బోర్ల నుంచి ఎప్పుడంటే అప్పుడు నీటిని తోడుకోవాలంటే వానాకాలంలో వాటికి నీటిని తాపాలన్న అవసరాన్ని ఇప్పుడు చాలా మంది బోర్ల యజమానులు గుర్తిస్తున్నారు. సాధారణంగా వాన నీరు 10–15% మాత్రమే భూమిలోకి ఇంకుతుంది. బోరు చుట్టూ గుంత నిర్మిస్తే అక్కడ కురిసిన వర్షంలో 50%ని ఇంకింపజేసుకొని భూగర్భ జలాలను పెంచుకోవచ్చు. అయితే, ఎండిపోయిన, ఎండిపోబోతున్న బోర్లన్నిటికీ నీటిని ఇంకింపజేసుకునే సామర్థ్యాన్ని నిర్ధారించడం కోసం నీరు తాపే పరీక్ష చెయ్యాలని నిపుణులు చెబుతున్నారు. వాటర్‌ ట్యాంకర్‌ ద్వారా 5 వేల లీటర్ల నీటిని తీసుకువచ్చి బోరులో పోసి, నీరు లోపలికి ఎంతమేరకు వెళ్తున్నదీ పరీక్షిస్తారు. 200 మీటర్ల పరిధిలో పరిసరాల్లో ఏ బోరు నుంచీ నీటిని తోడకుండా ఉన్నప్పుడు ఈ నీటి పరీక్ష చేయాలి. నీటి పరీక్షకు సాఫ్ట్‌వేర్‌ సాధనం బోరు లోపలికి నీరు పోస్తున్నప్పుడు నీరు ఎక్కువగా బయటికి వచ్చేస్తే.. ఆ బోరుకు నీటిని ఇంకించుకునే సామర్థ్యం లేదని.. అది రీఛార్జ్‌ గుంత నిర్మాణానికి తగినది కాదని నిర్ధారించవచ్చు. ఒకవేళ నీరు చాలా వరకు లోపలికి ఇంకిపోతే ఆ బోరు చుట్టూ రీఛార్జ్‌ గుంత నిర్మాణానికి అనువుగా ఉందనుకోవచ్చు. ఈ నీటి పరీక్ష చేసేటప్పుడు ఉపయోగించే ఒక ప్రత్యేక సాఫ్ట్‌వేర్‌ సాధనాన్ని సికింద్రాబాద్‌కు చెందిన ‘వాటర్‌ లైవ్‌లీహుడ్‌ ఫౌండేషన్‌’ వ్యవస్థాపకులు రామ్‌మోహన్‌ రూపొందించారు. పేటెంట్‌కు దరఖాస్తు చేశారు. ఈ సాధనం ద్వారా బోరు వద్ద ఇంకుడుగుంత నిర్మించుకోవాలో వద్దో ఖచ్చితంగా నిర్థారించుకోవచ్చని రామ్‌మోహన్‌(94401 94866) తెలిపారు.అన్ని బోర్లూ పనికిరావు నాగర్‌ కర్నూల్‌ జిల్లా అచ్ఛంపేట ప్రాంతంలోని ఐనోల్, రామాజిపల్లి గ్రామాల్లో ప్రాంతంలో వాటర్‌ అండ్‌ లైవ్లిహుడ్స్‌ ఫౌండేషన్‌ ఆధ్వర్యంలో 10 బోరు బావుల చుట్టూ వాన నీటి రీచార్జి గుంతల నిర్మాణం కోసం ట్యాంకర్లతో నీటి పరీక్ష చేశారు. 5 బోర్లు అనుకూలమని తేలింది. 2 బోర్లు అనుకూలం కాదని తేలింది. మరో 3 బోర్లకు రీచార్జి సామర్ధ్యం తక్కువగా ఉంది. కాబట్టి, రీచార్జ్‌ గుంతకు బదులు ఫారం పాండ్‌ను ఏర్పాటు చేసుకోవటం మేలని నిపుణులు తేల్చారు. ఏ బోర్లు అనుకూలం? బోరు బావి చుట్టూ భూమి లోపల విడి మట్టి పొరలు ఉంటే.. ఆ బోరు బావికి వాన నీటిని లోపలి పీల్చుకునే అవకాశం ఎక్కువగా ఉంటుంది.బోరు బావి చుట్టూ గట్టి మట్టి పొరలు భూమికి నీటిని పీల్చుకునే సామర్ధ్యం తక్కువగా ఉంటుంది. భూమి లోపల మొరం లేదా బంక మట్టి పొరలు ఉంటే నీరు ఇంకదు. గుట్టలు, ఎత్తయిన ప్రదేశాల్లోని బోర్లు, భూమిలో దట్టమైన సున్నపు రాయి ఉన్న బోర్లు రీచార్జ్‌ గుంత నిర్మాణానికి అనువు కాదు. ప్రపంచ మామిడి దినోత్సవం సందర్భంగా ఈ నెల 7(శుక్రవారం)న నూజివీడులో మామిడి రైతుల సదస్సు జరుగుతుంది. నూజివీడులోని ప్రభుత్వాసుపత్రి రోడ్డులో బ్రహ్మకుమారి మఠం పక్కన ఛత్రపతి సదనంలో ఉ. 9 గం. నుంచి భారతీయ కిసాన్‌ సంఘ్, నోఫాల ఆధ్వర్యంలో సదస్సు జరగనుంది. పలువురు శాస్త్రవేత్తలు, అభ్యుదయ రైతులు, మామిడి ఎగుమతిదారులు పాల్గొని అనేక అంశాలపై చర్చిస్తారని నోఫా కార్యదర్శి బి. రాజేశ్‌ తెలిపారు. అందరూ ఆహ్వానితులే.

