గద్వాల :
  గద్వాల డివిజన్ పరిధిలో 184 గ్రామాలకు తాగునీటిని అందించాలన్న లక్ష్యంతో చేపట్టిన *110 కోట్ల భారీ తాగునీటి పథకం పైపులైన్ల లీకేజీలతో ప్రారంభం కాకుండా నిలిచిపోయింది. దీనిపై వాస్తవాలు తేల్చేందుకు ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ ఉన్నతాధికారులు శాఖాపరమైన విచారణ నిర్వహిస్తున్నారు. ప్రధానంగా లీకేజీకి కారణాలు, డిజైన్ రూపకల్పన, ఫైబర్ పైపుల అనుమతి, నీటి ఒత్తిడిని అంచనా వేయకుండా అనుమతించడం వంటి అంశాలపై విచారణ జరుగుతున్నట్లు తెలుస్తుంది.
 
 బాధ్యులు ఎవరనేది తేల్చి కఠిన చర్యలు తీసుకోవాలని ఉన్నతాధికారులు ఆదేశించారు. 2006లో ఈ తాగునీటి పథకానికి అప్పటి సీఎం వైఎస్ రాజశేఖర్‌రెడ్డి శంకుస్థాపన చేశారు. మొదటి దశలో దీని నిర్వహణకు హడ్కోద్వారా *30 కోట్లు కేటాయించారు. తదనంతరం మిగతా పనులను పూర్తి చేసేందుకు సీఎం కిరణ్‌కుమార్‌రెడ్డి అనుమతితో మిగతా నిధులను కేటాయించారు. 2012 ఆగస్టు నాటికి జూరాల భారీ తాగునీటి పథకం, ఫిల్టర్‌బెడ్స్, పంపింగ్ స్టేషన్, కొండగట్టుపై గ్రావిటీ వాటర్ ట్యాంకు నిర్మాణాలు పూర్తి చేశారు. సెప్టెంబర్‌లో పథకాన్ని ప్రారంభించేందుకు ప్రయత్నించిన సమయంలో ఫిల్టర్‌బెడ్స్ నుంచి కొండగట్టుపై ఉన్న వాటర్‌ట్యాంకు వరకు నీటిని సరఫరా చేసే 4.5 కిలోమీటర్ల ప్రధాన పైప్‌లైన్‌కు లీకేజీలు ఏర్పడ్డాయి.
 
 దీంతో అప్పటి సీఎం కార్యక్రమంలో పథకాన్ని ప్రారంభోత్సవ జాబితా నుంచి తొలగించారు. దాదాపు 60 చోట్లకు పైగా లీకేజీలు కావడంతో విసిగిపోయిన ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ ఉన్నతాధికారులు 4.5 కిలోమీటర్ల ఫైబర్ పైపుల స్థానంలో డీఐ పైపులను వేయాల్సిందిగా అనుమతించారు. ఏడాది క్రితం డీఐ పైపులను కొండగట్టు వరకు వేసి ట్రయల్ నిర్వహించి సక్సెస్ అయ్యారు. కొండగట్టుపై ఉన్న రిజర్వాయర్ (వాటర్ ట్యాంకు) నుంచి గ్రావిటీ ఫ్లో ద్వారా డివిజన్ పరిధిలోని 184 గ్రామాలకు తాగునీటిని సరఫరా చేయడంలో భాగంగా మొదటి దశలో 31 గ్రామాలకు ట్రయల్న్ ్రప్రారంభించారు.
 
 ట్రయల్న్‌ల్రోనే పైప్‌లైన్‌లో లీకేజీలు ఏర్పడటంతో ఒక్క గ్రామానికి సైతం నీళ్లివ్వలేని పరిస్థితి ఏర్పడింది. ఒకచోట మరమ్మతు చేసి ట్రయల్న్ ్రచేస్తే మరోచోట లీకేజీలు ఏర్పడుతూ వచ్చాయి. దీంతో మొత్తం పథకంలో ఫైబర్ పైపుల స్థానంలో డీఐ పైపులను వేయాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడింది. ఈ తరుణంలో రాష్ట్ర ప్రభుత్వం వాటర్‌గ్రిడ్ పథకాన్ని చేపట్టడంతో నడిగడ్డలో చేపట్టే వాటర్‌గ్రిడ్ పరిధిలోని జూరాల భారీ తాగునీటి పథకాన్ని చేర్చారు. దీంతో గతంలో భారీ తాగునీటి పథకంలో జరిగిన పొరపాట్లు, పైపులైన్ల లీకేజీలపై విచారణకు ఆదేశించారు. ఈ విచారణలో తేలిన అంశాలపై చర్యలు ఉంటాయని ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌కు చెందిన ఓ అధికారి తెలిపారు.


