సరికొత్త సైబర్ మోసాలు!

ఇది టెక్నాలజీ కాలం.. ఉదయం నిద్ర లేచింది మొదలు.. రాత్రి నిద్రపోయే వరకు ప్రతి పని సాంకేతికతతో ముడిపడి ఉంటోంది. అరచేతిలో స్మార్ట్‌ ఫోన్‌ ఉంటే చాలు ప్రపంచమే మన గుప్పిట్లో ఉన్నట్టు..ఇదంతా నాణేనికి ఒక వైపు..సాంకేతికత ఎంతగా పెరిగిందో.. దాని వల్ల ముప్పు అంతే పొంచి ఉంటోంది. ముఖ్యంగా సాంకేతికత ఆధారంగా సైబర్‌ మోసాలు పెరిగిపోతున్నాయి. కళ్లకు కనిపించని సైబర్‌ నేరగాళ్లు ఎక్కడో కూర్చుని ఇక్కడి మన బ్యాంకు ఖాతాలను కొల్లగొడుతున్నారు. 

రోజుకో కొత్త తరహా మోసానికి తెరతీస్తూ కోట్ల రూపాయలు దండుకుంటున్నారు. 2024 ఒక్క ఏడాదిలోనే తెలంగాణ వాసుల నుంచి సైబర్‌ నేరగాళ్లు కొల్లగొట్టిన సొమ్ము రూ.1,866.9 కోట్లు అంటేనే ఈ తరహా మోసాల బారిన పడుతున్నవారు ఎంత పెద్ద సంఖ్యలో ఉంటున్నారో అర్థమవుతుంది. ఎంత విద్యాధికులైనా.. విజ్ఞానం ఉన్నా..అత్యాశ, అమాయకత్వం, అవగాహన లోపం లాంటి వాటితో సైబర్‌ నేరగాళ్ల వలలో చిక్కుకుపోతున్నారు.

మరి ఇలాంటి వారినుంచి తప్పించుకోవాలంటే ఏం చేయాలి? సైబర్‌ నేరగాళ్లకు మన కష్టార్జితం చిక్కకుండా ఎలాంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి? అసలు ఇప్పుడు ట్రెండింగ్‌లో ఉన్న మోసాలు ఏంటి? నేరగాళ్లు ఎలా మోసం చేస్తున్నారు? ఇలా అనేక కోణాల్లో సైబర్‌ మోసాలపై పలువురు సైబర్‌ భద్రత నిపుణులు, పోలీస్‌ అధికారులు ప్రజలను అప్రమత్తం చేస్తున్నారు. విలువైన సూచనలు ఇస్తున్నారు. వీటిపై ‘సాక్షి’అందిస్తున్న ప్రత్యేక కథనం మీ కోసం.. – సాక్షి, హైదరాబాద్‌

శ్రీధర్‌ ప్రముఖ ఇంజనీరింగ్‌ కాలేజీలో ప్రొఫెసర్‌గా పనిచేస్తున్నారు. ఉదయం 8 గంటల సమయంలో ఆయన ఫోన్‌కు వీడియో కాల్‌ వచ్చింది. పోలీస్‌ యూనిఫాంలో ఉన్న అవతలి వ్యక్తి.. మేం ముంబై పోలీస్‌...మీ బ్యాంకు ఖాతాల నుంచి విదేశాల్లోని సైబర్‌ నేరగాళ్ల బ్యాంకు ఖాతాలకు డబ్బులు వెళ్లాయి. మీపై మనీలాండరింగ్‌ చట్టాల కింద కేసు నమోదైంది. మిమ్మల్ని డిజిటల్‌ అరెస్టు చేస్తున్నాం. 

మీరు ఇంకెవరితో ఫోన్‌లు మాట్లాడొద్దు..ఇంటినుంచి బయటికి వెళ్లొద్దు. అని బెదిరిస్తూనే చివరకు మిమ్మల్ని ఈ కేసు నుంచి బయటపడేయాలంటే, మేం చెప్పిన ఖాతాలో డబ్బులు వేయాలి..’అని చెప్పారు. ఆందోళనకు గురైన శ్రీధర్‌ మరో ఆలోచన లేకుండా వాళ్లు చెప్పిన బ్యాంకు ఖాతాల్లో డబ్బులు వేశారు. అయితే పదేపదే డబ్బులు అడగడంతో ఇది సైబర్‌ మోసగాళ్ల పనై ఉంటుందని గ్రహించి పోలీసులకు ఫిర్యాదు చేశారు.  