కైలాస్‌నగర్‌: జిల్లాలో భూగర్భజలాలు రోజురోజుకు అడుగంటుతున్నాయి. గతేడాదితో పోల్చితే నీటిమట్టం గణనీయంగా పడిపోయింది. నాలుగు నెలల వ్యవధిలో 9.93 మీటర్ల లోతుకు చేరడం ఆందోళనకు గురిచేస్తోంది. గతంతో పోలిస్తే ఈ ఏడాది ఎండల తీవ్రత ఎక్కువగా ఉండటం, యాసంగి సాగుకు ఎక్కువ నీటిని వినియోగించడం, బోరుబావుల తవ్వకాలపై నియంత్రణ లేకపోవడం, జూన్‌ నెలాఖరుకు చేరినా వర్షాలు కురవకపోవడంతో జలమట్టం పాతాళానికి చేరువవుతోంది. నీటి వినియోగంపై అప్రమత్తత లేకుంటే ముప్పు తప్పదని అధికారులు హెచ్చరిస్తున్నారు. విచ్చలవిడిగా బోరుబావుల తవ్వకం  జిల్లాలో బోరుబావుల తవ్వకాలు విచ్చలవిడిగా కొనసాగుతున్నాయి. కొందరు వాల్టా నిబంధనలను యథేచ్ఛగా ఉల్లంఘించేస్తున్నారు. నిబంధనల ప్రకారం బోరుబావి ఏర్పాటుకు రెవెన్యూ అధికారుల అనుమతి తప్పనిసరి. అలాగే బోరుకు బోరుకు మధ్య 250 మీటర్ల దూరం ఉండాల్సి ఉండాలి. అయితే జిల్లాలో ఈ నిబంధనలు ఏవీ అమలుకు నోచుకోవడం లేదు. కనీసం పది మీటర్ల దూరంలోనే రెండు, మూడేసి బోర్లు ఉండడం గమనార్హం. వీటిని నియంత్రించాల్సిన రెవెన్యూ యంత్రాంగం శ్రీమామూలుశ్రీగా వ్యవహరిస్తున్నాయనే ఆరోపణలున్నాయి. అలాగే ప్రభుత్వం 24గంటల ఉచిత విద్యుత్‌ అందిస్తుండటంతో వ్యవసాయ క్షేత్రాల్లో నీటి వినియోగం గణనీయంగా పెరిగింది. యాసంగిలో సాగు చేసిన పంటలకు బోరుబావులే ఆధారం కావడంతో జలాల వినియోగం అధికమై లోతుకు చేరడానికి ప్రధాన కారణమవుతుంది. ఇచ్చోడలో అట్టడుగుకు.. ఈ ఏడాది మే నెలలో నమోదైన అధికారిక నీటి మట్టం వివరాలు పరిశీలిస్తే.. ఇచ్చోడలో అత్యధికంగా 25.70 మీటర్లకు పడిపోయింది. అలాగే గుడిహత్నూర్‌లో 18.2 మీటర్లు, జైనథ్‌లో 14.85 మీటర్లు, నేరడిగొండలో 9.90 మీటర్ల లోతుకు చేరాయి. ఈ మండలాల్లో ఏప్రిల్‌లో పరిస్థితి మరింత దారుణంగా ఉంది. ఇచ్చోడలో ఏకంగా 37.60 మీటర్లకు చేరడం గమనార్హం. అయితే మేలో కురిసిన అకాల వర్షాలతో నీటి మట్టం స్వల్పంగా పెరిగింది. జిల్లాలోని మిగతా మండలాల్లోనూ ఏడు మీటర్ల లోతులో నీటి మట్టాలు ఉన్నాయి. అప్రమత్తత అవసరం నీటి వినియోగంలో ప్రజలు అప్రమత్తత పాటించకుంటే ముప్పు తప్పదని అధికారులు సూచిస్తున్నారు. నీటిని పొదుపుగా వాడుకోవాలి. వర్షపు నీటిని సంరక్షించేలా ఇంకుడుగుంతలు ఏర్పాటు చేసుకోవాలి. వ్యవసాయ క్షేత్రాల్లోనైతే నీటి కుంటలు నిర్మించుకోవాలి. చెక్‌ డ్యాంల నిర్మాణం ద్వారా కూడా నీటిని సంరక్షించుకున్న వారమవుతాము. ఎక్కువ నీటి వినియోగం ఉన్న పంటలను కాకుండా డ్రిప్‌, తుంపర్ల సేద్యం ద్వారా సాగయ్యే పంటలపై దృష్టిసారిస్తే నీటి సంరక్షణ సాధ్యమనే అభిప్రాయం వ్యక్తమవుతుంది. నీటిని పొదుపుగా వాడుకోవాలి జిల్లాలో భూగర్భ జలమట్టం రోజురోజుకు పడిపోతున్నందున నీటిని పొదుపుగా వాడుకోవాలి. లేకుంటే భవిష్యత్తులో ఇబ్బందులు పడాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది. బోరుబావుల తవ్వకాలు నిబంధనల మేరకు చేపట్టాలి. ముందుగా మీ సేవ ద్వారా రెవెన్యూ అధికారులకు దరఖాస్తు చేసుకోవాలి. వారు పరిశీలించి అనుమతించాకే బోరు ఏర్పాటు చేసుకోవాలి. – ఏ.శ్రీవల్లి, భూగర్భ జలవనరుల శాఖ ఏడీ

