సాక్షి, అమరావతి: వన్‌ డిస్ట్రిక్ట్‌-వన్‌ ప్రోడక్ట్‌(ఓడీఓపీ)లో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ రాష్ట్రం ఆరు ప్రతిష్టాత్మక అవార్డులను కైవసం చేసుకుంది. కేంద్రం చేపట్టిన ఓడీఓపీలో ఒక్క ఏపీకే ఆరు అవార్డులు రావటంపై ముఖ్యమంత్రి వైఎస్‌ జగన్‌మోహన్‌రెడ్డి హర్షం వ్యక్తం చేశారు. అవార్డులు వచ్చేలా కృషి చేసిన అధికారులను సీఎం వైఎస్‌ జగన్‌ అభినంధించారు. కాకినాడ జిల్లా ఉప్పాడ జామ్దాని చీరలు, అరకు కాఫీకి బంగారు పతకాలు వచ్చాయి. పొందూరు కాటన్‌, కోడుమూరు గద్వాల్‌ చీరలకు కాంస్య పతకాలు లభించాయి. అదేవిధంగా మదనపల్లె పట్టు, మంగళగిరి చేనేత చీరలకు ప్రత్యేక జ్యూరీ అవార్డులు వచ్చాయి. ఇక.. కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన వన్ డిస్ట్రిక్ట్ వన్ ప్రొడక్ట్(ఓడీఓపీ) కార్యక్రమం... ప్రత్యేకించి చేతివృత్తుల వారికి ఎంతో ప్రయోజనకరంగా ఉంటుంది. దీని ద్వారా వివిధ కళారూపాలను బలోపేతం చేస్తోంది. ఈ కార్యక్రమం కళాకారుల జీవనోపాధిని కూడా కాపాడి.. ఉపాధి అవకాశాలను కల్పించడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తోంది.

మానసిక, శారీరక వైకల్యాలున్న పిల్లలను ఎవరో ఒకరు ప్రత్యేకంగా చూసుకోవాల్సి ఉంటుంది. ఒకరి మీద ఆధారపడే ఈ పిల్లలు.. ‘వైకల్యాన్నే కాదు... మా నైపుణ్యాలనూ చూడండి మేమూ కొన్ని సాధించగలం’ అని చేసి చూపుతున్నారు. ప్రత్యేక అవసరాలు కలిగిన పిల్లలు తమంతట తాము చక్కగా సొంతంగా చక్కగా చదువుకోవడమేగాక, తమ భవిష్యత్‌ను తీర్చిదిద్దుకునే క్రమంలో ‘ఐ యామ్‌ ఏబుల్‌’ అంటూæడబ్బు కూడా సంపాదిస్తున్నారు.  ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లో ‘ఐ యామ్‌ ఏబుల్‌’ అనే హ్యాండిక్రాఫ్ట్స్‌ ఆన్‌లైన్‌ స్టోర్‌ సంచలనాలు సృష్టిస్తోంది. మానసిక, శారీరక వైకల్యం ఉన్న పిల్లలు కొన్ని వస్తువులను తయారు చేసి ఈ స్టోర్‌లో విక్రయిస్తున్నారు. వివిధ రకాల ఉత్పత్తుల తయారీ నుంచి బిల్లింగ్‌ చేసేంత వరకు అన్ని పనులు వారే చూసుకోవడం విశేషం. ఇటీవల డెభ్బై జార్‌లు కావాలని ఓ కార్పొరేట్‌ సంస్థ నుంచి ఆర్డర్‌ రావడంతో విజయవంతంగా జార్‌లను డెలివరీ చేశారు. వీరి సామర్థ్యాలను చూసిన వారంతా అభినందనలతో ముంచెత్తుతున్నారు. దీంతో ఈ పిల్లలంతా పట్టరాని సంతోషంతో చిందులు వేస్తున్నారు.   జినీషా..  వయసు వచ్చినా ఇంకా పసినవ్వులను చిందిస్తోన్న అభం శుభం తెలియని దివ్యాంగ బాలలకు తోడుగా నేనున్నానంటూ వెన్నుతట్టి వెనుక ఉండి నడిపిస్తోంది జినీషా ఛేదా. ముంబైలోని స్పెషల్లీ ఏబుల్డ్‌ చిల్డ్రన్‌ స్కూల్‌ ‘జిన్‌శిక్షా’ను నడుపుతోన్న జినీషా.. రకరకాల యాక్టివిటీల్లో బిజీగా ఉండే పిల్లలకు ఉపాధి కల్పించాలనుకుంది. తన స్కూలు సభ్యులతో చర్చించి.. పిల్లలు ఉత్పత్తి చేస్తోన్న వస్తువులతో కేఫ్‌ లేదా సూపర్‌ మార్కెట్‌ ప్రారంభించాలనుకుంది. కానీ ఈ రెండింటి ఏర్పాటుకూ చాలా ఖర్చు అవుతుంది. అందువల్ల తక్కువ ఖర్చులో ఏం చేయాలి అని ఆలోచించి గతేడాది డిసెంబర్‌లో ‘ఐ యామ్‌ ఏబుల్‌’ పేరిట ఆన్‌లైన్‌ స్టోర్‌ను ప్రాంభించింది. ఉత్పత్తుల తయారీ నుంచి బిల్లింగ్‌ వరకు అన్ని పనులు పిల్లలే చూసుకునే విధంగా ఏర్పాట్లు చేసింది. దీనిద్వారా పిల్లల్లో ఉద్యోగ అనుభవంతో పాటు ఉపాధిని కల్పిస్తోంది. హ్యాండీక్రాఫ్ట్స్‌ను తయారు చేసిన ప్రతి ఒక్కరికి జీతం కూడా ఇస్తోంది. పిల్లల ఉత్పత్తులను మార్కెట్లో ప్రవేశపెట్టి వీళ్లు కూడా కొన్ని చేయగలరు అని ప్రపంచం ముందు ఉంచడమే లక్ష్యంగా పనిచేస్తోన్న జినీషా.. ప్రస్తుతం ముంబైలో మాత్రమే ఉన్న ఈ స్టోర్‌ను దేశవ్యాప్తంగా విస్తరించడానికి ప్రయత్నిస్తోంది. 

