Laughter Decreases Stress Hormones And Increases Immune Cells And Infection-fighting Antibodies: నవ్వితే మానసిక ఉత్తేజం కలుగుతుంది. నవ్వినప్పుడు ఎండార్ఫిన్‌ హార్మోన్‌ విడుదలవుతుంది. ఈ హార్మోన్‌ హాయిని కలిస్తుంది. ఎండార్ఫిన్‌ విడుదలయ్యే స్థాయి నవ్వు అంటే ఏ లాఫింగ్‌ క్లబ్‌లోనో చేరి నవ్వాల్సిన పనిలేదు. అలాగని వికటాట్టహాసం చేయాల్సిన పని కూడా లేదు, ఓ చిరుదరహాసం చాలు. సైంటిఫిక్‌ అమెరికన్‌ స్టడీ ప్రకారం చిరునవ్వుతో ముఖ కవళికలు మారుతాయి, చూసేవారికే కాదు నవ్విన వారికి కూడా అసంకల్పితంగా మనోల్లాసం కలుగుతుంది. మతికి సానుకులమైన ఆలోచనలు కలుగుతాయి. నొప్పి నివారణకు కూడా నవ్వు ఉపయోగపడుతుందంటే నమ్ముతారా! నమ్మినా నమ్మకపోయినా ఇది నిజం. చక్కగా హాయిగా నవ్వినట్లయితే ఒంటినొప్పులు తగ్గుతాయి. నొప్పి బాధపెడుతుంటే నవ్వు ఎలా వస్తుంది? అనే సందేహం అక్కర్లేదు. ఒళ్లు నొప్పులు, తలనొప్పితో బాధపడేటప్పుడు కామెడీ షోలు చూడండి. ఒకరు పక్కన ఉండి గిలిగింతలు పెట్టే పని లేకుండా మీకై మీరే హాయిగా నవ్వేస్తారు. నొప్పుల నుంచి ఉపశమనం పొందుతారు. హాయిగా నవ్వడం రక్తప్రసరణ మీద కూడా ప్రభావాన్ని చూపిస్తుంది. ద కాలేజ్‌ ఆఫ్‌ ఫ్యామిలీ ఫిజీషియన్స్‌లో ప్రచురించిన కథనం ప్రకారం నవ్వేటప్పుడు ఊపిరితిత్తుల నిండుగా గాలి పీల్చుకుంటాం. దాంతో ఆక్సిజన్‌ ఎక్కువ మోతాదులో దేహంలోకి వెళ్తుంది. దాంతో కండరాలు సాంత్వన పొందుతాయి. గుండె లయ కూడా క్రమబద్ధమవుతుంది. చదవండి: Men's Day 2021: పక్కా జెంటిల్‌మన్‌ ఎలా ఉండాలో తెలుసా!.. అదే జెంటిల్‌నెస్‌.. నవ్వడం వల్ల దేహంలో విడుదలయ్యే ఫీల్‌గుడ్‌ హార్మోన్‌ల ప్రభావంతో దేహంలోని వ్యాధి నిరోధక శక్తి మెరుగవుతుంది. మానసిక ఒత్తిడి తగ్గుతుంది. అందుకే రోజూ పది నిమిషాల సేపు హాయిగా నవ్వడానికి కేటాయించండి. మనసు బాగుంటే నవ్వమా? అని ప్రశ్నించే వారికో సూచన. మనకు నిజంగా హాయిగా నవ్వాలనే ఆలోచన ఉంటే... నవ్వించడానికి సాధనాలెన్నో ఉన్నాయిప్పుడు. చేతిలో స్మార్ట్‌ఫోన్‌ ఉంటుంది. ఒక హ్యూమరస్‌ వీడియో చూస్తే చాలు. హాయిగా నవ్వుకుంటాం. మనసు తేలికపడుతుంది.  ఇప్పటి వరకు నవ్వడం వల్ల మానసిక, శారీరక ఆరోగ్యానికి కలిగే మేలు గురించి చెప్పుకున్నాం. ఇక సామాజిక ఆరోగ్యం విషయానికి వస్తే... చిరునవ్వు పెట్టని ఆభరణంలా ముఖానికి అందాన్ని తెస్తుంది. ఎదుటి వ్యక్తిని చిరునవ్వుతో పలకరిస్తే అవతలి వాళ్లు కూడా పలకరింపుగా ఓ చిరునవ్వు నవ్వుతారు. నవ్వులేని ముఖంలో ఆత్మీయతను, స్నేహితులను వెతుక్కోవడం ఎవరికైనా కష్టమే. సామాజిక బంధాలు మెరుగవ్వాలన్నా కూడా చక్కటి చిరునవ్వే సాధనం. అందుకే స్టైలిష్‌గా లేకపోయినా ఫర్వాలేదు, కానీ స్మైలిష్‌గా ఉండడానికి మాత్రం తప్పకుండా ప్రయత్నించండి. చదవండి: Covid Taste Test: తెలుసా..! కాఫీతో కోవిడ్‌ టెస్ట్‌ చేయొచ్చు... ఎలాగంటే..

