నవ్వు ఆరోగ్యానికి అన్ని విధాలా మంచి చేస్తుంది. ఒక్కసారి నవ్వగానే మనసులో ఉన్న బాధ అంతా పోయి మానసిక ప్రశాంతత కలుగుతుంది. ఈ విషయం అందరికీ తెలిసినప్పటికీ.. వివిధ భావోద్వేగాల మధ్య నలిగిపోతూ నవ్వునే మర్చిపోతాం. అలా నవ్వులని మర్చిపోయిన వారికి.. వారి బాధలని నవ్వుతో దూరం చేద్దాం అని భుజం తట్టి చెబుతోంది శీతల్‌ అగర్వాల్‌. ‘‘మనమంతా ఎప్పుడూ శారీరకంగా ఫిట్‌గా ఉండడంపైనే దృష్టిపెడతాం. కానీ మానసిక ఆరోగ్యాన్ని పెద్దగా పట్టించుకోము. అందుకే వివిధ రకాల సమస్యలు చుట్టుముట్టి మెదడును తొలిచేస్తుంటాయి. అందుకే నవ్వుతూ ఉండండి’’ అని చెప్పడమేగాక, ఢిల్లీలోని వివిధ ఆసుపత్రుల్లో చికిత్స పొందుతున్న పేషంట్ల వద్దకు వెళ్లి వాళ్లను నవ్విస్తూ, మానసిక ఆరోగ్యం ప్రాముఖ్యతను వివరిస్తోంది శీతల్‌.     ఢిల్లీకి చెందిన శీతల్‌ అగర్వాల్‌...ఆంత్రోపాలజిస్ట్‌గా, ప్రొఫెసర్‌గా పనిచేస్తోంది. 2016లో ఒకసారి శీతల్‌ అహ్మదాబాద్‌ వెళ్లినప్పుడు అక్కడ ధారను కలిసింది. ధార తనని తాను శీతల్‌కు పరిచయం చేసుకుంటూ.. ‘‘నేను ఒక మెడికల్‌ క్లౌను’’ను అని చెప్పింది. చిన్నప్పటి నుంచి రకరకాల సర్కస్‌ విదూషకులు (క్లౌన్స్‌) చేసే కామెడీని బాగా ఎంజాయ్‌ చేస్తూ పెరిగిన శీతల్‌కు మెడికల్‌ క్లౌన్‌ అనగానే విచిత్రంగా అనిపించింది. వెంటనే ‘‘అవునా! మెడికల్‌క్లౌన్‌ అంటే ఏంటీ?’’ అని అడిగింది..ఆసుపత్రులకు వెళ్లి రోగులను నవ్వించడమే’’ తన పని అని ధార చెప్పిన విషయం శీతలకు బాగా నచ్చింది. మెడికల్‌ క్లౌన్‌ గురించి మరింతగా అన్వేషించి అనేక విషయాలు తెలుసుకుంది. ఇందులో భాగంగానే ‘ప్యాచ్‌ అడమ్స్‌’ అనే అమెరికా కామెడీ సినిమా చూసింది. దీనిలో డాక్టర్‌ హాస్యం పండిస్తూ రోగులకు చికిత్స చేస్తుంటాడు. ఈ సినిమా ద్వారా మెడికల్‌ క్లౌన్‌ వల్ల ఎంతోమంది జీవితాల్లో ఆనందం నింపవచ్చని అర్థం చేసుకుని శీతల్‌ తను కూడా మెడికల్‌ క్లౌన్‌ కావాలనుకుంది.   