న్యూఢిల్లీ: దేశంలో 39 శాతం మంది గడిచిన మూడేళ్లలో ఆర్థిక మోసాల బారిన పడినట్టు లోకల్‌ సర్కిల్స్‌ నిర్వహించిన సర్వేలో తెలిసింది. అంటే ప్రతి పది మందిలో నలుగురు మోసపోయినట్టు తెలుస్తోంది. ఇలా మోసపోయిన వారిలో కేవలం 24 శాతం మందికే తిరిగి ఆ మొత్తం చేరింది. సర్వే వివరాలను లోకల్‌ సర్కిల్స్‌ విడుదల చేసింది. ► 23 శాతం మంది క్రెడిట్‌ లేదా డెబిట్‌ కార్డు మోసాలను ఎదుర్కొన్నట్టు తెలిపారు. ► 13 శాతం మంది కొనుగోళ్లు, అమ్మకాలు, ప్రకటనల వెబ్‌సైట్ల ద్వారా మోసపోయారు. ► 10 శాతం మంది వెబ్‌సైట్లలో కొనుగోళ్లకు డబ్బులు చెల్లించినా, అవి డెలివరీ చేయలేదు.   ► 10 శాతం మంది ఏటీఎం మోసాల బారిన పడగా, 10 శాతం మంది బ్యాంకు మోసాలు, 16 శాతం మంది ఇతర మోసాల బారిన పడినట్టు తెలిసింది. ► దేశవ్యాప్తంగా 331 జిల్లాల్లో 32,000 మంది అభిప్రాయాలను సర్వేలో భాగంగా తెలుసుకున్నారు. 66 శాతం పురుషులు కాగా, 34 శాతం మంది మహిళలు ఉన్నారు. ► మోసపోయిన మొత్తం తిరిగి తాము వెనక్కి పొందామని 24 శాతం మంది తెలిపారు. 70 శాతం మంది తమ ఫిర్యాదులకు ఇంత వరకు పరిష్కారం లభించలేదని చెప్పారు. ► సంబంధిత ప్లాట్‌ఫామ్‌లో ఫిర్యాదు చేయడం ద్వారా 18%మంది మోసపోయిన మొత్తాన్ని వెనక్కి పొందగా, 6 శాతం మంది అధికార యంత్రాంగానికి ఫిర్యాదు చేయడం ద్వారా మోసపోయిన మొత్తాన్ని రాబట్టుకున్నారు. ► 41 శాతం మంది తమ ఫిర్యాదు అపరిష్కృతంగా ఉందని చెప్పగా, 17 శాతం మంది ఎలాంటి పురోగతి లేదని తెలిపారు. ఇక 12 శాతం మంది ఫిర్యాదు చేయకూడదనే నిర్ణయం తీసుకోగా, 6 శాతం మంది ఏమీ చెప్పలేదు. ► సర్వేలో పాల్గొన్న 30% కుటుంబాల్లో కనీసం ఒక సభ్యుడు మోసపోగా, 9 శాతం కుటుంబాల్లో ఒకరికి మించి బాధితులుగా మారారు.   ► 57 శాతం మంది ఆర్థిక మోసాల నుంచి తప్పించుకున్నామని తెలిపారు. ► కాస్త ఊరటనిచ్చే విషయం ఏమిటంటే 2022లో మోసపోయిన, తిరిగి వెనక్కి పొందిన వారు 17 శాతంగా ఉంటే, 2023లో ఇలా వెనక్కి పొందిన వారి శాతం 24 శాతానికి చేరింది.

సాంకేతిక పరిజ్ఞానం రోజు రోజుకి భాగా విస్తరించడంతో అన్ని రంగాల‌లో విస్తృత‌‌మైన మార్పులు తీసుకొచ్చింది. నగదు చెల్లింపుల విషయంలో కూడా అనేక మార్పులు చోటు చేసుకున్నాయి. అయితే కోవిడ్‌-19, లాక్‌డౌన్ కార‌ణంగా క్రెడిట్‌/డెబిట్ కార్డు, యూపీఐ, డిజిట‌ల్ చెల్లింపుల వినియోగం భారీగా పెరిగింది. ప్రతి చిన్న వస్తువు కొనడానికి ఆన్‌లైన్‌లో ఆర్డర్ చేస్తున్నాం. దీంతో ప్రతి రోజు లావాదేవీలు చేసే వారి సంఖ్య రోజు రోజుకి పెరిగి పోతుంది. అదే స్థాయిలో సైబ‌ర్ నేరాలు కూడా పెరిగి పోతున్నాయి. ఇటువంటి సైబర్ నేరగాళ్ల భారిన ప‌డ‌కండా సౌక‌ర్య‌వంతంగా, సుర‌క్షితంగా చెల్లింపులు చేసేంద‌కు కొన్ని జాగ్ర‌త్త‌లు తీసుకోవ‌డం అవ‌స‌రం. కార్డు వివరాలను సేవ్ చేయకండి మీరు ఆన్‌లైన్‌లో కొనుగోళ్లు చేసేటప్పుడు మీ డెబిట్/క్రెడిట్ కార్డ్ వివరాలు సేవ్ చేయకుండా చూసుకోవడం మంచిది. మనలో చాలా మంది ఆన్‌లైన్‌లో త్వరగా చెల్లింపులు చేయడానికి వారి వివరాలను సేవ్ చేస్తారు. అయితే, ఇలా చేయడం వల్ల మీ ఆన్‌లైన్ కొనుగోలు పూర్తైన తర్వాత మీ కార్డు సమాచారం దొంగిలించే అవకాశం ఎక్కువ. అందుకని, మీ ఆన్‌లైన్ కొనుగోలు తర్వాత కార్డు వివరాలు సేవ్ చేయకపోవడం లేదా క్లియర్ చేయడం మంచిది. లావాదేవీల కోసం ప్రైవేట్ విండో వాడండి డిజిటల్ చెల్లింపులు చేసేటప్పుడు మిమ్మల్ని మీరు రక్షించుకోవడానికి అత్యంత ముఖ్యమైనది అనుమానాస్పద యాప్‌లు, వెబ్‌సైట్‌ల‌ను వాడకపోవడం. యాప్ స్టోర్‌లో అందుబాటులో ఉన్న విశ్వసనీయ అధికారిక యాప్‌ల‌ను మాత్ర‌మే ఉప‌యోగించ‌డం మంచిది. అలాగే, ప్రైవేట్‌/వ‌ర్చువ‌ల్ బ్రౌజ‌ర్‌లను, HTTPS://తో ప్రారంభ‌మ‌య్యే సుర‌క్షిత క‌న‌క్ష‌న్ల‌ను ఎంచుకుని మ‌రింత భ‌ద్రంగా ఆర్థిక లావాదేవీల‌ను నిర్వ‌హించుకోవ‌చ్చు. ఆన్‌లైన్‌ లావాదేవీల కోసం ప్రైవేట్ విండో వాడటం మంచిది. దీనివల్ల మీ కార్డు వివరాలు సేవ్ కావు. పాస్‌వర్డ్‌లు షేర్ చేయవద్దు మీ ఇంటర్నెట్ బ్యాంకింగ్ ఖాతాల పాస్‌వర్డ్‌లు ఎల్లప్పుడూ బలంగా ఉంచేలా చూసుకోవడం మంచిది. పాస్‌వర్డ్‌లను ఎవరితోనూ షేర్ చేసుకోకపోవడం, సైబర్ దాడులకు గురికాకుండా ఉండటానికి క్రమం తప్పకుండా పాస్‌వర్డ్‌లు మార్చుతూ ఉండాలి. అలాగే, మీ పాస్‌వర్డ్‌లు లేదా ఎటిఎం పిన్ వంటి వివరాలను ఎవరైనా ఫోన్ చేసి అడిగితే మీ బ్యాంకుకు తెలియజేయండి. ఒన్‌-టైమ్‌-పాస్‌వ‌ర్డ్‌(ఓటీపీ) సేవ‌ల‌ను ఉప‌యోగించుకోవ‌డం ద్వారా మ‌రింత భ‌ద్రంగా లావాదేవీలు నిర్వ‌హించుకోవ‌చ్చు.  