న్యూఢిల్లీ : యాభై ఏళ్లు దాటిన ఆలు మగల మధ్య లేదా స్త్రీ, పురుషుల మధ్య సెక్స్‌ అంతంత మాత్రంగానే ఉంటుందని తెల్సిందే. కొందరి మధ్య అంతంత మాత్రమే కాదు, అస్సలు ఉండకపోవచ్చు. 50 ఏళ్లు దాటిని పురుషుడికి సరైన సెక్స్‌ లేకపోతే మూడింట రెండు వంతులు జబ్బున పడే అవకాశం ఉందట. అలాగే 50 ఏళ్లు దాటిన మహిళలకు లేకపోతే వ్యాధి గ్రస్తులయ్యే అవకాశం 64 శాతం ఉందట. 50 ఏళ్లు దాటిన స్త్రీ, పురుషులు సెక్స్‌లో పాల్గొంటే వారిలో 85 కాలరీలు కరగిపోతాయని, ఆనందాన్ని కలిగించే ఎండార్పిన్స్‌ విడుదలవుతాయని పరిశోధకులు తేల్చి చెప్పారు. సెక్స్‌లేని మగవాళ్లకు 64 శాతం క్యాన్సర్‌ వచ్చే అవకాశం ఉందని, 41 శాతం దీర్ఘకాలిక జబ్బు వచ్చే అవకాశం ఉందని పరిశోధకులు వెల్లడించారు. నపుంసకులైన మగవాళ్లలో వాస్కులర్‌ గుండె జబ్బులు వచ్చే ప్రమాదం కూడా ఉందని డాక్టర్‌ లీ స్మిత్‌ తెలిపారు. ఆంగ్లిన్‌ రష్కిన్‌ యూనివర్శిటీ అధ్యయన బందం 5,700 స్త్రీ, పురుషులపై జరిపిన అధ్యయనం వివరాలను డాక్టర్‌ లీ స్మిత్‌ మీడియాకు వెల్లడించారు. సెక్స్‌తో సహా అన్ని వ్యాయామాలు ఆరోగ్యానికి మంచివేనని ఆయన చెప్పారు. సెక్స్‌లో పాల్గొనని వారిలో మధుమేహం, కీళ్ల నొప్పులు ఎక్కువ వచ్చే అవకాశం కూడా ఉందని ఆయన వివరించారు. 50 ఏళ్లు పైబడిన స్త్రీ, పురుషుల మధ్య సెక్స్‌ ఏ మేరకు తగ్గుతూ వస్తుందో, ఆ మేరకు వారు అనారోగ్యానికి గురయ్యే అవకాశాలు ఉన్నాయని డాక్టర్‌ లీ స్మిత్‌ చెప్పారు. ఈ వయస్కుల వారిలో సెక్స్‌ తగ్గినట్లయితే వారు ఏదో జబ్బుకు గురైనట్లు భావించవచ్చా? ప్రశ్నకు వారీ అధ్యయనంలో ఎలాంటి వివరణా పేర్కొనలేదు. ‘ఆర్కీవ్స్‌ ఆఫ్‌ సెక్సువల్‌ బిహేవియర్‌’ అనే పత్రికలో ఈ సెక్స్‌ అధ్యయనానికి సంబంధించిన వివరాలను ప్రచురించారు. 


