లాక్‌డౌన్‌ నేపథ్యంలో వలస కార్మికుల దుఃస్థితిపై సంవత్సరం పైగా విచారించిన సుప్రీంకోర్టు జూన్‌ 28న తన తీర్పును వెలువరించింది. జాతీయ ఆహార పథకం కింద దేశంలో ఎక్కడినుంచైనా రేషన్‌ పొందడానికి వలసకార్మికులకు అనుమతించాలని, దీనికోసం ‘ఒకే దేశం, ఒకే రేషన్‌’ కార్డు పథకాన్ని అమలు చేయాలని కోర్టు ఆదేశించింది. కానీ 2021 మే 6 నాటికి ఈ పథకం కింద 50 వేలమంది మాత్రమే లబ్ధి పొందారని వార్తలు. పైగా వలస కార్మికులకు రేషన్‌ ఇవ్వడానికి చాలా చోట్ల తిరస్కరించారని కూడా తేలింది. ప్రభుత్వాలు ప్రకటిస్తున్న కార్మిక సంక్షేమ పథకాలన్నీ...అసంఘటిత కార్మికులకు మేలు చేయడంలో విఫలమవుతున్నాయి. దేశ సర్వోన్నత న్యాయస్థానం తన శక్తిని మొత్తంగా దీనిపై కేంద్రీకరిస్తే యావద్దేశం దానిగురించి ఘనంగా చెప్పుకుంటుంది. వలస కార్మికులకు ముష్టి అవసరం లేదు. వారు కోరుకుంటున్నదల్లా... సంఘటిత కార్మికుల్లాగే క్రమబద్ధమైన పని వాతావరణం, కాస్త ప్రాథమిక భద్రత మాత్రమే. వలస కార్మికుల కేసుగా అందరికీ తెలిసిన వ్యాజ్యంపై సుప్రీంకోర్టు తన తీర్పును తాజాగా వెలువరించింది. గతేడాది లాక్‌డౌన్‌ కాలంలో భారీవలసల సందర్భంగా వలస కార్మికుల దుఃస్థితిని సుప్రీంకోర్టు సుమోటోగా తీసుకుని విచారణ చేసింది. సెకండ్‌ వేవ్‌ సమయంలోనూ దీనిపై విచారణ కొనసాగింది. జూన్‌ 28న ఉన్నత న్యాయస్థానం 7 పాయింట్లతో 80 పేజీల తీర్పును ప్రకటించింది. వీటిలో అయిదు అంశాలు–వలస కార్మికుల ఆహార భద్రతకు హామీ ఇవ్వడానికి సంబంధించినవి.  వలస కార్మికులకు ఆహార భద్రతను మరింత బలోపేతం చేయడం కోసం కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు మరింత ఉదారంగా వ్యవహరించి రేషన్‌ కార్డు లేని వారికి కూడా ఆహారం అందించాలని, సబ్సిడీ ధాన్యం కేటాయింపును పెంచాలని కోర్టు తీర్పు ఆదేశించింది. జాతీయ ఆహార పథకం కింద దేశంలో ఎక్కడినుంచైనా రేషన్‌ పొందడానికి వలసకార్మికులకు అనుమతించాలని, దీనికోసం ఒకే దేశం, ఒకే రేషన్‌ కార్డు పథకాన్ని అమలు చేయాలని కోర్టు ఆదేశించింది. వీటిలో చివరి అంశానికి చాలా ప్రాధాన్యత ఉంది. ఇది సుదీర్ఘకాలంగా చేస్తూవస్తున్న డిమాండే. న్యాయస్థానం తన తీర్పును ప్రభుత్వ యంత్రాంగం ఎలా అమలుచేస్తుందనే అంశంపై నిశితంగా పర్యవేక్షించాలని ఎవరైనా కోరుకుంటారు. కాగా వన్‌ నేషన్, వన్‌ రేషన్‌ కార్డు అనే పథకాన్ని అమలు చేయడంపై కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల నుంచి న్యాయస్థానం హామీ తీసుకున్నట్లు కనిపిస్తోంది. గత సంవత్సరం కోవిడ్‌–19 ఫస్ట్‌ వేవ్‌ తర్వాత ఈ పథకాన్ని ఆర్భాటంగా ప్రారంభించారు. 