రెండు చేతులు జట్టు కడితే బలం. ఆ చేతులకు భావుకత జత కూడితే అది అందమైన కళారూపం. ప్రకృతి అందాలను సందర్శించినప్పుడు బ్రహ్మ సృష్టి గురించి ఎంత గొప్పగా చెప్పుకుంటామో, కళలను కనులారా కాంచినపుడు మానవ సృష్టి గురించి అంతే ఘనంగా చాటుతాం. భారతీయతను ఎవరికి పరిచయం చేయాలన్నా మన హస్తకళలను చూపితే చాలు, సంస్కృతీ సంప్రదాయాలతో నిండిన చారిత్రక వైభవం కోటి కథల పందిరై కళ్ల ముందు ఆవిష్కరిస్తుంది. ‘కళ’పోసిన చేతులను ఆకాశమే హద్దుగా కీర్తిస్తుంది. ఇప్పుడు ఆ చేతుల చేతలను స్మరించుకునే సందర్భం.. తెలంగాణ ఆర్ట్‌ అండ్‌ క్రాఫ్ట్‌ కౌన్సిల్‌ ఇటీవల ప్రదానం చేసిన ‘ సన్మాన్‌ ’ పురస్కారాలే! గౌరీదేవి నలుగుపిండితో ముచ్చటైన బొమ్మను చేసి, ప్రాణం పోసిందని పురాణ కథ. కృష్ణుడు.. రాధ కోసం బంగారు జరీతో వస్త్రాలను రూపొందించాడని ఇతిహాసం. జానపద కథలను చిత్రాలుగా రంగులద్దారని చారిత్రకం. ఏ దేశమేగినా మన హస్తకళలు మన సంస్కృతీ సంప్రదాయాలకు ప్రతీకలుగా నిలుస్తున్నాయన్నది వాస్తవం. అగ్గిపెట్టెలో పట్టేటంత చీర, బంగారు దారాలతో అల్లిక, ఎటువైపు చూసినా ఒకేలా అనిపించే నైపుణ్యం, కాలాన్ని పలికించే బొమ్మలు, రాళ్ల రంగుల చిత్రాలు... నేటి హస్త కళా నైపుణ్యానికి అడ్డుగీతలు లేనే లేవని చాటుతూ భారతీయ వైభవాన్ని ప్రపంచవ్యాప్తం చేస్తున్నారు కళాకారులు. హస్తకళలన్నీ ఒకే తాటిపైకి వచ్చేలా వారధులుగా నిలుస్తున్నారు వ్యాపారులు.  నడతను మార్చే సృజన కళలకు పాఠ్యాంశాలు అక్కర్లేకపోవచ్చు కానీ, కళలు జీవన పాఠాలు నేర్పుతాయి. సమాజంలో బాధ్యతను, నడవడికను ఒంటపట్టేలా చేస్తాయి. ముఖ్యంగా రేపటి పౌరుల పెంపకంలో హస్తకళలు ఎనలేని ఆలోచనను పెంపొందిస్తాయి. మనిషిని సున్నితత్వంవైపు పయనింపజేస్తాయి. చూస్తున్న కంటికి, చేస్తున్న చేతికి వారధిగా నిలిచిన కళ ‘శ్రద్ధ’ అనే దారాలను అల్లుతూనే ఉంటుంది. ఏకాగ్రత, క్రమశిక్షణతో పాటు జీవనగమనానికి దారి అవుతుంది. ఒకప్పుడు ఎందుకూ పనికిరావనుకునే కళలు, వృత్తులు ఈ టెక్నాలజీ యుగంలోనూ కొత్త ఉపాధికి మార్గాలు అవుతున్నాయి. ఉన్న ఆదాయానికి అదనపు వెసులుబాటుగా మారుతున్నాయి. కరోనా నేర్పిన పాఠం నుంచి మనిషి పల్లెజీవనం వైపుగా దృష్టి సారించినట్టే.. ఆ పల్లె అందించిన కళలను ఔపోసన పట్టేందుకు ఆసక్తి కనబరుస్తోంది నేటి యువత. కనీసం ఒక్క కళారూపాన్నయినా కళ్ల ముందు  నిలిపేందుకు తాపత్రయపడుతోంది.  దగ్గరగా ఉన్న పదార్థాలే పనిముట్లు కొన్ని సాధారణ, తేలికైన పనిముట్లను మాత్రమే వాడి కేవలం చేతులతో రూపొందించే వస్తువులు హస్తకళలుగా విరాజిల్లుతున్నాయి. చేతులతో బట్టలు, అచ్చులు, కాగితాలు, మొక్కలకు సంబంధించిన పదార్థాలను వాడి తయారు చేసే సృజనాత్మక రూపాలన్నీ హస్తకళల కిందికి వస్తాయి. వ్యక్తిగత అవసరాలకు, వ్యాపారం చేసుకోవడానికి చేత్తో తయారుచేసే అలంకార వస్తువులన్నీ హస్తకళలుగానే ప్రాచుర్యం చెందుతున్నాయి. ఈ కళల మూలాలన్నీ గ్రామీణ కళల్లోనే ఉన్నాయి. ప్రాచీన నాగరికతల నుంచి మనిషి తన వివిధ రకాల అవసరాల కోసం వీటిని కొత్తగా కనుక్కుంటూ వస్తున్నాడు. కొన్ని కళలు శతాబ్దాల నుంచీ ఉండగా, మరికొన్ని అధునాతనంగా రూపుదాల్చుతున్నాయి. గతంలో కొన్ని ప్రాంతాలకే పరిమితమైన కళలు ఇప్పుడు ఇతర ప్రాంతాలకూ విస్తరిస్తున్నాయి. హస్తకళల్లో చాలా వరకు తమకు దగ్గరలో ప్రకృతిలో లభించే సహజసిద్ధమైన పదార్థాలనే వాడినా, కొన్నింటిలో సంప్రదాయేతర పదార్థాలనూ వాడుతున్నారు.  ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఆర్ట్‌ అండ్‌ క్రాఫ్ట్స్‌ దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలో హస్తకళల రంగం ముఖ్య భూమికను పోషిస్తోంది. అతిపెద్ద ఉపాధిని కల్పించే రంగాల్లో ఒకటిగా ఉండటమే కాదు, ఎగుమతుల్లోనూ గణనీయమైన వాటా కలిగి ఉంది. రాష్ట్ర, ప్రాంతీయ బృందాలు హస్తకళారూపాల ఎగుమతికి కృషిచేస్తున్నాయి. భారతీయ హస్తకళల పరిశ్రమలో 70 లక్షలకు పైగా కళాకారులు ఉన్నట్టు ఆర్ట్‌ అండ్‌ క్రాఫ్ట్‌ గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. 2021 సంవత్సరానికి వివిధ విభాగాలలో భారతదేశం నుంచి హస్తకళల ఎగుమతులు కోట్లాది డాలర్లలో ఉన్నాయి. వీటిలో కలప సంబంధితమైవి 84.5 కోట్ల డాలర్లు, ఎంబ్రాయిడరీ, క్రొచెట్‌కి సంబంధించినవి 60.4 కోట్ల డాలర్లు, ఆర్ట్‌ మెటల్‌ వస్తువులు 46.8 కోట్ల డాలర్లు, హ్యాండ్‌ప్రింటెడ్‌ టెక్స్‌టైల్స్‌ 33.9 కోట్ల డాలర్లు, ఫ్యాషన్‌ ఆభరణాలు 18.6 కోట్ల డాలర్లు, ఇతర హస్తకళలు 82.6 కోట్ల డాలర్ల మేరకు ఉన్నాయి. అమెరికా, కెనడా, యూరప్‌లోని ఫ్రాన్స్, ఇటలీ, నెదర్లాండ్స్, లాటిన్‌ అమెరికా దేశాలు, ఆస్ట్రేలియా వంటి అగ్రదేశాలకు భారతీయ హస్తకళారూపాలు ఎగుమతి అవుతున్నాయి.  ప్రాంతీయ వైభవం అయినప్పటికీ, కొన్ని కళలు ఆధునికతను అందుకునే శక్తిలేక కునారిల్లుతున్నాయి. మరికొన్ని సరైన ఉపాధి ఇవ్వలేక అంతరించిపోతున్నాయి. కానీ, కొంతమంది కళాకారులు మాత్రం తమ హస్తకళలకు కొత్త ఊపిరిపోస్తున్నారు. ఆ సేతు హిమాచలం వరకు ఒక్కోరాష్ట్రం తమవైన ప్రాంతీయ హస్తకళలతో విరాజిల్లేలా చేస్తున్నారు. భారతమాత మెడలోని హారాలై మెరుస్తూనే ఉన్నారు. ఆ హారంలోని మేలిమి రత్నాలను ఇటీవల ‘సమ్మాన్‌’ అవార్డులతో సత్కరించింది తెలంగాణ ఆర్ట్‌ అండ్‌ క్రాఫ్ట్‌ కౌన్సిల్‌.  