చరిత్రకు కొత్త ఊపునిచ్చిన 'శాతకర్ణి'

చరిత్రకు కొత్త ఊపునిచ్చిన 'శాతకర్ణి'

విశ్లేషణ

మన తెలుగు సినిమాకు పెట్టినట్టు ఆ పేరును 'శాతవాహన' అని కాకుండా, 'సాతవాహన' అని చదువుకోవాలి. మన చరిత్ర గురించి చెప్పేటప్పుడు భావి తరాలను గుర్తుంచుకోవాలి. చరిత్ర తిరగరాసుకుంటూ ఉండాలి. అందులో ప్రధానంగా జరగవలసింది దోషాల నివారణ.

శాతవాహన వంశీయుల మీద ఒక చలన చిత్రం నిర్మించడం చాలా సంతోషకరమైన విషయం. తెలుగువారంతా ఆనందించవల సిన విషయం. 'గౌతమీపుత్ర శాతకర్ణి' ఈ మధ్యనే విడుదలైంది. దర్శకుడు, నిర్మాత ఆ చరిత్ర పురుషునికి సంబంధించిన డాక్యు మెంటరీ నిర్మించలేదు. ఆ గాథను తెరకెక్కిం చారు. అందుకు తగ్గట్టు కొన్ని హంగులు ఉంటాయి. ఈ వంశీయుల జన్మస్థలి తెలం గాణలో గోదావరి తీరాన ఉన్న కోటిలింగాల. వీరు సగానికి పైగా భారతావని మీద తమ ఆధిపత్యం నెలకొల్పగలిగారు.

కుషాణులు దక్షిణాపథం వైపు రాకుండా నిరోధించిన ఘనత కూడా వారిదే. 5 వేల ఏళ్ల భారత చరిత్రలో రెండు యుగాలు మాత్రమే శాంతి సౌభా గ్యాలతో వర్థిల్లాయని చరిత్రకారులు చెబుతారు. అందులో మొదటి యుగం సింధులోయ నాగరికత కాలం. రెండు శాతవాహనుల ఏలు బడి. సింధులోయ నాగరికతలో కనిపించే మహోన్నత అంశం–నలభై వేలమంది నివసించడానికి వీలుగా పట్టణాలను ఒక పద్ధతి ప్రకారం, ప్రణాళికా బద్ధంగా నిర్మించుకోవడం.
 
కారణాలు ఏమైనా సినిమా విడుదలైన తరువాత శాతవా హనుల మీద పరిశోధనకు కొత్త ఊపు వచ్చే దాఖలాలు కనిపిస్తు న్నాయి. ఈ నేపథ్యంలో కొన్ని వాస్తవాలను గమనించడం అవసరం. సినీ కళాకారులు, చరిత్రకారులు కూడా ఈ అంశాలను దృష్టిలో ఉంచుకుంటే మంచిది. అందుకే కొన్ని వివరాలు ఇక్కడ ఇస్తున్నాను. చరిత్ర మీద కొత్త వెలుగు గానీ,  ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో సినిమా నిర్మాణం గానీ జరిగితే ఈ ఆధారాలు మరింతగా ఉపకరి స్తాయి. ప్రజలకు ఈ మహోన్నత చరిత్ర మరింత చేరువవుతుంది.

శాతవాహన వంశంలో నలుగురు మహనీయులు ప్రధానంగా కనిపిస్తారు. అందులో మొదట చెప్పుకోదగినవాడు చిముక శాతవా హనుడు. ఇంకా శాతకర్ణి, గౌతమీపుత్ర శాతకర్ణి, ఆయన సోదరుడు గౌతమీపుత్ర యజ్ఞశాతకర్ణి. ఇక్కడే ఒక వాస్తవం గమనించాలి. వీరిలో చిముకుడు మాత్రమే శా(సా)తవాహన అని తనను తాను పేర్కొ న్నాడు. మిగిలిన వారంతా శాతకర్ణి అన్న పేరు పెట్టుకున్నారు (తల్లి పేరుతో పాటు). ఎందుకంటే ఇందులో శాతకర్ణి 56 సంవత్సరాలు సమర్థవంతమైన పాలనను అందించాడు.

ఆయన పేరునే వీరు తమ పేర్లలో చేర్చుకున్నారు. ఈ వంశీయుల చరిత్రకు వాఙ్మయం నుంచి, నాణేలు, శిలాశాసనాల నుంచి ఆధారాలు దొరుకుతున్నాయి (ఇదే అంశాన్ని సినిమాలో ఒకచోట నాణేల ద్వారా చూపించే ప్రయత్నం చేశారు కూడా). వాఙ్మయ ఆధారాలంటే ప్రధానంగా పురాణాలలో వీరి పేర్లు కనిపించడం విశేషం. మత్స్య, వాయు, విష్ణు, భాగవత, బ్రహ్మాండ అనే ఐదు పురాణాలలో వీరిపేర్లు కనిపిస్తాయి. వీటిలో భారతావనిని ఏలిన చాలా పూర్వ రాజవంశాల ప్రస్తావన ఉంది. అందులోనే శాతవాహనుల పేర్లు కూడా కనిపిస్తాయి. కానీ వీటిలో కొన్ని వివరాలు సమగ్రంగా అనిపించవు. సహేతుకంగా కనిపించవు. అందుకు కారణం శాతవాహనుల కాలం కంటే చాలా తరువాత ఈ పురాణాలను రాయడం జరిగింది.