 చక్కిలిగింతల ఫ్యాక్టరీ
 
 మీకు తెలుసా?
 మన బాడీలో చక్కిలిగింతల ఫ్యాక్టరీ ఉంది.
 బాధనూ, కష్టాన్ని అమాంతం మింగేసేంత
 చక్కటి చక్కిలిగింతల ఫ్యాక్టరీ ఉంది.
 ఈ కెమికల్‌ ఫ్యాక్టరీలో సంతోషాల మ్యాన్యుఫ్యాక్చరింగ్‌ జరుగుతూ ఉంటుంది.
 ఎండార్ఫిన్, డోపమైన్, సెరిటోనిన్, నార్‌ ఎపీనెఫ్రిన్‌
 వగైరా వగైరా వంటి చక్కటి చక్కిలిగింతలను మనకు మనమే తయారు చేసుకుంటాం.
 ఈ గింతల్ని ఎంతగా తయారు చేసుకుంటామో...
 అంతగా ఆనందంతో గెంతులు వేయగలుగుతాం.
 ఈ ఆనందాల గెంతులను వేయించే చక్కిలిగింతల రసాయనాల గురించే ఈ కథనం.
 ఆనందం కలిగించే పరిసరాల్లో ఉంటే మనమూ ఆనందంగా ఉంటామని అర్థం.
 అంతకంటే గొప్ప పరమార్థం ఏమిటంటే...
 మనమే ఆ ఆనందాల కొలను అయితే
 అందరూ మన దగ్గరికి వచ్చి ఆనందదాహాన్ని తీర్చుకుంటారు. బీ హ్యాపీ... మేక్‌ హ్యాపీ..
 
 
 రోడ్డు మీద ఇరువైపులా వాహనాలు వేగంగా వెళ్తున్నాయి. ఒక వృద్ధురాలు రోడ్డు దాటడానికి ఇబ్బంది పడుతోంది. మీరు అదే దారిలో వెళ్తున్నారు. ఆమె పడుతున్న ఇక్కట్లను గమనించారు. మీ పని కాకపోయినా ఆమెను రోడ్డు దాటించి మళ్లీ ఇవతలకు వచ్చారు. మీలో మీరు గమనించిన అంశం ఏమిటి? ఆ పని చేసినందుకు మీకెంతో సంతోషం అనిపించింది. రాజుకు 104 డిగ్రీల జ్వరం. వాళ్ల నాన్న రాజును డాక్టర్‌ దగ్గరికి తీసుకెళ్లారు. ఆయన ఆప్యాయంగా చూసి రాజును పరామర్శించాడు. తాను రాసిన మందులతో జ్వరం తగ్గిపోతుందని చెప్పాడు. ఇంకా మందులు వాడనే లేదు... అంతలోనే జ్వరం 100 డిగ్రీలకు పడిపోయింది. కారణం... ఆనందం! ఆ ఆనందానికి అసలు కారణం... మెదడులోని ఒక ప్రాంతం! దాని పేరే రివార్డ్‌ సెంటర్‌. అదే ప్లెజర్‌ సెంటర్‌. అక్కడ ఎండార్ఫిన్‌ అనే సంతోషం కలిగించే ఒక జీవరసాయనం ఉత్పన్నమైంది. అది సంతోషాన్ని కలిగించింది. ఆ సంతోషం సానుకూలత పెంచింది. దాంతో అంతా సవ్యమే. అంతా సంతోషమే.
 
 సంతోష రసాయనాన్ని కనుగొన్నదెలా?
 మన శరీరంలో సంతోషం కలిగించే రసాయనాల్లో ఒకదాన్ని 1992లో మెకలమ్‌ అనే శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నాడు. సంతోషం కలిగించే ఆ రసాయనం పేరేమిటో తెలుసా? ‘ఆనందమైడ్‌’. సంతోషానికి భారతీయ భాషల్లో మరోమాట ‘ఆనందం’. ఆ పేరిటే దానికి ‘ఆనందమైడ్‌’గా పేరు పెట్టారు.ఆనందమైడ్‌లాంటి రసాయనాలెన్నో కనుగొన్నారు. వాటిలో కొన్ని: ∙ఎన్‌. ఆరాకిడోనోయల్‌ డోపమైన్‌ (ఎన్‌ఏడీఏ) నలడోయిన్‌  అరాకిడోనోయల్‌ గ్లెసెరాల్‌ ∙వైరోడ్‌హమైన్‌ వంటివి ఎన్నెన్నో ఉన్నాయి.
 