పేవ‌రల్డ్ సీఈఓ ప్ర‌వీణ్ దాబాయ్ మాట్లాడుతూ - "సుర‌క్షిత‌మైన లావాదేవీల కోసం విశ్వ‌నీయ వెబ్‌సైట్‌ల‌లో మాత్ర‌మే డెబిట్‌/  క్రెడిట్ కార్డుల‌ను ఉప‌యోగించాలని, ఓటీపీని ఎవ‌రితోనూ పంచుకోకూడ‌దని, వెర్చువ‌ల్ కీ బోర్డును మాత్ర‌మే ఉప‌యోగించాల‌ని, వెబ్‌సైట్ నుంచి త‌ప్ప‌నిస‌రిగా లాగ‌వుట్‌ అవ్వాలి" అని  తెలిపారు.  పబ్లిక్ కంప్యూటర్లు/వై-ఫై నెట్‌వర్క్‌లు వాడొద్దు ఆన్‌లైన్ లావాదేవీలు చేసేటప్పుడు సైబర్ దాడులు, దొంగతనం, ఇతర మోసపూరిత కార్యకలాపాలు జరిగే అవకాశం ఎక్కువ. కావున పబ్లిక్ పరికరాలు లేదా వై-ఫై నెట్‌వర్క్‌లను ఉపయోగించకుండా ఉండడం మంచిది. అలాగే ధృవీకరించబడిన వెబ్‌సైట్‌లను మాత్రమే ఉపయోగించడం కూడా ముఖ్యం. విశ్వసనీయ వెబ్‌సైట్‌లు ఆన్‌లైన్ చెల్లింపు లావాదేవీలకు ఎక్కువ రక్షణను అందిస్తాయి. మోస‌పూరిత యాప్‌లతో జాగ్ర‌త్త.. యాప్ స్టోర్, ప్లే స్టోర్‌లో కూడా చాలా నకిలీ యాప్‌లు ఉన్నాయి. వీటిని నెగటివ్ రివ్యూలు, తక్కువ సంఖ్యలో డౌన్‌లోడ్‌లు, 'ధృవీకరించబడిన' బ్యాడ్జ్ లేకపోవడం ద్వారా గుర్తించవచ్చు. మీరు మీ స్మార్ట్‌ఫోన్‌లో యాప్‌లు డౌన్‌లోడ్ చేసేటప్పుడు ఇది యాప్ స్టోర్ లేదా ప్లే స్టోర్‌లో దృవీకరించబడిందా లేదా అని నిర్ధారించుకోండి. మొబైల్ బ్యాంకింగ్, మొబైల్ వాలెట్ యాప్‌ల‌కు కూడా చట్టబద్ధత‌ ఉండాలి. యాప్‌ల‌ను ఇస్టాల్ చేసేప్పుడు కెమెరా, ఫోన్ బుక్‌, ఎస్ఎమ్ఎస్ మొద‌లైన వాటికి అనుమ‌తి నిరాక‌రించడం మంచిదని నిపుణులు పేర్కొంటున్నారు. చదవండి: కొత్త ఇళ్లు కొనే వారికి ఎస్‌బీఐ షాక్!

సాక్షి, సిటీబ్యూరో: వారు ముగ్గురు బిహార్‌ యువకులు. పదో తరగతి వరకు చదివిన వారు ప్లంబర్లుగా పని చేసేవారు. బతుకుదెరువు నిమి త్తం నగరానికి వలసవచ్చిన వీరు యూట్యూబ్‌ వీడియోల ద్వారా ఓటీపీ నంబర్లు లేకుండానే ఆన్‌లైన్‌ షాపింగ్‌ చేసే వెసులుబాటు ఉన్న ఈ–కామర్స్‌ సైట్లపై అధ్యయనం చేశారు.డెబిట్‌ కార్డు నంబర్‌లు, పిన్‌ నంబర్లు, సీవీవీ తెలిస్తే చాలు కార్డు కాలపరిమితి చెప్పే ఆన్‌లైన్‌ అప్లికేషన్లపై పట్టు సాధించారు. ఏటీఎంలలో డబ్బులు డ్రా చేసేందుకు వచ్చినట్లుగా నటిస్తూ ముందున్న ఖాతాదారులు నగదు డ్రా చేస్తున్న సమయంలో కార్డు వివరాలను సోల్డర్‌ సర్ఫింగ్‌ ద్వారా తెలుసుకుని ఆన్‌లైన్‌ షాపింగ్‌ చేసేవారు. ఇలా దాదాపు 200 మంది నుంచి దాదాపు రూ.15లక్షలకు పైగా కాజేసిన ఈ మిత్ర త్రయాన్ని సైబరాబాద్‌ సైబర్‌ క్రైమ్‌ పోలీసులు సోమవారం అరెస్టు చేశారు. వీరి నుంచి  18 సెల్‌ఫోన్లు, ఐదు సిమ్‌కార్డులు, రూ.1,10,000 నగదు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. క్రైమ్స్‌ డీసీపీ జానకీ షర్మిలా, సైబర్‌ క్రైమ్‌ ఏసీపీ శ్రీనివాస్, ఇన్‌స్పెక్టర్‌ శ్రీనివాస్‌లతో కలిసి పోలీసు కమిషనర్‌ వీసీ సజ్జనార్‌ సోమవారం వివరాలు వెల్లడించారు. బాధితుల డబ్బుతోనే విమానయానం... బిహార్‌ రాష్ట్రం గోపాల్‌గంజ్‌ జిల్లా, బంతారియా–జగదీశ్‌ గ్రామానికి చెందిన మనీష్‌ కుమార్‌ తొమ్మిదో తరగతి చదివాడు. ఆన్‌లైన్‌పై పట్టు సాధించిన అతను అదే గ్రామానికి చెందిన స్నేహితుడు వినోద్‌ కుమార్, సెమర్‌ గ్రామానికి చెందిన మంజేష్‌ కుమార్‌తో కలిసి ఫిబ్రవరిలో బతుకు దెరువు కోసం షాద్‌నగర్‌కు వలస వచ్చి ఓ ప్రైవేట్‌ పైపులైన్‌ కంపెనీలో ప్లంబర్లుగా చేరారు. జీతం చాలకపోవడంతో మనీష్‌ కుమార్‌ సులభంగా డబ్బు సంపాదించాలన్న ఉద్దేశంతో ఆన్‌లైన్‌ మోసాలను ఎంచుకున్నాడు. ఈ నేపథ్యంలో షాద్‌నగర్‌లోని ఏటీఎం కేంద్రాలకు వెళ్లి డబ్బులు చేసేవారిలా నటిస్తూ ముందున్న వారి కార్డు వివరాలు సేకరించేవారు. అనంతరం బ్యాంక్‌ కస్టమర్‌ కేర్‌ సెంటర్‌కు