సాక్షి, హైదరాబాద్‌/బంజారాహిల్స్‌: ఉమ్మడి ఏపీ రాష్ట్ర ప్రభుత్వ విశ్రాంత ప్రధాన కార్యదర్శి (సీఎస్‌) నరేంద్ర లూథర్‌ (89) మంగళవారం ఉదయం కన్నుమూశారు. కొంత కాలంగా అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న ఆయన.. బంజారాహిల్స్‌ కేర్‌ ఆస్పత్రిలో చికిత్స పొందుతూ తుది శ్వాస విడిచారు. ఆయనకు భార్య బింది, కుమార్తె సంధ్యా లూథర్, కొడుకు రాహుల్‌ లూథర్‌ ఉన్నారు. కవి, రచయిత, చరిత్రకారుడు, కాలమిస్టు, సొసైటీ ఫర్‌ సేవ్‌ రాక్‌ అధ్యక్షుడిగా ఆయన హైదరాబాద్‌ నగరంపై చెరగని ముద్ర వేశారు. 1932 మార్చి 23న పంజాబ్‌లోని హోషి యార్‌పూర్‌లో జన్మించిన ఆయన.. దేశ విభజనప్పుడు లాహోర్‌ నుంచి భారత దేశానికి తన కుటుంబంతో కలసి 14 ఏళ్ల వయసులో శరణార్థిగా వచ్చారు. ఐఏఎస్‌ అధికారిగా హైదరాబాద్‌లో పనిచేసే క్రమంలో నగర చరిత్ర, సంస్కృతి, ఉర్దూ భాషపై మమకారం పెంచుకున్నారు. హైదరాబాద్‌ మున్సిపల్‌ కార్పొరేషన్‌ ప్రత్యేకాధికారిగా, పరిశ్రమల శాఖ డైరెక్టర్‌గా సేవలందించారు. 1991లో ఉమ్మడి ఏపీ చీఫ్‌ సెక్రటరీగా పదవీ విరమణ చేశారు. హైదరాబాద్‌ చరిత్ర, సంస్కృతి, భౌగోళిక స్వరూపం వంటి అంశాలపై 15కు పైగా పుస్తకాలు రాశారు. ఆయన రాసిన ‘హైదరాబాద్‌–ఏ బయోగ్రఫీ’, లష్కర్‌–ది స్టోరీ ఆఫ్‌ సికింద్రాబాద్, ‘పోయెట్‌’, లవర్, బిల్డర్, మహ్మద్‌ అలీ కుతుబ్‌షా–ది ఫౌండర్‌ ఆఫ్‌ హైదరాబాద్‌ పుస్తకాలు ప్రాచుర్యాన్ని పొందాయి. హైదరాబాద్‌ శిలల విశిష్టతపై రా క్యుమెంటరీ పేరుతో డాక్యుమెంటరీ సైతం తీశారు. దేశ విభజన సమయంలో తన కుటుంబం ఎదుర్కొన్న పరిస్థితులు, లాహోర్‌ నుంచి పంజాబ్‌కు ప్రత్యేక రైలు ప్రయాణంలో ఎదురైన అనుభవాలతో ‘ది ఫ్యామిలీ సాగా’పేరు తో గతేడాది ఓ నవలను ప్రచురించారు. హైదరాబాద్‌లో శిలలను ధ్వంసం చేయడానికి వ్యతిరేకంగా ఆయన సొసైటీ ఫర్‌ సేవ్‌ రాక్స్‌ అధ్యక్షుడిగా పనిచేశారు. వీటితో పాటు ‘విట్‌ అండ్‌ విస్‌డమ్‌ సొసైటీ, యుద్దవీర్‌ ఫౌండేషన్‌ తదితర సంస్థల్లో కూడా కీలక పాత్ర పోషించారు. బంజారాహిల్స్‌లో 1977లో ఓ భారీ శిల చుట్టూ తన ఇంటి ని నిర్మించుకున్నారు. దానిని ధ్వంసం చేయడం కన్నా పరిరక్షించడానికే మక్కువ చూపారు. లూథర్‌ అంత్యక్రియలు జూబ్లీహిల్స్‌ మహా ప్రస్థానంలో కుటుంబ సభ్యులు, ఆత్మీయుల అశ్రునయనాల మధ్య నిర్వహించారు.  