“ఋతుపవనాలు అడవుల గుండా పయనిస్తున్నపుడు మన ప్రపంచంలోనే ఉన్న మరో చిన్న ప్రపంచంలోని ఆకర్షణ, రమ్యత చూసే కనులు పరవశమొందే హృదయం ఉన్న ఎవరినైనా మంత్రముగ్ధులను చేస్తుంది." - Dr. Salim Ali, eminant Ornithologist నిజమేనండి, పక్షుల ప్రపంచం ఎంతో అద్భుతమైనది. కొంచెం పరికించి చూస్తే ఆ చిన్ని ప్రపంచం లోని వింతలు విడ్డూరాలు మనకు సంభ్రమాశ్చర్యాలను కలిగిస్తాయి. పక్షులు చిన్నగా కనిపించినప్పటికీ అవి నివసించే తీరు వాటి జీవన విధానం మనకందరికీ ఎంతో ఆదర్శప్రాయం. ఆ చిన్ని గూటిలో ఎదుగుతున్న ఆకలితో ఉన్న పిల్లలు తమలో తాము సామరస్యంగా సర్దుబాటు చేసుకునే విధానం నిజంగా ఆశ్చర్యకరం. కుటుంబంలోని ఈ ఇచ్చి పుచ్చుకోవడం మనందరం అలవర్చుకోవాల్సిన ఒక మంచి పాఠం. ఆ పక్షి ప్రపంచంలోకి వెళ్ళి అవి గూడు కట్టుకునే విధానం గురించిన కొన్ని విశేషాలని తెలుసుకుందామా! గూడు (ఇల్లు) మనందరి మౌళిక అవసరం. సాయంత్రమైతే చాలు ఎప్పుడు ఇంటికి చేరి కొంత సేదదీరుదామా అని మనమందరం ఎదురు చూస్తాం. కొన్ని రోజులు ఇంటికి దూరంగా ఉన్నామంటే చాలు బెంగ పట్టుకుంటుంది. ఎప్పుడెప్పుడు ఇంటికి చేరతామా అని మనసు గొడవ పెడుతూ ఉంటుంది. మరి పక్షులు సాయంత్రమైతే ఎక్కడికి వెళ్తాయి? ఇదేం ప్రశ్న గూటికి పోతాయి అనుకుంటున్నారు కదూ, అలా అనుకుంటున్నారంటే మీరు పప్పులో కాలేసినట్లే. పక్షులు జతకట్టి, గుడ్లు పెట్టి, పిల్లలను సాకే కాలంలోనే గూళ్ళు కట్టుకుంటాయి. మిగతా సమయాలలో గుబురుగా పెరిగిన పొదలలోనో, బొరియలు చెట్టు తొర్రలలోనో, కొమ్మ వంచలలో శత్రువుల బారిన పడకుండా ఉండేలా చూసుకుని పడుకుంటాయి. సంతానోత్పత్తి కాలంలో రకరకాల పక్షులు వివిధ రకాలుగా గూళ్లను కట్టుకుంటాయి. కొన్ని గడ్డి పరకలను అల్లిగూడు కడితే, కొన్ని ఆకులను కుట్టి గూటిని కడతాయి. పుల్లలు, పుడకలు, బూజు, గరిక, మట్టి వంటి వాటితో ఎలాంటి సివిల్ ఇంజనీరు సాయం లేకుండా తమంతట తామే గూటిని నిర్మించుకుంటాయి. కొన్ని చెట్ల కాండాలపై రంధ్రాలు చేసి గూడును కడితే, కొన్ని నేలలో బొరియలను తవ్వి గూటిని నిర్మించుకుంటాయి. నీళ్ళపై తేలియాడే గూళ్ళు, వేలాడే గూళ్ళు అబ్బో ఎన్నో రకాల గూళ్ళు. కొన్ని కప్పు లాగా ఉంటే మరికొన్ని సాసర్ లా. ఇంకొన్ని గూళ్లయితే నేల మీదే. ఇలా పక్షులు కట్టుకునే గూళ్లను గురించిన మరిన్ని విశేషాలను తెలుసుకుందామనుకుంటుంటే