కన్నుల పండువ చేసే చేర్యాల పెయింటింగ్‌ కళలల్లో మెరుగైన జీవనాన్ని వెతుక్కోవడానికి ఈ కాలం సరైన సమాధానంగా వచ్చి నిలిచింది. అందుకు నకాషి కళగా పేరొందిన చేర్యాల పెయింటింగ్స్‌ను చెప్పుకోవచ్చు. తెలంగాణలోని ఉమ్మడి వరంగల్‌ జిల్లాలో చేర్యాల గ్రామంలో పురుడు పోసుకుంది ఈ కళ. నాలుగువందల ఏళ్ల నాటి ఈ కళకు జానపద కథలు మూలాధారంగా నిలిచాయి. ఇతిహాసాలు, పురాణ కథలూ ఈ చిత్రకళలో కొత్తగా ఊపిరిపోసుకుంటున్నాయి. ఈ కళను కులవృత్తిగా సాన పట్టిన సాయికిరణ్‌ నేటి యువత అవసరాలకు అనుగుణంగా వినూత్నంగా ఆలోచించి కళ్లద్దాల హోల్డర్లు, పెన్‌ స్టాండ్లు, పేపర్‌ బాక్సులు తయారుచేస్తున్నాడు. ఒకప్పుడు నకాషి కళతో తయారుచేసిన పెయిటింగ్స్, తోలు బొమ్మలతో పల్లెల్లో కథలు చెప్పి అలరించేవారు.  కథల గానంలో ఈ కళ ముఖ్య పాత్ర పోషించేది. ‘సంప్రదాయ మహిళ తన రోజువారీ జీవితం’ కథతో సాయి కిరణ్‌ బొమ్మను తయారుచేశాడు. చింతపండు మిశ్రమం, రంపపు పొట్టు, రాళ్ల నుండి తీసిన ఎరుపు రంగును ఉపయోగించిన ఈ బొమ్మ తయారీకి ఇరవై రోజులు పట్టింద’ని వివరించాడు సాయి కిరణ్‌. ఈ అద్భుతమైన కళాఖండానికి హ్యాండీక్రాఫ్ట్స్‌ విభాగంలో పింగళి కమలారెడ్డి సమ్మాన్‌ అవార్డు లభించింది.  ఎల్లలు చెరిపేసిన జమ్దానీ పశ్చిమబెంగాల్‌ చేనేతకారుడు జ్యోతిష్‌ దేబ్‌నాథ్‌ పూర్వీకులు బంగ్లాదేశ్‌లోని జమ్దానీలో ఉండేవారు. దేశ విభజన సమయంలో పెద్ద సంఖ్యలో హిందూ నేతకార్మికులు భారతదేశానికి వలస వచ్చారు. రెండువేల సంవత్సరాల ఘనత ఉన్న జమ్దానీ కళను సాధన చేసిన జ్యోతిష్‌ దేబ్‌నాథ్‌ నూలు వస్త్రాల నేతకళలో క్లిష్టమైన నేర్పును చూపిస్తాడు. వస్త్రాలను అందంగా నేయడంలో ప్రవీణుడిగా పేరొందాడు. ‘జమ్దానీ చీరను పిట్‌ లూమ్‌లో పూర్తి చేయడానికి 45 రోజులు పట్టింది. నూలుదారాల్లో అన్నీ సహజ రంగులనే వాడటంతో పాటు జరీ దారాన్ని కూడా ఉపయోగించి చీరను నేశాను’ అని వివరిస్తాడు జ్యోతిష్‌. రూ.30 వేల ధర పలికే ఈ చీర అద్భుతమైన హస్తకళకు ప్రతిరూపంగా నిలిచింది. ఈ ఏడాది జ్యోతిష్‌కు చేనేత విభాగంలో కళాంజలి సమ్మాన్‌ అవార్డు లభించింది.  చరకసంస్థ  కన్నడ నాటక రంగానికి మార్గదర్శకులుగా ఉన్న ప్రసన్న.. దేశీ చరక సంస్థలకు వ్యవస్థాపక ధర్మకర్త. చరక సంస్థ అనేది దక్షిణ భారతదేశంలోని çపడమటి కనుమల్లోని భీమన్‌కోన్‌ గ్రామంలో ఉన్న మహిళల మల్టీపర్పస్‌ ప్రారిశ్రామిక సహకార సంఘం. ఈ సంస్థలో తయారుచేసిన రెడీమేడ్‌ వస్త్రాలు బెంగళూరు, మైసూరు, ధార్వాడ్, శివమొగ్గ వంటి నగరాల్లో దేశీ బ్రాండ్‌తో రిటైల్‌ ఔట్‌లెట్‌లలో అమ్ముతారు. సహజమైన రంగుల్లో చేనేత వస్త్రాలను ఉత్పత్తి చేస్తుందీ సంస్థ. శివమొగ్గ, ఉత్తర కర్ణాటక ప్రాంతంలో దాదాపు 600 మందికి ఉపాధి కల్పిస్తోంది. చేనేత రంగంపై ఎన్నో పుస్తకాలను రాసిన ప్రసన్నకు ఈ ఏడాది తెలంగాణ క్రాఫ్ట్స్‌ కౌన్సిల్‌ నుంచి లైఫ్‌ టైమ్‌ అచీవ్‌మెంట్‌ అవార్డు లభించింది.  రెండువైపులా అందమైన అనుభూతి.. మీర్జాపూర్‌ మీనాకారి పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని మీర్జాపూర్‌కు చెందిన సంప్రదాయ కళకు అంతర్జాతీయ పేరుంది. క్లిష్టమైన అల్లికలతో కూడిన ఈ ఆర్ట్‌కు మీనాకారి అని పేరు. బెంగళూరు నుంచి వచ్చే çపట్టుచీరలపై మాల్దా ప్రాంతం నుంచి వచ్చే బంగారు దారంతో అల్లే మీనాకారి అసామాన్యమైన కళగా పేరొందింది. తన తాత ముత్తాతల నుంచి వారసత్వంగా ఈ కళను అందిపుచ్చుకున్నాడు పలాశ్‌ మునియా.  పదమూడేళ్లు శ్రమించి  క్లిష్టమైన డిజైన్లు, అల్లిబిల్లి అల్లికలను సృష్టించాడు. ఆ నైపుణ్యంతోనే చీరకు రెండు వైపులా ఒకే రకంగా కనిపించే అందమైన అల్లికను తీసుకొచ్చాడు. భారతదేశ ప్రాచీన కళను కాపాడుతున్నందుకు గాను పలాశ్‌ మునియాకు ఈ ఏడాది హ్యాండ్లూమ్‌ విభాగంలో ఇంజమూరి శ్రీనివాసరావు కన్సొలేషన్‌ అవార్డును ప్రదానం చేశారు.  కళావారధి : మోరి ఆధునిక బ్రాండ్లు ఎన్ని వచ్చినా ప్రపంచం చూపు హస్తకళలవైపే అనేది నూటికి నూరుపాళ్లు వాస్తవం. ప్రాచీన కళను ఆధునిక కాలానికి తీసుకురావడానికి ఓ వారధిగా కృషి చేస్తోంది. గుజరాత్‌ వాసి అయిన బృందా దత్‌. భారతీయ హస్త కళల సంప్రదాయాన్ని ప్రపంచానికి తెలిసేలా చేయడమే లక్ష్యంగా పనిచేస్తోంది. ‘దేశంలో కళాకారులు ఏ మూల ఉన్నా అక్కడ నేనుంటాను’ అంటుంది ఈ యూత్‌ ఐకాన్‌. భారతీయ హస్తకళల పట్ల అపారమైన గౌరవం, ఆధునిక భావాల అభిరుచితో భూత భవిష్యత్తుల కలయికగా ‘మోరి డైనమిక్‌ డిజైన్‌ స్టూడియో’ను గుజరాత్‌లోని గాంధీనగర్‌లో ప్రారంభించింది బృందా దత్‌. దేశం నలుమూలలనున్న క్రాఫ్ట్స్‌ కమ్యూనిటీలతో కలిసి పనిచేస్తూ, తన అనుభవాన్ని మెరుగుపరచుకుంటూ కళ ఎప్పటికీ నిలిచేలా వినూత్నమైన డిజైన్లను రూపొందిస్తోంది ఆమె. ఎంతోమంది గ్రామీణ మహిళలకు ఉపాధి అవకాశాలూ కల్పిస్తోంది. భారతీయ హస్తకళలను ప్రపంచానికి తెలిసేలా చేయడమే లక్ష్యంగా ‘మోరి’సంస్థను ఏర్పాటు చేసిన బృందా దత్‌కు క్రాఫ్ట్‌ప్రెన్యూర్‌ అవార్డు లభించింది.  చిన్నారి కళనేత గద్వాల  తెలంగాణలోని గద్వాల నేత కళల కాణాచి. గద్వాల పేరు వింటేనే అక్కడి చేనేత కళ్ల ముందు నిలుస్తుంది. చేనేతకారుల కుటుంబం నుంచి అతి పిన్న వయసులో నైపుణ్యం సాధించిన మెట్ట స్వాతిలక్ష్మి బాలకళాకారిణిగా పేరొందింది. పదేళ్ళ వయసు నుంచే నేత పనితో కుటుంబానికి సాయంగా ఉంటోంది స్వాతిలక్ష్మి. ఆమె పనిలో నైపుణ్యం, అంకిత భావం చెప్పుకోదగినది. కుటంబానికి ఆమే ఏకైక ఆర్థిక ఆధారం. చిన్న వయసులోనే ఆమె సాధించిన నైపుణ్యంతో పాటు కుటుంబానికి అండగా ఉంటున్న స్వాతిలక్ష్మి ఈ ఏడాది చైల్డ్‌ ఆర్టిసన్‌గా గుర్తింపు పొందింది.  