలలోకి రుచిగా ఉంటుంది.