 డ్రగ్స్‌కు మూలం ఇవే...
 ఆనందాన్ని కలిగించే పైన పేర్కొన్న ఎన్‌ఏడీఏ, నలడోయిన్, అరాకిడోనోయల్‌ గ్లెసరాల్‌ వంటి వాటితో పాటు ఎండార్ఫిన్‌ల వంటివి మన శరీరంలోనే ఉత్పత్తి అవుతుంటాయి. ఆ రసాయనాలు కలిగించే ప్రభావాలనే కొన్ని మొక్కల నుంచి తీసిన రసాయన పదార్థాల నుంచీ పొందవచ్చు. ఈ రసాయనాలను ‘కెనాబినాయిడ్స్‌’ అంటారు. వీటి ద్వారా ఒక రకమైన సంతోషం (యుఫోరియా), ఒక రకమైన ప్రశాంతత (ట్రాంక్విలిటీ) కలుగుతుంది. అవి ఉత్సాహాన్ని పెంచి, బాధను తగ్గిస్తాయి. అందుకే ఈ ఫలితాలను స్వాభావికంగా కాకుండా... ఏదైనా మందు వంటి దాని సహాయంతో పెంచుకోడానికి ప్రయత్నిస్తారు. అలాంటి మందును సాధారణ పరిభాషలో డ్రగ్స్‌ అంటుంటారు. ఉదాహరణకు మార్జువానా అనే డ్రగ్‌తో ఇలాంటి ఫలితాలే వస్తుంటాయి.
 
 డ్రగ్స్‌ లాంటివే మరికొన్ని...
 కెనాబినాయిడ్స్‌ను పోలినవే మరికొన్ని పదార్థాలు ఉన్నాయి. వాటిని ఓపియాయిడ్స్‌ అంటారు. అంటే ఓపియమ్‌ను తీసుకున్నప్పుడు కలిగే ఫలితాలను అవి కలిగిస్తాయి కాబట్టి వాటికి ఆ పేరు. వీటిని 1970లో కనుగొన్నారు. ఉదాహరణకు ఎన్‌సెఫాలిన్స్, డైనార్ఫిన్స్‌... ఇవన్నీ ఆ కోవలోకి వచ్చే మందులే. ఈ ఓపియాయిడ్స్‌... నొప్పిని తగ్గించడం, హుషారును పెంచడం, జ్ఞాపకశక్తిని పెంపొందించడం వంటివి చేస్తాయి. విచక్షణ లేకుండా వాడితే అవి డ్రగ్స్‌. కానీ ఎప్పటికీ తగ్గని (టెర్మినల్‌ ఇల్‌నెస్‌తో బాధపడే) క్యాన్సర్‌ పేషెంట్లలో నొప్పిని తగ్గించడానికి లాంటి తప్పనిసరి పరిస్థితుల్లో ఒక ప్రయోజనం కోసం (పర్పస్‌ఫుల్‌గా) వాటిని డాక్టర్‌ ప్రిస్క్రిప్షన్‌తో వాడితే అవి బాధానివారకాలు అవుతాయి.
 
 మన దేహంలోనే ఆ అనేక రసాయనాలు
 ఇంతకు ముందే చెప్పుకున్నట్లుగా సంతోషాన్ని కలిగించే రసాయనాలు మన మెదడులో ఉత్పత్తి అవుతాయి. అలా మన శరీరంలోనే ఉత్పత్తి అయ్యే ఆనందకారకాలను ‘ఎండోజినస్‌ కెనాబినాయిడ్స్‌’ అని పేర్కొంటారు. అవి మెదడుపై పనిచేసి మనకు సంతోషాన్ని ఇస్తాయి. ఆందోళనను, దుఃఖాన్ని తగ్గించే ఇలాంటి ప్రభావాలనే మెదడులో స్రవించే డోపమైన్, సెరిటోనిన్, నార్‌ ఎపీనెఫ్రిన్‌ వంటివి రసాయనాలు కలగజేస్తాయి.
 