క్లౌన్స్‌లర్స్‌.. మెడికల్‌ క్లౌన్స్‌ కావాలనుకుని తన ఫేస్‌బుక్‌లో కొంతమంది మెడికల్‌ క్లౌన్స్‌ కావాలని పోస్టు చేసింది. శీతల్‌ పోస్టుకు 33 మంది స్పందించారు. దీంతో ఢిల్లీ ఆరోగ్య మంత్రిత్వ శాఖకు మెడికల్‌ క్లౌన్స్‌గా పనిచేసేందుకు అనుమతి కోసం దరఖాస్తు చేసింది. అనుమతి రాగానే కొన్ని హాస్పిటళ్లకు వెళ్లి అక్కడ రోగులకు తన వేషభాషల ద్వారా ఉల్లాసం కలిగించడం ప్రారంభించింది. జోకర్‌లా డ్రెస్, నెత్తిమీద టోపీ, ముక్కుకు, చెంపలకు రంగులు వేసుకుని చూడగానే నవ్వు వచ్చేలా మేకప్‌ వేసుకుని పిల్లల వార్డుకు వెళ్లి అక్కడ ఉన్న పిల్లలను నవ్వించడానికి ప్రయత్నించారు. వార్డులో ఉన్న పిల్లలంతా తమ బాధను మర్చిపోయి చక్కగా నవ్వారు. ఆ చిన్నారుల ముఖాల్లో విరిసిన నవ్వులు శీతల్‌కు చాలా తృప్తినిచ్చాయి. అంతేగాక వీళ్ల టీమ్‌ రోజూ ఆ వార్డుకు వెళ్లి రావడం వల్ల అక్కడున్న పిల్లలంతా చక్కగా తింటూ హాయిగా ఆడుకునేవారు. ఈ ప్రేరణతో ఢిల్లీలోని ఇతర ఆసుపత్రుల్లో కూడా అనుమతి తీసుకుని, ఆయా ఆసుపత్రులను సందర్శించి అక్కడి రోగులను నవి్వంచి, మానసికంగా దృఢంగా ఎలా ఉండాలో చెబుతూ వారిలో ధైర్యాన్ని నింపేవారు. వీరివల్ల రోగుల్లో వస్తున్న సానుకూల మార్పులను చూసి సంతృప్తి పడ్డ ఆయా హాస్పిటల్స్‌ యాజమాన్యాలు వీరి టీమ్‌ను మళ్లీ మళ్లీ రావలసిందిగా కోరేవి. ఆ నోటా ఈ నోటా శీతల్‌ క్లౌన్స్‌లర్స్‌ గురించి తెలిసిన వారంతా తమ ఆసుపత్రులకు పిలిస్తే, కొంతమంది ఈ టీమ్‌లో స్వచ్ఛందంగా మెడికల్‌ క్లౌన్స్‌లర్‌గా చేరి సేవలందిస్తున్నారు.   ఉద్యోగం వదిలేసి..   శీతల్‌ క్లౌన్స్‌లర్స్‌ టీమ్‌కు మంచి గుర్తింపు రావడంతో..ఐదేళ్ల తరువాత తన ఉద్యోగాన్ని వదిలేసి పూర్తి సమయాన్ని మెడికల్‌ క్లౌన్స్‌కే కేటాయించింది. కోవిడ్‌ సమయంలోనూ..క్లౌన్స్‌ సేవలందించింది. మొదటి లాక్‌డౌన్‌ సమయంలో మైక్రో షెల్టర్స్‌ను సందర్శించడం, కొన్ని షెల్టర్‌లలో ఫేస్‌బుక్‌ ద్వారా లైవ్‌ ఈవెంట్స్‌ను అందిచారు. ఆన్‌లైన్‌ సెషన్స్‌కు స్పందన బావుండడంతో ఏడాదిన్నరపాటు అనేక ఆన్‌లైన్‌ సెషన్లను నిర్వహించారు. న్యూఢిల్లీతోపాటు మహారాష్ట్ర, హర్యాణ, మేఘాలయ, మణిపూర్, కర్ణాటక వంటి రాష్ట్రాల్లో కూడా శీతల్‌ తన సేవలను విస్తరించింది. ప్రస్తుతం ఆసుపత్రులతోపాటు, అనాథ, వృద్ధాశ్రమాలు, మురికి వాడల్లో మెడికల్‌ క్లౌన్‌ సేవలు అందిస్తోంది. ఈ విషయం ఫేస్‌బుక్, ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లలో వైరల్‌ అవ్వడంతో నెటిజన్లంతా శీతల్‌ను అభినందనలతో ముంచెత్తుతున్నారు.

