సైన్స్ ఫిక్షన్‌కు వెండితెర అమ్మ

సైన్స్ ఫిక్షన్‌కు వెండితెర అమ్మ

అందుకే... అంత బాగుంది!
 2001: ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ (1968)
 
 తారాగణం: కిర్ డులియా, గ్యారీ లాక్‌వుడ్ ; నిర్మాత-దర్శకుడు: స్టాన్లీ కుబ్రిక్, ఛాయాగ్రహణం: జెఫ్రీ అన్‌స్వోత్,
 విడుదల: 2 ఏప్రిల్ 1968 (వాషింగ్టన్ డీసీ), 3 ఏప్రిల్ 1968 (యూఎస్) 15 మే 1968 (యూకె) ;
 సినిమా నిడివి: 142 నిమిషాలు ; నిర్మాణ వ్యయం: సుమారు 75 కోట్లు ; వసూళ్లు: 850 కోట్ల రూపాయలకు పైగా...
 
 మీరు నన్ను నిద్రలో లేపి ‘మీ ఆల్‌టైమ్ ఫేవరెట్ హాలీవుడ్ మూవీ’ ఏదని అడిగితే రెండో ఆలోచన లేకుండా ‘2001: ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ’ అని చెబుతాను. ఇన్నేళ్లలో ఎన్నో  హాలీవుడ్ సినిమాలు చూసినా, నా మస్తిష్కంలో ఆ సినిమా వేసిన ముద్ర ఎప్పటికీ చెరిగిపోదు. ఆ చిత్రం గురించి ఆపకుండా అరగంట మాట్లాడగలను. ప్రతి ఫ్రేమూ, ప్రతి టెక్నిక్కూ, ఆర్టిస్టులు, టెక్నీషియన్లూ... ఇలా ప్రతి విషయం గుర్తుంది. ఈ సినిమా అంటే నాకెంత ఇష్టమంటే... నా ఇ-మెయిల్ ఐడీ కూడా ఈ పేరుతోనే ఉంటుంది.
 
 సైన్స్‌ఫిక్షన్ చిత్రమైన ఈ సినిమా ప్రధానంగా మానవులకూ, మానవ పరిణామక్రమాన్ని ప్రభావితం చేస్తున్న నల్లటి మోనోలిత్‌లకూ మధ్య నడుస్తుంది. చంద్రుడి మీద కనుగొన్న అలాంటి ఒక మోనోలిత్ నుంచి వస్తున్న ఒక సిగ్నల్‌ను అన్వేషిస్తూ గురు గ్రహానికి సాగే అంతరిక్ష యాత్ర ప్రధానాంశం. సినిమా ప్రధానంగా నాలుగు భిన్నమైన ఘట్టాలుగా నడుస్తుంది. డైలాగ్స్ అతి తక్కువగా ఉండే ఈ చిత్రంలో ఇతివృత్తపరంగా - మానవ పరిణామ క్రమం, సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, ఆర్టిఫిషియల్ ఇంటెలిజెన్స్, గ్రహాంతర జీవితం లాంటివి కనిపిస్తాయి.
 
 విజయవాడలో నేను డిగ్రీ ఫస్టియర్ చదువుతున్నప్పుడు ఈ సినిమా రిలీజైంది. లయోలా కాలేజీలో కామర్స్ లెక్చరర్‌గా పనిచేసే ఎం.సి.ఆర్. దాస్‌గారు నన్ను ఈ సినిమాకు తీసుకెళ్లారు. బోధి వృక్షం దగ్గర జ్ఞానోదయం జరిగినట్టుగా, మా ఇద్దరికీ ఈ సినిమా హాల్‌లో జ్ఞానోదయమైంది. ఒక వారం రోజుల పాటు మేమిద్దరం ఆ సినిమా గురించి రాత్రింబవళ్లూ చర్చించుకున్నాం. కనబడిన ప్రతివాళ్లకూ ‘ఈ సినిమా తప్పక చూడండి’ అంటూ చాటింపు వేశాం. వాళ్లు చూసొచ్చి ‘‘ఇదో సినిమానా? మీ వల్ల డబ్బులు వృథా’’ అని తిట్టినంత పనిచేశారు. కానీ కొంతమంది మాత్రం ‘‘ఈ సినిమా చూడకపోయుంటే... మేం చాలా మిస్సయిపోయుండేవాళ్లం’’ అని అభినందించారు.
 