చదవడం కొనసాగించండి మరి. ►తీతువ, తెల్ల బొర్ర నీటి కోడి వంటి నీటి పక్షులు నీటి అంచుకు దగ్గరగా ఆకులు, గడ్డితో నేల మీదే గూళ్ళు కట్టుకుంటాయి. గుడ్ల రంగు వాటిపై ఉండే మచ్చలు నేల, గడ్డి రంగులతో కలిసిపోయి శత్రువుల బారిన పడకుండా ఉంటాయి. కబోద పక్షి( నైట్ జార్) రాలిన ఆకులలోనే గుడ్లు పెడుతుంది. ►  కాకులు, కొంగలు, గ్రద్దలు, పావురాలు పుల్లలతో గూడును నిర్మించుకుంటాయి. గూడు లోపల మెత్తని పీచు వంటి వాటిని పరిచి గుడ్లను పెడతాయి. ►  చెట్ల తొర్రలలో గుడ్లగూబలు, కొమ్ముకసిరి (హార్న్ బిల్), చిలకలు, మైనాలు గూటిని ఏర్పాటు చేసుకుంటాయి. కంసాలి పిట్ట,వడ్రంగి పిట్టలు మొదట చెట్లకు రంధ్రాలు చేసి గూటిని నిర్మించుకుంటే, తరువాత చిలుకలు, మైనాలు వాటిని తమకు అనువుగా మార్చుకుంటాయి. మనం పాత ఇంటిని రీ మోడలింగ్ చేసుకున్నట్లు. ►  కొమ్ము కసిరి గూడు కట్టుకుని పిల్లలను సాకే విధానం చాలా విభిన్నంగా ఉంటుంది. ఆడ మగ పక్షులు జతకట్టి గూటిని ఎంచుకోగానే ఆడ పక్షి ఆ తొర్రలో చేరి తన ముక్కు పట్టేంత ఖాళీ మాత్రం ఉంచి ద్వారాన్ని తన విసర్జకాలు, మట్టితో మెత్తి మూసేస్తుంది. ► గుడ్లు పెట్టి, పొదిగి, పిల్లలకు కనీసం ఒక వారం వయసు వచ్చే వరకు ఆడ పక్షి అలా నిర్భందం లోనే ఉండిపోతుంది. ఈ నిర్భందం సమయంలో మగ పక్షే ఆహారాన్ని అందిస్తుంది. పిల్లలకు కనీసం వారం వయసు వచ్చాకకట్టిన గోడను ముక్కుతో పొడుచుకుని ఆడ పక్షి బయటకు వచ్చి, మరలా అడ్డుగోడను కట్టేస్తుంది. అక్కడి నుంచి అమ్మానాన్నలిద్దరు పిల్లలను సాకడంలో నిమగ్నమైపోతారు. ► పసరిక పిట్టలు (బీ ఈటర్స్), లకుముకి పిట్ట (కింగ్ ఫిషర్), కూకూడు పిట్ట (హూపో) వంటి పక్షులు కొంచెం ఎత్తైన నేల మీద మట్టిలో బొరియలు చేసుకుని లేదా కొండ అంచులలో బొరియలు తవ్వి గూడు కట్టుకుంటాయి. ►  పికిలి పిట్టలు (బుల్బుల్), పిచ్చుకలు, వంగ పండు (గోల్డెన్ ఓరియల్), పసుపు జిట్ట (ఐయోర) వంటి పక్షులు కొమ్మ వంచలలో దొన్నె లాంటి గూటిని కట్టుకుంటాయి. ► చుక్కల జీనువాయి (మునియ) గడ్డితో గుండ్రటి బంతి లాంటి గూటిని కట్టుకుంటుంది. ఆకుల పోతడు (దర్జీ పిట్ట) ఆకుల అంచులను కలిపి గొట్టంలా కుట్టి గూడు పెడుతుంది. ► తేనె పిట్టలు ఆకులు, గడ్డి, బూజును వాడి వేలాడే గూటిని కడితే, గిజిగాడు (బాయా వీవర్) గడ్డి పోచలతో వేలాడే అందమైన గూటిని అల్లుతుంది. గిజిగాడు