ప్రాణాలను సైతం లెక్క చేయకుండా విధులు గూడూరు డివిజన్‌ సబ్‌కలెక్టర్‌గా పని చేస్తున్న సమయం లో నెల్లూరు జిల్లాపై తుపాను విరుచుకుపడింది. నాయుడుపేట, సూళ్లూరుపేటల్లో రెండు రైళ్లు తుపానులో చిక్కుకుపోయాయి. జాతీయ రహదారిపై నడుములోతు నీళ్లు పారుతుండటంతో వాహనాలు ముందుకు వెళ్లని పరిస్థి తి. ఆ సమయంలో ప్రాణాలను సైతం లెక్కచేయకుండా నీళ్లలో ఈదుకుంటూ అవతలి ఒడ్డు చేరుకుని ప్రయాణికులకు ఆహారం, పునరావాస ఏర్పాట్లు చేశారు. సీఎం కేసీఆర్‌ సంతాపం నరేంద్ర లూథర్‌ మృతికి ముఖ్యమంత్రి కేసీఆర్‌ తీవ్ర సంతాపం వ్యక్తం చేశారు. పూర్వపు హైదరాబాద్‌ రాష్ట్రం, దాని పాలకుల చరిత్ర, సంస్కృతి పరిరక్షణకు ఆయన చేసిన సేవలను సీఎం గుర్తు చేసుకున్నారు. సేవ్‌ రాక్స్‌ సొసైటీ అధ్యక్షుడిగా హైదరాబాద్‌లోని సహజ శిలల పరిరక్షణకు ఉద్యమించారని, నిజాయితీపరుడైన అధికారిగా వివిధ హోదాల్లో పనిచేశారని పేర్కొన్నారు.   

నరుడి దృష్టి పడితే నల్లరాయి కూడా పగిలిపోతుందని ఓ నానుడి. కానీ మానవుడి కన్ను పడితే రాళ్లే కాదు.. కొండలు, గుట్టలు సైతం మాయమైపోతున్నాయి. భాగ్యనగరానికి రక్షణ వలయాలైన రాళ్లు కరిగిపోతున్నాయి. వేల ఏళ్ల చరిత్రకు సాక్ష్యాలుగా నిలిచిన కొండలు, గుట్టలు రాతిగుండె స్వార్థానికి తరిగిపోతున్నాయి. ఆకాశ హరŠామ్యల నిర్మాణంతో ఒకప్పుడు నగరానికే అందాలనిచ్చిన నిలివెత్తు కొండలు, ఒకదానిపై ఒకటి పేర్చినట్లుండే గుట్టలు, హ్యాంగింగ్‌ రాక్స్, చక్కటి ఆహ్లాదాన్ని, పర్యాటక అనుభూతిని పంచిపెట్టిన రాతి సంపద ఉనికిని కోల్పోతోంది. నగరంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో ఏర్పాటు చేసేందుకు ప్రతిపాదించిన రాక్‌ కారిడార్లు సైతం దశాబ్దాలుగా ఆచరణకు నోచుకోవడం లేదు. చెరువులు, అడవులు వంటి ప్రకృతి సంపదను బయోడైవర్సిటీలో భాగంగా గుర్తించిన ప్రభుత్వం.. కొండలు, గుట్టలను మాత్రం విస్మరించింది. దీంతో ఎక్కడికక్కడ గుట్టలను తొలగించి కాలనీలను నిర్మిస్తున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో నగరం చుట్టూ ఉన్న కొండలను, గుట్టలు, రాళ్లను కాపాడేందుకు, ప్రజల్లో అవగాహన కల్పించేందుకు ఉద్యమిస్తున్న ‘సేవ్‌రాక్‌ సొసైటీ’ ఈ ఆదివారం (2వ తేదీ) ‘రాక్‌రన్‌’ నిర్వహించేందుకు సన్నాహాలు చేపట్టింది. హైదరాబాద్‌ రన్నర్స్‌ గ్రూప్, పలు కాలనీల సంక్షేమ సంఘాలు, ప్రజలతో కలిసి ఈ కార్యక్రమం నిర్వహించనున్నారు.   