ఫోన్‌ చేసి ఖాతాదారునిగా చెప్పుకుని ఖాతాలో నగదు వివరాలు తెలుసుకునేవారు. అనంతరం ‘బ్యాంక్‌ కార్డు వాలిడిటర్స్‌’ యాప్‌ ద్వారా ఆ డెబిట్‌ కార్డు కాలపరిమితి తెలుసుకొని, ఓటీపీ నంబర్‌ అవసరం లేని  ఈ–కామర్స్‌ వెబ్‌సైట్ల నుంచి సెల్‌ఫోన్లు, ల్యాప్‌టాప్‌లు, గోల్డ్‌ కాయిన్స్‌ కొనుగోలు చేసేవారు. ఇందుకుగాను తరచూ సెల్‌ఫోన్‌ నంబర్లు, మెయిల్‌ ఐడీలు మారుస్తూ వేర్వేరు చిరునామాలు ఇచ్చేవారు. తాము బుక్‌ చేసిన వస్తువులను తెచ్చుకునేందుకు ఇతర నగరాలకు వెళ్లేందుకోసం విమాన టికెట్లను కూడా బాధితుల డబ్బులతోనే బుక్‌ చేసుకునేవారు. నాలుగు నెలలుగా  షాద్‌నగర్‌ నుంచి తమకు తెలియకుండా బ్యాంక్‌ ఖాతాల నుంచి  షాపింగ్‌ చేస్తున్నట్లు తన సెల్‌కు ఎస్‌ఎంఎస్‌లు వస్తున్నాయని పేర్కొంటూ దాదాపు 75 బాధితులు సైబర్‌ క్రైమ్‌ పోలీసులకు ఫిర్యాదు చేశారు. ఈ నెల 10న రూ.3,89,500 పోయినట్లు  ఫిర్యాదు అందడంతో పోలీసులు దీనిపై దృష్టి సారించారు.  దొరికిపోయింది ఇలా... సైబరాబాద్‌ సైబర్‌ క్రైమ్‌కు వచ్చిన ఫిర్యాదులు ఎక్కువగా షాద్‌నగర్‌ నుంచే ఉండటంతో ఆయా బ్యాంక్‌ ఖాతాదారులతో ఇన్‌స్పెక్టర్‌ కె.శ్రీనివాస్‌ నేతృత్వంలోని బృందం మాట్లాడింది. శంషాబాద్, షాద్‌నగర్‌ బస్టాండ్లు, షాద్‌నగర్‌ ఏటీఎంకు సమీపంలో  డెలివరీ చేసిన వస్తువుల వివరాలపై డెలివరీ బాయ్‌లను విచారించారు. ఏటీఎంలలోని సీసీటీవీ కెమెరాల పుటేజీల ఆధారంగా మనీష్, వినోద్‌లను పట్టుకున్న పోలీసులు వారి వివరాల ఆధారంగా మంజేష్‌ కుమార్‌ను అరెస్టు చేశారు. ‘ఇప్పటివరకు వీరి సెల్‌ఫోన్‌ ద్వారా లభ్యమైన సమాచారాన్ని బట్టి 200 మంది వరకు బాధితులు ఉన్నారు. వీరు పాత డేటాను డిలీట్‌ చేయడంతో ఇంకా చాలా మంది బాధితులు ఉండొచ్చు. పోలీసు కస్టడీకి తీసుకొని విచారించి పూర్తి విషయాలు తెలుసుకుంటామ’ని సీపీ సజ్జనార్‌ తెలిపారు.  ‘బ్యాంక్‌ కార్డు వాలిడిటర్స్‌’ కు నోటీసులు జారీ చేస్తామన్నారు. బ్యాంక్‌లు కూడా ఫిర్యాదు అందినా వెంటనే పోలీసులకు సమాచారం అందించాలని కోరారు. నిందితులను పట్టుకోవడంలో చాకచక్యంగా వ్యవహరించిన ఇన్‌ స్పెక్టర్‌ కె.శ్రీనివాస్, ఎస్‌ఐ గౌతమ్, హెడ్‌కానిస్టేబుల్‌ సిద్దేశ్వర్, సిబ్బందిని సీపీ అభినందించారు.   

ముంబై : ఇటీవల ఆన్‌లైన్‌ మోసాల్లో ఏ విధంగా జరుగుతున్నాయో వింటూనే ఉన్నాం. బ్యాంకు అధికారులమంటూ కాల్‌ చేస్తున్న వారికి, అకౌంట్‌ వివరాలు, ఫోన్‌కు వచ్చిన ఓటీపీ వంటి కోడ్‌లు చెప్పకూడదని పలుమార్లు సైబర్‌ పోలీసులు హెచ్చరిస్తూనే ఉన్నారు. కానీ ముంబైలో ఓ మహిళ తన అమాయకత్వంతో సైబర్‌ నేరగాడికి 28 సార్లు ఓటీపీ చెప్పి ఏకంగా ఏడు లక్షల రూపాయలు పోగొట్టుకుంది. అన్నిసార్లు ఓటీపీ ఎలా చెప్పావన్న అని పోలీసులు ప్రశ్నించగా.. అలా చెప్పకూడదన్న విషయం తనకు తెలియదంటూ బిక్కమొహం వేసేసింది. తనకసలు ఆన్‌లైన్‌ బ్యాంకింగ్‌ గురించి అసలేం తెలియదని చెప్పింది. నావీముంబైలోని నెరూల్‌కు చెందిన తస్నీమ్ ముజకర్ మోడక్ అనే మహిళ తనకున్న జాతీయ బ్యాంకులో ఇటీవలే 7.20 లక్షల రూపాయలు క్రెడిట్‌చేసింది. మే 17న తస్నీమ్‌కు ఓ ఫోన్‌ కాల్‌ వచ్చింది. తను ఎస్‌బీఐ మేనేజర్‌గా పరిచయం చేసుకున్నాడు. కొన్ని సాంకేతిక సమస్యలతో మీ డెబిట్‌ కార్డు బ్లాక్‌ అయిందని చెప్పాడు. అది తిరిగి పనిచేయాలంటే ఏటీఎం కార్డు వివరాలు, మొబైల్‌కు వచ్చే వన్ టైమ్ పాస్ వర్డ్ (ఓటీపీ) చెప్పాలన్నాడు. అతడు చెప్పినట్టే చేసిన తస్నీమ్‌ అమాయకత్వంతో అతడు ఫోన్ చేసిన ప్రతిసారీ ఓటీపీ చెప్పేసింది. వారం వ్యవధిలో అలా 28 సార్లు ఆ ఆన్‌లైన్‌ మోసగాడికి తన ఓటీపీ చెప్పింది. ఇలా ఓటీపీ చెప్పించుకున్న మోసగాడు ఆమె బ్యాంకు ఖాతా నుంచి రూ.6.98, 973 కాజేశాడు. పాస్‌బుక్‌లో వివరాలు నమోదు చేసేందుకు ఇటీవల బ్యాంకుకు వెళ్లిన తస్నీమ్‌కు తన అకౌంట్‌ నుంచి  రూ.6.98 లక్షలు మాయమైన విషయం తెలిసింది. దీంతో వెంటనే నెరూల్‌ పోలీసు స్టేషన్‌ను ఆశ్రయించింది.  దీనిపై కేసు నమోదు చేసుకున్న పోలీసులు, ఆన్‌లైన్ మోసాలపై ఆమెకు అవగాహన లేదన్న విషయాన్ని తెలుసుకున్నారు. ఆ నేరగాడు మొత్తం మూడు సిమ్‌ కార్డులతో తస్నీమ్‌కు ఫోన్‌ చేసి, ఓటీపీ వివరాలు రాబట్టినట్టు తెలిపారు. ముంబై, నోయిడా, గుర్గావ్‌, కోల్‌కతా, బెంగళూరుల నుంచి ఈ లావాదేవీలు సాగించినట్టు పేర్కొన్నారు. 16 అంకెల డెబిట్‌ కార్డు నెంబర్‌, కార్డుపై ప్రింట్‌ అయిన పేరు, 3 అంకెల సీవీవీ నెంబర్‌ అన్నీ చాలా రహస్యంగా ఉంచుకోవాలని ఆమెకు పోలీసులు చెప్పారు. తన భర్త కువైట్‌లో ఉంటాడని చెప్పిన ఆమె, కుమారుడి చదువు కోసం ఇటీవలే రూ.10 లక్షల ఎడ్యుకేషనల్ లోన్ తీసుకున్నట్టు తెలిపింది. 