నీటి అంచులలో ఉన్న చెట్లపై బాగా వాలి ఉన్న కొమ్మల చివర గడ్డితో గూటిని అల్లుతుంది. ► మొదట గడ్డితో ముడి వేసి, చట్రాన్ని అల్లి మిగిలిన గూటిని అల్లుతుంది. ఇదంతా మగ పక్షి మాత్రమే చేస్తుంది. ఇలా అల్లిన గూటిని ఆడ పక్షి పరిశీలించి నచ్చితే జతకట్టి గూటిని నిర్మించడం కొనసాగిస్తాయి. ఆడపక్షి గుడ్లు పెట్టిన తర్వాత మగ పక్షి మరో గూటిని కట్టడం మొదలు పెడుతుంది. ఇలా సంతానోత్పత్తి కాలంలో రెండు నుండీ మూడు గూళ్లను కడుతుంది. ఒక వేళ ఆడపక్షికి గూడు నచ్చక పోతే పని మళ్ళీ మొదటికే, ఆ గూటిని పీకి కొత్త గూటిని అల్లాల్సిందే. ఈ గూటిని కట్టడానికి వెయ్యి దాకా గడ్డి పోచలు అవసరపడతాయట. గూడు పచ్చగా ఉన్నపుడే ఆడ పక్షి పరిశీలించేది, గూడు అల్లటం ఆలస్యం అయినా కధ మళ్ళీ మొదటికే. ఇంతే కాదు, నీటికాకులు, కొంగలు, పసరిక పిట్టలు, అడవి పిచ్చుకలు, వలస పక్షులు కలిసికట్టుగా కాలనీలుగా గూళ్ళు నిర్మించుకుంటాయి. పిల్లలను శత్రువుల బారినుండి సంరక్షించుకునేందుకు కాలనీ సహాయపడుతుంది. ఇక్కడ తమంతట తాము గూటిని నిర్మించుకోలేని కోకిల జాతి పక్షులను గురించి కూడా కొంచెం చెప్పుకోవాలి. కోకిల సొంతంగా గూటిని కట్టుకోలేదు, కాకి గూటిలోనో, బొంత పిచ్చుకల గూటిలోనో గుడ్లను పెడుతుంది. పిల్ల పెరిగి పెద్దదయిన తర్వాత గాని పెంచిన తల్లిదండ్రులకు తెలియదు. ఇలా పక్షులు రకరకాలుగా గూటిని నిర్మించుకునే విశేషాలు భలే గమ్మత్తుగా ఉన్నాయి కదూ! చాలా వరకు పక్షులు మే నుంచి సెప్టెంబరు లోపు అంటే వానలు పడి పురుగులు, గడ్డి, గడ్డి గింజలు, పళ్ళు ఎక్కువగా దొరికే కాలంలో గూటిని కట్టుకుని సంతానోత్పత్తిని చేస్తాయి. మీరు కొంచెం బద్దకం వీడి నాలుగడుగులు వేసి మీ చుట్టుపక్కల పరిశీలిస్తే తప్పకుండా ఒకటి రెండు గూళ్లను చూసే అవకాశం దక్కించుకోవచ్చు. ఏమిటి లేచే ప్రయత్నం చేస్తున్నారా?  రచయిత : రవి కుమార్‌ ద్వాదశి, ravikumardwadasi@gmail.com తెలుగులో ప్రకృతి గురించి రాయాలనుకునే వారు ఈ ఫారమ్‌ను నింపండి- bit.ly/naturewriters పుడమి సాక్షిగా అనే కార్యక్రమం సాక్షి మీడియా గ్రూప్ చేపట్టిన పర్యావరణ హిత క్యాంపెయిన్. దీని గురించి మరింత 'సమాచారం తెలుసుకోవడానికి విజిట్ చేయండి. www.pudamisakshiga.com