2020 జూన్‌ 6న తన ప్రసంగంలో ప్రధాని నరేంద్రమోదీ ఈ అంశాన్ని ప్రస్తావించారు. అయితే గత సంవత్సర కాలంలో ఈ పథకం కింద చాలా కొద్ది మాత్రమే లబ్ధి పొందారని ప్రభుత్వ డేటానే చూపిస్తోంది. 2021 మే 6 నాటికి ఈ పథకంలో భాగంగా 50 వేలమంది మాత్రమే లబ్ధి పొందారని ఇంటెగ్రేటెడ్‌ మేనేజ్మెంట్‌ ఆఫ్‌ పబ్లిక్‌ డిస్ట్రిబ్యూషన్‌ సిస్టమ్‌ నివేదించింది. ఈ పథకం కింద వలస కార్మికులకు రేషన్‌ ఇవ్వడానికి దేశంలో పలుచోట్ల తిరస్కరించిన ఉదంతాలెన్నో ఉన్నాయని ఆ నివేదిక తెలిపింది. లబ్ధిదారులకు ఈ పథకాన్ని అమలు చేయడానికి ప్రభుత్వాలు ఎలాంటి ప్రయత్నాలూ చేయలేదు. వలస కార్మికుల నమోదు వీటన్నింటిని పక్కనబెట్టి చూస్తే, వలస కార్మికులకు ఆహార భద్రతపై హామీ ఇవ్వాలని కోర్టు ఇచ్చిన తీర్పు స్వాగతించదగినది. పైగా దాన్ని పూర్తి స్థాయిలో అమలు చేయవలసిన అవసరం ఉంది. అప్పుడు వలస కార్మికులు కాస్త ఎక్కువగానే కడుపు నింపుకుని సాధారణ పనులను నిర్వహించవచ్చు. ఇక తీర్పులోని చివరి రెండు అంశాలను ప్రాథమికంగా విమర్శించాల్సి ఉంది. ఈ రెండూ వలస కార్మికుల నమోదుకు సంబంధించినవి. ఇదే చాలా ముఖ్యమైనది.ఎలాంటి లక్ష్య బృందానికైనా ఈ పథకం లబ్ధి్ద కలిగించాలని ఎవరైనా భావిస్తే, ముందుగా ఈ లక్ష్య బృందంలోని అందరినీ గుర్తించాల్సి ఉంది. వలస కార్మికులు ఎంతమంది ఉన్నారు, ఏయే ప్రాంతాల్లో ఉన్నారు అనే అంశంపై ప్రభుత్వానికి ఎలాంటి అవగాహన లేనందునే ఫస్ట్‌ వేవ్‌ కాలంలో వలస కార్మికులు భారీ స్థాయిలో వలస పోయారు. అందుకే వలస కార్మికుల నమోదు అంశంపై న్యాయస్థానం తీర్పు అధికంగా దృష్టి సారించింది. న్యాయస్థానం తన తీర్పును ఎలా ప్రకటించినప్పటికీ, ప్రభుత్వాలూ, పౌర సమాజ సంస్థలూ, సంబంధిత పిటిషన్‌తో పాక్షికంగా సంబంధంలో ఉండి కోర్టుకు సహకరించిన న్యాయవాదులూ మొత్తంగా క్షేత్ర వాస్తవికతను పూర్తిగా పట్టించుకోలేదనే చెప్పాలి. దీన్ని పరిగణనలోకి తీసుకున్న న్యాయస్థానం.. తన తొలి తీర్పులో అసంఘటిత కార్మికుల గణన ప్రక్రియను ప్రారంభించడంలో కేంద్ర కార్మిక శాఖ విఫలమైందని దుయ్యబట్టింది. పైగా అసంఘటిత కార్మికుల జాతీయ డేటాబేస్‌(ఎన్‌డీయూడబ్ల్యూ)ని ఏర్పాటు చేయడానికి తుది గడువును కూడా నిర్ణయించింది.  