మోసం 1
డిజిటల్‌ అరెస్టు 
డిజిటల్‌ అరెస్టు అనేది లేనేలేదు 
డిజిటల్‌ అరెస్టు... ఈ మధ్య కాలంలో ఎంతో ఎక్కువగా వింటున్న..జరుగుతున్న సైబర్‌ మోసం. ఫోన్‌ నంబర్, పూర్తి పేరు, అడ్రస్‌ ఇలా మీ వ్యక్తిగత సమాచారాన్ని ఏదో ఒక రూపంలో సేకరిస్తున్న సైబర్‌ నేరగాళ్లు..అది వాడి మోసానికి తెర తీస్తున్నారు. 

మన ఫోన్‌లో ముంబై పోలీస్‌ అనో ఇతర పోలీస్‌ అనో రావడం, అవతలి వ్యక్తులు పోలీస్‌ యూనిఫాంలోనే ఉండడం.. మన పేరు, ఫోన్‌ నంబర్, అడ్రస్‌ పక్కాగా చెబుతుండటంతో నిజమైన పోలీసులేనేమో అని భయపడేందుకు అవకాశం ఉంటోంది. నిజానికి డిజిటల్‌ అరెస్టు అన్నది లేనే లేదు. వారి మాటలు నమ్మితే.. నేరగాళ్లు అసలు కథ మొదలెడతారు. 

ఎలా మోసగిస్తారు..? : మనీలాండరింగ్‌ కేసులో  మీపేరుంది.. మీ చిరునామా, ఆధార్, ఫోన్‌ నంబర్‌తో ఉన్న పార్శిల్‌లో డ్రగ్స్‌ పట్టుబడ్డాయి. మీ బ్యాంకు ఖాతా నుంచి సైబర్‌ నేరగాళ్లకు డబ్బులు పంపారు. మీ ఫోన్‌ నంబర్‌తో అనుమానితులకు ఫోన్లు వెళుతున్నాయి.. ఇలాంటివి చెబుతూ వీడియో కాల్స్‌ చేస్తారు. 

బెదిరిపోవద్దు..
‘డిజిటల్‌ అరెస్టు సైబర్‌ మోసంలో.. నేరగాళ్లు మీపై ఏదో ఒక నేరారోపణ చేసి బెదరగొడతారు. మీ ఫోన్‌ నంబర్, మీ ఆధార్‌ నంబర్, మీ అడ్రస్‌ ఇలాంటి వివరాలు నేరంలో ఉన్నట్టు కంగారు పెడతారు. మనీలాండరింగ్, డ్రగ్స్‌ కేసు, కస్టమ్స్‌ కేసు, పోటా యాక్ట్‌ (ప్రివెన్షన్‌ ఆఫ్‌ టెర్రరిజం యాక్టివిటీ) కింద కేసు..లేదంటే మీపైన ఒక మహిళ లైంగిక వేధింపుల కేసు పెట్టింది..ఇలాంటి వాక్యాలు ఎక్కువగా ఉపయోగిస్తారు. 

మీరు వెంటనే పోలీస్‌స్టేషన్‌కు రావాలంటూ ఒత్తిడిని క్రియేట్‌ చేస్తారు. ఆందోళన పెంచేందుకు ప్రయత్నిస్తారు. ఇతరులెవరికీ ఫోన్‌ చేయొద్దంటారు. మీరు మాట్లాడటం కొనసాగించే కొద్దీ ఇదేవిధంగా కంగారు పెడుతూ మెల్లగా ఈ నేరంలోంచి బయటపడేందుకు మీకు సహాయపడతామంటారు. 

నేరం నుంచి తప్పించుకోవాలన్నా..మీ పేరును ఈ నేరం నుంచి తొలగించాలన్నా..మేం అడిగినంత డబ్బులు పంపాలంటూ బేరాలు మొదలు పెడతారు. మీరు భయంతో అంగీకరిస్తే బ్యాంకు ఖాతాల నంబర్లు ఇస్తారు. వీలైనంతగా మీ వద్ద డబ్బు గుంజే ప్రయత్నం చేస్తారు. 

వాస్తవానికి పోలీసులెవరూ ఇలా ఫోన్లలో బెదిరించరని, డిజిటల్‌ అరెస్టు అనేది లేనే లేదని తెలుసుకోవాలి. సైబర్‌ నేరాలపై అవగాహన పెంచుకోవాలి. మనకు తెలియని నంబర్ల నుంచి ఫోన్లు వస్తే సాధ్యమైనంతవరకు మాట్లాడకుండా ఉండటమే మంచిది..’అని సైబర్‌ భద్రత నిపుణుడు అద్వైత్‌ కంభం వివరించారు. 