 ఇదొక క్లాసిక్‌ ఉదాహరణ...
 మనలో చాలా మంది వ్యాయామం చేసే వాళ్లుంటారు. వ్యాయాయంతో కలిగే నొప్పుల వల్ల వాళ్లకు ఎంతో ఆనందం కలుగుతుంది. నిజానికి వ్యాయామం పూర్తి కాగానే ఒంట్లో ఓపియాయిడ్స్, కెనాబినాయిడ్స్‌ పాళ్లు పెరిగి మనకు తెలియని ఉత్సాహమూ, చురుకుదనం పెరగడం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంటుంది. తాము చేసిన వ్యాయామంతో తమకు ఆరోగ్యం సమకూరిందనే సంతోషం వాళ్లను మరింతగా హుషారుగా ఉంచుతుంది. ఈ సంయుక్త ప్రభావాలన్నీ మన రోగ నిరోధక శక్తి మీద ప్రభావం చూపుతాయి. వ్యాయామంతో పాటు... దాని వల్ల కలిగే ఆనందం కలగలిసి ‘ఒక దానికి మరొకటి ఫ్రీ’ అన్నట్లుగా రోగనిరోధక శక్తిని పెంచి... మరింత ఆరోగ్యం కలగజేస్తాయి.
 
 అది నెగెటివ్‌ యాటిట్యూట్‌
 ఏదైనా మంచి పని చేసినప్పుడూ... రివార్డింగ్‌ సెంటర్‌ లో డోపొమైన్‌ పాళ్లు పెరిగి... ఫీల్‌ గుడ్‌ ఫ్యాక్టర్‌ కలిగి ఆనందం ఇస్తుంది కదా. మరి ఏం చేయాకపోయినా అలాంటి సంతోషమే కావాలనుకుంటే... అది అత్యాశ అవుతుంది. ఈ అత్యాశ ధోరణులతోనే ఆనందం కోసం పెడదారులు పట్టే వాళ్లూ ఉంటారు. వాళ్లు మెదడులోని జీవరసాయనాలను దేహంలోని  అంతర్భాగంలో స్వాభావికంగా పుట్టకుండానే ఆనందానుభూతులను బయట నుంచి పొందడానికి ప్రయత్నిస్తుంటారు. రివార్డ్‌ సెంటర్‌ నుంచి వచ్చే డోపమైన్‌ పెరిగేందుకు కొన్ని మాదక ద్రవ్యాలనూ, మద్యాన్ని తీసుకుంటారు. అవి తీసుకున్న తర్వాత మొదట కాసేపు డోపమైన్‌ ఉత్పన్నమైనప్పటి అనుభూతే కొద్దిసేపు మాత్రమే అంటే పరిమిత సమయం పాటు కలుగుతుంది. ఆ ఆనందపు ప్రవాహంలో ఎప్పుడూ కొట్టుకుపోవాలనే ఉద్దేశంతో కొంతమంది మద్యానికీ, మాదకద్రవ్యాలకూ బానిసలవుతుంటారు. ఇది నెగెటివ్‌ అంశం.
 
 భావోద్వేగాలూ అంటుకుంటుంటాయి
 భావోద్వేగాలు కూడా ఒకరి నుంచి ఒకరికి అంటుకుంటుంటాయి. నెగెటివ్‌ భావోద్వేగాలు... అంటే క్రోధం, ఆగ్రహం వంటికి వాటితో పక్కన ఉండే వారి మూడ్స్‌ కూడా పాడవుతాయి. ఉదాహరణకు ఒక గదిలో ఒకరు కోపంగా ఉన్నారని అనుకుందాం. ఆ ఆగ్రహం కారణంగా అందరూ ముభావంగా మారిపోతారు. తెలియని టెన్షన్‌ ఆ వాతావరణంలో నెలకొని ఉంటుంది. దాన్ని వాతావరణాన్ని తేలిక చేయడానికి ప్రయత్నిస్తుండటం మామూలే. వాతావరణం తేలిక కాగానే అందరిలోనూ ఒక రిలీఫ్‌!
 