⇔ మీకు రూ.3 కోట్ల యూరో లాటరీ తగిలింది. ప్రాసెసింగ్‌ ఫీజుల కింద తక్షణమే రూ. 5 లక్షలు ఈ ఖాతాలో జమచేయండి ⇔ హలో.. మీ డెబిట్‌ కార్డు సర్వీస్‌ బ్లాక్‌ అయ్యింది, పిన్, ఓటీపీ చెబితే వెంటనే పునరుద్ధరిస్తాం.. ⇔ హాయ్‌ డియర్, నేను అమెరికా నుంచి నీ కోసం రూ.50 లక్షల విలువైన వజ్రాలు, నగలను పంపించా. కస్టమ్స్‌ ఫీజుల కోసం రూ.12 లక్షలు పంపించవూ ప్లీజ్‌.. ఇలాంటి మాటలతో ఆన్‌లైన్‌ నేరగాళ్లు ప్రజలకు బురిడీ కొట్టిస్తున్నారు. రాష్ట్రంతో పాటు బెంగళూరులో ఒక్క ఏడాదిలోనే రూ. 9.16 కోట్లను దోచేశారు. సాక్షి, బెంగళూరు: దేశాన్ని డిజిటల్‌ చెల్లింపుల వైపునకు నడిపించాలని కేంద్ర ప్రభుత్వం ఒకవైపు ఆలోచిస్తుంటే మరోవైపు దీన్ని ఆసరాగా చేసుకుని సైబర్‌ నేరగాళ్లు రెచ్చిపోతున్నారు. అధికారిక గణాంకాల ప్రకారం రాష్ట్రంలో ప్రతి గంటకు రూ. 2 లక్షలు బ్యాంకు ఖాతాల నుంచి పక్కదారి పడుతున్నట్లు తెలిసింది. ఇంటర్‌నెట్‌ బ్యాంకింగ్, డెబిట్, క్రెడిట్‌ కార్డుల చెల్లింపులను ఉపయోగించుకుని నేరగాళ్లు సైబర్‌ దోపిడీకి పాల్పడుతున్నారు. గతేడాది ఇంటర్‌నెట్‌ బ్యాకింగ్, డెబిట్, క్రెడిట్‌ కార్డుల ద్వారా దేశవ్యాప్తంగా రూ. 178 కోట్లను ఆన్‌లైన్‌ దొంగలు కొట్టేశారు. ఇప్పటివరకు సైబర్‌ నేరగాళ్లు దోచుకున్నది ఇదే అతిపెద్ద మొత్తం. ఇలా రోజుకు సగటున రూ. 48 లక్షలను నొక్కేస్తున్నారు. ఈ మేరకు కేంద్ర ఎలక్ట్రానిక్స్, ఇన్ఫర్మేషన్‌టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. 2017, డిసెంబర్‌ 21 వరకు జరిగిన సైబర్‌ దోపిడీపై కేంద్ర ఐటీ మంత్రిత్వ శాఖ బ్యాంకులు నివేదికలు అందజేశాయి. బెంగళూరులోనే అధికం భారతీయ రిజర్వ్‌ బ్యాంకు నివేదికల ప్రకారం, 2016–17 ఆర్థిక సంవత్సరంలో జరిగిన సైబర్‌ నేరాల్లో కర్ణాటక మూడో స్థానంలో నిలిచింది. మొత్తం రూ. 9.16 కోట్ల విలువైన డబ్బు సైబర్‌దొంగల పాలైంది. దీనిపై 221 కేసులు నమోదయ్యాయి. కాగా, మహారాష్ట్ర రూ. 12.10 కోట్ల మోసంతో తొలి స్థానంలో నిలిచింది. ఈ ఏడాది ఒక్క నెలలోనే 250 కేసులు బెంగళూరులోని సైబర్‌ క్రైమ్‌ పోలీసు స్టేషన్‌లో నమోదయ్యాయి. బ్యాంకింగ్‌ లావాదేవీలపై సరైన అవగాహన లేకపోవడం వల్లే ప్రజలు మోసపోతున్నారని నిపుణులు భావిస్తున్నారు. బ్యాంకింగ్‌ మోసాలు జరిగినట్లు అనుమానం వచ్చినా లేదా గుర్తించిన వెంటనే సంబంధిత బ్యాంక్‌ సహాయక కేంద్రానికి ఫోన్‌ చేసి బ్యాంక్‌ ఖాతాను తక్షణమే బ్లాక్‌ చేయించాలని నిపుణులు చెబుతున్నారు. ఆ వెంటనే సైబర్‌ క్రైమ్‌ పోలీసు స్టేషన్‌లో ఫిర్యాదు చేయడం వల్ల దర్యాప్తు వేగంగా జరిగే అవకాశముంది. అవగాహన లేకపోవడమే కారణం.. గతంలో బ్యాంకింగ్‌ మోసాలు జరుగకుండా గట్టి చర్యలు తీసుకున్నామని ఆర్‌బీఐ ప్రకటించినప్పటికీ ఏటికేడాది వాటి సంఖ్య పెరుగుతూనే ఉంది కానీ ఏ మాత్రం తగ్గడం లేదు. సైబర్‌ మోసగాళ్లు హ్యాకింగ్‌లో ఆధునిక టెక్నాలజీతో పాటు జనం అమాయకత్వాన్ని ఆసరాగా తీసుకుంటున్నారు. ప్రజల్లో బ్యాంకింగ్‌ లావాదేవీలు, విధివిధానాలపై అవగాహన కల్పించాలని గత నెల చివరి వారం అన్ని రాష్ట్ర డీజీపీలను కేంద్ర హోం శాఖ ఆదేశించింది. యూజర్‌ ఐడీ, పాస్‌వర్డ్, డెబిట్, క్రెడిట్‌ కార్డుల పిన్‌ నంబర్లు, ఓటీపీ నంబర్‌ తదితర వాటిని బహిర్గత పరచకుండా ప్రజల్లో అవగాహన  కల్పించాలని సూచించింది. ఈ విషయంలో ఆర్థిక సంస్థలు, ఎన్జీవోలు, విద్యా సంస్థలు సహకరించి ప్రజలకు డిజిటల్‌ చెల్లింపులపై అవగాహన కల్పించాలని కోరింది. ఆన్‌లైన్‌ మోసాలపై విస్తృత ప్రచారం కల్పించాలని ఆదేశించింది.