తర్వాత అంతర్రాష్ట్ర వలస కార్మికుల చట్టం (ఐఎస్‌ఎమ్‌డబ్ల్యూ యాక్ట్‌)ని పూర్తి స్థాయిలో అమలు చేయాలని కోర్టు ఆదేశించింది. అంతర్రాష్ట్ర వలస కార్మికుల చట్టాన్ని సంపూర్ణంగా అమలు చేసినట్లయితే, అసంఘటిత కార్మికుల జాతీయ డేటాబేస్‌ రూపంలో ప్రత్యేక నమోదు ప్రక్రియ అవసరమే ఉండదు. అసంఘటిత కార్మికుల నమోదు ప్రక్రియకు సంబంధించిన గత చరిత్రను న్యాయస్థానం ఎత్తి చూపలేదు. ప్రస్తుత అధికారంలో ఉన్న కేంద్ర ప్రభుత్వం తన తొలి అయిదేళ్ల పాలనలో శ్రమయేవ జయతే పేరిట అసంఘటిత కార్మికులను భారీ స్థాయిలో నమోదు చేసే ప్రక్రియను ప్రారంభించింది. అసంఘటిత కార్మికులందరి సంఖ్యను గుర్తించి వారికి స్మార్ట్‌ కార్డులు జారీ చేయడమే దీని లక్ష్యం. అయితే ఈ పథకం వెనుకపట్టు పట్టడానికి ముందు కొంతమందికి కార్డులు జారీ చేశారు. కార్మికుల నమోదు నత్తనడకన సాగుతున్న నిర్మాణ కార్మికుల బోర్డుల నమోదు చరిత్రను కోర్టు పరిశీలించాల్సి ఉంది. అన్ని కార్మిక చట్టాలు ఆయా పనిస్థలాల్లో కార్మికుల పేర్లు నమోదు చేయాలని కోరుతున్నాయి. అయినప్పటికీ ఈ చట్టాల పరిధిలోనే పనికోసం ఒక చోటి నుంచి మరో చోటికి తరలి వెళ్లిపోయే వలస కార్మికులను నమోదు చేయడం జరగలేదు.  సంక్షేమ పథకాల అమలు లోపం 1948 ఫ్యాక్టరీల చట్టం ద్వారా నిర్వహిస్తున్న పరిశ్రమలలో అనేకమంది వలస కార్మికులను గణనీయంగా నియమించుకున్నారు. ఈ శక్తిమంతమైన చట్టాన్ని పారిశ్రామిక భద్రత, ఆరోగ్య డైరెక్టరేట్‌ అమలు చేస్తోంది. కానీ వాస్తవానికి ఈ చట్టం కింద చాలా కొద్దిమంది కార్మికుల పేర్లను మాత్రమే నమోదు చేసింది. గుజరాత్‌లోని సూరత్‌ నగరం వేలాది మరమగ్గాలతో కూడిన అతిపెద్ద వస్త్రపరిశ్రమ కేంద్రాల్లో ఒకటి. ఇక్కడి పనిచేసేవారిలో మెజారిటీ ఒడిశా నుంచి వచ్చిన వలస కార్మికులే. కానీ ఈ నగరంలో ఉన్న పరిశ్రమ యూనిట్ల సంఖ్య ఎంత అని ఎవరైనా డైరెక్టరేట్‌ని అడిగితే సమాధానం శూన్యమే. నగరంలో ఎన్ని మరమగ్గాలు ఉన్నాయి అని తెలిపే కనీస డేటా కూడా దీనివద్ద లేదు. కోర్టు ఈ మొత్తం వ్యవహారంపై మరింత కఠినంగా వ్యవహరించాల్సిన అవసరం ఉంది. కార్మికుల సంక్షేమం కోసం ప్రభుత్వం ప్రకటించిన అనేక సంక్షేమ పథకాలను కోర్టు తన