కలగా మిగిలిన కారిడార్లు   నగరంలో వారసత్వ సంపద పరిరక్షణలో భాగంగా వందల ఏళ్ల నాటి కట్టడాలను గుర్తించినట్టుగానే ప్రకృతి సంపద పరిరక్షణలో భాగంగా వందలకొద్దీ గుట్టలను, కొండలను అధికారికంగా గుర్తించారు. హైటెక్‌సిటీ చుట్టూ ఉన్న అనేక ప్రాంతాలు ఒకప్పుడు కొండలు, గుట్టలతో అలరారేవి. రాయదుర్గం బొటానికల్‌ గార్డెన్, మల్కంచెరువు, బయోడైవర్సిటీ పార్కు, దుర్గం చెరువు, పీరం చెరువు, ఖాజాగూడ, శామీర్‌పేట్‌ చెరువు, శంషాబాద్‌ వంటి అనేక ప్రాంతాల్లో కొండలను, గుట్టలను అధికారికంగా గుర్తించారు. కానీ 2015 నాటికి వాటిలో చాలా వరకు డీనోటిఫై అయ్యాయని, అనేక చోట్ల గుట్టలను తొలగించి బహుళ అంతస్తుల భవనాలను  కట్టించారని సేవ్‌రాక్స్‌ సొసైటీ ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తోంది. పీరం చెరువు దగ్గర ఉన్న సంహితహిల్స్‌ ఆ ప్రాంతంలో ఒకప్పుడు ఎంతో అందంగా ఉండేవి. కానీ ఇప్పుడక్కడ గుట్టలను తొలగించి అపార్ట్‌మెంట్లు నిర్మించారు. అలాగే చిన్న అమీన్‌పూర్‌ చెరువును ఆనుకొని ఉన్న గుట్టలు కూడా కనుమరుగయ్యాయి. రాజేంద్రనగర్‌తో పాటు అనేక చోట్ల గుట్టలు, కొండలు కబ్జారాయుళ్ల హస్తగతమయ్యాయి. ‘మల్కం చెరువు నుంచి దుర్గం చెరువు వరకు, అక్కడి నుంచి ఖాజాగూడ వరకు ట్రయాంగిల్‌ కారిడార్‌ ఏర్పాటు చేయాలని ప్రతిపాదించారు. కానీ అమలుకు నోచుకోవడం లేదు’ అని సేవ్‌ రాక్స్‌ సొసైటీ ప్రతినిధి అమర్‌దీప్‌ చెప్పారు. దుర్గం చెరువు వద్ద రాక్‌కారిడార్‌ను ఏర్పాటు చేసి ఆ ప్రాంతాన్ని అతిపెద్ద పర్యాటక కేంద్రంగా అభివృద్ధి చేసే అంశం కూడా ప్రతిపాదనతోనే ఆగిపోయింది.   క్లైంబ్‌ స్పోర్ట్స్‌కు ఎంతో కష్టం ఎత్తయిన కొండలు, గుట్టలపై నిర్వహించే ట్రెక్కింగ్‌ పోటీల పట్ల పిల్లలు, యువతలో ఎంతో ఆసక్తి ఉంది. కానీ అలాంటి క్రీడలకు నగరంలో అవకాశం లేకుండాపోయింది. ‘ఒలింపిక్స్‌లో కూడా క్లైంబింగ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌ పోటీలు పెట్టారు. కానీ ఇలాంటి పోటీల్లో