దొరవారిసత్రం : ఖండాంతరాలు దాటి వేల కిలోమీటర్లు ఆకాశమార్గంలో ప్రయాణించి నేలపట్టు పక్షుల రక్షిత కేంద్రానికి విచ్చేసే విదేశీ శీతాకాలపు వలస విహంగాలు స్థానికంగా కేంద్రం పరిధిలో ఉన్న నేరేడు, మారేడు, అత్తిగుంట చెరువుల్లోని కడప చెట్లపై గుడ్లు పెట్టి పిల్లలను పొదిగి విడిది చేస్తూ సమీపంలోని పులికాట్‌ సరస్సులో చేపలను వేటాడి జీవనం సాగిస్తాయి. సీజన్‌కు ముందే (అక్టోబరు నుంచి ఏప్రిల్‌ వరకు) సెప్టెంబరు నెలలోనే వందల సంఖ్యలో నత్తగుళ్ల కొంగలు (ఓపెన్‌బిల్‌స్టార్క్స్‌) విచ్చేశాయి. స్థానికంగా ప్రసిద్ధి చెందిన విహంగాలు, పక్షుల్లోనే రారాజుగా పిలిచే గూడబాతులు (పెలికాన్స్‌) వారం కిందటే కేంద్రంలో తిష్టవేసి ఆడ, మగ పక్షులు స్నేహం కుదుర్చుకుని కడప చెట్లపై పుల్లలతో గూళ్లు కట్టుకునే పనిలో నిమగ్నమయ్యాయి. ప్రస్తుతం పక్షుల కేంద్రంలో గూడబాతులు200కి పైగా, నత్తగుళ్లకొంగలు  500, నీటికాకులు (కార్మోరెంట్స్‌) 200, తెల్లకంకణాయిలు(వైట్‌ఐబీస్‌) 200, తెడ్డుముక్కుకొంగలు (స్పూన్‌బిల్స్‌) పాముమెడ పక్షులు (డాటర్స్‌), స్వాతి కొంగలు, బాతు జాతికి చెందిన పలు రకాల పక్షులు పదుల సంఖ్యలో విడిది చేస్తున్నాయి.   రైతులకు పరోక్షంగా.. ప్రత్యక్షంగా..   పక్షుల కేంద్రంలో విడిది చేసే విహంగాలు రక్షిత కేంద్రానికి చుట్టు పక్కల గ్రామాల్లోని రైతులకు పరోక్షంగా, ప్రత్యక్షంగా ఎంతగానో మేలు చేస్తున్నాయి. వీటి రాక మొదలైతే ఈ ప్రాంతంలో వర్షాలు కురుస్తాయి. దీంతో విహంగాలను దేవత పక్షులుగా రైతులు పిలుస్తారు. ముఖ్యంగా నేలపట్టు పక్షుల కేంద్రంలో విడిది చేయడం వల్ల అవి వేసే రెట్ట చెరువు నీటిలో కలుస్తుంది. ఈ నీటినే నేలపట్టు, మైలాంగం గ్రామాల్లోని రైతులు పంటల సాగుకు నీళ్లు వినియోగిస్తారు. ఈ నీళ్లలో గంధకం, పొటాష్‌ వంటివి పుష్కలంగా ఉండడంతో రైతులు వేసిన పంట ఏపుగా పెరిగి అధిక దిగుబడులు వచ్చేందుకు పక్షులు పరోక్షంగా దోహదపడుతున్నాయి. అదే విధంగా దుక్కులు దున్నినప్పటి నుంచి పంటలు కోత వచ్చే వరకు కేంద్రంలోని విహంగాలు పంటలపై గుంపులు గుంపులుగా వాలిపోయి పంటకు నష్టం కలిగించే క్రిమికీటకాలను తిని రైతులకు ప్రత్యేక్షంగా మేలు చేస్తాయి. పక్షుల కేంద్రం ఇలా ఏర్పడింది..   నేలపట్టు పక్షుల కేంద్రం 458.92 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. 1970లో పక్షి శాస్త్రజ్ఞుడు డాక్టర్‌ సలీంఅలీ కేంద్రాన్ని కనుగొన్నారు. 