సముద్ర లోతుల్లో నిక్షిప్తమైన అంశాలతో పాటు, ఇంకా వెలుగు చూడని ఎన్నో కొత్త రహస్యాలను ఛేదించేందుకు శాస్త్రజ్ఞులు సిద్ధమవుతున్నారు. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ఆయా ప్రాంతాల్లో విస్తృత పరిశోధనలతో నూతన ఆవిష్కరణలకు తెరతీయనున్నారు. చైనా, చిలీ, ఇండియా, కోస్టారికా, మెక్సికో, బ్రెజిల్, ఇజ్రాయెల్, ఉగాండా, ఇండోనేషియా, ఇంగ్లండ్, ద వర్జిన్‌ ఐలాండ్స్, ద సౌత్‌పసిఫిక్, ద ఆర్కిటిక్‌ ఇలా ప్రపంచంలోని ప్రతీ మూలలో పరిశోధనలు మొదలవుతాయి.   సమ్మర్‌ ఫీల్డ్‌ రీసెర్చిలో భాగంగా  అమెరికాలోని ఐదో పెద్ద పరిశోధనా విశ్వవిద్యాలయానికి (యూసీ శాన్‌ డియాగో) చెందిన పరిశోధకులతో పాటు, శాన్‌ డియాగో స్టేట్‌ యూనివర్సిటీ, కాల్‌ స్టేట్‌ శాన్‌ మార్కోస్, ది యూనివర్సిటీ ఆఫ్‌ ది శాన్‌ డియాగో, లోమా నజరెన్‌ యూనివర్సిటీ, తాజొల్లాలోని సౌత్‌వెస్ట్‌ ఫిషరీస్‌ సైన్స్‌ సెంటర్‌ శాస్త్రవేత్తలు సైతం పాలుపంచుకుంటున్నారు.  ఈ విస్తృత పరిశోధనలో భాగంగా మనకు ఇప్పటివరకు తెలియని కొత్త విషయాలు వెలుగులోకి  వస్తాయని భావిస్తున్నారు. ఈ ఏడాది సెప్టెంబర్‌ కల్లా ప్రపంచంలోనే అత్యంత పొడిబారిన చిలీ అటకామా ఎడారి, బ్రెజిల్‌లోని అడవులు మొదలుకుని మెక్సికోలో ఇంద్రధనస్సులోని రంగులతో కూడిన పగడపు దిబ్బలు (రీఫ్‌) చేరుకుని సముద్ర లోతులకు సంబంధించిన విభిన్న తరహా పరిశోధనలకు పదును పెడతారు.   వారేం చేస్తారంటే... ఈ పరిశోధనలో భాగంగా 30కు పైగా చోట్ల వివిధ పరిశోధనలు నిర్వహిస్తున్నారు. వాటిలో కొన్ని... భారత్‌కు ఆనుకునే ఉన్నా బంగాళాఖాతం, ఈ ప్రాంతంలో రుతుపవనాల ప్రవేశ సమయంపై, వర్షాలపై ఎలాంటి పాత్ర నిర్వహిస్తుందన్న దానిపై  యూసీ శాన్‌ డియాగో సముద్రశాస్త్రవేత్త డ్రూ లూకాస్‌ బృందం అధ్యయనం చేస్తుంది. మూడు వారాల పరిశీలనలో భాగంగా ఈ విశ్వవిద్యాలయ  స్క్రిప్స్‌ ఇనిస్టిట్యూషన్‌ ఆఫ్‌ ఓషియనోగ్రఫీ సైంటిస్ట్‌ల బృందం అత్యాధునిక పరికరాలు ఉపయోగించి సముద్ర ఆటుపోట్లు, లవణ నీటి లక్షణాలు (సెలైనిటీ), సముద్ర ఉపరితలంలోని ఉష్ణోగ్రతల్లో సంభవిస్తున్న మార్పుచేర్పులు, ఇంకా మరెన్నో అంశాలపై దృష్టి సారిస్తారు. దక్షిణాసియా వ్యాప్తంగా వ్యవసాయం, పర్యావరణ వ్యవస్థలు, మనుషుల ఆరోగ్యాలతో ముడిపడిన నీటివనరులకు కీలకంగా మారిన రుతుపవనాలు, వాతావరణ మార్పుల్లో ముందస్తు సూచనలు మరింత మెరుగుపరిచేందుకు ఈ పరిశోధనలు ఉపయోగపడ నున్నాయి. ఆర్కిటిక్‌ మహాసముద్రంలోని స్వాల్‌బార్డ్‌ ద్వీపసమూహంలో యూసీ శాన్‌డియాగోకు చెందిన  గ్రాంట్‌ డీన్, డేల్‌ స్టోక్స్‌ శాస్త్రవేత్తలు మంచులోని నీటిబుడగలు కరిగిపోతున్న శబ్దాన్ని పర్యవేక్షించే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు. దీని ద్వారా ఎంత వేగంగా హిమనీనదాలు  (మంచుపర్వతాలు) కరిగిపోతున్నాయో అంచనా  వేయనున్నారు. విస్తృత పరిధిలో వాతావరణ మార్పులపై చేస్తున్న పరిశోధనలో భాగంగా దీనిని చేపట్టారు. క్రీస్తు పూర్వం 1200 ఏళ్ల ప్రాంతంలో తూర్పు మధ్యధరాప్రాంతంలోని నాగరికతల పతనానికి వాతావరణ, పర్యావరణ మార్పు  ఏ విధంగా ప్రభావం చూపిందన్న దానిపై  మానవ పరిణామశాస్త్రవేత్త టామ్‌ లెవీ (యూసీ శాన్‌ డియాగో) బృందం ఇజ్రాయెల్‌లో పరిశోధనలు నిర్వహిస్తుంది.   కాలిఫోర్నియాకు ఆవల  కొకొనాడో ద్వీపాల్లోని  అతి పురాతన కాలం నాటి రెండు ప్రాంతాల్లో తవ్వకాలు చేపట్టడం ద్వారా ఆదిమకాలం నుంచి మానవులు ఒకచోట నుంచి మరోచోటికి ఏ విధంగా మారుతూ స్థిరనివాసాలు ఏర్పరు చుకుంటూ వచ్చారన్న దానిపై, వారు సాగించిన యాత్రా క్రమాన్ని  వివరించేందుకు శాన్‌డియాగో స్టేట్‌ యూని వర్సిటీకి చెందిన టాడ్‌ బ్రేజ్, మెక్సికో ఇనిస్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ ఆంథ్రోపాలజీ అండ్‌ హిస్టరీ పరిశోధకులు ప్రయోగాలు నిర్వహిస్తారు. ఈ శాస్త్రవేత్తల బృందాలు నిర్వహించే పరిశోధనల ఫలితంగా ఎన్నో  విశ్వరహస్యాలు వెలుగులోకి వస్తాయని మేథోలోకం ఎదురుచూస్తోంది.  –సాక్షి నాలెడ్జ్‌ సెంటర్‌  