  అలాంటి పరిస్థితే ఆ సినిమా దర్శకుడు ‘స్టాన్లీ కుబ్రిక్’కి కూడా ఎదురైందట. అమెరికా, బ్రిటన్‌ల నుంచి సినిమా చూసిన కొంతమంది టిక్కెట్ ముక్కలు పంపించి, ‘‘నువ్వేం తీశావో మాకేం అర్థం కాలేదు. కనీసం నీకైనా అర్థమయ్యిందో లేదో! మా డబ్బులు మాకు ఇచ్చేయ్’’ అన్నారట. మరో పక్క చాలామంది శాస్త్రవేత్తలు ఈ సినిమా చూసి స్టాన్లీ కుబ్రిక్‌ను తెగ పొగిడేశారట. వైజాగ్‌లో బాపు గారి మేనల్లుడు రంగాతో కలిసి ‘జగదాంబ 70 ఎంఎం’ థియేటర్‌లో మరోసారి ఈ సినిమా చూశా. ఎప్పుడు చూసినా నాకదే ఫీలింగ్... అద్భుతమైన సినిమా. మేమిద్దరం కూడా ఆ సినిమా గురించి ఎన్ని గంటలు మాట్లాడుకున్నామో!
 
 అప్పటికీ ఇప్పటికీ సైన్స్ ఫిక్షన్ సినిమాలకు ఇదే మాతృక అని చెప్పాలి. దీనికన్నా ముందు ‘ఫస్ట్ మెన్ ఇన్ ద మూన్’ (1964) వచ్చింది. హెచ్.జి. వెల్స్ రాసిన నవల ఆధారంగా తీశారు దాన్ని. అయితే టెక్నికల్‌గా దీనంత గొప్పగా ఉండదు. ఆర్థర్ సి. క్లార్క్ రాసిన ‘ది సెంటినెల్’ అనే చిన్న కథ ఆధారంగా ఈ ‘2001: ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ’ తీశారు. స్క్రీన్‌ప్లే రచనలో కుబ్రిక్‌కి క్లార్క్ సహకరించారు. సినిమా విడుదలయ్యాక క్లార్క్ ‘2001: ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ’ పేరున నవల విడుదల చేశారు. ఒడిస్సీ అంటే అనేక సాహసాలతో కూడుకున్న అనంతమైన ప్రయాణమని అర్థం. మన భూగ్రహం నుంచి వేరే గ్రహానికి ప్రయాణం చేయడమే ఈ సినిమా.
 
  దీని మెయిన్ కాన్సెప్ట్ ఏంటంటే - జిజ్ఞాస. ఎక్కడ ఏం ఉందో తెలుసుకోవాలన్న మానవుని తపనే మనిషిని ఒక గోళం నుంచి ఇంకో గోళంలోకి తీసుకు వెళ్తోంది. అసలు ఈ సినిమా ఆలోచనే ఒక అద్భుతం. దాన్ని సాంకేతిక హంగులతో తెరకెక్కించడం మరో అద్భుతం. ఆ రోజుల్లో... అంటే 1968 ప్రాంతంలో టెక్నాలజీ ఇప్పు డున్నంతగా లేదు. అయినా దర్శకుడు తన మనసులో అనుకున్నది తన మెదడు సాయంతో తెరకెక్కించగలిగాడు.అసలు టెక్నాలజీని పక్కన పెడితే, ఇందులో చాలా ఫిలాసఫీ ఉంది. మొదటి 42 షాట్స్ స్టాటిస్టిక్స్‌లా ఉంటాయి. మనిషి కోతిగా ఉన్నప్పుడని ఓపెనింగ్ ఎపిసోడ్‌లోనే దర్శకుడు ‘థ్రస్ట్ ఫర్ నాలెడ్జ్’ అని చెబుతాడు. ఒక నల్లటి నాపరాయి ఉంటుంది. దాన్ని సినిమాలో మోనోలిత్ అంటారు. అది కనిపిస్తూ ఉంటుంది. కోతి వెళ్లేటప్పుడు ఫేస్‌లో అన్నీ దాన్ని చూస్తూ ఉంటాయి.
 