జనగామ రూరల్‌: ఆంగ్ల బోధన.. మెరుగైన వసతులు, ఉన్నత ప్రమాణాలతో కూడిన విద్య అందిచా లన్న గొప్ప సంకల్పంతో రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఆదర్శ పాఠశాలలను ఏర్పాటు చేసింది. అయితే అన్ని రకాల వసతులతో ముందుకెళ్లాల్సిన ఆదర్శ పాఠశాలలో కనీసం మంచి నీరు కూడా లేక విద్యార్థులు పడుతున్న ఇబ్బందులు వర్ణనాతీతం. మండల పరిధి చౌడారం ఆదర్శ పాఠశాలలో 6వ తరగతి నుంచి ఇంటర్‌ వరకు 450 మందిపైగా విద్యార్థులు చదువుకుంటున్నారు. ఈ స్కూల్‌లో ఏర్పాటు చేసిన వాటర్‌ ఫిల్టర్‌ మోటారు కొన్ని రోజుల క్రితం పాడైపోయింది. దానికి మరమ్మతు చేయించడానికి సైతం నిధులు లేకపోవడంతో విద్యార్థులతోపాటు ఉపాధ్యాయులు బోరు నీటితో కాలం వెల్లదీస్తున్నా రు. మూడేళ్ల నుంచి పాఠశాలకు రావాల్సిన నిధులు పూర్తి స్థాయిలో రాకపోవడం, పెరిగిన నిర్వహణ ఖర్చుల మేరకు నిధులు కేటాయించకపోవడంతో అరకొర వసతులతో నెట్టుకు వస్తున్నారు. దీనికితోడు పాఠశాలకు రావాలంటే ఆర్టీసీ బస్సు సౌకర్యం లేక విద్యార్థులు సమయాని కి చేరుకోలేక పాఠాలు కోల్పోతున్నారు. ఈ విషయ మై పాఠశాల ప్రిన్సిపాల్‌ను వివరణ కోరగా ‘వాటర్‌ ఫిల్లర్‌ మోటారు పాడైందని, బాగు చేయించాలంటే రూ.10 వేల వరకు ఖర్చవుతుంది, అలాగే కరెంటు బిల్లు రూ.8 వేల వరకు వస్తున్నది.. చెల్లించలేని పరిస్థితి ఉంది.. సమస్యను కలెక్టర్‌ దృష్టికి తీసుకెళ్లడంతోపాటు దరఖాస్తు చేశామని’ తెలిపారు.

హైదరాబాద్: బంజారాహిహిల్స్‌ రోడ్‌ నెం. 14లోని నూర్‌నగర్‌తో పాటు చుట్టూ ఉన్న నందినగర్‌, వేంకటేశ్వరనగర్‌, గురుబ్రహ్మనగర్‌, ఇబ్రహీంనగర్‌ బస్తీవాసులతో పాటు సమీపంలోని ఇన్‌కంట్యాక్స్‌ క్వార్టర్స్‌, ఐఏఎస్‌, ఐపీఎస్‌ క్వార్టర్స్‌లో భూగర్భజలాలు కలుషితం అవుతున్నాయి. నూర్‌నగర్‌లో ఇష్టానుసారంగా పా ర్కింగ్‌ స్థలాలు, మెట్ల కింద స్థలాలు కూడా ఇటీవల అద్దెలకిస్తూ దుకాణాలు ఏర్పాటు చేస్తున్నారు. వీటి కోసం వినియోగిస్తున్న రసాయనాలతో భూగర్భ జలాలను కలుషితం అవుతున్నాయి. బోర్లతో పాటు మంచినీటి పైప్‌లైన్లు కూడా ఈ డయింగ్‌లో వాడుతున్న రసాయనాలతో కలుషితం అవుతూ స్థానికులు అనారోగ్యం బారిన పడుతున్నారు. పెద్ద ఎత్తున ఫిర్యా దులు వస్తుండటంతో స్థానికులు జీహెచ్‌ఎంసీ అధికారులు, పోలీసులకు నీళ్లు ఎలా కలుషితం అవుతున్నా యో చూపించారు. ఇక్కడి వ్యాపారాలు రసాయనాలు కలిసిన నీళ్లను బోర్లలో పోసిన దృశ్యాలు చూసిన అధికారులు ఆగ్రహం వ్యక్తం చేశారు. ఇక్కడ నీటి కలుషితంపై స్థానికులంతా కాలుష్య నియంత్రణ మండలికి ఫిర్యాదు చేశారు. ప్రతిరోజూ కలుషిత నీటిపై స్థానికు లు, వ్యాపారులకు మధ్య, గొడవలు సాధారణం అ య్యాయి. కొంత మంది వ్యాపారులు డయింగ్‌ తర్వా త వచ్చే నీళ్లను రోడ్లు, డ్రెనేనేజీ పైప్‌లైన్లలో పోస్తున్నారు. ఫలితంగా రసాయన వాయువులు స్థానికులకు మరో సమస్యగా మారాయి. ఇప్పటికై నా ఉన్నతాధికారులు స్పందించాలని బస్తీవాసులు కోరుతున్నారు.