1976లో పక్షుల రక్షిత కేంద్రంగా గుర్తించి, వన్యప్రాణి విభాగం అధికారులు పరిరక్షిస్తున్నారు. తొలుత పక్షుల కేంద్రం నెల్లూరు సబ్‌ డివిజన్‌ పరిధిలో ఉండేది. 1984–85లో సూళ్లూరుపేట సబ్‌ డివిజన్‌గా ఏర్పాటు చేశారు. 30ఏళ్ల కిందట పక్షుల కేంద్రంలో 36 రకాల విదేశీ పక్షులు వచ్చి విడిది చేసేవి. క్రమేపి పక్షి జాతుల సంఖ్య తగ్గుతూ ప్రస్తుతం సుమారు 16 జాతుల పక్షులు కేంద్రంలో విడిది చేసి సంతానం అభివృద్ధి చేసుకుంటున్నాయి.    విహంగాల రాక వ్యవసాయ సూచిక..   పక్షుల కేంద్రానికి వలస విహంగాల రాక మొదలైతే ఇక్కడ వర్షాలు కురవడం మొదలవుతుందని రైతుల నమ్మకం. రైతులు చెబుతున్న ప్రకారం కార్తీక మాసంలో పక్షులు విచ్చేసి జత కట్టి గూళ్లు కట్టుకుంటాయి. మార్గశిరంలో గుడ్లు పెట్టి పుష్య మాసంలో పిల్లలను పొదిగి మాఘ, ఫాల్గుణ, చైత్ర మాసాల్లో పెంచి పెద్ద చేస్తాయి. వైశాఖంలో ఆయా దేశాలకు వెళ్లిపోతాయి. ఇదే తరహాలో ఈ ప్రాంతంలో కార్తీక మాసంతో వరి సాగు పనులు మొదలై విహంగాల సంతానం అభివృద్ధి పూర్తయ్యేసరికి కోతలు పూర్తవుతాయి.

నకిరేకల్‌: ఓ ఇంటి పెరటిలో అరటి చెట్టు.. ఆ చెట్టు గెలపైన పిట్ట గోల.. ఒకటి కాదు, రెండు కాదు.. నాలుగు పిట్టలున్నవి. రెండు పెద్దవి, మరో రెండు పిల్లలు. గూడు చెదురుతుందనో, గోడు మిగులుతుందనో.. తెలియదు. కానీ, ఆ గూడు వైపు ఎవరైనా వస్తే చాలు అవి వెంటపడుతున్నాయి. ముక్కుతో పొడిచేస్తున్నాయి. వాటి పోరు భరించలేక ఆ ఇంటివారు తలకు హెల్మెట్లు పెట్టుకొని పెరటి వైపు వెళ్తున్నారు. వివరాలు .. నల్లగొండ జిల్లా నకిరేకల్‌ పట్టణంలోని పన్నాలగూడెంలో నివాసముంటున్న సుద్దాల ఉమారాణి ఇంటి పెరట్లో అరటి చెట్టు ఉంది.  అరటి గెలపైన పిట్టగూడు వెలిసింది. అరటికాయలు రోజురోజుకూ పెరగటం వల్ల పిట్టగూడు కిందపడిపోయే విధంగా ఒరిగింది. దీంతో ఉమారాణి భర్త ఓ రోజు ఆ గూడును సరిచేస్తుండగా పిట్టలు వచ్చి ఆయనను ముక్కులతో పొడవడం మొదలుపెట్టాయి. ఆయన వాటి బారి నుంచి తప్పించుకొని ఇంట్లోకి వెళ్లిపోయారు. అప్పటి నుంచి నెలరోజులుగా వారికి తిప్పలేతిప్పలు. ఇప్పటికీ ఎవరైనా ఆ ఇంటి పెరట్లోకి వెళ్తే చాలు పిట్టలు పరుగుపరుగున వచ్చి తలపై పొడుస్తున్నాయి. వాటి పోరు భరించలేక ఆ ఇంటివారు తలకు హెల్మెట్‌ పెట్టుకుని పెరట్లో పనులు చేసుకుంటున్నారు. పిల్లలు పెరిగి ఎగిరిపోయే వరకు తమకు ఈ బాధలు తప్పవని ఉమారాణి అంటోంది. 