బంగారు నైపుణ్యం: వెంకటగిరి వెంకటగిరి చేనేత చీరలు ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోనే కాదు, దేశంలోని ఇతర రాష్ట్రాలతో పాటు విదేశీయులనూ ఆకర్షిస్తున్నాయి. ఈ చీరలకు 150 ఏళ్లకు పైగా చరిత్ర ఉంది. వెండి జరీ, హాఫ్‌ ఫైన్‌ జరీ వంటి రకాలతో ఇక్కడ చీరలు నేస్తున్నారు. చక్కటి  నైపుణ్యంతో నేసిన ఈ చీరలకు ఆంధ్రాలోనే కాదు తెలంగాణ, కేరళ, తమిళనాడు, కర్ణాటక రాష్ట్రాల్లోనూ గొప్ప గిరాకీ ఉంది. ఆధునిక డిజైన్లతో మగ్గంపై నేసే ఈ చీరల్లోని జామ్దానీ వర్క్‌కు మంచి డిమాండ్‌ ఉంది. రెండు వైపులా ఒకే డిజైన్‌లా కనబడటం జామ్దానీ వర్క్‌ ప్రత్యేకత. చీరల తయారీలో ఇలాంటి నైపుణ్యం మరెక్కడా కనపడదు. కాటన్‌లో చెంగావి రంగు చీరల తయారీ ఇక్కడి కార్మికుల నైపుణ్యానికి  నిదర్శం. ఈ ప్రాంతంలో తరతరాలుగా కుటుంబ జీవనాధారంగా చేనేత పని నడుస్తోంది. వీరిలో పట్నం మునిరాజు కుటుంబాన్ని ప్రత్యేకంగా చెప్పుకుంటారు. మునిరాజు చేనేత విభాగంలో అప్పటి రాష్ట్రపతి ఏపీజే అబ్దుల్‌ కలాం నుంచి జాతీయ స్థాయి అవార్డు తీసుకున్నారు. మల్బరీ పట్టు చేనేతలో గ్రాము బంగారు దారాన్ని ఉపయోగించి, 30 రోజుల్లో చీరను నేసిన మునిరాజు అత్యద్భుతమైన కళానైపుణ్యానికి చేనేత విభాగంలో శ్రీమతి లలిత ప్రసాద్‌ సమ్మాన్‌ అవార్డ్‌ లభించింది.  దంతపు చెక్క బొమ్మ : చెన్నపట్నం బెంగళూరు, మైసూరు నగరాల మధ్య ఉన్న చెన్నపట్నంలోని ఒక సంప్రదాయ కుటుంబంలో పుట్టి పెరిగిన కౌసర్‌ పాషా తరతరాలుగా వస్తున్న కుటుంబకళను ఔపోసన పట్టాడు. కనీసం ఇరవై మందికి ఉపాధి కల్పించేలా వర్క్‌షాప్‌ను నిర్వహిస్తున్నాడు. అంకుడు చెట్టు నుంచి మెత్తని మృదువైన కలపను ఈ కళలో ఉపయోగిస్తారు. దీనిని ఆలేమారా అంటే ‘దంతపు చెక్క’ అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది మంచి తెలుపు రంగులో ఉంటుంది. తేలికగా వంగుతుంది. సులభంగా అచ్చు వేయవచ్చు. అవసరమైన ఆకారాన్ని రూపొందించవచ్చు. బొమ్మ పూర్తయిన తర్వాత సహజ రంగులతో పెయిటింగ్‌ వేస్తారు. ఇది పిల్లలు ఆడుకోవడానికి చాలా సురక్షితమైనదిగా పేరొందింది. పాఠశాలల్లో ముఖ్యంగా మాంటిస్సోరిలో నర్సరీ పిల్లలకు ఉపయోగించే పరికరాలు, అబాకస్, సైజ్‌ వెరిఫికేషన్‌ బ్లాక్స్, లూప్‌ నిచ్చెనలు, కౌంటింగ్‌ సెట్లు, విజిల్స్, గిలక్కాయలు, కిచెన్‌ సెట్స్, అనేక ఇతర  బొమ్మలనూ వీరు తయారుచేస్తారు. చెన్నపట్నం పల్లెటూరి జీవితంపై అత్యద్భుతమైన హస్తకళతో రూపొందించిన కౌసర్‌ పాషాకు ప్రోత్సాహక సమ్మాన్‌ అవార్డు లభించింది.  ఏ కళ బతకాలన్నా సంప్రదాతకు ఆధునికత కూడా తోడవ్వాలి. కాలానుగుణమైన నైపుణ్యాలను అందిపుచ్చుకోవాలి. ప్రాచీన కళలోని సూక్ష్మాలను వెలికి తీయాలి. వేల ఏళ్ల చరిత్రను ముందు తరాలకు పరిచయం చేస్తున్న కళాకారుల కృషికి తగిన గుర్తింపు దక్కాలి. వారి జీవనం సంపన్నంగా ఉంటేనే భారతీయ కళలు సుసంపన్నం అవుతాయి. గత కాలపు కళ వేళ్లు పట్టుకొన్న ఈతరం చేతులు మరిన్ని కొత్త నైపుణ్యాలను దిద్దుకుంటాయి. -నిర్మలారెడ్డి జీవమున్న బొమ్మ.. ఏటికొప్పాక ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని ఏటికొప్పాక బొమ్మలను ఒకసారి చూస్తే చాలు మనసులో సున్నితమైన భావాలు కలుగుతాయి. విశాఖపట్నం జిల్లా ఎలమంచిలి మండలంలోని గ్రామం ఏటికొప్పాక. లక్క బొమ్మల తయారీలో ప్రపంచ ప్రసిద్ధి గాంచింది. ఏటికొప్పాక బొమ్మలంటేనే ఓ బ్రాండ్‌. అక్కడి కళాకారుల సృజనాత్మక శక్తికి తిరుగులేదు. పూలు, చెట్ల బెరడుల నుంచి చేసిన రంగులను ఇక్కడ బొమ్మలకు ఉపయోగిస్తారు. ఏటికొప్పాక బొమ్మ చేయడమంటే ఓ జీవికి ప్రాణం పోసినంత పని. ఎందుకంటే ప్రతి బొమ్మనీ విడిగా తయారుచేయాల్సిందే. మూస పోసి ఒకే పోలికున్న బొమ్మలు చేయడానికి అచ్చులు ఉండవు. దేనికదే ప్రత్యేకం. అడవుల్లో  దొరికే అంకుడు చెట్ల కొమ్మలను తెచ్చి, ఎండబెట్టి, ఆ కలపతో ఈ బొమ్మలను తయారుచేస్తారు. ఫ్యాషన్‌ ఆభరణాలను, గృహాలంకరణ వస్తువులనూ ఈ అంకుడు చెట్ల కలప నుంచే తయారుచేస్తున్నారు. ఈ గ్రామంలో  సీవీ రాజు, శ్రీశైలపు చిన్నయాచారికి బొమ్మల తయారీలో రాష్ట్రపతి అవార్డులు కూడా లభించాయి. చిన్నయాచారితో కలిసి పదహారేళ్లుగా సంప్రదాయ చెక్క, లక్కబొమ్మల తయారీలో నైపుణ్యం సాధించాడు బి.సూరిబాబు. 2018లో వృత్తి పరమైన ఎక్స్‌లెన్స్‌ అవార్డును అందుకున్నాడు. ఈ యేడాది ‘మెకనైజ్డ్‌ లేడీస్‌ ఎట్‌ వర్క్‌ బొమ్మ’ను ప్రత్యేకంగా రూపొందించాడు. ‘ఈ బొమ్మ  వారం రోజులు పట్టింది. పసుపు, నీలి రంగు, బెల్లం, లక్కతో కలిసిన సహజ రంగులను వాడాను’ అని చెప్పాడు. సూరిబాబుకు యశ్వంత్‌ భారతి రామ్మూర్తి కన్సోలేషన్‌ సన్మాన్‌ అవార్డు వచ్చింది.  డిజిటల్‌ మార్కెట్‌ అనేక హస్తకళా ఉత్పత్తులకు ప్రపంచవ్యాప్తంగా మార్కెట్‌ పెంచడానికి దేశంలోని కళాకారుల అందరూ ఆన్‌లైన్‌ను వేదికగా మార్చుకుంటున్నారు. ఈ–మార్కెట్‌ ప్లేస్‌ వల్ల దేశ, విదేశాల్లోని ఏ ప్రాంతానికైనా తమ కళాకృతులను పంపేందుకు వెసులుబాటు కల్పించేందుకు స్థానిక ప్రభుత్వాలు ఏర్పాట్లు చేస్తున్నాయి. స్థానిక ప్రదర్శన శాలల్లోనే కాకుండా హైటెక్‌ విధానాలతోనూ ఎగ్జిబిషన్లు నిర్వహించి కళాకారులను ప్రోత్సహిస్తున్నాయి. సాంస్కృతిక వైభవం: కిన్హాల్‌ బొమ్మ కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని ‘కిన్హాల్‌’ క్రాఫ్ట్‌ సంప్రదాయ వైభవంతో అలరారుతుంటుంది. చేతితో రూపొందించిన కిన్హాల్‌ చెక్క బొమ్మలు దేవతా మూర్తులకు ప్రసిద్ధి.  రంగురంగుల ఈ బొమ్మలు చూపు తిప్పుకోనివ్వవు. ఈ బొమ్మల ఆభరణాల కోసం వెండి రేకును పెయింటింగ్‌గా ఉపయోగిస్తారు. ఈ కళాఖండాలు ఇళ్లు, బడుల్లో అలంకారంగానే కాదు పిల్లల దృష్టికోణంలో అద్భుతమైన మార్పును తీసుకువస్తున్నాయి. టేకు చెక్కను చెక్కి, మరవజ్ర చెట్టు గమ్‌తో కిన్హాల్‌కు చెందిన సంతోష్‌ అందమైన కళాఖండాన్ని రూపొందించాడు. అందుకుగాను సంతోష్‌కు శ్రీ జాస్తి రామయ్య సమ్మాన్‌ అవార్డు లభించింది.   