 ♦ 65 లక్షల డెబిట్ కార్డుల సమాచారం మోసగాళ్ల చేతికి
 ♦ పోలీసుల దర్యాప్తులో పెరుగుతున్న సంఖ్య
 ♦ తక్షణం అంతా పిన్ మార్చుకోవాలంటూ బ్యాంకుల సలహా
 ♦ ప్రస్తుతానికి ప్రమాదమేమీ లేదంటున్న ఎన్‌సీపీఐ
 ♦ మోసపోయిన వారికి అండగా కార్డ్ ప్రొటెక్షన్ ప్లాన్‌లు
 ♦ మొబైల్ పేమెంట్లలోనూ జాగ్రత్త అవసరమంటున్న నిపుణులు
 ♦ ‘డెబిట్ కార్డు ఫ్రాడ్’ నేపథ్యంలో సాక్షి ప్రత్యేక కథనం...
 రోటీ... కపడా... ఔర్ మకాన్...!! ఇంతేనా? ఇపుడీ జాబితాలో మొబైల్ కూడా చేరిపోయింది. విలాసం నుంచి అవసరంగా... అక్కడి నుంచి అత్యవసరంగా మారిపోయింది. బస్సు, రైలు, విమానం నుంచి ఆఖరికి సినిమా టికెట్లు కొనటానికీ మొబైలే. కరెంటు, మొబైల్, వాటర్ బిల్లుల నుంచి ఆటో చార్జీలు చెల్లించడానికీ మొబైలే. ఇక మొబైల్ లేని బ్యాంకింగ్ లావాదేవీల్ని ఊహించలేం కూడా!!.
  3జీ, 4జీ ఇంటర్నెట్ ధరలు దిగిరావటం, నగదు రహిత లావాదేవీల్ని  ప్రోత్సహించాలని కేంద్ర ప్రభుత్వం నిర్ణయించటం, మొబైల్ విప్లవం... ఇవన్నీ కలిసి ఈ ఎలక్ట్రానిక్ లావాదేవీల్ని వేగంగా పెంచుతున్నాయి. మరి ఇలాంటి సమయంలో భారీ ఎత్తున డెబిట్ కార్డు హోల్డర్ల సమాచారం మోసగాళ్ల చేతికి చిక్కింది. ఇప్పటిదాకా 32 లక్షల డెబిట్ కార్డు హోల్డర్ల సమాచారమే వారి చేతికి వెళ్లిందని బ్యాంకులు చెబుతుండగా... తాజాగా పోలీసు దర్యాప్తులో అది 65 లక్షలను మించి ఉంటుందని తేలింది.
 మున్ముందు ఈ సంఖ్య ఇంకా పెరిగినా ఆశ్చర్యం లేదు. మరి ఇలాంటి పరిణామాలు ఎలక్ట్రానిక్ లావాదేవీలపై ప్రభావం చూపిస్తాయా? ఇంతకీ ఇలా తస్కరించిన డేటాతో మోసగాళ్లు ఏం చేస్తారు? ఏటీఎం లావాదేవీల్లో బ్యాంకులు, పేమెంట్ సంస్థలు కాకుండా ఔట్‌సోర్సింగ్ సేవలందించే థర్డ్‌పార్టీ కంపెనీల ప్రమేయమెంత? బ్యాంకులు తమ ఖాతాదారులు నష్టపోకుండా ఏం చేస్తున్నాయి? ఒకవేళ ఎవరెన్ని చేసినా మోసపోకుండా ఉండేందుకు మనమేం చెయ్యాలి? మన కార్డుల్ని భద్రంగా ఉంచుకోవటం ఎలా? అతితెలివి చూపిస్తున్న మోసగాళ్ల వలలో పడకుండా ఉండటమెలా? ఒకవేళ ఎన్ని చేసినా మనం మోసపోతే ఆ మేరకు రక్షణ పొందటం ఎలా? ఇవన్నీ వివరించేదే ఈ వారం ప్రాఫిట్ ప్రధాన కథనం...
 ఒక్కసారిగా కలకలం..
 సెప్టెంబర్ మొదటి వారం వరకూ అంతా మామూలుగానే ఉంది. తొలివారంలో మాత్రం ఇంటర్నేషనల్ డెబిట్ కార్డులున్న కొందరి మొబైల్స్‌కు... మీరు చైనా లో ఫలానా లావాదేవీ చేశారు!! అమెరికాలో ఫలానా లావాదేవీ చేశారు!!. అంటూ మెసేజ్‌లు రావటం మొదలైంది. వెంటనే వారు తమ బ్యాంకులకు ఫిర్యాదు చేశారు. బ్యాంకులన్నీ కలసి... దేశం లో పేమెంట్ వ్యవస్థను పర్యవేక్షించే నేషనల్ పేమెంట్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియాకు సెప్టెంబర్ 5న ఫిర్యాదు చేశాయి. అది దర్యాప్తు చేసి... దేశంలో ఏటీఎం, పాయింట్ ఆఫ్ సేల్ సేవలందించే హిటాచీ పేమెంట్ సర్వీసెస్ కంప్యూటర్లలోకి వైరస్ (మాల్‌వేర్) ప్రవేశించిందని తేల్చింది.
 తద్వారా 90 ఏటీఎంలలో కార్డుదారుల సమాచారం చోరీకి గురైందని తేల్చింది. దీంతో వీసా, మాస్టర్‌కార్డ్, రూపే వంటి పేమెంట్ సంస్థల సూచనల మేరకు... బ్యాంకులన్నీ తమ ఖాతా దారులకు పిన్ నంబరు మార్చుకోమని సూచించాయి. కొన్నింటిని బ్లాక్ చేశాయి. వారికి కొత్త కార్డులు జారీ చేయటం కూడా ఆరంభించాయి. ఈ ఏడాది ఆగస్టు నాటికి ఇండియాలో బ్యాంకులన్నీ 71.23 కోట్ల కార్డులు జారీ చేశాయి.