మద్దూరు: బోరు మోటారు ద్వారా వచ్చే నీరు తాగి ఓ బాలిక మృతిచెందగా...మరో 8 మంది అస్వస్థతకు గురయ్యారు. నారాయణపేట జిల్లా మద్దూరు మండలంలోని మోమినాపూర్‌లో మంగళవారం చోటుచేసుకున్న ఈ ఘటనకు సంబంధించి వివరాలిలా ఉన్నాయి. గ్రామంలో మిషన్‌ భగీరథ నీళ్లు సక్రమంగా రాకపోవడంతో బోయిన, జీడివీధిలో ఉన్న బోరు మోటారు నీటిని స్థానికులు తాగుతున్నారు. ఈ క్రమంలో సోమవారం బోరు మోటారు ద్వారా వచ్చే నీటిని తాగిన బొయిన అనిత(16)కు సాయంత్రం విరేచనాలు కావడంతో ఆశ కార్యకర్త దగ్గరకు వెళ్లగా ఓఆర్‌ఎస్‌ ప్యాకెట్‌ ఇచ్చింది. రాత్రికి వాంతులు, విరేచనాలు తీవ్రమై అస్వస్థతకు గురవడంతో తండ్రి బోయిని కనకప్ప వెంటనే ద్విచక్రవాహనంపై నారాయణపేట జిల్లా ఆస్పత్రికి తీసుకెళ్లాడు. పరీక్షించిన వైద్యులు అప్పటికే మృతిచెందిందని నిర్ధారించారు. ఆ తర్వాత ఇదే వీధికి చెందిన వార్ల చంద్రప్ప, బండగొండ కనకప్ప, మంగమ్మ అస్వస్థతకు గురవడంతో మద్దూరు సీఎస్‌సీ సెంటర్‌కు, బసపోళ్ల శ్రీనివాస్, బసపోళ్ల రాములు, బోయిని కవితలు కూడా అస్వస్థతకు గురికాగా వారిని మహబూబ్‌నగర్‌లోని ప్రైవేటు ఆస్పత్రికి, బసపోళ్ల హన్మమ్మ, అజయ్‌లను నారాయణపేట జిల్లా ఆస్పత్రికి తరలించారు. విషయం తెలుసుకున్న ఎమ్మెల్యే నరేందర్‌రెడ్డి, జెడ్పీటీసీ సభ్యుడు రఘుపతిరెడ్డి, డీఎంహెచ్‌ఓ రాంమోహన్‌రావు గ్రామానికి వచ్చి పరిస్థితిని సమీక్షించారు. 

సాక్షి, సైదాబాద్‌: అపార్ట్‌మెంట్‌లో బోర్‌నీటి వినియోగ వివాదం చినికి చినికి గాలి వానలా మారింది. గ్రౌండ్‌ఫ్లోర్‌లో ఉండే మహిళ తమకు నీరు అందకుండా ఇబ్బందులు సృష్టిస్తోందంటూ పెంట్‌హౌస్‌లో నివసించే దంపతులు అపార్ట్‌మెంట్‌ వాటర్‌ట్యాంక్‌ పైకెక్కి ఆత్మహత్య చేసుకుంటామని హల్‌చల్‌ చేశారు. వివరాలు..సైదాబాద్‌ ఎల్‌ఐసీ కాలనీలోని రక్షిత అపార్ట్‌మెంట్‌లో గ్రౌండ్‌ఫ్లోర్‌లో నివసించే మహిళకు మిగిలిన పది కుటుంబాలకు కొంతకాలంగా బోర్‌వాటర్‌ వినియోగించుకోవడంపై వివాదం నడుస్తోంది. ఇరువర్గాలు గతంలో ఒకరిపై ఒకరు పోలీసుస్టేషన్‌లో ఫిర్యాదులు కూడా చేసుకున్నారు. మూడురోజుల క్రితం బోర్‌మోటర్‌ను గ్రౌండ్‌ఫ్లోర్‌లోని మహిళ తొలిగించింది. దీంతో అపార్ట్‌మెంట్‌లో వారికి బోర్‌నీటి సరఫరా లేక ఇబ్బందులు తలెత్తాయి. స్థానిక నేతలను సదరు మహిళ, అపార్టుమెంట్‌ వాసుల మధ్య రాజీకి యతి్నంచినా ఫలితం లేదు. అపార్ట్‌మెంట్‌లో బోర్‌నీటి కోసం తరచూ గొడవలు జరగటంతో పెంట్‌హౌస్‌లో నివసించే ప్రేమ్‌ దంపతులు మనస్తాపానికి గురయ్యారు. గురువారం అపార్ట్‌మెంట్‌ 3వ అంతస్తులోని పెంట్‌హౌస్‌పై ఉన్న వాట ర్‌ట్యాంక్‌పైకి నిచ్చెన సహాయంతో ఎక్కారు. అక్కడి నుంచి దూకుతామని బెదిరించారు. సైదాబా ద్‌ పోలీ సులు వచ్చి వారికి సర్దిచెప్పి కిందికి దించడంతో అందరూ ఊపిరి పీల్చుకున్నారు. గ్రౌండ్‌ఫ్లోర్‌లో నివసించే మహిళ వేధింపులు భరించలేక ఆత్మహత్య చేసుకోవాలనుకున్నామని ప్రేమ్‌ దంపతులు తెలిపారు.  