పాల్గొనేందుకు శిక్షణ పొందాలంటే నగరంలో సాధ్యం కాదు’ అని అమర్‌దీప్‌ పేర్కొన్నారు. మరోవైపు హైదరాబాద్‌ను భూకంపాల నుంచి రక్షించడంలో కొండలు, గుట్టలే ఎంతో కీలకమైనవని ఎన్‌జీఆర్‌ఐ గతంలోనే స్పష్టం చేసింది. కానీ నగరంలో మాత్రం లాంటి అడ్డు, అదుపు లేకుండా కొండలు, గుట్టల విధ్వంసం సాగిపోతోంది.   రేపు రాక్‌రన్‌ ఖాజాగూడ సమీపంలోని ఫకృద్దీన్‌ గుట్ట రక్షణ కోసం సేవ్‌రాక్స్‌ సొసైటీ పెద్ద ఎత్తున ఆన్‌లైన్‌ సంతకాల సేకరణ చేపట్టింది. ఈ క్రమంలో  ఈ నెల 2వ తేదీ ఆదివారం అక్కడికి సమీపంలోని మెహర్‌బాబా కేవ్స్‌ నుంచి గుట్ట వరకు రాక్‌ రన్‌ తలపెట్టినట్టు సంస్థ ప్రతినిధి పద్మిని పటేల్‌ తెలిపారు. ఉదయం 5 నుంచి 5.30  వరకు 5కే రన్, 10కే రన్, 16కే రన్, 32కే రన్‌ నిర్వహిస్తారు. 


  కథలంటే పిల్లలకి చెప్పే కథలనుకున్నారా? పెద్దలు కూడా వినాల్సిన కథలు.
  ఊ కొట్టి ఊరుకుంటే సరిపోయేవి కాదు జనంతో కలిసి జై కొట్టాల్సిన కథలు.
  కొండల్ని, గుట్టల్ని ఎలా కాపాడుకోవాలో చెప్పే కథలు, నీటిని,
  గాలిని కలుషితం చేయవద్దనే స్ఫూర్తిని నింపే కథలు...
 
  సంపుల్‌గా కాలుష్యం గురించి చెప్పేస్తే సరిపోతుందా? దానికీ ఒక కథారూపం ఇచ్చి వినిపిస్తే... దాని ప్రభావం కళ్లకు కడుతుంది. మనసు పర్యావరణానికి జై కొడుతుంది. ‘ఇప్పుడు ప్రతి అంశానికీ స్టోరీ టెల్లింగ్‌ను మేళవిస్తున్నారండీ. ఏ విషయమైనా కథలా చెబితేనే మనసులకు హత్తుకుంటుందనే ఆలోచనే దీనికి కారణం’ అన్నారు నగరానికి చెంది న ప్రసిద్ధ స్టోరీ టెల్లింగ్ ఆర్టిస్ట్ దీపాకిరణ్. ఇటీవలే బంజారాహిల్స్‌లోని లోటస్‌పాండ్‌లో ‘సేవ్ రాక్ సొసైటీ’ నిర్వహించిన స్టోరీ టెల్లింగ్ సెషన్ దీనికో ఉదాహరణ. ఈ కార్యక్రమంలో భాగంగా కొండరాళ్ల విశిష్టత, వాటిని కాపాడుకోవాల్సిన ఆవశ్యకత వంటివి కథలు కథలుగా వినిపించారు దీపాకిరణ్. ‘ఏ అంశానికి ఆ అంశంపై రీసెర్చ్ చేసి కథలు రాసుకుని, వాటిని వినసొంపుగా వినిపించడం నాకు ఎప్పటికప్పుడు ఒక ఛాలెంజ్‌గా మారుతోంది. ఏది ఏమైనా పిల్లలకు కథలు వినిపించడం ద్వారా వారిలో క్రియేటివ్ స్కిల్స్‌ను పెంచడంతో పాటు సమాజానికి ఉపయోగపడేలా నా కళ విస్తరిస్తున్నందుకు ఆనందంగా ఉంది’ అంటున్నారు దీపాకిరణ్. విన్నారు కదా. జై కొట్టండిక.