 అలాగే ఒక గదిలో అంతా సంతోషంగా ఉంటే... ఆ ఆనందం కూడా అందరితోనూ షేర్‌ చేసుకుంటూ ఉంటే అది మరింత పెరుగుతుంది. ఒకరి ఆనందం కారణంగా పక్కవారూ సంతోషంగా ఉంటారు. ఏదైనా శుభవార్త తెలియగానే అది ఇతరులకు ఆనందం కలిగించేదే అయినా అందరూ ఆనందించే విషయం తెలిసిందే. అలా ఆనందం రెట్టింపవుతూ ఉంటుంది. అందుకే ఆనందంగా ఉండండి. దాన్ని ఇతరులకు పంచుతూ ఉండండి. ఆనందం కలిగించే రసాయనాలు శరీరంలో పెరిగినప్పుడు నొప్పి తగ్గిపోతుండటం గమనించే ఉంటారు. అలా సంతోషం కలిగే రసాయనాలు మెదడులో ఉత్పన్నమవుతున్నప్పుడు ఒంట్లో రోగనిరోధక శక్తి కూడా పెరుగుతుంది. దాంతో అనేక వ్యాధులను తట్టుకోవడం సాధ్యమవుతుంది. సంతోషంగా ఉన్న వ్యక్తి తన సమస్యలనూ, ఒత్తిడిని తేలికగా అధిగమించగలుగుతాడు. బాధను తట్టుకునే శక్తి పెరుగుతుంది.  దాంతో విజయం వైపు పురోగమిస్తాడు. అలా అందరూ సంతోషంగా ఉండే సమాజం అభివృద్ధి వైపునకు పుగోగమిస్తుంది.కాబట్టి హాయిగా నవ్వుతూ, తుళ్లుతూ ఉండండి. ఆనందంగా ఉండండి. ఆ ఆనందాలను మరో నలుగురికి పంచండి. దాంతో గెలుపు మీ సొంతం.
 
 మెదడులోని ఆ ప్రత్యేక ప్రదేశం పేరే ప్లెజర్‌ సెంటర్‌
 అల కంఠమునకెగునవ ప్రదేశమ్ములో... ముఖం వెనక తల అంతర్భాగ పురంలో... సెరిబ్రోస్పైనల్‌ఫ్లుయిడ్‌ సరస్సులో... ఆ సరోవర మధ్యభాగాన తేలియాడుతున్న ఆ మెదడు సౌధమ్ములో...  ఒక స్పెషల్‌ సెంటర్‌ ఉంటుంది. మాట్లాడేలా చేసేందుకు స్పీచ్‌ సెంటర్, చూపు జ్ఞానాన్ని కలిగించేందుకు విజువల్‌ సెంటర్‌ లాగే... మెదడులో ఉండే ఆ కేంద్రం పేరే ‘రివార్డింగ్‌ సెంటర్‌’. ఉదాహరణకు ఒక వ్యక్తి జీవన వికాస క్రమంలో ఇది ఏర్పడుతుంది. ఎవరో ఒక స్కూలు పిల్లాడు తన పుస్తకాన్ని పోగొట్టుకున్నాడు. మరో విద్యార్థికి ఇది దొరికింది. దాన్ని భద్రంగా తీసుకొచ్చి సొంతదారుకు అప్పజెప్పాడు. అప్పుడు టీచర్‌ ఆ చర్యను మెచ్చుకున్నారు. ఆ మెప్పుకోలు ఒక రివార్డ్‌. దాంతో మెదడులోని రివార్డ్‌ సెంటర్‌నుంచి కొన్ని సంతోష రసాయనాలు వెలువడ్డాయి. అలా ప్రతివారికీ తమకు సంతోషం కలగజేసే అంశం వృద్ధి చెందుతూ ఉంటుంది. విజయం కలిగినప్పుడు, మంచి పనిచేసినప్పుడు, ఇతరులను సంతోషపెట్టినప్పుడు... ఇలా ఆ పలు సందర్భాల్లో ఆ రివార్డ్‌ సెంటర్‌ నుంచి కొన్ని రసాయనాలు వెలువడి ఒక ఉల్లాసభరితమైన అనుభూతిని కలిగిస్తుంటాయి. అదే అనుభూతికి మళ్లీ మళ్లీ పొందడానికి ఆ విద్యార్థి ఆ మంచి పనులను పదే పదే చేస్తుంటాడు. ఇది సానుకూల ప్రక్రియ. ఇలా మంచిపనుల ద్వారా ఆనందాలు  పొందవచ్చనే సానుకూలమైన దృక్పథం పెరిగి ఒక మంచి ప్లెజర్‌సెంటర్‌ రూపొందుతుంది. మంచి పనులు చేసినప్పుడల్లా అది ఆనందాల రివార్డ్‌ ఇచ్చే ‘రివార్డ్‌ల కేంద్ర’మూ అవుతుంది.
 