ఒక కాకికి దాహం వేసింది. నీటి కోసం వెతికితే ఓ కుండ అడుగున నీళ్లు కనిపించాయి. అప్పుడా కాకి ఒక్కో రాయి ఆ కుండలో వేస్తూ నీళ్లు పైకి వచ్చేలా చేసింది. చివరకు నీళ్లు తాగి దప్పిక తీర్చుకుంది. ఇది మనలో చాలా మంది చిన్నప్పుడు విన్న కథ. అచ్చంగా అలాంటి కథనే గుర్తు చేసిందో ఏనుగు. ఏకంగా తొండంతో బోరింగు కొట్టింది. ఒకసారో , రెండు స్లాఓ కాదు  నీరు వచ్చే దాక బోర్‌ హ్యండిల్‌ని కొడుతూనే ఉంది. చివరకు నీళ్లు వచ్చాయి. తొండంతో నీళ్లు పట్టిన ఏనుగు..... కాళ్లు కడుక్కుంది. తెలంగాణ సరిహద్దు మహారాష్ట్రలోని గడ్చిరోలి జిల్లా కమలాపూర్‌లో  ఏనుగుల పార్కు ఉంది. ఇక్కడున్న రూప అనే ఏనుగు మిగిలిన ఏనుగుల్లాంటిది కాదు. దాహం వేస్తే నీటి తొట్టి వద్దకో.. ఏటి ఒడ్డుకో వెళ్లదు. నేరుగా అక్కడున్న చేతిపంపు దగ్గరకు వెళ్తుంది. తొండంతో హ్యాండిల్‌ను ఆడిస్తుంది. ఆపై వచ్చే నీళ్లతో దాహం తీర్చుకుంటుంది. ఒళ్లు తడుపుకుంటుంది చదవండి:బహుశా ఈ పిల్లికి భయానికి మీనింగ్‌ తెలియదు అనుకుంటా

గుంటూరు జిల్లా కొర్నెపాడులో రైతునేస్తం ఫౌండేషన్‌ ఆధ్వర్యంలో ఈ నెల 17(ఆదివారం)న ఉ. 10 గం. నుంచి సా. 4 గం. వరకు ‘సేంద్రియ సాగులో చీడపీడల నివారణకు లింగాకర్షక బుట్టలు, జిగురు అట్టల వాడకం–ఉపయోగాల’పై ఉద్యాన శాఖ ఏడీ రాజా కృష్ణారెడ్డి, ఖాజా రహమతుల్లా శిక్షణ ఇస్తారు.  వివరాలకు.. 97053 83666 జలసంరక్షణ, బోరు రీచార్జ్‌ పద్ధతులపై శిక్షణ గ్రామీణ, పట్టణ ప్రాంతాల్లో బోర్లను రీచార్జ్‌ చేసుకునే పద్ధతి సహా వివిధ జల సంరక్షణ పద్ధతులపై డిసెంబర్‌ 16న స్వచ్ఛంద కార్యకర్తలు, విద్యార్థులు, రైతు బృందాలు, వ్యక్తులకు సికింద్రాబాద్‌ తార్నాకకు చెందిన వాటర్‌ అండ్‌ లైవ్‌లీహుడ్స్‌ ఫౌండేషన్‌ హైదరాబాద్‌ రెడ్‌హిల్స్‌లోని సురన ఆడిటోరియంలో శిక్షణ ఇవ్వనుంది. భూగర్భ జల సంరక్షణలో అపారమైన అనుభవం కలిగిన జలవనరుల ఇంజినీరు ఆర్‌. వి. రామమోహన్‌ శిక్షణ ఇస్తారు. జలసంరక్షణలో అనుభవాలను పంచుకునే ఆసక్తి గల వారు కూడా సంప్రదింవచ్చు. ఆంధ్రప్రదేశ్‌ వాసులు ఎక్కువ మంది ఆసక్తి చూపితే విజయవాడలోనూ శిక్షణ ఇవ్వనున్నట్లు రామ్‌మోహన్‌ తెలిపారు. రిజిస్ట్రేషన్, ఇతర వివరాలకు.. 040–27014467, e-mail: wlfoundation@outlook.com. 16న చిరుధాన్య వంటకాల తయారీపై శిక్షణ హైదరాబాద్‌ రాజేంద్రనగర్‌లోని భారతీయ చిరుధాన్య పరిశోధనా స్థానం(కేంద్ర ప్రభుత్వ సంస్థ)లోని న్యూట్రిహబ్‌లో ఈ నెల 16న ‘కుకింగ్‌ విత్‌ మిల్లెట్స్‌’ శిక్షణ ఇవ్వనున్నారు. చిరుధాన్యాల ఆహారోత్పత్తుల ప్రయోజనాలను తెలియజెప్పడంతో పాటు చిరుధాన్యాలతో వివిధ రకాల వంటకాలు, చిరుతిండ్లను తయారు చేయడంపై గృహిణులు, స్వయం సహాయక బృందాల సభ్యులు, పాకశాస్త్రనిపుణులకు శిక్షణ ఇవ్వనున్నారు. ఫీజు రూ. 1,500. రిజిస్ట్రేషన్లు, ఇతర వివరాలకు.. 94904 76098. 

హైదరాబాద్‌లో పబ్లిక్‌ సర్వీస్‌ కమిషన్‌లో అధికారిగా పనిచేసి ఉద్యోగ విరమణ పొందిన ఎస్‌. పద్మరాగం బీఎన్‌రెడ్డి కాలనీలో నివాసం ఉంటున్నారు. మూడేళ్ల క్రితం రంగారెడ్డి జిల్లా, అబ్దుల్లాపుర్‌మెట్‌ మండలం, మజీద్‌పూర్‌ గ్రామపరిధిలో ఎకరంన్నర సాగు భూమిని కొనుగోలు చేశారు. బోరు 250 అడుగులు తవ్వించారు. తవ్వినప్పుడు నీరు పడింది. విద్యుత్‌ కనెక్షన్‌ తీసుకునేటప్పటికి కొద్ది నెలలు సమయం పట్టింది. అప్పుడు మోటారు బిగించి చూస్తే బోరు ఎండిపోయింది. సేంద్రియ వ్యవసాయం చేద్దామన్న లక్ష్యంతో ‘సాక్షి’ దినపత్రిక ‘సాగుబడి’ చదవటం పద్మరాగం అలవాటు చేసుకున్నారు. కందకాల ద్వారా వర్షపు నీటిని పొలంలో ఎక్కడికక్కడే ఇంకింపజేసుకొని ‘చేను కిందే చెరువు’ సృష్టించుకోవచ్చని, భూగర్భ జలాలను అభివృద్ధి చేసుకోవచ్చని అప్పటికే తెలుసుకున్నారు. బోరు ఎండిపోయిన వెంటనే ఆమె తెలంగాణ విశ్రాంత ఇంజినీర్ల సంఘం అధ్యక్షులు సంగెం చంద్రమౌళి(98495 66009), ప్రధాన కార్యదర్శి మేరెడ్డి శ్యాంప్రసాద్‌రెడ్డి(99638 19074)లను సంప్రదించారు. వారు స్వయంగా పొలానికి వచ్చి చూసి వాలుకు అడ్డంగా మీటరు లోతు మీటరు వెడల్పున కందకాలు తవ్వించారు. ఆ తర్వాత పడిన వర్షాలకు కందకాలు నిండి భూగర్భ నీటి మట్టం పెరిగింది. బోరులో తిరిగి నీరు పుష్కలంగా రావటం ప్రారంభమైంది. ఈ రెండున్నరేళ్లలో మళ్లీ బోరు ఎండిపోలేదు. కందకాలు తవ్వుకోవడం వల్లనే తన భూమిలో సాగు నీటికి కొరత లేకుండా పోయిందని పద్మరాగం తెలిపారు. ఆపిల్‌ బెర్‌ తోట నాటారు. అంతర పంటలుగా ఉల్లి, వంగ, బెండ వంటి పంటలు కూడా ఒక సీజన్‌లో సాగు చేశారు. గత ఖరీఫ్‌లో 2,3 వర్షాలు మాత్రమే పడినప్పటికీ నీటి కొరత లేదన్నారు. తమ పొలంలో ఇసుక భూమి కావడంతో బోరు కింది నుంచి కూలిపోతూ వస్తున్నదని, ఇప్పుడు 80 అడుగుల లోతులోనూ బోరుకు నీరు పుష్కలంగా అందుతున్నదని పద్మరాగం(92487 48733) ‘సాక్షి సాగుబడి’తో సంతోషంగా చెప్పారు.