ప్రణయ్‌.. ఓ సాఫ్ట్‌వేర్‌ కంపెనీలో హెచ్‌ఆర్‌ మేనేజర్‌గా పనిచేస్తున్నారు. అతడి పీఐఐ వివరాలు థర్డ్‌పార్టీ నుంచి సేకరించే సైబర్‌ నేరగాళ్లు ఫేస్‌బుక్‌ ప్రొఫైల్‌ నకిలీది క్రియేట్‌ చేసి..దాని ద్వారా ప్రణయ్‌ స్నేహితులు, బంధువులకు ఫ్రెండ్‌ రిక్వెస్ట్‌లు పంపారు. కొద్దిరోజుల తర్వాత ప్రణయ్‌ నకిలీ ఫేస్‌బుక్‌ ఖాతా నుంచి ‘నా భార్య అనారోగ్యంతో ఉంది.

అత్యవసర సర్జరీ కోసం ఆసుపత్రిలో చేర్పించాను. నా ఆన్‌లైన్‌ బ్యాకింగ్‌ పనిచేయడం లేదు. అర్జంట్‌గా నేను చెప్పిన నంబర్‌కు రూ.50 వేలు పంపించు. నేను సాయంత్రం వరకు తిరిగి ఇచ్చేస్తాను..’అంటూ ప్రణయ్‌ ఆఫీస్‌ కొలీగ్‌ నాగేందర్‌కు మెసేజ్‌ వచ్చింది. అత్యవసరంలో ఉన్నాడు కదా అని డబ్బులు పంపాడు. సాయంత్రం ప్రణయ్‌కు కాల్‌ చేస్తే కానీ నాగేందర్‌కు తెలియలేదు..అది ఫేక్‌ అని..

మోసం2
ఐడెంటిటీ థెఫ్ట్‌
అంటే ఏమిటి..? 
పర్సనల్‌ ఐడెంటిఫయబుల్‌ ఇన్ఫర్మేషన్‌ (పీఐఐ) అంటే మన ఫోన్‌ నంబర్, పేరు, ఫొటోగ్రాఫ్, ఈ–మెయిల్‌..వీటి ద్వారా జరిగే మోసాలను ఐడెంటిటీ థెఫ్ట్‌ మోసాలుగా చెప్పవచ్చు. మన ఫొటోలను, లేదా వీడియోలను వాడి ఆర్టిఫిషియల్‌ ఇంటెలిజెన్స్‌ టూల్స్‌తో మారి్ఫంగ్‌ ఫొటోలు, వీడియోలు క్రియేట్‌ చేస్తారు. అవి నిజమైనవి కాదు అన్నది గుర్తుపట్టలేనంతగా చేస్తారు. వీటిని ఉపయోగించి సోషల్‌ మీడియా ఖాతాలు సృష్టించడం ద్వారా లేదంటే మార్ఫింగ్‌ వీడియోలు, ఫొటోలతో మోసానికి తెరతీస్తారు.
 
ఎలా మోసగిస్తారు..? 
మన వివరాలను వినియోగించి ఫేస్‌బుక్, ఇన్‌స్టాగ్రామ్, ఎక్స్‌ వంటి సోషల్‌ మీడియా ఖాతాల్లో నకిలీ ప్రొఫైల్స్‌ క్రియేట్‌ చేస్తారు.. లేదా కొద్దిపాటి మార్పులతో మన ఈ–మెయిల్‌ను పోలినట్టుగా ఈ –మెయిల్స్‌ క్రియేట్‌ చేసి.. వాటిని వినియోగించి మోసాలకు పాల్పడతారు. నిజమైన వ్యక్తులే అవసరంలో ఉండి డబ్బులు అడుగుతున్నట్టుగా నమ్మిస్తారు. 

సామాన్యులు, ప్రముఖులూ బాధితులే..: ప్రసాద్‌ పాటిబండ్ల, సైబర్‌ భద్రత నిపుణుడు, ఢిల్లీ
ఐడెంటిటీ థెఫ్ట్‌ సైబర్‌ మోసానికి ప్రముఖ రాజకీయ నాయకులు, కీలక అధికారులు, జడ్జీలు, ఇతర రంగాల సెలబ్రెటీలు ఎక్కువగా గురవుతున్నారు. మరోవైపు సామాన్యులకు సైతం ఈ ఐడెంటిటీ థెఫ్ట్‌ ముప్పు తప్పడం లేదు. ఉదాహరణకు.. మాజీ ఎంపీ సోయం బాపూరావు పేరిట గత ఐదేళ్లుగా గుర్తు తెలియని వ్యక్తి ‘ఎక్స్‌’ ఖాతాను రన్‌ చేస్తున్నాడు. 

