‘లో కాస్ట్‌ – జీరో వేస్ట్‌’ నినాదంతో ‘మినీ మైన్స్‌’ స్టార్టప్‌కు శ్రీకారం చుట్టారు అనుపమ్‌ కుమార్, అరవింద్‌ భరద్వాజ్‌. ఈ–వ్యర్థాల నుంచి లిథియం ఎక్స్‌ట్రాక్షన్‌ చేస్తూ  ఎలక్ట్రిక్‌ వెహికిల్‌(ఈవి) పరిశ్రమకు ఖర్చులు తగ్గిస్తున్నారు. దిగుమతులకు ప్రత్నామ్యాయంగా స్వావలంబనకు ప్రాధాన్యత ఇస్తూ విజనరీ ఫౌండర్స్‌గా పేరు తెచ్చుకున్నారు.. ఎలక్ట్రిక్‌ వెహికిల్స్‌ (ఈవీ)కి సంబంధించి అతి పెద్ద ఖర్చు లిథియం–అయాన్‌ బ్యాటరీ. మన దేశంలో లిథియం వోర్‌ తక్కువగా ఉంది. దీంతో దిగుమతులపై ఆధారపడాల్సిన పరిస్థితి. మరోవైపు చూస్తే ఎలక్ట్రిక్‌ వాహనాలు, మొబైల్‌ ఫోన్లు, లాప్‌టాప్‌ల బ్యాటరీలకు సంబంధించి ఈ–వ్యర్థాలు కొండలా పేరుకు పోయాయి. ఈ కొండల్లో నుంచి లిథియం వెలికి తీయగలిగితే నికెల్, కోబాల్టును సేకరించగలిగితే దిగుమతులపై అతిగా ఆధారపడాల్సిన అవసరం ఉండదు. బ్యాటరీల ఖర్చు తగ్గుతుంది. బెంగళూరు కేంద్రంగా అనుపమ్‌ కుమార్, అరవింద్‌ భరద్వాజ్‌లుప్రారంభించిన ‘మినీ మైన్స్‌’ మన దేశంలోని ఈ–వ్యర్థాల నుంచి లిథియం, నికెల్, కోబాల్ట్‌లను సేకరించి వాటిని బ్యాటరీ తయారీదారులకు విక్రయిస్తుంది. మైనింగ్‌ కంటే లీ–అయాన్‌ బ్యాటరీల నుండి భాగాలను వెలికితీయడం మంచి రాబడి  ఇస్తుంది. ఒక టన్ను లిథియం ఖనిజాన్ని తవ్విప్రాసెసింగ్‌ చేయడం వల్ల 2–3 కిలోల లిథియం లభిస్తుందని, ఒక టన్ను బ్యాటరీలను రీసైక్లింగ్‌ చేయడం వల్ల 20–30 కిలోల లిథియం లభిస్తుందని, నీటిని ఆదా చేస్తుందని, కార్బన్‌ డయాక్సైడ్‌ ఉద్గారాలను తగ్గిస్తుందని అంటున్నారు అనుపమ్, అరవింద్‌. ‘మన దేశంలోని స్పెంట్‌ బ్యాటరీల నుంచి 66 లక్షల ఎలక్ట్రిక్‌ వాహనాలకు సరిపడా లిథియం అయాన్, నికెల్, కోబాల్ట్‌లను వెలికితీయవచ్చు’ అంటున్నాడు అనుపమ్‌ కుమార్‌. మొబైల్‌ ఫోన్, బటన్‌ సెల్స్, ల్యాప్‌టాప్‌ బ్యాటరీల తయారీకి కూడా లి–అయాన్‌ను ఉపయోగిస్తారు. లిథియం కార్బోనేట్‌ను ఫార్మాస్యూటికల్‌ రంగంలో, గ్లాస్‌ మాన్యుఫాక్చరింగ్‌లో ఉపయోగిస్తారు. బిర్లా ఇనిస్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ టెక్నాలజీలో కెమికల్‌ ఇంజనీరింగ్‌ చేసిన అనుపమ్‌ కుమార్‌ బాబా ఆటోమిక్‌ రిసెర్చ్‌ సెంటర్‌లో కెరీర్‌ప్రారంభించాడు. అక్కడ రియాక్టర్‌ల వ్యర్థాల నుంచి యురేనియం, నికెల్‌లను వేరు చేసేవాడు. ‘లాగ్‌9 మెటరీయల్స్‌’లో అనపమ్, అరవింద్‌ భరద్వాజ్‌లకు పరిచయం జరిగింది. అక్కడ భరద్వాజ్‌ లిథియం–అయాన్‌ బ్యాటరీస్‌ డివిజన్‌ హెడ్‌గా ఉండేవాడు. వీరి మధ్య జరిగిన సంభాషణల్లో ‘యురేకా’ మూమెంట్‌ ఆవిష్కారం అయింది. అది ‘మినీ మైన్స్‌’ స్టార్టప్‌ అయింది. తమ పొదుపు మొత్తాలు 6.5 కోట్లతో కంపెనీప్రారంభించారు. మినీమైన్స్‌ టెక్నాలజీని నీతి ఆయోగ్‌ ధృవీకరించింది. ఆయిల్‌ ఇండియా లిమిటెడ్, ది యునైటెడ్‌ నేషన్స్‌ ఇండస్ట్రీయల్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ ఆర్గనైజేషన్‌లు గ్రాంట్‌ ఇచ్చాయి. ‘ఎలక్ట్రిక్‌ వెహికిల్స్‌ రంగం ఎన్నో సవాళ్లను ఎదుర్కొంటుంది. ఈ నేపథ్యంలో మినీ మైన్స్‌ విలువైన లోహాలను పునర్వినియోగ రూపంలో ఈవీ పరిశ్రమకు మేలు చేస్తుంది’ అంటున్నాడు ఆవాజ్‌ ఫౌండేషన్‌ కన్వీనర్‌ సుమైరా అబ్దులాలీ. కమాడిటీ సేల్స్, లైసెన్సింగ్‌/రాయల్టీ....మొదలైన వాటితో కంపెనీకి సంబంధించిన రెవెన్యూ మోడల్‌ను రూపొందించుకుంది మినీ మైన్స్‌. ‘ఈ–వ్యర్థాలను రీసైకిల్‌ చేయగలిగితే మన దేశం మరింత స్వావలంబన దిశగా పయనించడమే కాదు ఎలక్ట్రిక్‌ వాహన పరిశ్రమకు ఖర్చును తగ్గించవచ్చు అనుకున్నాం’ అంటాడు కంపెనీ సీయివో అనుపమ్‌ కుమార్‌. అతడి మాటలు వృథా పోలేదు అని చెప్పడానికి ‘మినీ మైన్స్‌’ సాధించిన విజయమే సాక్ష్యం. ఇవి చదవండి: Shambhavi Choudhary: అతి చిన్న వయసు దళిత అభ్యర్థి  

హైదరాబాద్, బిజినెస్‌ బ్యూరో: ఎలక్ట్రిక్‌ వాహన రంగంలో ఉన్న హైదరాబాద్‌ సంస్థ ఒలెక్ట్రా గ్రీన్‌టెక్‌ మరో భారీ ఆర్డర్‌ను చేజిక్కించుకుంది. మేఘా ఇంజనీరింగ్, ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్స్‌ (ఎంఈఐఎల్‌) అనుబంధ కంపెనీ అయిన ఒలెక్ట్రా తాజాగా 150 ఎలక్ట్రిక్‌ బస్‌ల సరఫరాకై కాంట్రాక్టు పొందింది. దీని విలువ సుమారు రూ.300 కోట్లు. 