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: పళ్లు తోముకునేందుకు ఓ మగ్గు నీళ్లు.. కాళ్లు, చేతులు కడుక్కునేందుకు మరో రెండు మగ్గులు.. స్నానానికి ఓ బకెట్‌.. మరుగుదొడ్డికి మరో బకెట్‌ నీళ్లు.. తాగటానికి 10 చెంబులు.. బట్టలు ఉతకటానికి 4 బకెట్లు.. కామారెడ్డి జిల్లాలోని గర్గుల్‌ గ్రామ ప్రజలు నిత్యం వాడుకునే నీళ్ల లెక్కలే ఇవి. ఈ ఊళ్లో లెక్కకు మించి ఒక్క చుక్క నీటిని కూడా వృథా చేయరు. వర్షపు నీటికి ఒడిసి పట్టుకోవటమే కాదు.. భూగర్భం నుంచి తోడిన జలాన్ని కూడా పొదుపుగా వాడుకుని కరువును జయించారు. నిండు వేసవిలోనూ నీటి కష్టం తెలియకుండా జీవిస్తున్నారు. వాడిన ప్రతి నీటి బిందువు వృథా కాకుండా ఇంకుడు గుంతలోకి జారే ఏర్పాటు చేసుకున్నారు. దీంతో భూగర్భ జల మట్టం పెరుగుతోంది. గృహ అవసర జలాల వృథాను అరికట్టడంతో విజయం సాధించిన వీరు.. ఇప్పుడు పొలాల వద్ద కూడా సాగునీటి వృథాను నిలువరించటంపై దృష్టి పెట్టారు.  2,250 మంది జనాభా  2,250 మంది జనాభా ఉన్న గర్గుల్‌.. ఒకప్పుడు అన్ని గ్రామాల్లాగానే వేసవిలో నీళ్ల కోసం ఇబ్బంది పడేది. సమస్యను పరిష్కరించేందుకోసం.. భూగర్భ జలాలను వేగంగా తోడేసే బోరు బావుల తవ్వకాన్ని గ్రామంలో నిషేధించారు. ఈ నిర్ణయంతో రెండు పరిష్కారాలు దొరికాయి. నీళ్ల కోసం బోర్ల మీద బోర్లు వేసి అప్పుల పాలై, ఆత్మహత్య చేసుకునే ముప్పు నుంచి రైతులు బయటపడ్డారు. నీటిని ఇబ్బడిముబ్బడిగా తోడేసే పరిస్థితి అదుపులోకి వచ్చింది.  చేదబావి నీళ్లతోనే..  తొలుత గ్రామ సర్పంచు మొగుల్ల శ్యామల.. మహిళలను సంఘటితం చేశారు. నీటిని పొదుపుగా వాడుకునే మార్గాలను అన్వేషించి, అందరూ కలిసి ఒక నిర్ణయానికి వచ్చారు. తాగునీరు, స్నానం తదితర అవసరాలకు మాత్రమే బోరు నీరు, మిగిలిన అన్ని అవసరాలకు చేదబావి నీళ్లు వాడుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నారు. గ్రామంలో 85 చేద బావులు ఉన్నాయి. ఉదయం ఒక గంట మాత్రమే నల్లా నీళ్లు వస్తాయి. ఇక మిగిలిన నీటి అవసరాలు అన్నీ కూడా చేద బావులే తీరుస్తాయి.  ఇంకుడు గుంతలతో..  గ్రామంలో 640 కుటుంబాలు ఉండగా.. ఉపాధి హామీ పథకం కింద 595 ఇళ్లలో ఇంకుడు గుంతలు నిర్మించుకున్నారు. ఇంటి అవసరాలకు వాడిన నీరు కాలువ ద్వారా గుంతలోకి వెళ్లేటట్లు చేశారు. దీంతో భూగర్భ జలాలు వృద్ధి చెందుతున్నాయి. గ్రామంలోని 85 చేద బావుల్లో మూడు గజాల లోతులోనే నీళ్లు అందుతున్నాయి.  ఇది మహిళల విజయం మాకు నీళ్ల విలువ తెలుసు. నీటి సంరక్షణ కోసం కలసి పని చేద్దామని గ్రామస్తులను అడిగినప్పుడు అందరూ సహకరించారు. ఇప్పడు నీళ్లకు ఇబ్బంది లేదు. అనవసరంగా నీళ్లను తోడేసి వాడుకునే పద్ధతికి స్వస్తి పలికాం. అందరి కృషితోనే ఈ పని సాధ్యమైంది. ఇది మహిళల విజయం.      – మొగుల్ల శ్యామల, సర్పంచ్, గర్గుల్‌ 