ఒక అభ్యంతరకరమైన పోస్టు పెట్టిన తర్వాత ఆయ­న అప్రమత్తం అయి చూసుకుంటే తన పేరిట ‘ఎక్స్‌’ ఖాతా ఉన్నట్టు తెలిసింది. కొందరు ప్రభు­త్వ అధికారులకు వారి పై అధికారుల పేరిట డబ్బులు పంపాలని వాట్సాప్‌లో, ఫేస్‌బుక్‌లో మెసేజ్‌ వచ్చిన సందర్భాలున్నాయి. ప్రొఫైల్‌ ఫొటో అధికారిదే ఉండడంతో చాలామంది డబ్బులు పంపి మోసపోయారు. ఇలా ఒక వ్యక్తి ఫొటో, పేరు, వివరాలు వాడి మోసగించడమూ ఐడెంటిటీ థెఫ్ట్ట్‌గా చెప్పొచ్చు.  

భవిష్యత్తులో ‘ఏఐ’ముప్పు..: ఇప్పుడు టార్గెటెడ్‌ వ్యక్తుల వీడియోలు ఏఐ టూల్స్‌ వాడి ఫేక్‌వి సృష్టిస్తున్నారు. ఇది భవిష్యత్తులో మరింత ముప్పు గా మారబోతోంది. వైరివర్గాన్ని దెబ్బతీసేలా వదంతులు క్రియేట్‌ చేసేందుకు కూడా ఈ ఐడెంటిటీ థెఫ్ట్‌ను వాడే అవకాశం ఉంది. కొద్దిపాటి మార్పులతో ఫేక్‌ ఈ–మెయిల్‌ అడ్రస్‌లు క్రియేట్‌ చేసి వాటి ద్వారా మోసాలు వ్యాపార రంగంలో జరుగుతున్నాయి. 

ఐడెంటిటీ థెఫ్ట్‌ బారినపడకుండా ఉండాలంటే మన వ్యక్తిగత వివరాలు, ఫొటోలు, వీడియోలు సోషల్‌ మీడియా యా ప్స్‌లో వీలైనంత తక్కువగా ఉపయోగించడం ఉత్తమం. సోషల్‌ మీడియా యాప్స్‌లో మన వివరాలు, ఫొటోలకు ప్రొఫైల్‌ లాక్స్‌ పెట్టుకోవాలి. అపరిచితుల నుంచి వచ్చే ఫ్రెండ్‌ రిక్వెస్ట్‌లు అంగీకరించవద్దు.

మోసం 3
స్టాక్స్‌లో పెట్టుబడులు 
శ్రీనివాస్‌ ఒక మల్టీ నేషనల్‌ కంపెనీలో ఉద్యోగి. ఒకరోజు ఆఫీస్‌ నుంచి ఇంటికి వెళుతుండగా..తన వాట్సాప్‌కు ఒక మెసేజ్‌ వచ్చింది. అందులో స్టాక్‌ మార్కెట్‌కు సంబంధించిన సమాచారం ఉంది. ఆ మెసేజ్‌లోని లింక్‌ ద్వారా ఆ వాట్సాప్‌ గ్రూప్‌లో చేరాడు. అందులో స్టాక్‌ మార్కెట్‌ పెట్టుబడులపై సభ్యుల చర్చను వారం పాటు గమనించాడు.

ఆ తర్వాత శ్రీనివాస్‌ సైతం కొద్ది మొత్తాల్లో పెట్టుబడులు పెట్టడం మొదలు పెట్టాడు. మొదట పెద్ద మొత్తంలో డబ్బులు వస్తున్నట్టుగా యాప్‌లో చూపారు. ఇలా తన పెట్టుబడి రూ.50 లక్షలకు చేరిన తర్వాత డబ్బులు డ్రా చేసేందుకు ప్రయత్నిస్తే రాకపోవడంతో మోసమని గుర్తించి సైబర్‌ సెక్యూరిటీ బ్యూరోలో ఫిర్యాదు చేశాడు.

ఎక్కువగా జరుగుతున్న మోసం 
ఇటీవల కాలంలో అత్యంత ఎక్కువగా జరుగుతున్న సైబర్‌ మోసాల్లో బిజినెస్‌ ఇన్వెస్ట్‌మెంట్‌ ఫ్రాడ్‌ ఒకటి (స్టాక్స్‌లో పెట్టుబడుల పేరిట మోసం). సోషల్‌ మీడియాలో ఇచ్చే ప్రకటనల్లో స్టాక్‌ మార్కెట్‌లో పేరున్న సంస్థల్లా నమ్మకాన్ని నెలకొల్పుతారు. తక్కువ రిస్క్ తో అధిక రాబడులు వస్తున్నట్టుగా నకిలీ యాప్‌లో మనకు చూపుతుంటారు.