వైఎస్సార్‌ జిల్లా (మైదుకూరు): మాయాబజార్‌ సినిమాలో ‘వివాహ భోజనంబు’ అంటూ ఘటోత్కచుడు వివిధ రకాల ఆహార పదార్థాలను ఆరగిస్తాడనేది చూసే ఉంటారు. పెద్ద పెద్ద ఇత్తడి పాత్రల్లో పాయసాలు, లడ్డూలు, పులిహోర, అప్పలు.. దప్పలాలు కనిపిస్తాయి. భోజనం సంగతి సరే.. అంత పెద్ద వంట పాత్రలు ఎక్కడివి అని ప్రశ్నించుకుంటే.. ఇత్తడి కళాకారులు వాటిని తయారు చేస్తారు. మన రాష్ట్రంలో వైఎస్సార్‌ కడప జిల్లా మైదుకూరు మండలం వనిపెంటలో అలాంటి ఇత్తడి వస్తువులు తయారు చేసే కళాకారులున్నారు.  వందల ఏళ్ల కిందట నుంచే వనిపెంటలో ఇంటికి కావాల్సిన వంట పాత్రలు, దేవాలయాలకు అవసరమైన దేవతా విగ్రహాలు, గంటలు, గోపుర కలశాలను తయారు చేస్తున్నారు. అప్పట్లో వివాహాల్లో, అన్నదాన కార్యక్రమాల్లో ఇత్తడి పాత్రలు అవసరమయ్యేవి. వీటిని వనిపెంటలోని అన్ని కులాల వారు తయారు చేసేవారు. ఇత్తడి వస్తువులు తయారు చేసే 200 కుటుంబాల వారు అప్పట్లో ఉండేవారు. రానురాను కాలం మారిపోయింది. ఆచార వ్యవహారాలు సన్నగిల్లాయి. ఇత్తడి పాత్రల వాడకం తగ్గిపోయింది. స్టీలు పాత్రల రాకతో ఇత్తడి పాత్రలు అటకెక్కాయి. ఇప్పుడైతే ప్లాస్టిక్‌ రాజ్యమేలుతోంది. పెళ్లిళ్లలో ప్లాస్టిక్‌ పళ్లేలు, గ్లాసులు, డెకరేషన్‌ పువ్వులు కనిపిస్తున్నాయి. ఇత్తడి కళాకారులకు పనితగ్గిపోయింది. కొందరు పొట్టచేతబట్టుకొని వలసలకు వెళ్లిపోయారు. గ్రామంలో ఉన్న కొద్ది మంది కళాకారులు దేవాలయాలకు విగ్రహాలు, కలశాలు ఆర్డర్లు తీసుకొని తయారు చేస్తున్నారు. వైఎస్‌ చేయూత వనిపెంటలో దాదాపు కనుమరుగయ్యే పరిస్థితుల్లో దివంగత ముఖ్యమంత్రి వైఎస్‌ రాజశేఖరరెడ్డి వనిపెంట ఇత్తడి కళాకారులకు చేయూతనిచ్చారు. ఆయన ముఖ్యమంత్రి కాగానే 2005లో రాష్ట్ర హస్తకళల అభివృద్ధి సంస్థ డిజైనర్లతో వనిపెంట ఇత్తడి కళాకారులకు శిక్షణ ఇప్పించారు. మారుతున్న కాలానికి ప్రజల అభిరుచి మేరకు ఇత్తడి వస్తువులను కొత్తరీతిలో తయారు చేయడంపై శిక్షణ ఇచ్చారు. అనంతరం వస్తువుల తయారీకి తగిన వసతులుండాలన్న తలంపుతో వైఎస్‌ వనిపెంటలో ఇత్తడి కళాకారుల మౌలిక వసతుల కేంద్రాన్ని ఏర్పాటు చేసేందుకు చర్యలు చేపట్టారు.  కేంద్ర జౌళి, హస్తకళల అభివృద్ధి శాఖ నిధులతో రాష్ట్ర హస్తకళల అభివృద్ధి సంస్థ పర్యవేక్షణలో 2008లో మౌలిక వసతుల కేంద్రం నిర్మాణం ప్రారంభమైంది. సుమారు రూ. 60లక్షల వ్యయంతో ఈ కేంద్రం 2012లో పూర్తయింది. ముడిసరుకు కొనుగోలుకు రుణాలు ఇప్పించమని కళాకారులు కోరినా, అధికారులు అలసత్వంతో ఇప్పటికీ వారికి ఎలాంటి రుణాలు అందలేదు. తయారు చేసిన వస్తువులను లేపాక్షి ఎంపోరియాల ద్వారా విక్రయించుకుందామన్నా వస్తువుల తయారీకి పెట్టుబడి లేక కళాకారులు ఊసురుమంటున్నారు.  ప్రభుత్వం ప్రోత్సహిస్తే జీవనోపాధితోపాటు రాష్ట్రానికి పేరు ప్రఖ్యాతి తెస్తామని కళాకారులు అంటున్నారు. ఆశతో ఉన్నాం. ఎప్పటికైనా ఇత్తడి వస్తువులకు గిరాకి పెరిగి తమకు చేతినిండా పని దొరుకుతుందని ఆశతో ఉన్నాం. కొద్ది రోజుల కిందట హస్తకళల అభివృద్ధి సంస్థ చైర్‌పర్సన్‌ బడిగించల విజయలక్ష్మి గారు మౌలిక వసతుల కేంద్రాన్ని సందర్శించారు. కళాకారులను ప్రోత్సహించే విషయమై సీఎం వైఎస్‌ జగన్‌మోహన్‌రెడ్డితో మాట్లాడి చర్యలు తీసుకుంటామని హామీ ఇచ్చారు. సీఎం వైఎస్‌ జగన్‌ తమ తండ్రి లాగానే ఇత్తడి కళాకారులను ఆదరిస్తారని ఆశిస్తున్నాం. – ఇస్మాయిల్, అధ్యక్షుడు, ఇత్తడి కళాకారుల అభివృద్ధి సంఘం, వనిపెంట, వైఎస్సార్‌ జిల్లా.  ఇత్తడి వృత్తిని వదిలిపెట్టలేకున్నాం..  ఇప్పుడు ఇత్తడి వస్తువులకు గిరాకి లేదు. అయినా మాకు తెలిసిన పని ఇదొక్కటే. అందువల్ల వదిలేయలేకున్నాం. దేవాలయాలు కట్టేవాళ్లు విగ్రహాలు, కలశాలు ఆర్డర్లు ఇస్తే తయారు చేసి ఇస్తున్నాం. ప్రభుత్వం ప్రోత్సహించి పెట్టుబడికి ఆర్థిక సాయం అందిస్తే మళ్లీ ఇత్తడి పరిశ్రమ పుంజు కుంటుంది. – పూల రామసుబ్బయ్య, ఇత్తడి కళాకారుడు, వనిపెంట, వైఎస్సార్‌ జిల్లా. చదవండి: కాకినాడ టీడీపీ కార్యాలయాన్ని ముట్టడించిన బోటు యజమానులు

న్యూఢిల్లీ: ఈ–కామర్స్‌ దిగ్గజం అమెజాన్‌ ఇండియా తాజాగా ట్రైబ్స్‌ ఇండియా సంస్థతో కలిసి కారీగర్‌ మేళాను ప్రారంభించింది. ఈ ఒప్పందం ప్రకారం సంప్రదాయ గిరిజన ఉత్పత్తులు, భారతీయ హస్తకళల ఉత్పత్తుల కోసం అమెజాన్‌ తమ పోర్టల్‌లో ప్రత్యేక విభాగాన్ని కేటాయించింది.  బిద్రి, ఇక్కత్, పటచిత్ర తదితర సుమారు 1.2 లక్షల పైచిలుకు ఉత్పత్తులు కస్టమర్లకు అందుబాటులో ఉంటాయని కంపెనీ తెలిపింది. ఈ కార్యక్రమం కింద ఆగస్టు 30 నుంచి సెప్టెంబర్‌ 12 దాకా రెండు వారాల పాటు కారీగర్‌ విక్రేతలకు సెల్లింగ్‌ ఆన్‌ అమెజాన్‌ (ఎస్‌వోఏ) ఫీజు నుంచి 100 శాతం మినహాయింపు లభిస్తుంది.  దేశీ చేనేతకారులు, చేతి వృత్తుల కళాకారులు ఈ–కామర్స్‌ ద్వారా మరింత వృద్ధిలోకి వచ్చేందుకు తోడ్పడేలా ప్రభుత్వ, ప్రభుత్వేతర సంస్థలతో కలిసి పనిచేయడం కొనసాగిస్తామని అమెజాన్‌ ఇండియా కంట్రీ హెడ్‌ అమిత్‌ అగర్వాల్‌ తెలిపారు.  