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: ప్రాణాధారమైన నీరు రోగాలకు కారణమవుతోంది. అమృత జలంగా భావించే తాగునీరు అతి ముఖ్యమైన అవయవాలను దెబ్బ తీస్తోంది. విచ్చలవిడిగా పెరుగుతున్న బోరు బావుల నీటి వినియోగం రోగాలకు కారణమవుతోంది. లోతైన బోర్లలోని నీటి వినియోగంతో మూత్రపిండాల వ్యాధులు విజృంభిస్తున్నాయి. దేశంలో ఏటా 1.36 లక్షల మంది కిడ్నీ వ్యాధులతో చనిపోతున్నారు. ప్రమాదకర వ్యాధిగా భావించే ఎయిడ్స్‌ వల్ల మృతి చెందుతున్న వారి కంటే కిడ్నీ రోగాలతో చనిపోతున్నవారి సంఖ్య ఎక్కువగా ఉంటోంది. మన రాష్ట్రంలో ఏటా 3,000 మందిలో కిడ్నీ వ్యాధులు గుర్తిస్తుండగా.. ఆ వ్యాధులతో మృతి చెందుతున్న వారి సంఖ్యా అంతే ఉంటోంది. ఆర్యోగ్యశ్రీ లెక్కల ప్రకారం రాష్ట్రంలో 21,236 మంది మూత్రపిండాల రోగులున్నారు. వీరు కాకుండా ప్రైవేట్‌ ఆస్పత్రులలో చికిత్స పొందుతున్నవారు 10 వేలకు పైగా ఉంటారని అంచనా.    ‘లోతు’ నీటితో ప్రమాదమెక్కువ..! తాగేనీటిలో ఏ ఒక్క మూలకం మోతాదుకు మించి ఉన్నా ఆరోగ్య సమస్యలొస్తాయి. భూగర్భంలో 118 రకాల మూలకాలు ఉండగా.. వీటిలో 14 రకాలు సాధారణం కంటే ఎక్కువ మోతాదులో ఉంటే కిడ్నీ వ్యాధులొస్తాయి. వర్షాభావ పరిస్థితులు, భూగర్భ జలాల అధిక వినియోగం వల్ల మొదట్లో 60 అడుగుల లోతులో ఉండే నీరు ఇప్పుడు వంద అడుగుల లోతులోగానీ ఉండటం లేదు. ఎక్కువ లోతు నుంచి వచ్చే నీటిలో సిలికా, కాడ్మియం, యురేనియం, క్రోమియం, లెడ్‌ మూలకాలు ఎక్కువ మోతాదులో ఉంటున్నాయి. ఈ మూలకాలున్న నీటిని తాగి ప్రజలు రోగాలబారిన పడుతున్నారు. మూలకాల మోతాదుకు సంబంధించి ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ (డబ్ల్యూహెచ్‌వో) ప్రమాణాలను నిర్దేశించింది. అయితే డబ్ల్యూహెచ్‌వో నిర్ధారించిన ప్రకారం మూలకాలుంటే వ్యాధులు రావనేది అన్ని సందర్భాల్లో జరగదు. ఆయా ప్రాంతాల్లోని వాతావరణ పరిస్థితులు, వ్యక్తుల ఆరోగ్య స్థాయిని బట్టి వ్యాధులు వస్తుంటాయి.   పూర్తిగా పాడయ్యేవరకూ గుర్తించలేం.. మిగిలిన వ్యాధులతో పోలిస్తే మూత్రపిండాల సమస్య జటిలమైనది. ఏ పెద్ద వ్యాధులనైనా వైద్య పరీక్షలతో ముందే గుర్తించవచ్చు. కానీ మూత్రపిండాలు మాత్రం పూర్తిగా పని చేయకుండాపోయే వరకు నిర్ధారించే అవకాశం ఉండ దు. కిడ్నీలు 80% పని చేయకుండాపోయినప్పుడే వైద్య పరీక్షల్లో తెలుస్తుంది. చాలా అరుదైన కేసుల్లోనే కొంచెం ముందుగా గుర్తించవచ్చు. మూత్రపిండాల వ్యాధుల తో ఇబ్బంది పడేవారికి ఆర్థికంగానూ కష్టాలుంటాయి. ప్రతి నెల పరీక్షలు, రక్త శుద్ధి కోసం భారీ ఖర్చులు చేయాల్సి ఉంటుంది. సగటున కనీసం రూ.5 వేలకు తగ్గకుండా ఖర్చులు ఉంటాయి. సమస్య తీవ్రతను బట్టి ఖర్చు పెరుగుతుంది. మూత్రపిండాలు చెడిపోతే.. డయాలసిస్‌ (కృత్రిమ రక్త శుద్ధి) పైనే ఆధారపడాల్సి ఉంటుంది. చాలా అరుదైన సందర్భాల్లోనే ఇతరుల మూత్రపిండాలు అమర్చుకోవడం జరుగుతుంటుంది.    ఎలా వస్తాయి.. చాలా కాలంగా లోతైన బోరు బావుల నీరు తాగుతున్నవారు కిడ్నీ వ్యాధులకు గురయ్యే అవకాశం ఉంది. అధిక బరువు, షుగర్, బీపీ వ్యాధులు.. మూత్ర పిండాలలో రాళ్లుంటే కిడ్నీలు చెడిపోయే అవకాశాలు ఎక్కువ. వంశపారంపర్యంగానూ ఈ వ్యాధులొస్తాయి. కీళ్ల వాపులు, ఒళ్లు నొప్పులకు సంబంధించి నివారణ మందులు వాడేవారు కిడ్నీ సమస్యలకు గురయ్యే ప్రమాదం ఉంది.   