 * బీఏ సిలబస్‌లో మార్పులు చేర్పులు
 * ఆంత్రోపాలజీ కాంబినేషన్లతో కొత్త కోర్సులు
 * సోషియాలజీ, సోషల్ వర్క్ పాఠ్యాంశాల్లోనూ మార్పులు
 * బీఏ విద్యార్థులు ఎన్జీవోలతో కలసి పనిచేసేలా ఒప్పందం
 * చదువు పూర్తికాగానే ఉపాధి అవకాశాలు లభించేలా ఏర్పాట్లు
 * తె లంగాణ ఉన్నత విద్యా మండలి నిర్ణయాలు
 
 సాక్షి, హైదరాబాద్: సివిల్స్ పోటీ పరీక్షలకు అనుగుణంగా డిగ్రీ సిలబస్‌లో మార్పులు తేవాలని తెలంగాణ ఉన్నత విద్యామండలి నిర్ణయించింది. సివిల్స్ రాసేవారు ఆంత్రోపాలజీ సబ్జెక్టుకు ఇచ్చే ప్రాధాన్యం అంతాఇంతా కాదు. అందుకే ఆంత్రోపాలజీ కాంబినేషన్‌తో బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్‌లో (బీఏ) కొత్త కోర్సులు ప్రవేశపెట్టేందుకు చర్యలు తీసుకుంటున్నారు. ఇప్పటివరకు డిగ్రీ స్థాయిలో ఆంత్రోపాలజీ కాంబినేషన్‌తో కోర్సులు ఉన్నా.. ఇటు ప్రభుత్వ కాలేజీలు, అటు ప్రైవేటు కాలేజీలు ఆ కోర్సులకు అడ్మిషన్లు తీసుకోవడం లేదు. ఇకపై అలా కాకుండా ఆయా కోర్సులను అన్ని కాలేజీలు కచ్చితంగా నిర్వహించేలా చర్యలు చేపట్టాలని ఉన్నత విద్యామండలి నిర్ణయించింది.
 
 ముఖ్యంగా గ్రామీణ ప్రాంత కాలేజీల్లో కచ్చితంగా ఈ కోర్సులకు అడ్మిషన్లు చేపట్టాలని భావిస్తోంది. వచ్చే విద్యా సంవత్సరం నుంచి డిగ్రీ సిలబస్ మారనుంది. ఈ మార్పుల్లో భాగంగా ఆంత్రోపాలజీ, సోషియాలజీ, సోషల్ వర్క్ సబ్జెక్టుల సిలబస్‌ను మార్చాలని నిర్ణయించారు. తెలంగాణ ఉన్నత విద్యా మండలి కార్యాలయంలో చైర్మన్ ప్రొఫెసర్ పాపిరెడ్డి, వైస్ చైర్మన్లు ప్రొఫెసర్ మల్లేశ్, ప్రొఫెసర్ వెంకటాచలం ఆధ్వర్యంలో అన్ని యూనివర్సిటీల విభాగాధిపతులు, బోర్డు ఆఫ్ స్టడీస్ చైర్మన్లు, డీన్లతో సోమవారం సమావేశం జరిగింది.
 
 ఇందులో డిగ్రీ సిలబస్‌లో తీసుకు రావాల్సిన మార్పులపై చర్చించారు. మార్పులు చేర్పుల్లో జాతీయ విద్యా పరిశోధన, శిక్షణ మండలి సిలబస్, యూపీఎస్సీ సిలబస్‌ను పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు. వాటిలోని ప్రధాన అంశాలతో బీఏలో మూడేళ్లపాటు ఆంత్రోపాలజీ కాంబినేషన్‌తో కోర్సును నిర్వహిస్తారు.
 