పెట్టుబడి తక్కువ సమయంలోనే రెండింతలు, మూడింతలు అవుతున్నట్టుగా అంకెల్లో మార్పులు చేస్తూ నకిలీ లేదా థర్డ్‌పార్టీ యాప్‌లలోకి డబ్బును మళ్లిస్తారు. ఆ డబ్బును సైబర్‌ దొంగలు వాళ్ల బ్యాంకు ఖాతాల్లోకి తరలించుకుంటారు.

మోసం4
పార్ట్‌టైం ఉద్యోగాలు  
హర్షిణి గృహిణి..ఇద్దరు పిల్లలు. బీటెక్‌ పూర్తయిన తర్వాత ఉద్యోగం చేయాలనుకున్నా కుటుంబ బాధ్యతలతో చేయలేకపోయింది. ఓ రోజు ‘ఇంటివద్దే ఉంటూ పార్ట్‌టైం జాబ్‌తో నెలకు వేలల్లో సంపాదించండి..అంటూ ఫేస్‌బుక్‌లో ఒక యాడ్‌ చూసింది. అందులోని నంబర్లకు ఫోన్‌ చేసి, వారు అడిగిన వివరాలన్నీ ఇచ్చింది. ఆ తర్వాత యూట్యూబ్‌ వీడియోలకు లైక్‌లు కొట్టడం, షేర్‌ చేయడం వంటి టాస్‌్కలు ఇచ్చారు.

కొద్దిరోజులపాటు డబ్బులు తన అకౌంట్లో జమ అవడంతో నమ్మకం పెరిగింది. కొద్ది రోజుల తర్వాత స్టాక్‌మార్కెట్‌లో మేం చెప్పిన యాప్స్‌లో పెట్టుబడులతో పెద్దమొత్తంలో లాభాలు వస్తాయని ఆశపెట్టారు. ఆ మాటలు నమ్మిన హర్షిణి తన సంపాదనతోపాటు కుటుంబ సభ్యులకు చెందిన డబ్బులు పెట్టుబడిగా పెట్టి దాదాపు రూ.25 లక్షల వరకు మోసపోయింది.  

ఇంటర్వ్యూలు, డాక్యుమెంట్లు లేకుండా ఎలా? 
ఎలాంటి ఇంటర్వ్యూలు, డాక్యుమెంట్లు ఇవ్వాల్సిన పని లేకుండా ఇంట్లో కూర్చుని కూడా రోజుకు వేలల్లో సంపాదించుకోవచ్చంటూ ఫేస్‌బుక్, ఇన్‌స్టాగ్రామ్, ‘ఎక్స్‌’ వాట్సాప్‌లలో నౌకరీ, షర్, మాన్‌స్టర్‌ వంటి వెబ్‌సైట్ల పేరిట నకిలీ ప్రకటనలతో ఈ తరహా మోసాలకు పాల్పడుతున్నారు. నిరుద్యోగులు, గృహిణులు, తాత్కాలిక ఉద్యోగాలు ఉండి అదనపు సంపాదన కోసం ప్రయత్నించే వారిని టార్గెట్‌ చేస్తున్నారు. తొలుత పార్ట్‌టైం జాబ్స్‌తో మొదలుపెట్టి నెమ్మదిగా పెట్టుబడులు పెట్టేలా ఒత్తిడి చేస్తారు.  తర్వాత మోసానికి తెరతీస్తారు.  

నిజమా.. కాదా.. అన్నది నిర్ధారించుకోవాలి  
ఇంటి దగ్గర ఉండే సంపాదించుకోవచ్చన్న ఆశతో కొందరు వీటిబారిన పడుతున్నారు. వాట్సాప్, ఫేస్‌బుక్, ఇన్‌స్ట్రాగామ్‌.. ఇలా సోషల్‌ మీడియా వేదికల ద్వారా సైబర్‌ నేరగాళ్లు ఈ తరహా ప్రకటనలు ఇస్తున్నారు. మొదట రూ.10 వేలు, రూ.20 వేలు పెట్టుబడి పెట్టించి దాన్ని రెట్టింపు అయినట్టు చూపిస్తారు. ఈ లాభాలు డ్రా చేసుకునేందుకు అవకాశం ఇస్తారు. ఆ తర్వాత ఇంకా లాభాలు వస్తాయి..రూ. లక్షల్లో పెట్టండి అని ప్రోత్సహిస్తారు..ఇలా మెల్లగా అవతలి వ్యక్తి ఎంత పెట్టుబడి పెట్టగలడో అంతా అయ్యే వరకు ఇలానే ప్రోత్సహిస్తారు.