హైదరాబాద్‌: రాష్ట్రంలో తయారవుతున్న సంప్రదాయ హస్త కళాకృతులకు ప్రపంచస్థాయి మార్కెటింగ్‌ సౌకర్యం కల్పించేందుకు ‘ఈ–గోల్కొండ’ వెబ్‌ పోర్టల్‌ను రూపొందించినట్లు రాష్ట్ర ఐటీ, పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి కేటీఆర్‌ పేర్కొ న్నారు. తెలంగాణ చేనేత, జౌళి శాఖ ఆధ్వర్యంలో రూపొందించిన ఈ ప్లాట్‌ఫాం ద్వారా సంప్రదాయ హస్త కళా కృతులను కొనుగోలు చేసే వీలుంటుందన్నారు. గురువారం ప్రగతిభవన్‌లో జరిగిన కార్య క్రమంలో ‘ఈ– గోల్కొండ’ఆన్‌లైన్‌ ప్లాట్‌ఫాంను కేటీఆర్‌ ఆవిష్కరించారు. ప్రస్తుతం అందుబాటులో ఉన్న ప్రైవేటు ఈ–కామర్స్‌ వెబ్‌సైట్లతో పోలిస్తే ‘ఈ–గోల్కొండ’పోర్టల్‌ను మెరుగైన ఫీచర్స్‌తో రూపొందించినట్లు తెలిపారు. ఈ పోర్టల్‌ ద్వారా ప్రస్తుతం దేశంలోని ఏ ప్రాంతానికైనా తమ కళా కృతులను సరఫరా చేయనున్నట్లు చెప్పారు. త్వరలో కేంద్ర ప్రభుత్వ అనుమతులు పొంది.. ప్రపంచ దేశాలకు కూడా ఎగుమతులు చేసేందుకు చర్యలు తీసుకుంటామని పేర్కొన్నారు. ‘ఈ– గోల్కొండ’ద్వారా అమ్మకానికి పెట్టిన కళాకృతులను పరిశీలించేందుకు త్రీడీ చిత్రాలు అందు బాటులో ఉంటాయని తెలిపారు. మొబైల్‌ ఫోన్‌ వినియోగదారులకు కూడా సౌకర్యవంతంగా ఉండేలా వెబ్‌సైట్‌ రూపొందించామన్నారు. https://golkondashop.telangana.gov.in లింకు ద్వారా తమకు నచ్చిన కళాకృతులను ప్రజలు కొనుగోలు చేయొచ్చని సూచించారు. రాష్ట్రంలో శతాబ్దాలుగా కొనసాగుతూ వస్తున్న చేనేత కళాకృతుల తయారీని ప్రోత్సహించేందుకు నైపుణ్య శిక్షణ, సాంకేతిక సహకారం, మార్కెటింగ్‌ సేవలు అందుబాటులోకి తెస్తామన్నారు. కామన్‌ ఫెసిలిటీ సెంటర్‌ ఏర్పాటు ద్వారా హస్త కళాకృతులు తయారుచేసే వారికి ప్రభుత్వం అండగా ఉంటుందని ప్రకటించారు. ప్రగతిభవన్‌లో జరిగిన ఈ కార్యక్రమంలో మంత్రి మల్లారెడ్డి, ఎమ్మెల్యే వివేకానంద్‌గౌడ్, ఎమ్మెల్సీ శంభీపూర్‌ రాజు, రాష్ట్ర హ్యాండీక్రాఫ్ట్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ కార్పొరేషన్‌ చైర్మన్‌ బొల్లం సంపత్‌కుమార్, చేనేత శాఖ కార్యదర్శి శైలజ రామయ్య పాల్గొన్నారు.  

కుల వృత్తులపై, చేతివృత్తులపై ఆధారపడి జీవి స్తున్న ప్రజలు భారత గ్రామీణ వ్యవస్థలో అత్యధికంగా వున్నారు. మారిన పాలకుల ఆర్థిక విధానాల వల్ల నమ్ముకున్న, నేర్చుకున్న వృత్తులు నిర్వీర్యం కావడం వల్ల తమ బతుకుదెరువును గురించి ఆందోళనలు చేపట్టారు, చాలా మంది ఇతర వృత్తులకు మారారు. కులం పరిధిలో వున్నారు కాబట్టి కుల వృత్తులు పోవాలి కాబట్టి వారి గురించి అభ్యుదయవా దులు, అంబేడ్కర్‌ వాదులు పట్టించుకోకుండా ఉందాం అంటారా, లేదు కులం పరిధిలో ఉన్న అణగారిన, బలహీనులను సమీకరించి చైతన్యం కలిగించి మానవీయకోణంలో వారి హక్కులు, అధికారాల వైపు ఆలోచింపజేస్తూ పోరాడేందుకు ప్రయత్నం చేద్దామా? మారోజు వీరన్న అన్నట్లు కులంలో వర్గం, వర్గంలో కులం అనే సిద్ధాంతం మన దేశానికి, ముఖ్యంగా, మన రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలకు వర్తిస్తుంది. కులవృత్తులకు, చేతివృత్తులకు ప్రత్యామ్నాయ మార్గాలను మనం సూచిస్తూ ఆదిశగా ఏదైనా కార్యక్రమాన్నీ గతంలో చేశామా, భవిష్యత్‌లో ఏమైనా చేయగలమా, పాలకులు కులవృత్తులను, చేతివృత్తులను తప్పించి అన్ని రంగాలలో, తమ భూస్వామ్య, పెట్టుబడిదారీ వర్గాలకు, దళారులకు మొత్తంగా తమవారికి అనుకూలంగా బడ్జెట్లో కేటాయింపులు చేశారు, పంచవర్ష ప్రణాళికలలో అన్యాయం జరిగింది, మనం గమనించలేదు, నీతి అయోగ్‌లో అదే జరుగుతోంది మనం చూడటం లేదు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు వోట్‌ బ్యాంక్‌ రాజకీయ సమీకరణాలు చేస్తున్నాయి మనం గమనించం. కానీ కులం పోవాలి, కుల వృత్తులు పోవాలి అంటాం.. ఇది ఎట్లా సాధ్యం. సామాజిక న్యాయం, సమగ్ర అభివృద్ధి, సంక్షేమంలో జరిగే ప్రజా ఉద్యమాలలో వారిని భాగస్వామ్యం చేయడమే కుల నిర్మూలనకు పరి ష్కార మార్గం. కులరహిత సమాజం కోసం పని చేస్తున్న మనం కులవృత్తులు పోవాలి అని అభిప్రాయం వ్యక్తం చేస్తున్నాం. సంతోషం, కానీ కులాన్ని ప్రక్కన పెట్టి కులం పేరుతో వందల, వేల సంవత్సరాల నుంచి ఆ వృత్తులపై ఆధారపడి జీవిస్తున్న వారు తమ జీవితాల్లో విద్యా, వైద్యం, ఉద్యోగ, ఉపాధి అవకాశాలు, తినడానికి తిండి, ఉండటానికి నివాసం వంటి కనీస మౌలిక సౌకర్యాలు పొందడానికి వారికి మనం కలిపిం చిన చైతన్యం ఏమిటి? ఆ దిశగా పాలకుల నిర్లక్ష్యంపై మనం చేసిన ఒత్తిడి ఏమిటి? ఒక వైపు చేతివృత్తులను నిర్లక్ష్యం చేస్తూ కార్పొరేట్‌ కంపెనీలకు, బహుళజాతి సంస్థలకు విపరీతమైన రాయితీలను, భూమిని ధారాదత్తం చేస్తున్న సందర్భంలో గత 70ఏళ్లలో చేతివృత్తుల సామాజిక వర్గం ఒకటి ఉన్నదని, వారి గురించి కూడా మాట్లాడాలని ఏ అభ్యుదయ వాదులు, అంబేడ్కర్‌ వాదులు ప్రయత్నం చేసినా ఫలితాలు వేరే విధంగా ఉండేవి.  