జనవరి 23న  నేతాజీ సుభాష్‌చంద్రబోస్ జయంతి
 అహింసా సిద్ధాంతం మీద నేతాజీకి విముఖతకన్నా తనదైన ఒక స్పష్టత ఉంది. తొలి అడుగు కూడా అహింసతో పడాలనేది మహాత్ముడి ఆలోచన. బ్రిటిష్‌వాడి మెడలు వంచేదాకా దాని అవసరం లేదన్నది సుభాషుడి ప్రతిపాదన.
  
  ‘‘భారతదేశ విముక్తి కోసం, 38 కోట్ల నా సాటి భారతీయుల విముక్తి కోసం, దేవుడి పేరుమీద నేను ఈ పవిత్ర ప్రతిన బూనుతున్నాను. సుభాష్ చంద్రబోస్ అనబడే నేను, నా చివరి శ్వాస వరకూ స్వతంత్రం కోసం పవిత్రయుద్ధం చేస్తాను.’’ బ్రిటిష్‌వారితో పోరాటానికి దిగడానికి, తన 30,000 బలగంతో కూడిన ‘ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్’ను అధికారికంగా ప్రకటిస్తూ నేతాజీ తనను తాను అంకితం చేసుకున్న తీరు ఇది. ప్రాణాలు అర్పిస్తానని మాటవరసకు చేసిన ఉత్తుత్తి ప్రతిజ్ఞ కాదది. ఉపనిషత్తుల్లో చెప్పిన త్యాగగుణాన్ని నేతాజీ తన రక్తంలో ఇంకించుకున్నాడు. అందుకే ప్రాపంచిక విలాసాలను సమకూర్చగలిగే సివిల్ సర్వీసు ఉద్యోగాన్ని ఒక మహోన్నత లక్ష్యం కోసం అట్టే వదిలేయగలిగాడు. 11 సార్లు జైలుకు పోయివచ్చాడు. అంతిమగమ్యం చేరేలోగా మధ్యమార్గంలో ప్రాణం పోయినా ఫర్వాలేదన్నది తనకు తాను ఇచ్చుకున్న తర్ఫీదు.
  
  నేతాజీ కార్యవాది. ఉడుకు నెత్తురు. అందుకే, నూరేళ్ల చరిత్ర ఉన్న ప్రెసిడెన్సీ కాలేజీలో... ‘‘చూడు, అధికులదే ఎప్పుడూ అధికారం. భారతీయుల కన్నా బ్రిటిష్‌వాళ్లు నైతికంగా అధికులు. ఇది వాస్తవం. దీన్ని అంగీకరించకుండా ఎన్నాళ్లని నినాదాలిస్తారు?’’ అని ‘పేలిన’ ప్రొఫెసర్ ఆటెన్ మీద ‘చేయిచేసుకున్న’ బీఏ ఫస్టియర్ విద్యార్థుల్లో మొదటగా సుభాషుడి పేరే వినిపించింది.
  
  గాంధీజీ ప్రవచించే అహింసా సిద్ధాంతం మీద నేతాజీకి విముఖతకన్నా తనదైన ఒక స్పష్టత ఉంది. తొలి అడుగు కూడా అహింసతో పడాలనేది మహాత్ముడి ఆలోచన. బ్రిటిష్‌వాడి మెడలు వంచేదాకా దాని అవసరం లేదన్నది సుభాషుడి ప్రతిపాదన. ఆ విభేదం వల్లే, ఆయన ఆల్ ఇండియా నేషనల్ కాంగ్రెస్ నుంచి బయటికి వచ్చాడు. ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ స్థాపించాడు. స్వాతంత్య్రం అనేది బ్రిటిష్ వారు తాంబూలంలో పెట్టి సమర్పించే కానుక కాదన్నాడు. దశలవారీ స్వాతంత్య్రాన్ని నిరాకరించాడు. ‘పూర్ణ స్వరాజ్’ మాత్రమే అంగీకారమన్నాడు. ‘నాకు రక్తాన్ని ఇవ్వండి; నేను మీకు స్వాతంత్య్రాన్ని ఇస్తాను’ అని పలికాడు.  యుద్ధక్షేత్రంలో వ్యూహాలు పన్నడమే కాదు, స్వాతంత్య్రం సిద్ధించాక ఆచరించాల్సిన కార్యాచరణ నిమిత్తం ప్రణాళికలు కూడా లిఖించాడు.
  