ఎప్పుడైతే అవతలి వ్యక్తి డబ్బులు విత్‌డ్రాకు ట్రై చేస్తారో అప్పుడు అసలు మోసం బయటపడుతుంది. అప్పటికే మనం పెట్టిన డబ్బులు సైబర్‌ నేరగాళ్లు ఇతర ఖాతాల్లోకి మళ్లించి అక్కడి నుంచి డ్రా చేసుకోవడం లేదా..క్రిప్టోకరెన్సీ రూపంలో విదేశీ ఖాతా­ల్లోకి మళ్లించడం చేసేస్తారు. 

ఈ మోసాలబారిన పడకుండా ఉండాలంటే సోషల్‌ మీడియా యాప్స్‌లో వచ్చే పార్ట్‌ టైం జాబ్స్‌ ప్రకటనలు నమ్మకూడదు. అవకాశం ఉంటే వ్యక్తిగతంగా వాళ్లు చెబుతున్న అడ్రస్‌కు వెళ్లి నిజంగానే ఆ ఆఫీస్‌ ఉందా..? లేదా...? నిర్ధారించుకున్న తర్వాతే అందులో చేరాలి.  – కవిత, డీసీపీ, సైబర్‌ క్రైం, హైదరాబాద్‌ సిటీ

మోసం5
ఫేక్‌ కస్టమర్‌ కేర్, అడ్వరై్టజ్‌మెంట్‌ ఫ్రాడ్స్‌  
దిలీప్‌ రియల్‌ ఎస్టేట్‌ వ్యాపారి. శామీర్‌పేట్‌లో ఉంటారు. ఇంట్లోని ఏసీ పనిచేయకపోవడంతో కస్టమర్‌ కేర్‌కు ఫిర్యాదు చేయాలనుకున్నారు. వెంటనే గూగుల్‌లోకి వెళ్లి సదరు కంపెనీ పేరుతో కస్టమర్‌ కేర్‌ నంబర్‌ అని గూగుల్‌ సెర్చ్‌ చేశారు. దానిలో వచ్చిన నంబర్‌కు కాల్‌ చేసి ఫిర్యాదు చేశాడు. అవతలి వ్యక్తి ‘మీకు కల్గిన అసౌకర్యానికి చింతిస్తున్నాం సార్‌..మీ ఇంటికి టెక్నీషియన్‌ను పంపుతాం. 

మీ ఇంటి అడ్రస్, ఇతర వివరాలు ఇవ్వండి. మీ మొబైల్‌కు ఒక మెసేజ్‌ వచ్చింది. అందులోని వెబ్‌లింక్‌ ఓపెన్‌ చేయండి. తర్వాత మీకు వచ్చిన ఓటీపీ చెబితే..మీ సర్వీసింగ్‌ రిక్వెస్ట్‌ కన్ఫర్మేషన్‌ అవుతుంది..’అని ఎంతో మర్యాదగా చెప్పింది. ఆమె చెప్పినట్టే చేశారు దిలీప్‌. కాసేపటికి అతడి బ్యాంకు ఖాతా నుంచి డబ్బులు కట్‌ అవుతున్నట్టు మెసేజ్‌ రావడంతో తాను మోసపోయానని గ్రహించి సైబర్‌ క్రైం పోలీస్‌స్టేషన్‌లో ఫిర్యాదు చేశాడు.  

ఈ మోసం ఎలా ఉంటుంది?..: ఆన్‌లైన్‌లో ఫుడ్‌ఆర్డర్‌ అయినా..? క్రెడిట్, డెబిట్‌ కార్డులకు సంబంధించిన సమస్యలైనా..? ఇలా ఏ అవసరం అయినా వెంటనే కస్టమర్‌ కేర్‌కు లేదంటే ఆ సంస్థకు కాల్‌ చేసి ఫిర్యాదు చేయడం సహజం. సరిగ్గా ఇదే తమకు అనుకూలంగా మల్చుకుని సైబర్‌ మోసాలకు తెరతీస్తున్నారు. 