బాల‍్కనీలోకి పక్షులు రాకుండా నెట్‌లు వేసుకుంటున్న ప్రస్తుత సమయంలో ఒక ఆసక్తికరమైన సంగతి నెట్‌లో చక్కర్లు కొడుతోంది. పావురం గూడు కోసం ఖరీదైన కారును కూడా పక్కన పెట్టిన వైనం నెటిజనుల ప్రశంసలందుకుంటోంది. (భయంకరమైన పామును ఎలా పట్టుకున్నారో చూడండి!) వివరాలను పరిశిలిస్తే.. దుబాయ్ క్రౌన్ ప్రిన్స్ షేక్ హమ్దన్ బిన్ మొహమ్మద్ బిన్ రషీద్‌కు చెందిన మెర్సిడెస్ బెంజ్‌ ఎస్‌యూవీ విండ్‌షీల్డ్‌పై ఒక పావురం జంట గూడు చేసుకొని, గుడ్లు కూడా పొదగడం ప్రారంభించింది. ఈ విషయాన్ని గమనించిన ప్రిన్స్ ఆ గూడుకు ఎలాంటి హాని కలగకుండా జాగ్రత్తలు తీసుకున్నారు. ముందుగా కారును వాడకూడదని నిర‍్ణయించుకున్నారు. అలాగే కారు చుట్టూ రక్షణ వలయాన్ని కూడా ఏర్పాటు చేయడం విశేషం. అంతేకాదు దీనికి సంబంధించిన టైమ్‌ ల్యాప్‌ వీడియోను ఆయన ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లో షేర్ చేశారు. కొన్నిసార్లు జీవితంలో చాలా చిన్న విషయాలు సరిపోతాయంటూ కమెంట్‌ చేశారు.  దీంతో ఈ వీడియో వైరల్‌గా మారింది. పోస్ట్ చేసిన 24 గంటల వ్యవధిలోనే 10లక్షలకు పైగా వ్యూస్‌ను సాధించింది. View this post on Instagram A post shared by Fazza (@faz3) on Aug 12, 2020 at 5:57am PDT


 అమ్మా! మనకోసం మనుషులు బ్రిడ్జ్‌ ఆపేశారా!
 
 కాలిఫోర్నియాలోని పాత కాలపు రిచ్‌మండ్‌–శాన్‌ రాఫెల్‌ వంతెనకు 70 కోట్ల డాలర్ల వ్యయంతో జరుగుతున్న మరమ్మతులు ఒక్కసారిగా ఆగిపోయాయి! అనుకూలించని ప్రకృతో, అమెరికా కొత్త అధ్యక్షుడో ఇందుకు కారణం కాదు. పనులు జరుగుతుండగా వంతెన అడుగున ఓ పక్షి గూడు కనిపించింది. హమ్మింగ్‌ బర్డ్‌ గూడు అది! మొదట దానిని భద్రంగా తొలగించి మరమ్మతులు కొనసాగించాలని అనుకున్నారు కానీ, గూడు లోపల చిన్నచిన్న పిల్లలు ఉన్నాయి!
 
 గూడును కదలించే ప్రయత్నంలో ఆ పిల్లలు కిందపడిపోవచ్చు. లేదా గూడు స్థలం మార్చినప్పుడు తల్లి పక్షి మాతృత్వపు ఏకాంతానికి భంగం కలగవచ్చు. అందుకే గూడును డిస్ట్రర్బ్‌ చెయ్యకుండా వదిలేశారు. వాటంతటవే గూడు వదిలిపోవడం కోసం ఎదురు చూస్తూ పలుగు, పార పక్కన పడేశారు. మనిషి మహామహా వంతెల్ని కట్టగలడు గానీ, ఒక్క పక్షి గూడును నిర్మించలేడు కదా.
 
 
 రిచ్‌మండ్‌–శాన్‌ రాఫెల్‌ వంతెన