  మాల్‌వేర్ పనిచేసేదెలా?
 కంప్యూటర్ ప్రపంచంలో సాఫ్ట్‌వేర్ ఎలాగో... ట్రోజన్లు, వైరస్‌లు, వార్మ్‌లు, రాన్సమ్‌వేర్, స్పైవేర్స్ కూడా అలాంటివే. కాకపోతే ఇవన్నీ మాయ సాఫ్ట్‌వేర్లు. అందుకే వీటిని మాల్‌వేర్స్‌గా పిలుస్తారు. ఇలాంటి మాల్‌వేర్... కంప్యూటర్ వ్యవస్థల్ని, ఏటీఎంలను, బ్యాంకుల సర్వర్లను దెబ్బతీసి దాన్లోని రహస్య డెబిట్ కార్డు డేటాను మోసగాళ్లకు చేరవేస్తుంది. తాజా వ్యవహారంలో జరిగిందేమంటే... అప్పటికే 90 ఏటీఎంలలో ఆ మాల్‌వేర్ ఉంది. వాటిలో స్వైప్ చేసిన కార్డు వివరాలను పిన్‌తో సహా మోసగాళ్లకు చేరవేసింది. వాళ్లు ఆ డేటా ఆధారంగా నకిలీ కార్డులు తయారు చేసి... వాటిని ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఎక్కడెక్కడో వినియోగించటానికి పథకం వేశారు. ఇదంతా వివిధ దేశాల్లోని మోసగాళ్లు కలిసి చేసేది కావటంతో... డెబిట్ కార్డుల్ని వినియోగించటం కూడా దాదాపు ఒకే సమయంలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా జరుగుతుంది. అయితే తాజా వ్యవహారంలో అమెరికా, చైనాల్లో జరిగాక మన బ్యాంకులు అప్రమత్తం కావటంతో పెను ముప్పు తప్పిందనేది నిపుణుల భావన.
  తాజా వ్యవహారంపై అంతర్జాతీయంగా కార్డులకు ప్రమాణాలు నిర్దేశించే పేమెంట్ కార్డ్ ఇండస్ట్రీ డేటా సెక్యూరిటీ స్టాండర్డ్ (పీసీఐడీఎస్‌ఎస్) కూడా దర్యాప్తునకు ఆదేశించింది.
 ఎవరు బాధ్యులు?
 ఆర్‌బీఐ సర్క్యులర్ ప్రకారం... థర్డ్ పార్టీ లావాదేవీ నిర్వహిస్తే దానికి కస్టమర్ బాధ్యత ఉండదు. కాకపోతే కస్టమరు ఆ విషయాన్ని బ్యాంకు నుంచి సమాచారం వచ్చిన మూడు పని దినాల్లోగా బ్యాంకుకు ఫిర్యాదు చేయాలి. సదరు పరిణామానికి బ్యాంకు నిర్లక్ష్యమే కారణమై ఉండాలి కూడా. ఖాతాదారుడి నిర్లక్ష్యం, తెలివితక్కువ తనం వల్ల ఆ మోసం జరిగినట్లు గనక తేలితే దానికి బ్యాంకు బాధ్యత వహించదు.
 ఏటీఎం ఫ్రాడ్‌లలో రకాలివీ...
 కీ ప్యాడ్ జామింగ్
 ఏటీఎం యంత్రాల్లో ఎంటర్, క్యాన్సిల్ బటన్లున్న చోట మోసగాళ్లు పిన్‌లు, బ్లేడ్ల వంటివి పెట్టడమో లేకపోతే వాటిని ఫెవికాల్‌తో అతికించటమో చేసి అవి పనిచేయకుండా చూస్తారు. కస్టమరు మొత్తం లావాదేవీని నమోదు చేసి ఎంటర్ చేయబోతే అతి పనిచేయదు. పోనీ క్యాన్సిల్ చేద్దామన్నా పనిచేయదు. దీంతో చాలా సందర్భాల్లో కస్టమర్ విసుగ్గా వెనక్కెళ్లి పోతాడు. ఆ పక్కనే తిరుగుతుండే మోసగాడు... ఆ లావాదేవీ క్యాన్సిల్ అయ్యేలోపు చొరబడి పని పూర్తిచేసుకుంటాడు.
  ఏం చేయాలి?
 ఒక్కో లావాదేవీ కనీసం 30 సెకెన్ల సమయం ఉంటుంది. కాబట్టి ఇలాంటివి జరిగితే మీరు ఆ 30 సెకెన్లూ అక్కడే ఉండాలి. మీ లావాదేవీ క్యాన్సిల్ అయినట్లు స్క్రీన్‌పై చూశాకే అక్కడి నుంచి కదలాలి. పెపైచ్చు ఏటీఎంలో లావాదేవీలు జరిపేటపుడు ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ అపరిచితుల సహాయం తీసుకోవద్దు. ఎందుకంటే ఇలాంటి మోసాలకు మీ నిర్లక్ష్యమే కారణమంటూ బ్యాంకులు ఎలాంటి బాధ్యతా వహించవు.
 స్కిమ్మింగ్..
 ఇది కొంచెం అధునాతనమైన మోసం. చిన్న స్కిమ్మర్‌ను ఏటీఎంలోని డెబిట్ కార్డు స్లాట్ వద్ద పెడతారు. అక్కడే మీ పిన్ తెలుసుకోవటానికి చిన్న కెమెరా కూడా పెడతారు. స్కిమ్మర్ మీ కార్డు సమాచారాన్ని మొత్తం రీడ్ చేయగలుగుతుంది. ఒకసారి గనక సమాచారాన్ని కాపీ చేస్తే... దాన్ని వేరే కార్డుపై ప్రింట్ చేయటం తేలికే. పిన్ కూడా తెలుసుకుంటారు కనుక నకిలీ లావాదేవీలు నడిపించేస్తారు.
  ఏం చేయాలి?
 బ్యాంకులు సాధారణంగా స్కిమ్మింగ్ లావాదేవీలకు బాధ్యత తీసుకుంటాయి. కాకపోతే ఇలాంటి లావాదేవీ ఒకటి జరిగినట్టు తెలిసినా కస్టమర్ వెంటనే బ్యాంకుకు ఫిర్యాదు చేసి కార్డును బ్లాక్ చేయిస్తే సరిపోతుంది.