గూగుల్‌ సెర్చ్‌లు వద్దు 
‘సైబర్‌ నేరగాళ్లు నిజమైన సంస్థల పేర్లతో నకిలీ వెబ్‌ పేజీలను క్రియేట్‌ చేస్తున్నారు. ఎస్‌ఈఓ (సెర్చ్‌ ఇంజిన్‌ ఆప్టిమైజేషన్‌)టెక్నిక్‌లు వాడి సైబర్‌ నేరగాళ్ల వెబ్‌పేజీనే ముందు మనకు కనబడేలా చేస్తున్నారు.  అందులోని నంబర్‌కు మనం కాల్‌ చేస్తే నిజంగా ఆ సంస్థ ప్రతినిధిలా మాట్లాడుతూ, మన బ్యాంకు వివరాలు తీసుకోవడంతోపాటు ఓటీపీలు సైతం చెప్పించుకుని మోసాలకు పాల్పడతారు. 

అందుకే, కస్టమర్‌ కేర్‌ నంబర్ల కోసం గూగుల్‌లో, యూ ట్యూబ్‌లో వెతకడం శ్రేయస్కరం కాదు. మీకు కావాల్సిన సంస్థ అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లోకి, యాప్‌లోకి వెళ్లి మాత్రమే నంబర్లను తీసుకోవాలి..’అని సైబర్‌ భద్రత నిపుణులు నల్లమోతు శ్రీధర్‌ వివరించారు.  

అత్యాశతోనే అనర్థాలు..  
తక్కువ సమయంలో ఎక్కువ డబ్బులు సంపాదించవచ్చన్న అత్యాశతో చాలా మంది ఈ ఇన్వెస్ట్‌మెంట్‌ ఫ్రాడ్స్‌ బారిన పడుతున్నారు. పెట్టుబడి పెట్టేముందు అ సంస్థ నిజమైనదేనా..? అన్నది తప్పకుండా ధ్రువీకరించుకోవాలి. అత్యధిక లాభాలంటూ వాస్తవ విరుద్ధంగా ఇచ్చే హామీలు ఉంటే తప్పకుండా అనుమానించాలి. 

తొందరపెట్టినా, ఆఫర్‌ చేజారిపోతుందని కంగారు పెట్టినా నమ్మవద్దు. అవసరమైతే మీకు తెలిసిన వారి నుంచి సలహాలు తీసుకోవాలి. అప్పటికే ఇన్వెస్ట్‌ చేస్తున్న వారి సూచనలు తీసుకోవాలి. ఒకవేళ మోసపోయినట్టు గుర్తిస్తే వెంటనే 1930 టోల్‌ ఫ్రీ నంబర్‌కు ఫిర్యాదు చేయాలి. లేదా స్థానిక సైబర్‌ క్రైం పోలీస్‌ స్టేషన్‌లో ఫిర్యాదు చేయాలి.   – శ్రీబాల, డీసీపీ, సైబర్‌ క్రైమ్స్, సైబరాబాద్‌

అప్రమత్తంగా ఉండండి
సైబర్‌ మోసాల పట్ల అప్రమత్తంగా ఉండాలని తెలంగాణ సైబర్‌ సెక్యూరిటీ బ్యూరో తరఫున ప్రజలను కోరుతున్నాం. ఆన్‌లైన్‌లో వ్యక్తిగత లేదా ఆర్థిక సమాచారాన్ని పంచుకునే ప్రతిసారీ జాగ్రత్తగా ఉండండి. అనుమానాస్పద వెబ్‌ లింక్‌లపై క్లిక్‌ చేయవద్దు. నిర్ధారించుకోకుండా డబ్బులు ఎవరికీ పంపవద్దు. మోసపోయినట్టు గుర్తిస్తే వెంటనే టీజీసీఎస్‌బీ హెల్ప్‌లైన్‌ 1930 లేదా  cybercrime.gov.in లో రిపోర్ట్‌ చేయండి.  – శిఖా గోయల్, డైరెక్టర్, టీజీసీఎస్‌బీ