  ‘‘తుకారామ్ కావాలండీ’’
  ‘‘ఈ ఊళ్లో  చాలామంది తుకారామ్‌లు ఉన్నారు. ఏ తుకారామ్ కావాలి?’’ అనే ప్రశ్న సహజంగానే వినబడుతుంది.
  ‘‘అదేనండీ... నీళ్ల తుకారామ్’’ అంటామో లేదో... వివరాలతో పాటు ఆయన గొప్పదనం గురించి కూడా చెబుతారు.  
  డెబ్బై యేళ్ల తుకారామ్ కోలెకర్ పేరు శ్రుంగర్ వాడి గ్రామ ప్రజలకు మాత్రమే కాదు... మహారాష్ట్రలోని మరాఠ్వాడా ప్రాంతీయులకూ  తెలుసు. తుకారామ్ నోటి నుంచి ‘సమాజసేవ’ అనే మాట పెద్దగా ఎప్పుడూ వినబడి ఉండకపోవచ్చు. కానీ ఆయన అక్షరాలా సమాజసేవ చేస్తున్నాడు.  ఊళ్లోని తొమ్మిది వందల గడపలకు నీటివసతి కలిపిస్తూ ‘శ్రుంగర్ వాడి భగీరథ’ గా
  కీర్తించబడుతున్నాడు.
  
  ఒకసారి గతంలోకి వెళదాం...
  రెండు సంవత్సరాల క్రితం శ్రుంగర్ వాడి కరువు బారిన పడింది. ఊళ్లో బావులన్నీ నీళ్లు లేక బిక్క ముఖం వేశాయి. నీటి కోసం ఊరి మహిళలు నాలుగైదు కిలోమీటర్ల వరకు నడిచి వెళ్లాల్సి వచ్చేది. ఈ బాధలు చూసి తుకారామ్ మనసు చివుక్కుమంది.  ఊళ్లో నీటి కొరత తీర్చడానికి శాశ్వత పరిష్కారం కనుక్కోవాలనుకున్నాడు. వెంటనే తన బావి గుర్తుకు వచ్చింది. అన్ని బావుల్లాగే అదీ ఎండిపోయి ఉంది. దానికి దగ్గర్లోనే ఒక బోర్ వేయించాడు.
  
 నీళ్ల కరువుతో అల్లాడుతున్న శ్రుంగర్‌వాడికి ఆ బోరుబావి కాస్త ఊరటనిచ్చింది. అయితే మహిళలు ఆ బావి దగ్గరికి రావడానికి చాలా దూరమే నడవాల్సి వచ్చేది. ఒక చేత్తో బిడ్డను ఎత్తుకొని, మరో చేత్తో బిందెను మోస్తున్న ఆడపడుచుల కష్టాలు తుకారామ్‌ను కదిలించాయి.
  
   ఊళ్లో అక్కడక్కడా పెద్ద పెద్ద ట్యాంకులు ఏర్పాటు చేసి పైపుల ద్వారా అందులో నీటిని నిలవచేయడం మొదలుపెట్టాడు. ఇప్పుడు గ్రామస్థులకు దూరం నడిచే బాధ పోయింది. దగ్గరల్లోనే కావలసినంత నీటిని తీసుకునే వీలుకలిగింది.
  
  ఇదంతా చేశాడంటే తుకారామ్ సంపన్నుడు అంటారు ఎవరైనా. కానే కాదు. అతని ముగ్గురు కుమారులూ దినసరి కూలీలు. రెక్కాడితే కానీ డొక్కాడని జీవితాలు వారివి. అయితే  ఇదేమీ తన సేవాదృక్పథానికి అడ్డుకట్ట వేయలేదు. ఊరి క్షేమం కోసం తన  పొదుపుమొత్తాలను ఉపయోగించాడు. సరిపోకపోతే అప్పు చేశాడు. కుటుంబసభ్యుల నుంచి ఆర్థిక సహాయం అడిగాడు. తుకారామ్ పని కొందరికి వింతగా అనిపించింది. కొందరికైతే పిచ్చిగానూ అనిపించింది. మరో విశేషం ఏమిటంటే ‘‘నాయనా... ఎందుకిలా ఖర్చు చేస్తున్నావు!’’ అని తుకారామ్ కుమారులు ఏరోజూ తండ్రిని ప్రశ్నించలేదు. కోడళ్లు మాత్రం తీవ్ర అభ్యంతరం చెప్పేవాళ్లు.
  
