స్మరణ
 తెలుగులో వెలువడ్డ ఆరు ఉత్తమ నవలల్లో డాక్టర్‌ జి.వి.కృష్ణారావు ‘కీలుబొమ్మలు’ ఒకటి అనేవారట ఆచంట జానకిరామ్‌. కీలుబొమ్మలుతో పాటు పాపికొండలు, జఘన సుందరి, రాగరేఖలు నవలలూ రాశారు జి.వి.కె. (గవిని వెంకట కృష్ణారావు). ఆదర్శ శిఖరాలు, ప్రతిమ, బొమ్మ ఏడ్చింది వంటి నాటికలు, పద్యాలు, కథలు, విమర్శ వ్యాసాలు రాయడమే కాదు, ప్లేటో ‘రిపబ్లిక్‌’ను ‘ఆదర్శ రాజ్యం’ పేరిట తెలుగులోకి అనువదించారు. ఇమాన్యుయల్‌ కాంట్‌ను తెలుగులోకి తెచ్చారు. జీవీకే సాహిత్య సర్వస్వం ఏడు సంపుటాలుగా వెలువడింది! అలాంటి సాహిత్యకారుడి శతజయంతి(1914–2014) నివాళిగా వారి కుటుంబ సభ్యులు వెలువరించిన సంస్మరణ సంచిక ఇది.
 
 ఇందులో, జీవీకే జీవిత విశేషాలు, ఆయన వ్యక్తిత్వం, మూర్తిమత్వంను పట్టించే ఎందరో ప్రముఖుల వ్యాసాలున్నాయి. ‘అటు అరిస్టాటిల్‌ కావ్యానుశాసనం, ప్లేటో రామణీయకత నుంచి కాంట్‌ పరతత్వవాదం వరకు, ఇటు భరతుని నాట్యశాస్త్రంతో మొదలు పెట్టి భామహ, ఉద్భట, భట్ట నాయక, భట్టు లోల్లట, ఆనందవర్ధన, ఇందు రాజ, అభినవగుప్త, క్షేమేంద్ర, మహిమ భట్ట, ముమ్మటుల దాకా భారతీయ రస సిద్ధాంతాలను ఔపోసన పట్టారు (జీవీకే)’ అంటారు అన్నపరెడ్డి వెంకటేశ్వరరెడ్డి, తెలుగు నవలాలోకంలో ‘సజ్జల్‌ సజ్జల్‌’ అని హేళన అయిన పాత్రగా నమోదైన జీవీకే అధ్యయనశీలతను చాటేలా!
 
 డాక్టర్‌ జి.వి.కె. శత జయంతి సంచిక; ప్రధాన సంపాదకులు: కీ.శే. డాక్టర్‌ వెలగా వెంకటప్పయ్య; పేజీలు: 400(హార్డు బౌండు); వెల: 500; ప్రతులకు: వెలగా మానవేంద్ర, 4–22–27, వెలగా వెంకటప్పయ్య వీధి, ఐతానగరం, తెనాలి; ఫోన్‌: 08644–238335


 స్మరణ
 అన్ని రాకపోకలు ఆగిపోయినప్పటికీ, వందకుపైగా జాషువా పాటలు పాడే బృందాలు వచ్చాయి. సత్యహరిశ్చంద్ర నాటకంలో ‘ఇచ్చోటనే...’ వంటి కాటిసీను పద్యాలు అన్ని వందలమంది పాడుతుంటే ఆశ్చర్యపోవడం మా వంతయింది.
  
 జాషువా ఒక యుగకవి. జాతీయోద్యమ కాలంలో అనేక వైవిధ్యపూరితమైన వస్తువులను తీసుకుని పద్యాల్లో రాసి మెప్పించిన కవి. శ్రీశ్రీ మొదలుకొని కరుణశ్రీ దాకా ఎందరో వీరి వస్తువును, శైలిని స్వీకరించి తెలుగు సాహిత్యాన్ని సుసంపన్నం చేశారు.
 