 కార్డ్ స్వాపింగ్ 
 కొన్ని సందర్భాల్లో రెస్టారెంట్లలో, పెట్రోల్ పంపుల్లో కార్డు స్వాపింగ్ వంటివి జరుగుతాయి. మీరు పిన్ నంబర్ చెబుతారు కనుక దాన్ని నోట్ చేసుకుంటాడు. మీ కార్డు తీసుకుని... అచ్చం దానిలాగే ఉండే మరో కార్డును మీకు అందజేస్తాడు. నిజానికి ఇలాంటి మోసగాళ్లు తమ వద్ద చాలా కార్డుల్ని ఉంచుకుంటారు. తన దగ్గరున్న కార్డు మీ కార్డుతో మ్యాచ్ అయితే ఇచ్చేస్తాడు. చాలామంది తమకు తిరిగిచ్చిన కార్డు నంబర్, పేరు అన్నీ గమనించరు. ఇక కార్డు చేతిలో ఉండి, పిన్ నెంబర్ కూడా తెలుసు కనక సదరు మోసగాడు వరస లావాదేవీలు జరిపి నగదు కాజేస్తాడు.
  ఏం చేయాలి?
 కార్డు ఇచ్చాక పిన్ మీరే ఎంటర్ చేయాలి. ఎవరికి చెప్పొద్దు. మిషన్‌నే మీ దగ్గరకు తీసుకుని రమ్మనండి. మీరే పిన్ ఎంటర్ చేసి... లావాదేవీ పూర్తవగానే మీ కార్డును వెనక్కి తీసుకోండి. మీ కార్డును జేబులో పెట్టుకునేటపుడు దానిపై మీ పేరు, నంబర్ ఉన్నాయో లేదో చూసుకోండి. ఎందుకంటే ఇలాంటి మోసాలకు బ్యాంకులు బాధ్యత వహించవు.
 డెబిట్ కార్డు వాడేటపుడు జాగ్రత్తలు...
 ⇔ పిన్‌ను ఎవరూ చూడకుండా ఎంటర్ చేయాలి.
 ⇔ స్క్రీన్‌పై ‘వెల్‌కమ్’ కనిపించేదాకా ఆగాలి. మీ లావాదేవీ పూర్తయ్యాక మళ్లీ వెల్‌కమ్ కనిపించాకే అక్కడి నుంచి నిష్ర్కమించాలి.
 ⇔ బ్యాంకులో మీ ఖాతాకు మీరు వాడుతున్న మొబైల్ నంబరును అనుసంధానించాలి.
 ⇔ ఏటీఎంలకు వెళ్లినపుడు అక్కడి పరిసరాలను, వ్యక్తుల్లో అనుమానాస్పదంగా ఏవరైనా ఉంటే జాగ్రత్త వహించాలి.
 ⇔ ఏటీఎంలో అదనపు పరికరాలేమైనా అమర్చారేమో చూడండి. అక్కడి కెమెరా మీ పిన్‌ను గమనించే యాంగిల్‌లో ఉంటే... జాగ్రత్త పడాలి.
 ⇔ మీ కార్డు పోయినా, మోసానికి గురైనా వెంటనే బ్యాంకుకు సమాచారమిచ్చి బ్లాక్ చేయించాలి.
 ⇔ పిన్‌ను ఎప్పుడూ కార్డుపై రాయొద్దు. మనసులోనే గుర్తుంచుకోవాలి. బ్యాంకు ఉద్యోగులతో సహా ఎవ్వరికీ పిన్ చెప్పకూడదు.
 ⇔ ఏటీఎంలో లావాదేవీలు జరిపేటపుడు మొబైల్ మాట్లాడొద్దు. ఎందుకంటే దృష్టి మరలే అవకాశాలు ఎక్కువ.
 • ప్రొటెక్షన్ ప్లాన్‌తో కార్డులకు రక్షణ
 • క్రెడిట్, డెబిట్ నుంచి సిమ్ కార్డు దాకా
 • ఏడాది వార్షిక ఫీజుతో అన్నిటికీ ప్రొటెక్షన్
 • ప్రధాన బ్యాంకులన్నింట్లోనూ అందుబాటులో ప్లాన్
 • ఒక్క కాల్‌తో అన్నీ బ్లాక్ చేయొచ్చు సభ్యులకు అదనపు సౌకర్యాలు కూడా
 మోసాలు జరక్కుండా ఉండటానికి బ్యాంకులు, పేమెంట్ వ్యవస్థలూ ఎన్నో చర్యలు తీసుకుంటున్నాయి. అయినా మోసం జరిగితే? దాన్నుంచి మీ డెబిట్, క్రెడిట్, ఏటీఎం కార్డుల్ని కాపాడుకోవటానికి మీ స్థాయిలో మీరేం చేయొచ్చు? మీరెలా రక్షణ పొందొచ్చు? ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానంగానే ‘కార్డ్ ప్రొటెక్షన్ ప్లాన్’లు తెరపైకి వస్తున్నాయి. దీంతో లాభమేంటంటే...
 ఒక్క ఫోన్ కాల్‌తో మీ డెబిట్, క్రెడిట్ కార్డులే కాక పాన్ కార్డు, సిమ్ కార్డు... ఇలా అన్ని కార్డుల్నీ బ్లాక్ చేయించొచ్చు. ఈ సేవలు అన్నిరోజులూ 24 గంటలూ అందుబాటులో ఉంటాయి.
 ఈ ప్లాన్ తీసుకున్నవారి కార్డులు పోయినా, చోరీకి గురైనా, స్కిమ్మింగ్ జరిగినా, నకిలీ కార్డుల ద్వారా లావాదేవీలు జరిగినా, ఆన్‌లైన్లో మోసపోయినా, ఫిషింగ్ లేదా పిన్ ఆధారిత మోసానికి గురైనా... అన్నిటికీ రక్షణ లభిస్తుంది.
 ప్రస్తుతం సీపీపీ ఇండియా సంస్థ వివిధ రకాల వార్షిక ఫీజులతో వివిధ రకాల ప్లాన్‌లను అందజేస్తోంది. వీటిలో ఒక వ్యక్తితో పాటు మొత్తం కుటుంబీకుల కార్డులన్నిటికీ రక్షణ కల్పించే ప్లాన్‌లు అందుబాటులో ఉన్నాయి.
 ఈ ప్లాన్ తీసుకున్నవారు ఒకవేళ కార్డులు పోగొట్టుకున్నా, మోసపోయినా తక్షణ సేవలుగా వారికి అత్యవసర ప్రయాణ సహాయం అందుతుంది. మొబైల్స్‌లో ఫ్రాడ్ డిటెక్షన్ సాఫ్ట్‌వేర్ వేయటం, పాన్‌కార్డు రీప్లేస్‌మెంట్, టెలీ రిజిస్ట్రేషన్ వంటి సేవలు ఉచితంగా అందజేస్తారు.
 • ఖాతాల్ని మొబైల్‌తో అనుసంధానం చేయాలి
 • ఇప్పటిదాకా చేసింది 50 శాతం మందే
 • ప్రస్తుతం కార్డుదారులకు భయమేమీ లేదు ఎన్‌సీపీఐ ఎండీ ఎ.పి.హోతా
  తాజా వ్యవహారంపై దేశీ పేమెంట్ గేట్‌వే ‘నేషనల్ పేమెంట్స్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా’ (ఎన్‌సీపీఐ) మేనేజింగ్ డెరైక్టరు ఎ.పి.హోతా దీనిపై ఏమంటారంటే...