 తద్వారా సివిల్స్ వంటి పోటీ పరీక్షలకు సిద్ధమయ్యే వారికి డిగ్రీ స్థాయి నుంచే పునాది వేయొచ్చని మండలి వైస్ చైర్మన్ మల్లేశ్ పేర్కొన్నారు. దీంతో డిగ్రీ తర్వాత కోచింగ్ సెంటర్లలో ఆంత్రోపాలజీలో శిక్షణ పొందాల్సిన అవసరం ఉండదన్నారు. బీఏలో హిస్టరీ-ఆంత్రోపాలజీ-సోషియాలజీ, ఆంత్రోపాలజీ-పొలిటికల్ సైన్స్-ఫిలాసఫీ, ఆంత్రోపాలజీ-సైకాలజీ-ఇంగ్లిష్ లిటరేటర్ వంటి కాంబినేషన్లతో మార్పులు తెస్తామన్నారు. సోషియాలజీ, సోషల్ వర్క్ సబ్జెక్టుల సిలబస్‌లోనూ మార్పులు తేనున్నారు.
 
 ఈ మార్పులపై మరింత లోతుగా అధ్యయనం చేసి సిలబస్‌ను మార్చేందుకు బీఆర్ అంబేద్కర్ ఓపెన్ యూనివర్సిటీ సోషియాలజీ డీన్ ప్రొఫెసర్ ఘంటా చక్రపాణి చైర్మన్‌గా కమిటీ ఏర్పాటు చేశారు. ఇందులో వివిధ విశ్వ విద్యాలయాల విభాగాధిపతులు, బోర్డు ఆఫ్ స్టడీస్ చైర్మన్లు సభ్యులుగా ఉంటారు. ఈ కమిటీకి అదనంగా.. డిగ్రీ కాలేజీల్లో బోధించే 10 మంది లెక్చరర్లతో మరో వర్కింగ్ కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు. వీటన్నింటికి సమన్వయకర్తగా ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం సోషియాలజీ విభాగం అధిపతి ప్రొఫెసర్ గణేశ్ వ్యవహరిస్తారు.
 
 సోషియాలజీలో ముఖ్యంగా ప్రాంతీయ సంస్కృతి అంశంలో తెలంగాణ సంప్రదాయాలు, సంస్కృతికి పెద్దపీట వేస్తారు. సోషియాలజీ, సోషల్ వర్క్ వంటి సబ్జెక్టులతో బీఏ చేసే వారి సిలబస్‌ను ప్రస్తుత పరిస్థితులకు అనుగుణంగా మార్చడంపై దృష్టి సారిస్తారు. ఇందులో భాగంగా క్షేత్ర పర్యటనలు, ఇతర ప్రాక్టికల్స్ విషయంలో ఎన్‌జీవో సంస్థలతో కలసి విద్యార్థులు పని చేసేలా ఒప్పందం కుదుర్చుకుంటారు. దీంతో డిగ్రీ పూర్తయ్యాక విద్యార్థులకు ఎన్‌జీవో సంస్థల్లో ఉపాధి అవకాశాలు మెరుగుపడతాయని భావిస్తున్నారు.


 OPTIONAL SUBJECTS
 ANTHROPOLOGY (PAPER-I)
 
 Time: 3 Hours     Max Marks: 250
 Instructions
 n There are EIGHT questions divided in two SECTIONS.
 n Candidate has to attempt FIVE questions in all.
 n Questions No. 1 and 5 are compulsory and out of the remaining, THREE are to be attempted choosing at least ONE from each section.
 SECTION-A
 Q1.     Write notes on the following in about 150 words each:
     10 ×5 = 50
 a)    How do you situate Anthropo- logy in Social Sciences?    10
 b)    Various types of descent    10
 c)    Totemism    10
 d)    Linguistic Anthropology    10
 e)    Carbon-14 method of dating    10
 
 Q2.    
 a)    Why has the concept of Culture Relativism been so dear to Anthropologists?    
     (250 words) 20
 b)    Bring out the distinguishing features of culture and civilization.
     (250 words) 15
 c)    Where do you situate live-in relationship' within the institution of marriage?    
     (250 words) 15
 
 Q3.
 a)    Discuss the impact of globalization on tribal economy.
     (350 words) 20
 b)    In what ways is Functionalism different from Structural Functi- onalism?    (350 words) 20
 c)    Differentiate between Economics and Economic Anthropology.    (150 words) 10
 
 Q4.
 a)    Discuss the impact of urbanization and feminist movement on family.    (250 words) 20
 b)    Bring out the contribution of Turner and Geertz in symbolic and interpretive theories in Anthropology.    (250 words) 15
 c)    How does taboo serve as a means of social control?    
     (250 words) 15
 
 SECTION-B
 Q5.     Write notes on the following in about 150 words each.
     10 ×5 = 50
 a)    Role of primatology in Anthro- pological studies    10
 b)    Differentiation between Child Growth and Development    10
 c)    Ageing and Senescence    10
 d)    Twin method in human genetics
     10
 e)    Demographic transition    10
 
 Q6.
 a)    Give a broad outline of Paleo- lithic culture emphasizing upon its tool technology. (250 words)     20
 b)    What do you understand by 'Genetic Load' in a population? How is it measured and what are the important factors that can influence it?    (250 words) 15
 c)    Justify "Though human growth is under tight genetic control but it is influenced by various environmental factors."    (250 words) 15
 
 Q7.
 a)    Discuss the relevance of Case Study method of data collection.
     (250 words) 20
 b)    Elaborate upon major human adaptations to heat and cold.
     (250 words) 15
 c)    What are genetic markers and what is their usefulness? Why are blood groups considered as good genetic markers? Illustrate with examples.    (250 words) 15
 
 Q8.
 a)    Discuss how Neo-Darwinism integrated the fields of Genetics and Evolution.    (250 words) 20
 b)    What is meant by epidemiological transition? Elaborate upon its causes and consequences highlighting major health problems of our adult population today.    (250 words) 15
 c)    Differentiate between Race and Racism. What are three major races of the world? Give important biological criteria used frequently for such a classification.
 
 ANTHROPOLOGY (PAPER-II)
 Time: 3 Hours     Max Marks: 250
 Instructions
 n There are EIGHT questions divided in two SECTIONS.
 n Candidate has to attempt FIVE questions in all.
 n Questions No. 1 and 5 are compulsory and out of the remaining, THREE are to be attempted choosing at least ONE from each section.
 
 SECTION-A
 Q1.     Write short notes on the following in about 150 words each.
     10 × 5 = 50
 a)    Sufi tradition of Islam.
 b)    Threat to tribal languages in India.
 c)    Examine the debates related to Ramapithecus.
 d)    Discuss how Louis Dumont explained caste system.
 e)    Discuss salient features of Mesolithic culture in India with special reference to western India.
 
 Q2. Answer the following in about 250 words each.
 a)    Examine Nature-man-spirit complex as an ecological concept.    15
 b)    Indian Paleolithic culture can neither be conceived chronologically homogenous nor as a uniform cultural phase. Discuss.     15
 c)    Discuss the significance of study of religious centres to the understanding of Indian civilization.20
 
 Q3. Answer the following in about 375 words each.
 a)    Examine the anthropological contributions dealing with tribes and Indian civilization.    25
 b)    What is Jajmani system? Exami- ne the views on Jajmani system as an egalitarian as well as exploitative system. Give reasons for its decline.    25
 
 Q4. Answer the following in about 250 words each.
 a)    Indian farmers are not slow to react to economic opportunities.  Discuss this statement.    15
 b)    Examine the criticisms on the concept of dominant caste.    15
 c)    Discuss the contributions of  H.D. Sankalia to prehistoric anthropology in India.    20
 
 SECTION-B
 Q5. Write short notes on the following in about 150 words each.
     10 × 5 = 50
 a)    Government Action towards Left Wing Extremism.
 b)    Role of Gramasabha under PESA.
 c)    Impacts of sanctuaries and natio- nal parks on tribal populations.
 d)    Linguistic classification of Indian tribes.
 e)    Ethnic movements in India.
 
 Q6. Answer the following in about 250 words each.
 a)    Fifth Schedule and Sixth Schedule of the constitution are built on the foundations laid by the colonial Government. Discuss.     20
 b)    Discuss the significance of cultural and administrative factors in tribal development.    15
 c)    Examine the impacts of green revolution on rural poor.    15
 
 Q7. Answer the following in about 250 words each.
 a)    Discuss the criticism levelled against anthropology in the context of 'Isolation, and assimilation debate' on tribal populations.    20
 b)    Assess the contributions of early 20th century ethnographic tradition to Indian anthropology.    15
 c)    Discuss how British policies dispossessed tribals of their communal properties and agricultural lands.    15
 
 Q8. Answer the following in about 250 words each:
 a)    Discuss alternatives for shifting cultivators in the context of ecological costs and humanistic concerns.    20
 b)    Examine the impact of non-tribal contact on socio-cultural institutions of tribal people with suitable examples.    15
 c)    Discuss the Social disabilities suffered by scheduled castes.    15
 HISTORY (PAPER-I)
 Time: 3 Hours     Max. Marks: 250
 Instructions
 n There are EIGHT questions divided in two SECTIONS.
 n Candidate has to attempt FIVE questions in all.
 n Questions No. 1 and 5 are compulsory and out of the remaining, 3 are to be attempted choosing at least 1 from each section.
 