ఇప్పుడు చెప్పండి. చేతివృత్తులపై ఆధారపడిన అశేష ప్రజానీకాన్ని మినహాయించి కుల రహిత, మత రహిత సమాజాన్ని ఎట్లా నిర్మిద్దాం? కుల వృత్తులకు నీచత్వం అంటగట్టి అదే కుల వృత్తులను ఆధునిక, యంత్ర,సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో పెట్టుబడిదారులు, భూస్వాములు, అగ్రకులాలు హస్తగతం చేసుకొని వృతికళాకారులను గుమస్తాలుగా, కూలీలుగా పెట్టుకుని కోట్లలో  వ్యాపారం చేస్తున్నప్పటికీ, మన అభ్యుదయ వాదులకు, అంబేడ్కర్‌ వాదులకు కనిపించడం లేదు, వారికి మనువాదం మాత్రమే కనిపిస్తోంది. దాని వెనుక జరుగుతున్న దోపిడీ, పీడన, అణచి వేత కనిపించవు. కుల నిర్మూలన జరగాలి అంటే కులం పేరుతో కొనసాగుతున్న (కుల)చేతివృత్తుల వారికి ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని, కావలసిన శిక్షణా, పెట్టుబడి, మార్కెట్‌ సౌకర్యాలు కల్పించాలి. ఆ పని మనం గతంలో చేశామా, ఇక ముందు మన ప్రయత్నం చేస్తామా? అనేది తేల్చుకోవాలి. ఈ పని మారోజు వీరన్న కొంతవరకు చేయగలిగిండు, అయిన చేయవలసింది ఇంకా మిగిలే ఉన్నదని గుర్తిస్తే దానికి తగిన ఆచరణ రూపాలను ఎంచుకోవచ్చు. వస్తువు ఉపరితలం ను మార్చితే వస్తువు రూపం మాత్రమే మారుతుంది, అందులోని సారం మాత్రం మారదు, మనం సారం మార్చితేనే సారం, రూపం మొత్తంగా పునాది నుంచి నిజమైన మార్పు జరిగినట్లుగా భావించాలి. బెజ్జంకి ప్రభాకరాచారి, కన్వీనర్‌ విశ్వకర్మ జనసమితి, తెలంగాణ 81439 66591

నరసాపురం: ప్రపంచ ప్రఖ్యాతిగాంచిన చేతికళల్లో లేసు అల్లికలు ప్రాముఖ్యమైనవి. లేసు అల్లికలు ఎగుమతుల్లో నరసాపురం ప్రపంచానికి పరిచయం అక్కరలేని పేరు. 200 ఏళ్ల క్రితం బ్రిటిష్‌ హయాంలో ఈ ప్రాంతం వారికి పరిచయమైన లేసు అల్లికలు తరువాత కాలంలో ఇక్కడ ఓ పరిశ్రమగా రూపుదిద్దుకుంది. ఇప్పుడంటే లేసు అల్లికలు ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని కొన్ని జిల్లాల నుంచి సాగుతున్నాయి కానీ, గడిచిన ఐదు దశాబ్దాలుగా అమెరికాతో సహా పలు యూరప్‌ దేశాల్లో లేసు అల్లికలు అంటే నరసాపురం ప్రాంతానివే. నరసాపురం కేంద్రంగా ఉభయగోదావరి జిల్లాల నుంచి లేసు ఉత్పత్తుల విదేశీ ఎగుమతులు పెద్ద ఎత్తున సాగుతున్నాయి. ఇక్కడి మహిళలు గమ్మత్తుగా గాలిలో చేతులు తిప్పుతూ రూపొందించే అల్లికలకు ఇప్పటికీ విదేశాల్లో మంచి డిమాండ్‌ ఉంది. అయితే ఇటీవల ఈ పరిశ్రమ ఒడిదుడుకుల్లో సాగుతోంది. చైనా నుంచి వస్తున్న అధిక పోటీ, ఇక దేశీయంగా ప్రభుత్వాలు తోడ్పాటు ఇవ్వకపోవడంతో లేసు ఎగుమతిదార్లు నష్టాలు చవిచూస్తున్నారు. ఏటా సుమారు రూ.200 కోట్ల వరకూ విదేశీ మారకద్రవ్యాన్ని దేశానికి తెప్పిస్తున్న ఈ పరిశ్రమలో కీలకమైన అల్లికలలో మహిళలు శ్రమదోపిడీకి గురవుతూనే ఉన్నారు. కళ్లు పొడుచుకుని రాత్రి, పగలూ తేడాలేకుండా శ్రమించినా వారికి పనికి, కష్టానికి తగ్గ సొమ్ము దక్కడంలేదు. ప్రపంచ వినువీధిని కనువిందు చేస్తున్న లేసు పరిశ్రమలోని ప్రస్తుత స్థితిపై పరిచయమే ఈ కథనం. బ్రిటీష్‌ హయాంలో పరిచయం లేసు అల్లికల కళ విదేశాల నుంచి మన దేశానికి వచ్చింది. కానీ ప్రస్తుతం మనదేశం నుంచి విదేశాలకు లేసు అల్లికలు ఎగుమతి అవుతుండటం విశేషం. బ్రిటీష్‌ హయంలో జల రవాణా బాగా జరిగే కాలంలో నరసాపురం వ్యాపారకేంద్రంగా ఉండేది. ఇదే సందర్భంలో మత ప్రచారం, సహాయ కార్యక్రమాల  నిమిత్తం కొన్ని మిషనరీలు ఇక్కడకు చేరుకున్నాయి. సుమారు 200 సంవత్సరాల క్రితం స్వీడన్‌ మిషనరీ సంస్థలు ఇక్కడకు వచ్చి, స్థానిక మహిళలతో పరిచయాలు పెంచుకోవడంలో భాగంగా లేసు అల్లికలను పరిచయం చేశారు. తరువాత కాలంలో పెద్ద పరిశ్రమగా మారింది. పురుషులు చాలీచాలని జీతాలతో కుటుంబాలను పోషించుకోలేని స్థితిలో, ఇంటి నుంచి బయటకు వచ్చే సాహసం చేయని మహిళలు ఈ లేసు అల్లికపై దృష్టి సారిస్తారు. భర్తకు ఆర్థికంగా తోడుగా నిలవాలనే మహిళల త్యాగపూరిత ఆలోచన కారణంగా అబ్బుర పరిచే డిజైన్‌లలో లేసు అల్లికలు సాక్షాత్కారమవుతూ వచ్చాయి. ముఖ్యంగా ఉభయగోదావరి జిల్లాల్లోని కొన్ని అగ్రవర్ణ కుటుంబాల్లోని పేద, మధ్య తరగతి మహిళలు ఎన్ని ఇబ్బందులు ఉన్నా కూడా పని, ఉద్యోగం అంటూ బయటకు రారు. ఇలాంటి మహిళలు అందరూ లేసు అల్లికల్లో ఉంటారు. నరసాపురం, పాలకొల్లు, మొగల్తూరు, భీమవరం, తణుకు, తాడేపల్లిగూడెం, తూర్పుగోదావరి జిల్లాలోని రాజోలు, రావులపాలెం, రాజమండ్రి తదితర ప్రాంతాల్లో 250 గ్రామాల్లో 95 వేల మంది మహిళలు లేసు అల్లికలు సాగిస్తున్నట్టు అంచనా. ఉభయగోదావరి జిల్లాల్లో దాదాపు 10 వేల కుటంబాలవారు ప్రత్యక్షంగా లేసు పరిశ్రమపై ఆధారపడి జీవిస్తున్నారు. ఇక అంతర్జాతీయ లేసు ఎగుమతిదార్లు నరసాపురం ప్రాంతంలో 50 మంది వరకూ ఉన్నారు. యూపీలో మరో 25 మంది ఉంటారని సమాచారం. ఇక దేశంలో లేసు ఎగుమతులు ఎక్కడి నుంచీ జరగకపోవడం విశేషం. అబ్బుర పరిచే డిజైన్లు.. అంతర్జాతీయంగా డిమాండ్‌ విదేశీ సంపన్న కుటుంబాలవారి ఇళ్లలో దిండ్లపైనా, సోఫాసెట్, డైనింగ్‌ టేబుల్స్, డోర్‌కర్టెన్స్‌ పైనా ఈ ప్రాంతం నుంచి ఎగుమతి అయ్యే లేసు అల్లికలు దర్శనమిస్తాయి. ఇక విదేశీయులు ధరించే దుస్తులుగా కూడా లేసు అల్లికలకు ప్రాధాన్యం ఉంది. యూరప్‌ దేశాల్లో లేసు గార్మెంట్స్‌ అంటే ఓ క్రేజ్‌. దీంతో అనేక అబ్బుర పరిచే డిజైన్స్‌లో వీటిని తయారు చేస్తారు. అమెరికా, బ్రిటన్, హాలెండ్, జపాన్, ఆస్ట్రేలియా, ఫ్రాన్స్, స్వీడన్, జర్మనీ తదితర దేశాలకు లేసు అల్లికలు ఎగుమతి అవుతాయి. అక్కడ వీటికి మంచి డిమాండ్‌. కేంద్ర హస్తకళలు, జౌళిశాఖ ఆధ్వర్యంలో ప్రతి ఏటా జనవరి, ఏప్రిల్‌ నెలల్లో దేశ రాజధాని ఢిల్లీలో ఎగ్జిబిషన్‌లు ఏర్పాటు చేస్తారు. నరసాపురం నుంచి, ఇటు యూపీ నుంచి అంతర్జాతీయ లేసు ఎగుమతిదార్లు స్టాల్స్‌ ఏర్పాటు చేస్తారు. ఈ ఎగ్జిబిషన్‌కు వచ్చిన వివిధ దేశాల వ్యాపారులు ఆర్డర్స్‌ ఇస్తారు. వారిచ్చిన ఆర్డర్‌ మేరకు ఎగుమతిదార్లు ఇక్కడ మహిళలచేత వాటిని తయారు చేయిస్తారు. విదేశాల్లో జరిగే ఎగ్జిబిషన్‌లకు ఇక్కడి ఎగుమతిదార్లు వెళ్లి స్టాల్స్‌లో ప్రదర్శనలు ఇస్తారు. ఇక్కడ సరుకు తయారు చేయడంలో మధ్యస్థంగా రెండు, మూడు వ్యవస్థలు ఉంటాయి. కమీషన్‌కు ఈ డిజైన్‌కు ఇంత అని వేరే వారికి పని అప్పగిస్తారు. మళ్లీ వారు లేసు అల్లే మహిళల ఇళ్ల వద్దకు వెళ్లి దారాలు అవీ ఇచ్చి, ఏ డిజైన్‌లో అల్లిక కావాలో చెప్పి కుట్టించుకుంటారు. చైనా దెబ్బతో విలవిల దేశం నుంచి ఎగుమతి అవుతున్న లేస్‌ ఉత్పత్తులకు గత దశాబ్దకాలంగా చైనా నుంచి గట్టిపోటీ ఎదురవుతోంది. దీంతో లేసు పరిశ్రమ ఓ మేరకు సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటోంది. ముఖ్యంగా చైనాలో లేసు అల్లికలకు సంబంధించిన ముడిసరుకు చాలా తక్కువ ధరకు లభిస్తుంది. అక్కడి ప్రభుత్వం సబ్సిడీ ఇస్తుంది. ముఖ్యంగా చైనాలో యంత్రాలపై లెక్కకు మించిన డిజైన్‌లలో, నాణ్యతతో కూడిన సరుకు లభ్యమవుతుంది. దీంతో మన ఎగుమతులకు పోటీ ఎక్కువైంది. మనవద్ద కూడా యంత్రాల ద్వారా తయారీ ఉన్నప్పటికీ చైనాతో పోటీపడే స్థాయిలో లేకపోవడం ఇబ్బందికరంగా మారింది. దీంతో అంతర్జాతీయ మార్కెట్‌లో చైనా అందించినంత తక్కువ ధరకు మన ఎగుమతిదార్లు సరుకును ఇవ్వలేకపోతున్నారు. తాజాగా లేసు ఎగుమతులపై  జీఎస్‌టీ కూడా 5 శాతం విధించారు. దీంతో వ్యాపారం ఇబ్బందికరంగా మారిందనేది లేసు ఎగుమతిదార్ల ఆవేదన. పైగా మన ప్రభుత్వం నుంచి ఎగుమతులకు సంబంధించి ఎలాంటి ప్రోత్సాహం లేదు. పదేళ్ల క్రితమే ఏటా రూ.100 కోట్ల మేర లేసు ఉత్పత్తులు ఎగుమతులు సాగేవి. ప్రస్తుతం కూడా రూ.150 నుంచి రూ. 200 కోట్ల మేర వ్యాపారం సాగుతోంది. శ్రమదోపిడీకి గురవుతున్న మహిళలు కళా నైపుణ్యంతో విశ్వఖ్యాతిని ఆర్జించిన లేసు పరిశ్రమలో కష్టం మొత్తం మహిళలదే. వారు శ్రమ దోపిడీకి గురవుతున్నారు. లేసు పరిశ్రమ బాగున్న ఆ రోజుల్లోనూ, కాస్త ఒడిదుడుకుల్లో ఉన్న ఈ రోజుల్లో కూడా ఆరుగాలం శ్రమించే మహిళలకు కష్టానికి తగ్గ ఫలితం దక్కడంలేదు. కుట్టు కుట్టే మహిళలు పొద్దు పొడవక ముందే లేచి ఇంటి పనులు ముగించుకుని, పిల్లలను స్కూళ్లకు, భర్తను బయటకు పంపంచి, వంట పూర్తిచేసి అల్లికల పనిలో పడతారు. టీవీ చూస్తున్నా కూడా చేతిలో సూది కదులుతూనే ఉంటుంది.


 సాక్షి, హైదరాబాద్: అంతర్జాతీయ ఖ్యాతి పొందిన తెలంగాణ హస్త కళా ఉత్పత్తులను ఆన్‌లైన్‌లో విక్రయించేందుకు రంగం సిద్దమైంది. ఫిలిగ్రి, డోక్ర, నిర్మల్ కొయ్య బొమ్మలు, పెంబర్తి ఇత్తడి కళాకృతులు, పోచంపల్లి, గద్వాల చీరలు, వరంగల్ కార్పెట్లు తదితర చేనేత ఉత్పత్తుల మార్కెటింగ్ విస్తరణ ద్వారా కళాకారులకు ఉపాధి మెరుగవుతుందని ప్రభుత్వం భావిస్తోంది. ఈ నేపథ్యంలో ఆన్‌లైన్ వాణిజ్య సంస్థ 'గో కార్ట్' తో తెలంగాణ రాష్ట్ర హస్త కళల అభివృద్ధి సంస్థ ఇప్పటికే ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది. సాఫ్ట్‌వేర్ రూపకల్పన, సంస్థాగత ఏర్పాట్లు పూర్తి కావడంతో మరో పక్షం రోజుల్లో ఆన్‌లైన్‌లో హస్తకళా ఉత్పత్తుల విక్రయాలు ప్రారంభం కానున్నాయి. మరో అంతర్జాతీయ ఆన్‌లైన్ వాణిజ్య సంస్థ అమెజాన్ కూడా తెలంగాణ హస్త కళల ఉత్పత్తుల అమ్మకాలపై ఆసక్తి చూపుతోంది. మరో ఆన్‌లైన్ వాణిజ్య సంస్థ ఫ్లిప్‌కార్ట్ కేవలం విక్రయాలకు పరిమితం కాకుండా కేటలాగ్స్ తయారీ, ప్యాకేజింగ్, కొరియర్ చేయడం తదితరాలపై ఉత్పత్తిదారులకు శిక్షణ ఇచ్చేందుకు ముందుకువచ్చింది.
 త్వరలో నూతన షోరూంలు
 అంతర్జాతీయంగా ఆన్‌లైన్ విక్రయాలతో పాటు రాష్ట్రంలో షోరూంల సంఖ్యను పెంచేందుకు రాష్ట్ర హస్త కళల అభివృద్ధి సంస్థ ప్రణాళికలు సిద్దం చేస్తోంది. ప్రస్తుతం 'లేపాక్షి' గా పిలుస్తున్న హస్త కళల అభివద్ధి సంస్థకు తెలంగాణలో ఎనిమిది విక్రయ షోరూంలు ఉన్నాయి. వరంగల్ మినహా మిగతా షోరూంలన్నీ హైదరాబాద్‌లోనే కేంద్రీకృత మయ్యాయి. ఈ షోరూంల ద్వారా ఏటా రూ.40 కోట్ల మేర హస్తకళల ఉత్పత్తుల లావాదేవీలు జరుగుతున్నాయి. కరీంనగర్, మెదక్ జిల్లా కేంద్రం సంగారెడ్డిలో త్వరలో నూతన షోరూంలు ప్రారంభం కానున్నాయి. యాదాద్రి, భద్రాచలం, హైటెక్స్‌తో పాటు ఇతర జిల్లాల్లోనూ షోరూంలు ఏర్పాటు చేయాలని హస్త కళల అభివృద్ధి సంస్థ ప్రణాళిక రూపొందించింది. అయితే సిబ్బంది కొరత మూలంగా షోరూంలకు బదులుగా ఫ్రాంఛైజీలు నెలకొల్పాలని తాజాగా నిర్ణయించింది.