తీర్పులో ప్రస్తావించింది. ఈ సంక్షేమ పథకాల ప్రయోజనాలను అందుకోవడానికి అనేకమంది కార్మికులు వేచి చూస్తున్నారని తీర్పులోని 70వ పేజీలో న్యాయస్థానం పేర్కొంది. కానీ, ఇవన్నీ కూడా గుర్తింపులేని అసంఘటిత కార్మికులకు మేలు చేయడంలో విఫలమవుతున్నాయి. అందుకే వివిధ రాష్ట్రాల్లో ఉనికిలో ఉన్న అసంఖ్యాక కార్మిక సంక్షేమ పథకాల సంఖ్యను కుదించి ఒక నమూనా స్కీమ్‌ను రూపొందించాలని సుప్రీంకోర్టు కేంద్ర ప్రభుత్వాన్ని కోరింది.వాస్తవానికి గుజరాత్‌ ప్రభుత్వం ప్రకటించినట్లుగా అసంఘటిత రంగ కార్మికులకు 20 పథకాలు అవసరం లేదు. వారికి ప్రాథమిక భద్రత, పీఎఫ్, ఇన్సూరెన్స్, గ్రాట్యుటీ వంటివి అవసరం. వీటిని పక్కనబెట్టి వివిధ బోర్డులలో కార్మికుల పేర్లను నమోదు చేసి వివిధ పథకాలను కేటాయించినా అవన్నీ ఆచరణలో విఫలమవుతాయి. దేశంలోని వలస కార్మికులకు ముష్టి అవసరం లేదు. వారు కోరుకుంటున్నదల్లా.. కార్మిక చట్టాలు అందించే క్రమబద్ధమైన పని వాతావరణం, ప్రాథమిక భద్రత మాత్రమే. సుప్రీంకోర్ట్‌  తన శక్తిని దీనిపై కేంద్రీకరిస్తే దేశం దేశమే దానిగురించి ఘనంగా చెప్పుకుంటుంది. సుధీర్‌ కటియార్‌  ‘సెంటర్‌ ఫర్‌ లేబర్‌ రీసెర్చ్‌ అండ్‌ యాక్షన్‌’ సభ్యులు. (‘ది వైర్‌’ సౌజన్యంతో)


 వలస పాలకులపై పోరాడటంలో, ప్రకృతి వనరుల్లో, జన సంపదలో ఎన్నో సారూ ప్యతలున్న భారత్-ఆఫ్రికా దేశాల మధ్య సాన్నిహిత్యాన్ని మరింత పెంచే శిఖరాగ్ర సదస్సుకు నేటినుంచి మూడు రోజులపాటు న్యూఢిల్లీ వేదిక కాబోతున్నది. శతాబ్దా లుగా ఆఫ్రికా దేశాలతో మన దేశానికి సాంస్కృతిక, వాణిజ్య సంబంధాలున్నాయి. అక్కడ వివిధ రంగాల్లో పనిచేస్తున్న భారతీయులు దాదాపు 27 లక్షలమంది. మన దేశంతో పోలిస్తే విస్తీర్ణంలో పది రెట్లు ఎక్కువగా...ఇంచుమించు మన జనాభాతో సమానంగా(జన సంఖ్య 110 కోట్లు) ఉండే ఆఫ్రికా దేశాలతో వాణిజ్య బంధానికి పదును పెట్టేందుకు 2008లో తొలి భారత్-ఆఫ్రికా ఫోరం శిఖరాగ్ర సమ్మేళనం జరి గింది. 2011లో ఇథియోపియా రాజధాని ఆడిస్ అబాబాలో తదుపరి శిఖరాగ్ర సదస్సు జరిగింది. వాస్తవానికి మూడో సదస్సు నిరుడు డిసెంబర్‌లో నిర్వహించాలని భావించారు. అయితే ఆ సమయంలో ఆఫ్రికా ఖండాన్ని ఎబోలా మహమ్మారి పట్టి పీడిస్తుండటంతో...దాదాపు అన్ని దేశాలూ దాని నిర్మూలనపై దృష్టి పెట్టడంతో ఆ సదస్సును వాయిదా వేయక తప్పలేదు.