  భూస్వామ్య వ్యవస్థ ఉండకూడదు. కులాంతర వివాహాలు జరగాలి. గాంధీ అయిష్టత కనబరిచినా నెహ్రూ సంపూర్ణ మద్దతునిచ్చే భారీ పరిశ్రమల స్థాపన జరగాలి. దేశాన్ని కాపాడుకోగలిగే ఆయుధ సంపత్తి మనమే తయారుచేసుకోవాలి. ఉద్యోగి జీవితం యజమాని దయమీద ఆధారపడి ఉండకూడదు. కార్మికులను యధేచ్చగా వీధుల్లోకి తోసేసి ఆకలికి మాడ్చడం కుదరని పని. అందరికీ ఉపాధి కల్పించడం ప్రభుత్వ బాధ్యత. దేశంలో అసమానతలు తొలగిపోవాలంటే, రష్యా, టర్కీల్లోలాగా ‘సోషలిస్ట్ అథారిటేరియనిజం’ ఉండాలి. అలాగని, ప్రభుత్వం యజమాని, ప్రజలు బానిసలు కావడానికి వ్యతిరేకం. ఇవీ నేతాజీ భావనలు.
 
  భగవద్గీతను గాఢంగా అభిమానించినప్పటికీ మతం అనేది నేతాజీకి వ్యక్తిగత వ్యవహారమే. దానికి రాజ్యంతో సంబంధం లేదు. దేశమాత సంకెళ్లను తెంచడానికి పనికొచ్చే ప్రతివ్యక్తీ ఆయనకు ఆత్మీయుడే. వాళ్లు మసీదులో ప్రార్థిస్తారని తప్ప ఇంకేవిధంగానూ ముస్లింలు భిన్నమని నాకెన్నడూ తోచలేదన్నాడు. అందుకే ఆయన సైన్యంలో హిందువులు, ముస్లింలు, సిక్కులు అందరూ ఉన్నారు. మహిళలు అన్ని రంగాల్లోనూ రాణించాలి. తుపాకీ కాల్చడానికి కూడా వెనుకంజ వేయకూడదనేవాడు.
  
   ‘రాణీ ఝాన్సీ రెజిమెంట్’ను ఏర్పాటుచేసి యువతులనూ సైన్యంలో భర్తీ చేసుకున్నాడు. అమెరికా, ఇటలీ, చెకొస్లొవేకియా, ఐర్లాండ్ దేశాల స్వాతంత్య్ర పోరాటాల తీరును పరిశీలించాడు. ఎన్ని విమర్శలు వచ్చినా జర్మనీ, జపాన్, ఇటలీ దేశాల సాయం కోరాడు. ముల్లును తీయడానికి మరో ముల్లును ఆయుధంగా చేసుకోవాలనుకున్నాడు. స్వాతంత్య్రం లభించాక, ఢిల్లీ గద్దె మీద త్రివర్ణ పతాకం రెపరెపలాడాక, అప్పుడు, ‘గురుదేవా! ఇప్పుడిక దేశానికి నీ అహింసే కావాలి’ అని ఎలుగెత్తి చాటాలనుకున్నాడు. పవిత్ర గంగాజలంతో హింసను శుభ్రపరచాలనుకున్నాడు. కానీ, ఆకాశమంతటి నాయకుణ్ని ఆ ఆకాశం విమానం సహా మాయం చేసింది. కాయం దొరక్కపోయినా ఆ తేజం అంతటా వ్యాపించింది. అది ఎవరినైనా కదిలించింది. గాంధీజీ ఆయన్ని ఇలా కొనియాడారు: ‘దేశభక్తుల్లో రాజకుమారుడు.’


 సినిమాలు కూడా కాస్తో కూస్తో చదువునిస్తాయ్. ముఖ్యంగా మంచి సినిమాలు. సుభాస్ చంద్రబోస్ గురించి మనకు ఏం తెలుసు? జైహింద్ అన్నాడనీ, ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ ఏర్పాటు చేశాడని. కాని ఆయన చేసిన సుదీర్ఘమైన, మొక్కవోని పోరాటాన్నీ, సంఘర్షణనీ, దేశాలు పట్టి ఆ ప్రభుత్వాలనూ ఈ ప్రభుత్వాలనూ ఒప్పించి సైన్యం తయారు చేసి భూమార్గాన ఢిల్లీ వరకూ లాంగ్ మార్చ్ చేసి బ్రిటిష్ దాస్య శృంఖలాల నుంచి భారత్‌ను విముక్తం చేయాలని ఆయన కన్న కల మరొకరు కనలేరు. కన్నా సంకల్పించలేరు.
  