 పాజిటివ్‌గా సంతోషాన్ని పొందడం ఎలా?
 మద్యం, మాదకద్రవ్యాల వంటి షార్ట్‌కట్స్‌ మార్గంలో గాక మంచి మార్గంలో అంటే పాజిటివ్‌గానే సంతోషం కలిగే రసాయనాలు మెదడులో స్రవించాలంటే చేయాల్సింది... ∙వ్యాయామం చేయడం; తగినంత నిద్రపోవడం ∙ఇతరుల నుంచి ప్రోత్సాహం పొందడం, మనలో ఆత్మవిశ్వాసం పెంపొందేలా  మాట్లాడే మిత్రులను కలిగి ఉండటం; వారితో సానుకూల ధోరణిలో సంభాషణలు సాగించడం ∙ఆత్మీయులతో ప్రేమ, స్నేహం, అనురాగపూరితమైన భావోద్వేగాలను కలిగి ఉండటం ∙చక్కని పోషకాలతో కూడిన ఆహారం తీసుకోవడం ∙ఎప్పుడూ ఆహ్లాదకరమైన వాతావరణంలో ఉండటం ∙పిల్లల విషయంలో తల్లిదండ్రులు, టీచర్లు ఎప్పుడూ వెన్నుతట్టి ప్రోత్సహించేలా మాట్లాడటం.
 
 సంతోషాలు తెచ్చే అంశాల్లో కొన్ని ముఖ్యమైనవి  
 ఆధ్యాత్మికత
 రక్తసంబంధీకుల ఆప్యాయత, ఆదరణ
 మంచి కుటుంబ సంబంధాలు
 ఇతరుల పట్ల సాదరంగా వ్యవహరించడం
 ఇష్టసంభాషణ, ప్రియవచనాలు పలకడం, ప్రోత్సహించేలా మాట్లాడటం.
 ఇతరులనూ సంతోషంగా ఉంచడం
 కృతజ్ఞతతో ఉండటం, ఇతరులకు ఇబ్బంది. కలగనంతవరకు బహిర్ముఖంగా ఉండటం.
 మంచి వ్యాపకం... అందుకు సృజనాత్మకమైన రాత, గీత వంటి వాటికి ప్రాధాన్యమివ్వడం
 
 సంతోషంగా ఉన్నవారికి కలిగే సంపదలివి...
 తమ కోసం ఏదైనా చేయగలిగే స్నేహితులు పెంపొందుతారు.
 మెరుగైన పనితీరును కనబరుస్తారు.
 ఏదైనా ఇబ్బందికరమైన పరిస్థితులనూ తేలిగ్గా అధిగమించగలుగుతారు.
 శారీరకంగా కలిగే నొప్పిని తట్టుకుంటారు. మానసికంగానూ స్థైర్యంతో ఉంటారు.
 జీవితంలో విజయం సాధిస్తారు. స్థితప్రజ్ఞతతో వ్యవహరిస్తారు.
 
  డా‘‘ శ్రీనివాస్‌ ఎస్‌ఆర్‌ఆర్‌వై
 సైకియాట్రిస్ట్, ప్రభుత్వ మానసిక చికిత్సాలయం
 ఎర్రగడ్డ, హైదరాబాద్‌