 వేమనవలె పద్యాలను తేట తెలుగులో రాసిన జాషువా తన ఆత్మకథను కూడా ‘నా కథ’ పేరుతో పద్యాల్లోనే రాశారు. శాసనమండలి సభ్యులుగా గౌరవించబడ్డారు. జాషువా గబ్బిలం కావ్యాన్ని ప్రభుత్వ పూర్వ చీఫ్ సెక్రటరీ కాకి మాధవరావు ఇంగ్లీషులోకి అనువదించారు.
 
 సాహిత్య చరిత్రలో అనేక మార్పులు చేర్పులు ఎప్పటికప్పుడు జరుగుతున్నాయి. శ్రీశ్రీ, విశ్వనాథల మధ్య చర్చ జరిపి జాషువాను దశాబ్దాల తరబడి వదిలివేశారు. దళిత ఉద్యమంతోపాటు ‘దరకమే’ ఐక్యవేదిక ఈ సాహిత్య చరిత్రలో జాషువాను మళ్లీ ముందుకు తీసుకువచ్చింది. ఆ క్రమంలో ‘గబ్బిలం’ పేరుతో మేము దళిత రచయితల, కళాకారుల, మేధావుల ఐక్యవేదిక తరఫున మాసపత్రిక వెలువరించాము. అలా రాష్ట్రవ్యాప్తంగా జాషువాను ప్రచారం చేసిన తరువాతే వామపక్ష, స్త్రీవాద, అభ్యుదయవాద తదితర బృందాలు గుర్తించి ఏటా జాషువా జయంతి, వర్ధంతులను నిర్వహిస్తున్నాయి.
 
 1993లో గుంటూరు జిల్లా వినుకొండలో మాన్యశ్రీ కాన్షీరామ్ నిర్వహణలో జాషువా మేళా జరిగింది. ఎండ్లూరు సుధాకర్, నేను, నారగోని, మాష్టార్జీ మొదలైనవారు దాన్ని నిర్వహించడం జరిగింది. ఆగస్టులో నిర్వహించిన ఆ మేళాకు ఒకటి రెండు రోజుల ముందు భారీ వర్షాలలో ఎక్కడి రోడ్లు అక్కడ తెగిపోయాయి. అన్ని రాకపోకలు ఆగిపోయినప్పటికీ, వందకుపైగా జాషువా పాటలు పాడే బృందాలు వచ్చాయి. సత్యహరిశ్చంద్ర నాటకంలో ‘ఇచ్చోటనే...’ వంటి కాటిసీను పద్యాలు అన్ని వందలమంది పాడుతుంటే ఆశ్చర్యపోవడం మా వంతయింది. ‘రాజు మరణించె ఒక తార రాలిపోయె, కవియు మరణించె ఒక తార గగనమెక్కె, రాజు నివసించు రాతి విగ్రహముల యందు, కవి నివసించె ప్రజల నాలుకయందు’ అని కవిని గురించి గొప్పగా వర్ణించిన సుకవి జాషువా.
 
 ‘వృద్ధవీరుడ, నీవయసెంత చెపుమ, తండ్రి మరణించియే నాల్గు తరములయ్యె...’ అంటూ భారతంలోని భీష్ముణ్ణి ఆయన ప్రశ్నించిన తీరు సాటిలేనిది. భవభూతి ‘ఉత్తర రామచరిత’, కాళిదాసు ‘అభిజ్ఞాన శాకుంతలం’ ఒరవడిలో ఆధునిక తెలుగు సాహిత్యంలో ‘గబ్బిలం’, ‘ఫిరదౌసి’, ‘క్రీస్తు చరిత్ర’ వంటి కావ్యాలలోని జాషువా కరుణరస శిల్పం గుండెను కదిలిస్తుంది.
 
 ఒక్కొక పద్దియంబునకు ఒక్కొక నెత్తురుబొట్టు ప్రకారం పద్యవిద్యను పండించిన జాషువా తెలుగు సాహిత్యం ఉన్నంతవరకు చిరంజీవి.
 బి.ఎస్.రాములు, ఫోన్: 8331966987.