  ‘‘మతార (ముసలాయన) ఎవరు చెప్పినా వినడం లేదు. ఇక ఆయనకు చెప్పడం కష్టమైన పని అని అర్థమైంది’’ అంటుంది తుకారామ్ కోడలు సింధూబాయి.
  
  ఆ ఊళ్లో కరెంటు వస్తూ పోతూ ఉంటుంది. అందుకని రోజూ రాత్రి బోర్‌వెల్ దగ్గర పడుకుంటాడు తుకారామ్. కరెంటు రాగానే బోర్‌వెల్ స్విచ్ ఆన్ చేస్తాడు.  ఇక్కడితో తృప్తి పడలేదు తుకారామ్.  ఊళ్లో మరిన్ని బోరు బావులు తవ్వించడానికి ప్రణాళికలు వేస్తున్నాడు. మొదట అయిష్టత ప్రదర్శించినా... ఇప్పుడు మాత్రం  కొడుకులతో పాటు కోడళ్లు కూడా తుకారామ్ పనిలో పాలుపంచుకుంటున్నారు.
  
  ‘‘మా చర్మం ఒలిచి చెప్పులుగా కుట్టించి ఇచ్చినా తుకారామ్, ఆయన కుటుంబసభ్యుల రుణం తీర్చుకోలేం’’ అంటాడు జోతిబాయి అనే గ్రామస్థుడు. ‘‘నువ్వేమైనా  కర్ణుడివి అనుకుంటున్నావా? నువ్వేమైనా కోటీశ్వరుడివా? ఎందుకలా డబ్బు ఖర్చు చేస్తున్నావు?’’ అని సన్నిహితులు మెత్త మెత్తగా తిట్టేవారు. ఆ తిట్లకు సమాధానంగా ఒక నవ్వు మాత్రం నవ్వేవాడు.
  
  ‘‘ఎందుకు చేస్తున్నావు ఈ పని?’’ అని ఎవరైనా రెట్టించి అడిగితే మాత్రం ‘‘దేవుడు చేయమన్నాడు’’ అనేవాడు.
  శ్రుంగర్‌వాడి ప్రజలు  ఆ దేవుడిని తనలోనే చూసుకుంటున్నారనే విషయం  ఆయనకు తెలుసోలేదో!
  
   ‘‘ఎందుకలా డబ్బు ఖర్చు చేస్తున్నావు?’’ అని సన్నిహితులు మెత్త మెత్తగా తిట్టేవారు. ఆ తిట్లకు సమాధానంగా ఒక నవ్వు మాత్రం నవ్వేవాడు. ‘‘ఎందుకు చేస్తున్నావు ఈ పని?’’ అని ఎవరైనా రెట్టించి అడిగితే మాత్రం-  ‘‘దేవుడు చేయమన్నాడు’’ అనేవాడు. శ్రుంగర్‌వాడి ప్రజలు  ఆ దేవుడిని తనలోనే చూసుకుంటున్నారనే విషయం  ఆయనకు తెలుసో లేదో!
  
  నీటి - నేటి నిజాలు!
  నీళ్లు లేకపోతే పిల్ల నివ్వరు!
  సౌరాష్ట్ర (గుజరాత్)లోని దెడ్హాన్ అనే మారుమూల గ్రామం కరువుకు పెట్టింది పేరు. ఈ ఊళ్లో అబ్బాయిలకు పిల్ల నివ్వడానికి భయపడతారు. ‘‘మా ఊళ్లో పెళ్లి కావాల్సిన అబ్బాయిలు అయిదువందలమంది వరకు ఉన్నారు.   మీ ఊళ్లో నీళ్లు లేకపోతే మా అమ్మాయిని మీ ఊరి అబ్బాయికిచ్చి ఏం ప్రయోజనం? అనే ప్రశ్న తరచుగా ఎదురవుతుంది’’ అంటున్నాడు దెడ్హాన్ సర్పంచ్ బాద్‌షా ఖాన్.
  
  మోస్ట్ కమర్షియల్!
  నీళ్లు అనేవి ఈ శతాబ్దపు ‘మోస్ట్ కమర్షియల్ ప్రాడక్ట్’గా మారాయి. ఆశ్చర్యంగా అనిపించినా ఇది అక్షరాల సత్యం. ఒక బాకెట్ తాగు నీటిని సాధించడమనేది మన దేశంలో చాలా ప్రాంతాల్లో ఒక సవాలుగా మారింది.  ఇది ‘నీటి’కి మాత్రమే పరిమితమై సమస్య కాదు.  సాంఘిక-ఆర్థిక పరిస్థితులపై కూడా ప్రభావం చూపుతుంది. ‘జల్ నహితో కల్ నహీ’ అనే పరిస్థితి వచ్చింది.