  
   ఆఫ్రికా దేశాలతో బహుళ రంగాల్లో చేయీ చేయీ కలిపి నడిచేందుకు అంతర్జా తీయంగా భారత్-ఆఫ్రికా ఫోరం తరహాలోనే మరో మూడు పని చేస్తున్నాయి. అవి-యూరప్ దేశాలతో కూడిన ఈయూ-ఆఫ్రికా సమ్మేళనం, అమెరికా-ఆఫ్రికా సమ్మేళనం, చైనా-ఆఫ్రికా సహకార ఫోరం(ఎఫ్‌ఓసీఏసీ). ఈ మూడింటిలోనూ ఎఫ్‌ఓసీఏసీ మిగిలినవాటికన్నా చాలా ముందు ఆవిర్భవించడమే కాదు...విస్తృతిరీ త్యా కూడా చాలా పెద్దది. చైనా నాయకులకుండే ముందు చూపు అలాంటిది. వారు 2000 సంవత్సరంలోనే ఎఫ్‌ఓసీఏసీని ఏర్పాటు చేసి ఆఫ్రికా ఖండంలోని దాదాపు 46 దేశాలతో వాణిజ్య బంధాన్ని బలోపేతం చేసుకున్నారు.
 
 అక్కడి మౌలిక సదుపా యాల రంగంలో భారీగా పెట్టుబడులు పెట్టారు. శాస్త్ర, సాంకేతిక రంగాల్లో సహకా రం అందజేశారు. 2006 నాటికి 500 కోట్ల డాలర్లుండే చైనా ఆర్థిక సాయం ఇప్పుడు 2,000 కోట్ల డాలర్లకు చేరుకుంది. ఇదికాక రైల్వే లైన్లు, ఓడరేవులు, జాతీయ రహ దార్ల నిర్మాణాల్లో ఆ దేశం పాలుపంచుకుంటోంది. చైనా రైల్వే నిర్మాణ సంస్థ నిరు డు నైజీరియాలో 1,200 కోట్ల డాలర్ల ప్రాజెక్టును చేజిక్కించుకుంది.
  
  ఆఫ్రికా ఖండమంతా దాదాపుగా చైనా వేళ్లూనుకున్నాక 2008లో యూపీఏ ప్రభుత్వ హయాంలో భారత్-ఆఫ్రికా ఫోరం ఆవిర్భవించింది. దీని ఫలితం ప్రోత్సాహకరంగానే ఉన్నా...2011లో రెండో సదస్సు కూడా జరిగినా సంబంధాలు ఎదగవలసినంతగా ఎదగలేదు. ప్రస్తుతం 41 దేశాల్లో 137 ప్రాజెక్టుల ద్వారా మన దేశ పెట్టుబడుల విలువ 750 కోట్ల డాలర్లు మాత్రమే. యూపీఏ సర్కారు హయాం లో మన విదేశాంగ విధానంలో ఏర్పడిన జడత్వమే ఇందుకు కారణం అనుకో వచ్చు.
 
 1,300 కోట్ల డాలర్లతో ఈయూ...ఎంతో ఆలస్యంగా నిరుడు ప్రవేశించినా 900 కోట్ల డాలర్ల పెట్టుబడులతో అమెరికా వరసగా ద్వితీయ, తృతీయ స్థానాల్లో ఉన్నాయి. వచ్చే డిసెంబర్‌లో దక్షిణాఫ్రికాలోని జోహన్నెస్‌బర్గ్‌లో చైనా నేతృత్వం లోని ఎఫ్‌ఓసీఏసీ సమావేశాలు జరగబోతున్న ప్రస్తుత తరుణంలో భారత్-ఆఫ్రికా ఫోరం సమ్మేళనానికి కీలక ప్రాధాన్యత ఉంది. ఎన్‌డీఏ ప్రభుత్వం ఏర్పడ్డాక మన విదేశాంగ విధానానికి చురుకుదనం వచ్చింది. ఇరుగు పొరుగు దేశాలతో, సుదూర తీరాల్లోని దేశాలతో సంబంధాలను పటిష్టం చేసుకోవడంలో, మన ప్రయోజనా లను విస్తృతం చేయడంలో ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ చొరవతో వ్యవహరించారు. కానీ, ఆఫ్రికా దేశాలపై మాత్రం ఇంతవరకూ సరిగా దృష్టి సారించలేదు.