 ఈ సినిమాలో మరో గొప్ప అంశం ‘ఎడిటింగ్’. ‘మ్యాచ్‌కట్’ పద్ధతిని బాగా అనుసరించారు. ఫిల్మ్ స్కూల్స్‌లో ఎడిటింగ్ గురించి చెప్పేటప్పుడు, మ్యాచ్‌కట్ గురించి ప్రస్తావిస్తూ ఈ సినిమాను తప్పకుండా  ఉదహరిస్తుంటారు. ‘మ్యాచ్ కట్’ అంటే ఒక షాట్ నుంచి సింబలైజ్ చేస్తూ మరో షాట్‌కు కట్ చేయడం.ఫస్ట్ ఎపిసోడ్‌లో ఉన్న ఒక ఏప్ అక్కడున్న ఒక థై బోన్‌లాంటిది తీసుకుని ఇంకొక ఏప్‌ను కొట్టిన ప్పుడు, అది చచ్చిపోతే దాని చేతికి ఒక ఆయుధం దొరికిందనే ఆలోచన వస్తుంది. అది చాలా అద్భుతంగా చిత్రీకరించారు. ఆ బోన్‌ను అలా ఆకాశంలో స్లో మోషన్‌లో వేస్తే ఆ బోన్ అలా పైకి వెళుతూ ఉంటుంది! దాన్ని కన్వర్ట్ చేసి అదే షేప్‌లో ఉన్న ఒక స్పేస్‌షిప్ ఎక్కడికో ట్రావెల్ చేస్తుంది.
 
 ఇది ప్రపంచంలోనే ‘బెస్ట్ మ్యాచ్ కట్’ ఎగ్జాంపుల్. అలాగే,  స్పేస్‌షిప్‌లో సర్క్యులర్ మాడ్యుల్ ఉంటుంది. అందులో మనుషులు తలక్రిందులుగా నడుస్తూ ఉంటారు. ఇలా ఎన్నో అద్భుతమైన ట్రిక్స్ ఉన్నాయి ఈ సినిమాలో!నాకు మరీ ఇష్టమైన ఎపిసోడ్.. సినిమా ఎండింగ్‌లో ఇద్దరు ఆస్ట్రోనాట్స్‌ని ఈ మిషన్‌లో ఎక్కడికో పంపిస్తారు. అక్కడ ఆరు నెలలో, ఒక సంవత్సరమో ఉండాలి. వీళ్లు ఎంతసేపూ భార్య, బంధువులతోనేనా ఉండేది అని విసిగిపోతారు. ఒక విసుగుతో స్పేస్‌లోకి వెళ్లిపోవాలను కుంటారు. సిస్టమ్‌ను నాశనం చేయాలని చూస్తారు. క్లోజ్డ్ క్యాప్యూల్‌లో సౌండ్ కూడా లీక్ కాకుండా క్లోజ్ చేస్తారు. కంప్యూటర్ కూడా చాలా అడ్వాన్స్‌డ్. హాల్ కంప్యూటర్. ఆర్టిఫీషియల్ ఇంటిలిజెన్స్ గురించి అప్పుడే చెప్తాడు. నోవెల్ చెప్పింది అట్లానే చూపించాడు.
 
  అద్దాలు క్లోజ్ చేసేసి సౌండ్ కూడా జీరో లెవల్ చేసి ఇద్దరూ ఫేస్ టు ఫేస్ మాట్లాడుకుంటారు. క్యాప్యూల్ సైడ్‌లో ఐసియు విండో (రౌండ్ మిర్రర్)లోంచి సెలైంట్‌గా ఉండే వాళ్ల లిప్ మూమెంట్స్‌ను టైట్‌గా క్యాచ్ చేసి దాన్ని డీకోడ్ చేసి వీళ్లిద్దరూ సిస్టమ్‌నే డిస్ట్రబ్ చేయాలనుకుంటున్నారన్న విషయాన్ని గ్రహిస్తుంది. వాళ్లు బయటకు వచ్చే టైమ్‌కి దాన్ని కట్ చేసేస్తుంది. కట్ చేయగానే ఓ వ్యోమగామి పడిపోతాడు. విశ్వంలో కొట్టుకుపోతున్న మనిషి మస్తిష్కం ఎలా ఉంటుంది? దీన్నే జూపిటర్ గేట్ సీక్వెన్స్ అంటారు. అక్కడ ఒక డెరైక్టర్‌గా, ఒక ఇమాజినేటివ్ పర్సన్‌గా కుబ్రిక్ ఏదో విజువల్ ఎక్స్‌పెక్ట్ చేశాడు. దానికోసం ఎంతో పరిశోధన చేశాడు.. ఎందరినో కలిశాడు. ఎన్నో చూశాడు. కానీ ఏదీ నచ్చలేదు. తన ఆలోచనలకు దగ్గరగా ఏదీ తగల్లేదు. చివరకు డగ్లస్ టంబ్లర్‌ను సంప్రదించాడు. ఆయన గ్రేట్ ఆప్టికల్ సైంటిస్ట్. డగ్లస్ కొంత టైమ్ అడిగాడు. కొంత టైమ్ అంటే సుమారు ఏడాది అన్నమాట.
 