 • ఈ సంఘటన నుంచి నేర్చుకోవాల్సిందేంటి?
 మనం గమనించాల్సిందేంటంటే నూటికి నూరుశాతం కష్టమర్లు తమ ఖాతాల్ని తమ మొబైల్ నంబర్‌తో అనుసంధానం చేసుకోవాలి. కానీ 50 శాతమే చేసుకున్నారని తేలింది.
 • మొబైల్‌తో అనుసంధానం చేసుకున్నా... చిన్న చిన్న లావాదేవీల్ని బ్యాంకులు మొబైల్‌కు పంపటం లేదుకదా? చాలామంది చిన్నచిన్న లావాదేవీలు చేసేవారే?
 నిజమే! కానీ ఆర్‌బీఐ మార్గదర్శకాల ప్రకారం బ్యాంకులు లావాదేవీ ఎంత చిన్నదైనా మొబైల్‌కు అలెర్ట్ పంపాలి. అందుకు ఛార్జీలు వసూలు చేసినా పర్వాలేదు. కానీ కొన్ని బ్యాంకులు ఛార్జీలు వసూలు చేయకూడదని నిర్ణయించి, లావాదేవీకి ఒక పరిమితి పెట్టుకున్నాయి. అది దాటితేనే అలెర్ట్‌లు పంపుతున్నాయి. అన్ని బ్యాంకులూ ఆర్ బీఐ చెప్పినట్లు చేస్తే బాగుంటుంది.
  • మీరేమో కార్డుదారులు భయపడాల్సిన అవసరం లేదంటున్నారు ఎలా?
 నిజమే! మోసగాళ్లు సమాచారాన్ని తస్కరించటమనేది మే, జూన్ నెలల్లో జరిగింది. వాళ్లు దాని ఆధారంగా కార్డులు తయారుచేసి వాడటానికి కొంత సమయం కావాలి. జులైలో ఇది జరిగినా ఆగస్టు, సెప్టెంబరు నెలల్లో వాళ్లు పెద్ద ఎత్తున లావాదేవీలు జరిపి ఉండాల్సింది. కానీ రూ.1.3 కోట్ల విలువైన 641 లావాదేవీలు మాత్రమే చేసినట్లు ఫిర్యాదులొచ్చాయి. మిగిలిన కస్టమర్లు తమ పిన్ నెంబర్లు మార్చుకున్నారు. మార్చుకోనివారి కార్డుల్ని బ్యాంకులు బ్లాక్ చేశాయి. అందుకే భయం లేదని చెబుతున్నాం.
 •  ఈ వ్యవహారంలో నష్టపోయినవారికి పరిహారం చెల్లించేదెవరు?
 ఆర్ బీఐ మార్గదర్శకాలు స్పష్టంగా ఉన్నాయి. కస్టమర్లకు వారి బ్యాంకులే పరిహారం ఇవ్వాలి. ఒకవేళ ఆ తప్పిదం వేరొక బ్యాంక్ కారణంగా జరిగిందని తేలితే... ఆ బ్యాంకు ఈ బ్యాంకుకు పరిహారం చెల్లిస్తుంది. అంతే తప్ప కస్టమర్ నష్టపోయే అవకాశం లేదు.
 ఈ పరిణామం వల్ల ఆర్‌బీఐ చెబుతున్న క్యాష్‌లెస్ వ్యవస్థ దెబ్బతినే అవకాశముందా?
 నా ఉద్దేశం ప్రకారం మన పేమెంట్ వ్యవస్థ పటిష్ఠంగా ఉంది. క్యాష్‌లెస్ వ్యవస్థకు మారాలన్న లక్ష్యంలో ఎలాంటి మార్పూ  ఉండదు. దానిపై ఈ ప్రభావం కూడా ఉండదనే నా ఉద్దేశం.
 మొబైల్ యాప్‌లకూ రక్షణ ముఖ్యం
 • ఇంటర్నెట్ కనెక్షన్ల విషయంలో జాగ్రత్త
 • బహిరంగ, రక్షణ లేని కనెక్షన్లు వాడొద్దు
 • వాటితో బ్యాంకు లావాదేవీలు అసలే వద్దు  నిపుణుల సూచనలు
 ⇔ డెబిట్ కార్డుదారుల సమాచారం మోసగాళ్ల చేతిలోకి వెళ్లింది. మరి రోజూ మొబైల్ ద్వారానే అన్ని చెల్లింపులూ చేసేవారి సంగతేంటి? వారె లాంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి? నిపుణులేం చెబుతున్నారో చూద్దాం...
  ⇔ మీరు ఎక్కడపడితే అక్కడ మీ ఫోన్లను వదిలేసేవారైతే ఫోన్లకు తప్పని సరిగా పాస్‌వర్డ్ పెట్టుకోండి. అయితే దీనివల్ల మీ ఫోన్‌ను భౌతికంగా యాక్సెస్ చేసుకోలేరు. మరి పబ్లిక్ వైఫై కనెక్షన్ల ద్వారా యాక్సెస్ చేసుకుంటే...?
  ⇔ ఎప్పుడూ సెక్యూర్డ్ ఇంటర్నెట్ కనెక్షన్‌నే ఉపయోగించండి. ప్రత్యేకించి బ్యాంకింగ్ లావాదేవీలు చేస్తున్నపుడు ఇది తప్పనిసరి. పబ్లిక్ ఇంటర్నెట్ కనెక్షన్ల ద్వారా ఆర్థిక లావాదేవీలు ఎంతమాత్రం మంచివి కావు. వేరొకరు మీ ఐపీని యాక్సెస్ చేసుకునే ప్రమాదముంది.
  ⇔ సెక్యూర్డ్ ఈ-మెయిల్ సర్వీసునే వాడండి. వాటివల్ల పాస్‌వర్డ్‌లు ఇంటర్నెట్ సేవలందించే సంస్థ దగ్గర కూడా స్టోర్ కావు. మీ మెయిల్స్ భద్రంగా పంపొచ్చు. చూడొచ్చు.
  ⇔ మొబైల్ ద్వారా చెల్లింపులు చేసేటపుడు వెబ్‌సైట్ యూఆర్‌ఎల్‌లో హెచ్‌టీటీపీఎస్ ఉందో లేదో చూసుకోండి. ఎస్ అంటే సెక్యూర్ అని అర్థం.
  ⇔ అప్లికేషన్లను ప్లేస్టోర్ వంటి నమ్మకమైన సోర్స్‌ల నుంచే డౌన్‌లోడ్ చేసుకోవాలి. ఏ సైట్ పడితే ఆ సైట్ నుంచి డౌన్‌లోడ్ చేసుకోవటం {శేయస్కరం కాదు.
 ⇔ మీ మొబైల్స్‌లో, ల్యాప్‌టాప్‌లలో ఎప్పుడూ వ్యక్తిగత సమాచారం స్టోర్ చేయొద్దు. బ్రౌజింగ్ హిస్టరీని, పాస్‌వర్డ్‌లను ఎప్పటికప్పుడు క్లీన్ చేయండి. తరచూ వైరస్ స్కాన్ చేయండి.