 
 అయితే ఈ విషయంలో దీటైన వ్యూహంతో ముందుకెళ్లదల్చుకున్న సంకేతాలు కనబడుతు న్నాయి. గతంలో వలె కాకుండా ఈసారి ఆఫ్రికా ఖండంలోని మొత్తం 54 దేశాల అధినేతలనూ ఈ శిఖరాగ్ర సమ్మేళనానికి ఆహ్వానించడమే ఇందుకొక ఉదాహరణ. గతంలో జరిగిన రెండు సదస్సులకూ ఆఫ్రికా యూనియన్ ఎంపిక చేసిన 15 దేశాల అధినేతలను మాత్రమే ఆహ్వానించారని గుర్తు చేసుకుంటే ఈ మార్పుకున్న ప్రాధాన్యత తెలుస్తుంది. ఆహ్వానించిన 54 దేశాల అధినేతల్లో కనీసం 40మంది తమ తమ ప్రతినిధి బృందాలతో పాల్గొంటారని అంచనా వేస్తున్నారు. ఆ రకంగా చూస్తే ఇది మన దేశంలో జరిగే అతి పెద్ద అంతర్జాతీయ సమ్మేళనం అవుతుంది.
  
  న్యూఢిల్లీ శిఖరాగ్ర సమ్మేళనానికి  అనుకూలించే పరిణామాలు చాలా ఉన్నాయి. ఆఫ్రికా దేశాల్లో పెట్టుబడులు పెట్టడంలో చైనాది పైచేయిగా ఉండొచ్చుగానీ...దాని తీరుతెన్నులపై ఆయా దేశాల్లో బోలెడంత అసంతృప్తి ఉంది. భారీ భవంతుల నిర్మాణ పనుల్ని చైనాకు అప్పజెప్పిన బోట్స్‌వానా ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలే ఇందుకు ఉదాహరణ. వాటిల్లో ఏ ప్రాజెక్టూ సకాలంలో పూర్తికాక ఆ దేశం అవస్థలు పడింది. వివిధ దేశాల్లో మొత్తంగా చైనాకు చెందిన 2,500 కంపెనీలు వివిధ ప్రాజెక్టుల్లో పాలుపంచుకుంటున్నాయి. వీటిల్లో స్థానికులకు కాక చైనీయులకే ఉపాధి అవకాశాలు ఎక్కువ లభిస్తున్నాయని ఆఫ్రికా దేశాలు కినుకవహిస్తున్నాయి. భారత్ బరిలో ఉంటే...తమకు ప్రత్యామ్నాయాలున్నాయని చెప్పినట్టవుతుందని అవి అభిప్రాయపడుతున్నాయి.
  
  అపారమైన ప్రకృతి వనరులున్నా ఆఫ్రికా దేశాలు ఇప్పటికీ పేదరికంతో, నిరుద్యోగితతో, ఆర్థిక ఇబ్బందులతో సతమతమవుతున్నాయి. చీకటి ఖండమన్న పేరును పోగొట్టుకోలేకపోతున్నాయి. అక్కడున్న ఇంధన వనరులు మన దేశ అవసరాలకు ఎంతగానో తోడ్పడతాయి. అలాగే మనవద్ద ఉన్న వివిధ రంగాలకు సంబంధించిన టెక్నాలజీ, నైపుణ్యత, విద్య, వైద్యం, ఐటీ వంటివి ఆఫ్రికాకు ఉపయోగపడతాయి. నిర్దిష్ట లక్ష్యాలను నిర్దేశించుకుని, వాటి సాధనకు అనుసరిస్తున్న విధానాల్లో ఎప్పటికప్పుడు సవరణలు చేసుకుంటూ విజయం సాధిస్తున్న చైనాను ఆదర్శంగా తీసుకుంటే మన దేశం కూడా ఆఫ్రికాలో ముందడుగు వేస్తుంది. అది మన పలుకుబడి విస్తరణకూ, అంతర్జాతీయ వేదికల్లో భారత్‌కు మద్దతు పెరగడానికి దోహదపడుతుంది.