  అంత టైమ్ తీసుకున్నా, దర్శకుడు కుబ్రిక్ మనసులో ఏది అనుకున్నాడో అది చేసి చూపించాడు. జూపిటర్ గేట్‌లో మనిషి కొట్టుకుపోతూ ఉంటే, ఆ ప్రయాణం ఎలా ఉంటుందో అద్భుతంగా చేసి చూపించాడు. డగ్లస్ టంబ్లర్ పనితనం చూసి డంగైపోయాడు స్టీవెన్ స్పీల్‌బర్గ్. 1977లో తాను తీసిన ‘క్లోజ్ ఎన్‌కౌంటర్స్ ఆఫ్ ది మేన్ వైండ్’కి ఆయన డగ్లస్‌తో వర్క్ చేయించుకున్నాడు. సినిమా చివర్లో తల్లి గర్భంలోని యాంబ్రియోలో ఉన్న చిన్న పిండం అలా పైకి చూస్తూ ఉంటుంది.
 
  ఎదురుగా బ్లాక్, బ్లాక్‌గా వెళుతుంది మోనోలిత్. వెళుతున్నప్పుడు మ్యూజిక్ ఎంత బావుంటుందో!
 వ్యక్తిగతంగా నాకు దర్శకుడు స్టాన్లీ కుబ్రిక్ అంటే ఆరాధన. ఒక రకంగా ఆయనకు ఏకలవ్య శిష్యుణ్ణి. నేను చెన్నైలో సినిమాటోగ్రాఫర్ వీఎస్సార్ స్వామి గారి దగ్గర కెమేరా అసిస్టెంట్‌గా పని చేస్తున్నప్పుడు, కుబ్రిక్ తీసిన ‘బారీ లిండన్’ చూశా. దానికి జాన్ ఆల్కాట్ సినిమాటోగ్రాఫర్. ఇందులో ఫొటోగ్రఫీకి ఆస్కార్ అవార్డు కూడా వచ్చింది. మామూలుగా క్యాండిల్ లైట్ షాట్స్ ఎలా తీస్తారంటే - కొవ్వొత్తి లోపల డొల్లగా ఉంచి లోపల ఎలక్ట్రిక్ లైట్స్ పెడతారు. కానీ ఈ సినిమా మాత్రం ఒరిజినల్ క్యాండిల్ వెలుగులోనే షాట్స్ తీశారు.
 
 ‘2001: ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ’ చిత్రం నాటికి హైస్పీడ్ లెన్స్‌లు, కెమేరాలు లేవు. అయినా గొప్ప షాట్స్ తీశారు. అంతరిక్షంలో వాడటానికి డెవలప్ చేసిన లైట్‌ని తీసుకొచ్చి, మూవీ కెమేరాకు అరేంజ్ చేసి కొన్ని షాట్స్ తీశారు. అందుకే చాలామంది టెక్నీషియన్లకు కుబ్రిక్ అంటే అభిమానం. స్టిల్ ఫొటోగ్రాఫర్ స్థాయి నుంచి గ్రేట్ ఫిలిం మేకర్‌గా ఎదిగినవాడాయన. ‘2001: ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ’కి ముందు ఆయన 10 సినిమాలు తీశాడు. ఈ సినిమా చూశాక ఆయన గురించి తెలుసుకోవడం మొదలుపెట్టా. ఆయన సినిమాలన్నీ కాలాని కన్నా ముందుండే ఆలోచనలతో ఉంటాయి. ‘స్పార్టకస్’ (1960) ఆయన తీసిందే. మైకేల్ డగ్లస్ తండ్రి పిర్క్ డగ్లస్ అందులో హీరో. దీన్నే తర్వాత ‘గ్లాడియేటర్’గా తీశారు.
 