వీటి రచన గుప్తుల కాలంలో మొదలై వేయేళ్లకు ముగిసిందని చెబుతారు. ఇందులో రెండు పురా ణాలు మాత్రం ఒకే విధమైన సమాచారాన్ని ఇస్తున్నాయి. మిగిలినవి ఈ వివరాలతో విభేదిస్తున్నాయి. మత్స్య పురాణం తీసుకుంటే, అందులో గౌతమీపుత్ర శాతకర్ణి ఆ వంశీయులలో 23వ చక్రవర్తి. కానీ వాయు, భాగవత పురాణాలు 16వ పాలకునిగాను, విష్ణు పురాణం 17వ పాలకునిగాను, బ్రహ్మాండ పురాణం 19వ ఏలికగాను పేర్కొం టున్నాయి. అలాగే వీరి పాలనా కాలంలోనూ కొన్ని తేడాలు కనిపిస్తాయి.

కాబట్టి నాణేలు, శిలాశాసనాలే వీరి చరిత్రకు విశ్వసనీయ ఆధారాలు. గౌతమీపుత్ర శాతకర్ణి కాలానికి చెందిన శిలాశాసనాలు నాసిక్, కార్లే, కన్హేరీలలో కనిపిస్తాయి. ఈ వంశీయులకు చెందిన వంద లాది నాణేలు హైదరాబాద్, చెన్నై పురావస్తు ప్రదర్శనశాలల్లో ఉన్నాయి. ఇంకా దేశంలోని కొన్ని ఇతర పురావస్తు ప్రదర్శనశాలల్లోనే కాకుండా, లండన్, న్యూయార్క్‌లలో కూడా వీరి నాణేలు ఉన్నాయి. కొందరు వ్యక్తుల అధీనంలో కూడా ఈ కాలపు నాణేలు ఉన్నాయి.

1989లో కోటిలింగాలలో జరిగిన తవ్వకాల్లో దొరికిన 987 నాణేలు ప్రస్తుతం హైదరాబాద్‌ మ్యూజియంలో ఉన్నాయి. ఇవి చిముకుడు, శాతకర్ణి, గౌతమీ పుత్ర శాతకర్ణి, వాశిష్టీపుత్ర పులోమావి, వాశిష్టీపుత్ర శాతకర్ణి, స్కంద శాతకర్ణిలకు చెందినవి. అలాగే పెద్ద బంకూరు, ధూళికట్టలలో 1970 లలో తవ్వకాలు జరిగినా నివేదికలు వెల్లడి కాలేదు. పైఠాన్, కొండాపూర్‌లలో కూడా తవ్వకాలు జరిగాయి. కొండాపూర్‌లో 194042లలో, 2009–11లలో తవ్వకాలు జరిగాయి.

మొదటి విడతలో 4,120 నాణేలు లభించాయి. ఇందులో పైన పేర్కొన్న చక్రవర్తుల నాణేలతో పాటు శివశ్రీ శాతకర్ణి, మధారి పుత్ర శాతకర్ణిల నాణేలు కూడా దొరికాయి. అమరావతిలో 1973– 75లో జరిగిన తవ్వకాలలో 63 నాణేలు దొరికాయి. వీటిలో ఎక్కువ ఇక్ష్వాకులకు, విష్ణు కుండినులకు చెందినవి. నాగార్జునకొండలో 1950లో తవ్వకాలు జరిగినప్పుడు 3,032 నాణేలు లభ్యమైనాయి.

తన పేరులో కన్నతల్లి పేరును చేర్చుకునే సంప్రదాయం గౌతమీ పుత్ర శాతకర్ణితోనే ఆరంభమైంది. నాణేలను కూడా ఆ పేరుతోనే ఆయన ముద్రించాడు. శకులను, యవనులను, పల్లవులను తన కుమారుడు గౌతమీపుత్ర నాశనం చేశాడని, క్షాత్రపు వంశాన్ని కూడా తుదముట్టించాడని నాసిక్‌ దగ్గర వేయించిన శాసనంలో బాలాశ్రీ పేర్కొనడం కనిపిస్తుంది. జోగల్తంబి నాణేల నిధి మరో విశిష్ట కథ నాన్ని చెబుతోంది. ఈ నిధిలో 13,250 వెండి నాణేలు ఉన్నాయి.

ఇవన్నీ క్షాత్రపు వంశీయుడు నహపాణునివే. అయితే విజేత గౌతమీ పుత్రుడు వీటి మీదే తన ముద్రను వేయించాడు. అంటే రెండు ముద్రలు వాటిపై కనిపిస్తాయి. విల్లు, ఒక పుష్పం ఆకారంలో ఉండే ఉజ్జయిని గుర్తును రెండువైపులా ఆయన ముద్రించాడు. నిజా నికి ఈ వంశీయులను గుర్తించడం తల్లి పేరును బట్టే జరిగింది. ప్రాకృతం, బ్రాహ్మీ లిపులలో వారు తమ వివరాలను నాణేల మీద చెక్కించారు.

మన తెలుగు సినిమాకు పెట్టినట్టు ఆ పేరును 'శాతవాహన' అని కాకుండా, 'సాతవాహన' అని చదువుకోవాలి. ఒక సినిమా నిర్మా ణంలో ఇదొక పెద్ద అంశం కాకపోవచ్చు. కానీ మన చరిత్ర గురించి చెప్పేటప్పుడు భావి తరాలను గుర్తుంచుకోవాలి. అందుకే సరైన వర్ణ క్రమం ఉండాలి. చరిత్ర తిరగరాసుకుంటూ ఉండాలి. అందులో ప్రధా నంగా జరగవలసింది దోషాల నివారణ. దీనిని అంతా గమనించాలి.

వ్యాసకర్త నాణేల నిపుణులు, ప్రఖ్యాత వైద్యులు
డాక్టర్‌ డి. రాజారెడ్డి