మరికొన్ని రకాల సైబర్‌ మోసాలు..
ఇన్సూరెన్స్‌ ఫ్రాడ్స్‌..ఆరోగ్యశ్రీ, ఫేక్‌ ఇన్సూరెన్స్‌ పేరిట 
గేమింగ్‌ ఫ్రాడ్స్‌..ఆన్‌లైన్‌ గేమింగ్, కలర్‌ కోడింగ్‌ ఆన్‌లైన్‌ రమ్మీ, స్పిన్నింగ్‌ వీల్‌ పేరిట సైబర్‌మోసం. 
లాటరీ ఫ్రాడ్స్‌..ఆన్‌లైన్‌లో లాటరీ వచ్చిందని, మీ పేరిట భారీ డిస్కౌంట్‌ ఆఫర్‌ అంటూ.. 
మ్యాట్రిమోనియల్‌ ఫ్రాడ్స్‌..మ్యాట్రిమోనియల్‌ వెబ్‌సైట్లలో నకిలీ ప్రొఫైల్స్‌ పెట్టి మోసం..
సెల్‌ టవర్‌ ఇన్‌స్టాలేషన్‌ ఫ్రాడ్‌..మీ ఇంటి పరిధిలో సెల్‌ టవర్‌ ఇన్‌స్టాల్‌ చేసేందుకు ఆఫర్‌ ఉందని చెబుతారు. 
ఐవీఆర్‌ కాల్స్‌తో మోసం: మీరు అనుమానాస్పద నంబర్లకు ఫోన్లు చేశారని, మీ సిమ్‌కార్డు కొద్ది సమయంలోనే బ్లాక్‌ అవబోతుందని, ట్రాయ్, టెలికమ్‌ సర్వీస్‌ ప్రొవైడర్ల పేరిట ఐవీఆర్‌ (ఇంటరాక్టివ్‌ వాయిస్‌ రెస్పాన్స్‌) కాల్స్‌చేసి బెదిరించి మోసాలు.. 

కేవైసీ అప్‌డేషన్, క్రెడిట్‌ లేదా డెబిట్‌ కార్డులను ఆధార్‌తో లింకేజీ చేయడం, కార్డు యాక్టివేషన్, కార్డు లిమిట్‌ పెంచడం, ఇన్‌కమ్‌ ట్యాక్స్‌ చెల్లింపు, రివార్డు పాయింట్లు డబ్బుగా మార్చుకోవాలని.. ఇలాంటి అంశాలతో మోసగిస్తారు. 
ఓఎల్‌ఎక్స్‌లో వస్తువులు అమ్ముతామని, లేదంటే కొంటామని నకిలీ అడ్రస్‌లు, ప్రూఫ్‌లతో మోసగిస్తారు.

ఫోన్‌ నంబర్‌ ఇవ్వడమే తప్పు 
సాధారణంగా దొంగలు ఇంట్లోకి రాకుండా పెద్ద, పెద్ద తాళాలు వేస్తాం.. ఇంటికి నాలుగు మూలల సీసీటీవీ కెమెరాలు పెట్టుకుంటాం..అవసరమైతే కుక్కలను పెంచుకుంటాం. కానీ, కనిపించని సైబర్‌ దొంగల చేతికి మాత్రం ‘సమాచారం’అనే తాళాలు మనమే ఇస్తున్నాం. మందుల దుకాణం, సూపర్‌ మార్కెట్, మాల్స్, వస్త్ర దుకాణాలు, ఫుడ్‌కోర్టులు ఇలా ఎక్కడపడితే అక్కడ అవసరానికి మించి మన ఫోన్‌ నంబర్‌ను ఇస్తున్నాం. కొన్నిసార్లు అనివార్యంగా కూడా మన వివరాలు ఇవ్వక తప్పడం లేదు. 

ఇదే పెద్ద తప్పు అని గుర్తించాలంటున్నారు సైబర్‌ భద్రత నిపుణులు. ఇలా మనం ఇచ్చే సమాచారాన్ని కొన్ని సంస్థలు కాల్‌ సెంటర్లకు, థర్డ్‌పార్టీకి అమ్ముతున్నాయని మరవొద్దు. మన ఫోన్‌ నంబర్, పేరు తెలిస్తే మిగిలిన వివరాలు కనిపెట్టడం సైబర్‌ నేరగాళ్లకు పెద్ద కష్టమేమీ కాదు.. సులువుగా డబ్బులు సంపాదించాలనుకునే ప్రజల అత్యాశనే సైబర్‌ నేరగాళ్లు తమ ఆయుధంగా మార్చుకుంటున్నారు.

గుడ్డిగా నమ్మొద్దు 
క్రెడిట్‌ కార్డు లిమిట్‌ పెంచుతామని, మీకు ఫలానా బ్యాంకు నుంచి ఆఫర్‌ ఉందని, మీకు లాటరీలు వచ్చాయని..ఇలా ఏదో ఒక సాకుతో వచ్చే ఎస్‌ఎంఎస్‌లు, ఈ–మెయిల్స్‌లోని వెబ్‌ లింక్‌లపై ఎట్టిపరిస్థితుల్లోనూ క్లిక్‌ చేయవద్దు.  

అప్రమత్తతే ఆయుధం అన్నది మరవొద్దు. సైబర్‌మోసగాళ్లు ఇచ్చే మోసపూరిత ప్రకటనలు, మెసేజ్‌లు, ఈ మెయిల్స్‌ను గుడ్డిగా నమ్మకుండా.. ఆలోచించి, నిర్ధారించుకోవాలి.