  మామూలుగా ఎవరైనా ‘ఐస్ వైడ్ క్లోజ్’ అంటారు. ఆయనేమో ‘ఐస్ వైడ్ షట్’ అంటూ 1999లో సినిమా తీశాడు. అదే ఆయన చివరి మూవీ.నేనిప్పుడు వైజాగ్‌లో ఫిల్మ్ అకాడమీ రన్ చేస్తున్నా. అక్కడి స్టూడెంట్స్‌కి కచ్చితంగా ఈ ‘2001: ఎ స్పేస్ ఒడిస్సీ’ సినిమా చూడమనే చెబుతున్నా. మా తరం వాళ్లు, ఈ తరం వాళ్లే కాదు... నెక్ట్స్ జనరేషన్ వాళ్లూ ఈ సినిమా చూడాలి.ఈ సినిమాలో హైలైట్స్ ఏంటని అడిగితే చెప్పడం కష్టం. ఎందుకంటే - ఈ సినిమా అణువణువూ అద్భుతమే. స్టోరీ, మేకింగ్, టెక్నాలజీ, ముఖ్యంగా ‘ఫిలాసఫీ’. ఇలా అన్నీ అద్భుతమే. అయితే.. ఇది మామూలు వాళ్లకు అందకపోవచ్చు. అర్థం కాకపోవచ్చు. బుర్రకు పదును పెట్టాలనుకునేవారందరికీ నచ్చి తీరుతుంది. కానీ కొంచెం ఓపిగ్గా చూడాలి. ఈమధ్య వచ్చిన ‘అవతార్’, ‘ఇంటర్‌స్టెల్లార్’... వీటన్నిటికీ తాత ఇది.
 
 వండర్‌ఫుల్ మూవీ... గ్రేట్ మూవీ... ఎక్స్‌ట్రార్డినరీ మూవీ... ఆలోచింపజేసే మూవీ... ఇలా ఈ సినిమాకు ఎన్ని విశేషణాలు తగిలించినా తక్కువే. సినిమా చూస్తే... మీరు కూడా నాతో ఏకీభవిస్తారు! విడుదలైనప్పుడు ఈ చిత్రానికి అటు ప్రేక్షకులు, ఇటు విమర్శకుల నుంచి మిశ్రమ స్పందన వచ్చింది. కాలక్రమంలో ఆణిముత్యంగా పేరు తెచ్చుకొని, బాక్సాఫీస్ హిట్టయింది. 1968లో ఉత్తర అమెరికాలో అత్యధిక వసూళ్ళు సాధించిన సినిమాగా నిలిచింది. నాలుగు ఆస్కార్ అవార్డులకు నామినేటైన ఈ సినిమా ‘విజువల్ ఎఫెక్ట్స్’ విభాగంలో ఆస్కార్ గెలుచుకుంది. సినీ చరిత్రలోనే అత్యంత ప్రభావశీలమైన, అతి గొప్ప చిత్రాల్లో ఇది ఒకటని ఇవాళ ప్రపంచమంతా దీన్ని గుర్తిస్తోంది.
 
 సినీ దర్శకుడు కాకముందు స్టాన్లీ కుబ్రిక్ ఫ్రీలాన్స్ ఫొటోగ్రాఫర్. ‘లుక్’ అనే పత్రికకు ఫొటోలిచ్చేవారు. ఆ తర్వాత స్నేహితుల ప్రోత్సాహంతో కొన్ని డాక్యుమెంటరీ మూవీస్ తీశారు. అలాగే, ఓ టీవీ షోకి సెకండ్ యూనిట్ డెరైక్టర్‌గా కూడా చేశారు. 1953లో ‘ఫియర్ అండ్ డిజైర్ ’ చిత్రంతో వెండితెర దర్శకునిగా మారారు. స్టాన్లీ సినిమాలన్నీ కాలాని కన్నా ముందుండే ఆలోచనలతో ఉంటాయి. పలు వివాదాస్పద అంశాలతో కూడా ఆయన సినిమాలు తీసి,  భేష్ అనిపించుకున్నారు. స్టాన్లీ తీసిన చివరి చిత్రం ‘ఐస్ వైడ్ షట్’ 1999 జూలైలో  విడుదలైంది. ఆ చిత్రం విడుదల కాకముందే మార్చిలో ఆయన కన్నుమూశారు.
 
 సంభాషణ:
 పులగం చిన్నారాయణ