 SECTION-A
 Q1.    Identify the following places marked on the outline map in the Question-cum-Answer Booklet supplied to you and write short notes of about 30 words on each of them in the space provided in the Booklet. Locational hints for each of the places marked on the map are given below seriatim:    2l/2× 20 = 50
 i)    A Palaeolithic and Mesolithic site.    2l/2
 ii)    Mesolithic site.    2l/2
 iii)    An important halting place.    2l/2
 iv)    A Pre-Harappan site.    2l/2
 v)    An important Harappan site.    2l/2
 vi)    Site of important fossils.    2l/2
 vii)    A Sea-port.    2l/2
 viii) A Palaeolithic site.    2l/2
 ix)    A Neolithic, Megalithic and
      Chalcolithic site.    2l/2
 x)    A Harappan site.    2l/2
 xi)    A Palaeolithic site.    2l/2
 xii)     A Neolithic site.    2l/2
 xiii)  A Chalcolithic site.    2l/2
 xiv) A Chalcolithic site.    2l/2
 xv)    A site of Buddhist Monastery.     2l/2
 xvi) Painted Grey Ware site.    2l/2
 xvii) Site related to a famous
     Indian Philosopher.    2l/2
 xviii) Historical Rock-cut caves.    2l/2
 xix) Famous Fort.     2l/2
 xx) Capital of famous Kingdom.    2l/2
 
 Q2.
 a)    Evaluate various views regarding human settlements as gleaned from the Vedic sources.    15
 b)    Discuss the water management and its conservation planning in the Harappan (Indus- Saraswati) cities.    20
 c)    In the absence of a written script Chalcolithic pottery gives us a fascinating insight into the culture and life styles of the people of those times.
     Comment critically.    15
 
 Q3.
 a)    On the basis of contemporary sources assess the nature of banking and usuary in ancient India.    15
 b)    Social norms for women in the Dharmasastra and Arthasastra tradition were framed in accordance with the Varnashrama tradition. Evaluate critically.    20
 c)    "The varna concept may always have been largely a theoretical model and never an actual description of society." Comment in the context of Ancient India.     15
 
 Q4.
 a)    Evaluate the contribution of the Puranas in disseminating secular knowledge among the masses in ancient India.    15
 b)    Evaluate the ownership of land in ancient India on the basis of literary and epigraphic sources.    15
 c)    Explain as to how the early Buddhist Stupa art, while using folk motifs and narratives and common cultural symbols, succeeded in transforming these themes for expounding the Buddhist ideals.    20
 
 SECTION-B
 Q5.     Write short notes in not more than 150 words on each of the following:
     10 × 5 = 50
 a)    Evaluate the Malfuzat texts as sources of medieval history.    10
 b)    Discuss the state of society and economy of the Bahmani kingdom as gleaned from historical sources.    10
 c)    Give a sketch of Indian trade with Europe during the Mughal period.    10
 d)    Analyze the steps taken by Razia Sultan to strengthen her position as an independent ruler despite the various obstacles.    10
 e) Bhakti and mysticism of Lal Ded emerged as a social force in Kashmir. Comment.    10
 
 Q6.
 a) Evaluate the conditions of industries in India from 1200-1500 CE.    20
 b) On the basis of contemporary sources  evaluate the system of agriculture and irrigation of the Vijayanagar kingdom.    15
 c) Critically evaluate the educational development during the Sultanate period.    15
 
 Q7.
 a) On the basis of the accounts of Europeans bring out the agrarian crisis of the 17th century CE India.    20
 b) Evaluate critically the conditions of labour from 1200-1500 CE on the basis of historical sources.    15
 c)    Discuss and evaluate critically various trends in the historiography of bhakti.    15
 
 Q8.
 a)    Analyze how the political process of state formation of Mewar from 10th-15th century CE was challenged in the 16th century CE by the imperialist policy of Akbar.    15
 b)    Assess the Lekhapaddhati as an important source for evaluating the society and economy of the thirteenth century CE with special reference to Gujarat.    15
 c)    Assess the development of Science and Technology in the Mughal period.    20
 HISTORY (PAPER-II)
 Time: 3 Hours     Max. Marks: 250
 Instructions
 n  There are EIGHT questions divided in two SECTIONS.
 n Candidate has to attempt FIVE questions in all.
 n Questions No. 1 and 5 are compulsory and out of the remaining, THREE are to be attempted choosing at least ONE from each section.
 