దక్షిణ భారతంలో ఎక్కువ.. లోతైన బోర్లలో నుంచి వచ్చే నీటిని తాగే ప్రాంతాల్లో కిడ్నీ రోగులు పెరుగుతున్నారు. ఉపరితలంలోని నీరు తాగే ప్రాంతాల్లో వ్యాధుల నమోదు తక్కువగా ఉంటోంది. బోర్ల నీటి వినియోగం ఎక్కువగా ఉన్న దక్షిణ భారతంలో కిడ్నీ రోగుల సంఖ్య పెరుగుతున్నట్లు అధ్యయనాలు చెబుతున్నాయి.   – డా.టి. గంగాధర్, మూత్రపిండాల వ్యాధి నిపుణులు, నిమ్స్‌ ఉపరితంలోని నీరే వాడుకోవాలి భూగర్భ జలంలో ఎన్నో రకాల మూలకాలు మోతాదుకు మించి ఉంటాయి. వాటన్నింటినీ సరైన స్థాయిలోకి తీసుకురావడం కష్టం. అందుకే ఉపరితలంలోని నీరే వినియోగించాలి. వ్యాధుల నియంత్రణకు ఇదే శాశ్వత పరిష్కారం.   – డాక్టర్‌ రాజారెడ్డి, నిమ్స్‌ మాజీ డైరెక్టర్‌ రాష్ట్రంలో బోర్లు, బావుల పరిస్థితి  ఏడాది        బోర్లు        బావులు 1986–87    23,939       5,15,039     2000–01    4,28,137    7,35,273 2006–07    6,53,131    6,30,585 2010–11    7,01,450    5,90,408 2016–17    9,08,262    3,82,623 ఆరోగ్యశ్రీ మొదలైనప్పటి నుంచి  కిడ్నీ రోగుల సంఖ్య     2008–09    511     2009–10    714     2010–11    1,035     2011–12    1,633     2012–13    2,800     2013–14    2,641     2014–15    3,673     2015–16    3,164     2016–17    3,393     2017     1,672       (అక్టోబర్‌ 1 వరకు)


 వనపర్తిటౌన్:
  వనపర్తి మునిసిపాలిటీకి చెందిన షాపింగ్ కాంప్లెక్స్‌లో నిబంధనలకు విరుద్ధంగా దుకాణాల కే టాయింపుపై సోమవారం జరిగిన కౌన్సిల్ సమావేశం దద్దరిల్లింది. ‘సాక్షి’లో సోమవా రం ‘షాపింగ్’..లాబీయింగ్! శీర్షికన ప్రచురితమైన కథనాన్ని చూపుతూ టీఆర్‌ఎస్ కౌ న్సిలర్లు గట్టుయాదవ్, ఆర్.లోక్‌నాథ్‌రెడ్డి అధికారులను ప్రశ్నించారు. పత్రికల్లో కథనాలు వస్తు న్నా.. పట్టించుకోరా? అని నిలదీశారు.
 
 సభ్యుల ప్రశ్నల కు సమాధానం చెప్పలేక అధికారులు ఇరకాటంలో పడ్డా రు. 44 షాపింగ్ కాంప్లెక్స్ మాల్ కేటాయింపులో జరిగిన అవినీతిని వెలికితీసేందుకు కమిటీ వేస్తామని రెండునెలల క్రితం ప్రకటించినా ఇంతవరకు ఎందుకు వేయలేదని సభ్యులు నిలదీశారు. మునిసిపల్ చైర్మన్ పలుస రమేష్‌గౌడ్ అధ్యక్షతన జరిగిన సమావేశంలో ఎక్స్‌అఫిషియో సభ్యుడి హోదాలో ఎమ్మెల్యే చిన్నారెడ్డి హాజరయ్యారు.
 
 మొదట కాంప్లెక్స్‌ల కేటాయింపులకు సంబంధించిన పత్రాలు, రికార్డులు ఎక్కడున్నాయని చైర్మన్ ఎదుట కౌన్సిలర్లు వాదనకు దిగారు. తాగునీటి బోర్‌లకు సంబంధించిన వన్‌హెచ్‌పీ మోటార్‌లకు రూ.35 వేలు, రూ.40వేల బిల్లులు ఎలా వచ్చాయని మునిసిపల్ అధికారులు కోటేషన్ తీసుకొచ్చిన షాపుల్లోనే రూ.21వేలకు మించి బిల్లులే వేయడం లేదని కౌన్సిలర్లు సతీష్‌యాదవ్, గట్టుయాదవ్ నిలదీశారు. ‘స్వచ్ఛభారత్’ కార్యక్రమంపై ఎమ్మెల్యే ఆగ్రహం వ్యక్తంచేయడంతో కమిషనర్ గౌస్‌మొహీద్దీన్ క్షమాపణలు కోరారు. అనంతరం షాపింగ్ కాంప్లెక్స్‌లో జరిగిన అవినీతిపై విచారించేందుకు 15 మంది సభ్యులను నియమించారు. సమావేశంలో డీఈ రీయాజోద్దీన్, ఏఈ యూనోస్, ఆర్వో వెంకటేశం, మేనేజర్ నరేశ్‌రెడ్డి, కౌన్సిలర్లు పాల్గొన్నారు.