12 నెలల్లో ఈ బస్‌లను సరఫరా చేస్తారు. ఫేమ్‌–2 కింద 150 ఎలక్ట్రిక్‌ బస్‌లకై పుణే మహానగర్‌ పరివాహన్‌ మహామండల్‌ ఇటీవల నిర్వహించిన టెండర్లలో ఎంఈఐఎల్‌కు చెందిన మరో  అనుబంధ కంపెనీ ఈవీ ట్రాన్స్‌ లోయెస్ట్‌ బిడ్డర్‌గా నిలిచింది. ఈవీ ట్రాన్స్‌ ఈ బస్‌లను ఒలెక్ట్రా నుంచి కొనుగోలు చేసి.. పుణే మహానగర్‌ పరివాహన్‌ మహామండల్‌కు అద్దె ప్రాతిపదికన సరఫరా చేస్తుంది.   మొత్తం 900 బస్‌లు.. తాజా ఆర్డర్‌తో కలిపి దేశవ్యాప్తంగా వివిధ రోడ్డు రవాణా సంస్థలకు ఒలెక్ట్రా సరఫరా చేయనున్న ఎలక్ట్రిక్‌ బస్‌ల సంఖ్య 900లకుపైగా చేరుకుంది. పుణే మహానగర్‌ పరివాహన్‌ మహామండల్‌కు 12 మీటర్ల పొడవున్న బస్‌లను సరఫరా చేస్తారు. బస్‌లో 33 సీట్లు, ఒక వీల్‌ చైర్‌ ఏర్పాటు ఉంది. ఇందులోని లిథియం అయాన్‌ బ్యాటరీ ఒకసారి చార్జింగ్‌ చేస్తే ట్రాఫిక్‌నుబట్టి 200 కిలోమీటర్ల వరకు బస్‌ ప్రయాణిస్తుంది. కాంట్రాక్టు కాల పరిమితి 10–12 ఏళ్లు. ఈ కాలంలో బస్‌ల నిర్వహణ బాధ్యత సైతం ఈవీ ట్రాన్స్‌ చేపడుతుంది. ఇప్పటికే పుణే నగరంలో ఈవీ ట్రాన్స్‌ 150 ఎలక్ట్రిక్‌ బస్‌లను నిర్వహిస్తోందని ఒలెక్ట్రా గ్రీన్‌టెక్‌ సీఈవో, సీఎఫ్‌వో శరత్‌ చంద్ర బుధవారం తెలిపారు. కొత్త కాంట్రాక్టుతో ఈ సంఖ్య 300లకు చేరుకుందని, దేశంలో ఇదే అత్యధికమని అన్నారు.     


 హైదరాబాద్: తెలంగాణ ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన టీ హబ్ విధానాన్ని రాజ్యసభ ఎంపీ, టెక్రోక్రాట్ రాజీవ్ చంద్రశేఖర్ మెచ్చుకున్నారు. ఐటీ శాఖ మంత్రి కేటీఆర్ ను ఆయన శనివారం కలుసుకుని టీ హబ్ చేపట్టినందుకు అభినందించారు. ప్రభుత్వ సేవలలో టెక్నాలజీని మరింతగా వినియోగించుకోవాలని మంత్రిని కోరారు. తెలంగాణ ప్రభుత్వం సిటిజన్ సర్విసెస్ లో ప్రారంభించిన, ఈ-వాహన్ బీమా వంటి సేవలను మంత్రి కేటీఆర్, రాజ్యసభ సభ్యుడికి వివరించారు. హైదరాబాద్ లో జీహెచ్ఎంసీకి చీఫ్ ఇన్ఫర్మేషన్ ఆఫీసర్ ను నియమించనున్నట్లు కూడా మంత్రి తెలిపారు. ఈ విధానం ద్వారా పౌర సేవలను ప్రభావవంతంగా అందించేందుకు అవకాశం ఉందని కేటీఆర్ పేర్కొన్నారు.