   సంకల్పించినా కడదాకా నిలువలేరు. అహింసా మార్గంతోనే స్వరాజ్యం సాధ్యం అనే గాంధీజీ సిద్ధాంతంతో సుభాస్ ఏకీభవించినా ఈ బతిమిలాడే ధోరణికి, చర్చలకి, గాంధీగారి ‘ఒప్పించి సాధిద్దాం’ సిద్ధాంతానికి ఆయన చాలా త్వరగా విసిగిపోయాడు. ఆఫ్టరాల్ 70 వేల మంది బ్రిటిష్ సైన్యం ఉంది భారత్‌లో. మిగిలిన సైన్యంలో ఉన్నదంతా మనవాళ్లే. ఒక యాభై వేల మంది సైన్యాన్ని తయారు చేయగలిగితే చిటికెలో స్వరాజ్యం సాధ్యం అని నమ్మాడాయన. భారత్‌ను విముక్తం చేయడానికి హిట్లర్ వంటి పిశాచాన్ని కావలించుకోవడానికి కూడా వెనుకాడను అని చెప్పిన సుభాస్ అందుకోసమనే హిట్లర్‌తో చర్చలు కూడా చేశాడు. అతడు అంతగా లొంగకపోయే సరికి జపాన్‌ను సంప్రదించి, ఆ రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం రోజుల్లో ప్రాణాలకు తెగించి జర్మనీ సబ్‌మెరైన్‌లో సగం దూరం ఆ తర్వాత జపాన్ సబ్‌మెరైన్‌లో సగం దూరం నెల రోజుల పాటు ప్రయాణించి జపాన్ చేరుకుని.... ఇదంతా ఎంత సాహసోపేత ప్రయత్నం.. భరతమాత పట్ల నరనరానా పెల్లుబికే భక్తి. బోస్ కల నెరవేరకపోయి ఉండవచ్చు. కాని కొద్ది కాలం పాటైనా ఆయన బ్రిటిష్‌వారిని గడగడలాడించాడు. ఇక ఈ దేశం మన చేతుల్లో లేదు అని తాము గ్రహించడానికి ఆజాద్ హింద్ ఫౌజ్ కూడా ఒక ముఖ్య కారణం అని ఒక బ్రిటిష్ అధికారి అధికారికంగా ప్రకటించాడు. కాని బోస్ మీద వచ్చిన సాహిత్యం, ఆయన చుట్టూ తీసిన సినిమాలు తక్కువ. ఆయన మరణం మీద ఉన్న మిస్టరీ గురించే చర్చ, ఆర్భాటం తప్ప ఆయన పోరాటం ఎలాటిందో తెలుసుకునే వివరాలు పెద్దగా ప్రచారం కాలేదు.
  
  అదంతా చదవడం కన్నా ఒక్క మూడు గంటలు వెచ్చిస్తే సుభాస్ చంద్రబోస్ జీవితాన్ని పోరాటాన్ని అథెంటిక్‌గా తెలుసుకునే అవకాశం ఇస్తుంది ‘బోస్- ది ఫర్‌గాటెన్ హీరో’ సినిమా. 2004లో సహారా పరివార్ 30 కోట్ల ఖర్చుతో భారీగా తీసిన ఈ సినిమా ఎక్కువ మందికి చేరలేదు. కాని ఈ సినిమా తీయడం ఎంత కష్టం అంటే అంత కష్టం. ఇది శ్యామ్ బెనగళ్ లాంటి దర్శకులకే సాధ్యం. సాధారణంగా అన్ని భారతీయ భాషల్లో డబ్ చేసి ఈ సినిమాను చూపించాలి. మన దేశంలో చాలా పనులు జరగనట్టే ఇదీ జరగలేదు. యూ ట్యూబ్‌లో ఉంది. ఈ ఆగస్టు నెలలో అయినా దీనిని Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Hero అని కొట్టి చూడండి. అన్నట్టు ఆర్ట్ క్రిటిక్/ థియేటర్ పర్సనాలిటీ షమా జైదీ, రచయిత అతుల్ తివారి ఈ సినిమాకు స్క్రిప్ట్ అందించారు.