 SECTION-A (Modern India)
 1.    Critically examine the following statements in about 150 words each.     10 × 5 = 50
 a)    "Dupleix made a cardinal blunder in looking for the key of India in Madras: Clive sought and found it in Bengal."
 b)    Swami Vivekananda opined that "We should give our ancient spirituality and culture and get in return Western science, technology, methods of raising the standard of life, business integrity and technique of collective effort."
 c)    "Ryotwari falls into three stages – early, middle and late, and the only description common to all is that it is a mode of settlement with small farmers, so small, indeed, that their average holding is, on recent figures, only about 61/2 acres."
 d)    "Many of us who worked for the congress programme lived in a kind of intoxication during the year 1921. We were full of excitement and optimism.... We had a sense of freedom and a pride in that freedom."
 e)    "Gandhi's body is in jail but his soul is with you, India's prestige is in your hands, you must not use any violence under any circumstances. YOU will be beaten but you must not resist; you must not raise a hand to ward off blows."
 
 2.    a) "Weaving", says R.C. Dutt, "was the national industry of the people and spinning was the pursuit of millions of women." Indian textiles went to England and other parts of Europe, to China and Japan and Burma and Arabia and Persia and parts of Africa. Elucidate.     25
 b)    "The first point to note is the continuing importance of religion and philosophy as vital ingredients in the modern Indian Renaissance. Indeed, there is as much reason for regarding it as a reformation as there is for treating it as a Renaissance." Critically examine.    25
 
 3. a) "At the dawn of the twentieth century Lord Curzon, the viceroy of India, was full of hostility towards the Indian National Congress and he confidentially reported to the Secretary of State in November 1900: My own belief is that the Congress is tottering to its fall, and one of my greatest ambitions while in India is to assist it to a peaceful demise." Examine.     25
 b)    "Though the Act of 1919 was superseded by that of 1935, the preamble to the former was not repealed - the preservation of the smile of the Cheshire cat after its disappearance, and the latter said nothing about Dominion Status." Elucidate.    25
 
 4.    a) "Notwithstanding the quest for modernity and the antagonism that guided Nehru's attitude towards the inequalities inherent in the social structure in rural India, the Congress Party did not carry out a concerted campaign against discrimination based on caste. Nehru's own perception was that industrial growth was bound to break the stranglehold of this feudal remnant. This, however, did not happen in India." Examine.     25
 b)    "The reorganization resulted in rationalizing the political map of India without seriously weakening its unity. If anything, its result has been functional, in as much as it removed what had been a major source of discord, and created homogeneous political units which could be administered through a medium that the vast majority of the population understood. Indeed, it can be said with the benefit of hindsight that language, rather than being a force for division, has proved a cementing and integrating influence." Examine.     25
 
 SECTION-B (World History)
 5.    Critically examine the following statements in about 150 words each. 10 × 5 = 50
 a)    "For Kant, Enlightenment is mankind's final coming of age, the emancipation of the human consciousness from an immature state of ignorance and error."
 b)    "Six hundred thousand men had died. The Union was preserved, the slaves freed. A nation 'conceived in liberty and dedicated to the proposition that all men are created equal' had survived its most terrible ordeal."
 c)    "Colonialism not only deprives a society of its freedom and its wealth, but of its very character, leaving its people intellectually and morally disoriented."
 d)    "If the 1917 Bolshevik Revolution in Russia (that resulted in the creation or the Union of Soviet Socialist Republics or Soviet Union) inaugurated an international competition for the hearts and minds of people all over the globe, the Chinese Revolution raised the stakes of that struggle."
 e)    "Decolonization has finished. It definitely belongs to the past. Yet somehow it has refused to become history."
 
 6.    a) "In spite of the careful framing of the Charter, the role of UNO as peacekeeper and international mediator has been somewhat lacklustre and muted and that continues to be so even after the end of Cold War." Elucidate.     25
 b)    "Change in Britain came comparatively peacefully through democratic process in the first half of the nineteenth century and a model of a functioning democracy through ballot box was successfully put in place." Elaborate.    25
 
 7.    a) "New imperialism was a nationalistic, not an economic phenomena." Critically examine.     25
 b)    "By the 1980's the communist system of the Soviet Union was incapable of maintaining the country's role as a Superpower." Elucidate.     25
 
 8.    a) "The European Union is the new sick man of Europe." Critically evaluate.     25
 b)    "There must be an end to white monopoly on political power, and a fundamental restructuring of our political and economic systems to ensure that the inequalities of apartheid are addressed and our society thoroughly democratized." Discuss.     25