మన దేశ జనాభాలో 47% మంది వ్యవసాయ కార్యకలాపాలలో నిమగ్నమై ఉన్నారు, ఇది భారతదేశ జిడిపిలో దాదాపు 20%కు దోహదం చేస్తుంది. అయితే బీమా వల్ల కలిగే ప్రయోజనాల గురించి తెలియక పోవటం వల్ల బీమా పొందిన వారి సంఖ్య వ్యవసాయం మీద ఆధారపడిన వారి సంఖ్యకు తగ్గట్టుగా లేదు.. మరోవైపు వ్యవసాయం అనేది ఏ కాలంలో అయినా అనిశ్చిత ఆర్థిక చర్యగానే ఉంటుంది. ఇది చాలా వరకూ రైతు నియంత్రణకు అందనిదే, వ్యవసాయం అంటే...ఊహాతీత వాతావరణం, తెగుళ్లు, వ్యాధులపై ఆధారపడి ఉంటుంది. చాలా తక్కువ లేదా ఎక్కువ, తగినంత కానీ సమయానుకూలం కాకుండా.సంభవించే వర్షం, ఎండ లేదా చలి కూడా పంటలను నాశనం చేస్తాయి. వీటన్నింటినీ తట్టుకుంటూనే తుఫానులు, భూకంపాలు, కొండచరియలు విరిగిపడటం, వడగండ్ల వానలు తదితర ప్రకృతి వైపరీత్యాల సమయంలో కూడా రైతులు మనకు ఆహారం అందించటానికి తీవ్రంగా శ్రమిస్తున్నారు. రానుంది ఖరీఫ్‌...కావాలి రిలీఫ్‌...ఈ నేపధ్యంలో... మనం ఖరీఫ్‌ సీజన్‌లోకి వెళుతున్న వేళ, రైతులు తమ జీవనోపాధిపై ప్రభావం చూపే అనిశ్చితి పరిస్థితులు నుంచి తమను తాము రక్షించుకోవడం అత్యంత ముఖ్యం. తద్వారా వారు అప్పుల బారిన పడకుండా ఉండడం, పేదరికం లోకి జారిపోకుండా నిలవటం కూడా అత్యవసరమే. దీనికోసం పంట బీమాను ఎంచుకోవడం అత్యంత ఉత్తమమైన ఆర్థికపరమైన ఎంపికలలో ఒకటిగా నిలుస్తుంది. అనుకోని ప్రమాదాల కారణంగా అనిశ్చితి వాతావరణం కారణంగా పంట నష్టపోయిన రైతులకు పరిహారం చెల్లించడం ద్వారా ఇది రైతులకు ఆర్థికంగా ఒక రక్షణ వలయాన్ని అందిస్తుంది. ఆధునిక వ్యవసాయ పద్ధతులను ప్రోత్సహిస్తూ వారి ఆదాయాన్ని కూడా పంటల బీమా స్థిరీకరిస్తుంది. ప్రప్రధమ పంట బీమా ఉత్పత్తి అయిన క్షేమ సుకృతి వంటి బీమా పధకాలు ఎకరానికి రూ. 499 నుండి ప్రారంభం అవుతున్నాయి. రైతులకు తగినంత శక్తిని తిరిగి అందించేలా 100కు పైగా ఎక్కువ పంటలను రక్షించే పంట బీమా పథకాలు ఉన్నాయి. రైతులు తమ పంటలకు ముందుగా నిర్ణయించిన తొమ్మిది ప్రమాదాల జాబితా నుంచి ఒక పెద్ద, ఒక చిన్న ప్రమాదాల కలయికతో బీమాను ఎంచుకోవచ్చు. వాతావరణం, ప్రాంతం, వారి పొలం స్థానం, చారిత్రక నమూనా మొదలైన వాటి ఆధారంగా తమ పంటను ఎక్కువగా ప్రభావితం చేసే పలు విపత్తుల నుంచి రైతులకు ఇవి భరోసా అందిస్తాయి.రెండు రోజుల్లోనే...చెల్లింపులు...తుఫాను, ఉప్పెన (హైడ్రోఫిలిక్‌ పంటలకు వర్తించదు), వరదలు, వడగళ్ల వాన వంటి విపత్తులు భూకంపం, కొండచరియలు విరిగిపడడం, మెరుపుల కారణంగా మంటలు, జంతువుల దాడి (కోతి, కుందేలు, అడవి పంది, ఏనుగు) విమానాల వల్ల కలిగే స్వల్ప నష్టాలు సైతం కవర్‌ చేసే విధంగా బీమా అందుబాటులో ఉంటుంది.రైతులు తమ ఆర్థిక ప్రయోజనాలను కాపాడుకోవడానికి అదనపు ప్రీమియం చెల్లించడం ద్వారా బీమా మొత్తాన్ని పెంచుకునే అవకాశం కూడా ఉంది. ఒక రైతు క్షేమ యాప్‌లో నమోదు చేసుకోవడం ద్వారా బీమాను కొనుగోలు చేయవచ్చు. పాలసీ వివరాలు దెబ్బతిన్న పంట ఫోటోలు లేదా వీడియోలను అప్‌లోడ్‌ చేయడం ద్వారా క్లెయిమ్స్‌ కూడా యాప్‌ ద్వారా చేయవచ్చు . గత డిసెంబర్‌లో మైచాంగ్‌ తుఫాను వల్ల తన పంట నాశనమైందని, ఆంద్రప్రదేశ్‌లోని గుంటూరు జిల్లాకు చెందిన ఒక రైతు క్లెయిమ్‌ చేసిన రెండు రోజులలోపు తన బీమా మొత్తం స్వీకరించగలగడం పంటల బీమా ఇచ్చే భధ్రతకు నిదర్శనం.

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: గృహలక్ష్మి లబ్ధిదారుల జాబితా తయారీ అర్ధాంతరంగా నిలిచిపోయింది. నాలుగు లక్షల మందితో జాబితా రూపొందించాల్సి ఉండగా, సోమవారం వరకు కేవలం 1.75 లక్షల మందికి మాత్రమే మంజూరు పత్రాలు జారీ చేయగలిగారు. దీంతో అంతే సంఖ్యతో లబ్ధిదారుల జాబితా రూపొందింది. ఎన్నికల కోడ్‌ అమలులోకి రావటంతో జాబితా రూపొందించే పని నిలిచిపోయింది.   ఎమ్మెల్యేల జాబితాలతో జాప్యం..  గృహలక్ష్మి పథకానికి గత బడ్జెట్‌లో ప్రభుత్వం నిధులు కేటాయించింది. రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా 4 లక్షల ఇళ్లను మంజూరు చేసింది. సొంత జాగా ఉన్న ఒక్కో లబ్ధిదారుకు రూ.3 లక్షలు అందించాల్సి ఉంటుంది. కానీ, దరఖాస్తుల ప్రక్రియను మాత్రం చాలా ఆలస్యంగా ప్రారంభించింది. జిల్లా కలెక్టర్ల ఆధ్వర్యంలో దరఖాస్తుల సేకరణ ప్రక్రియ ప్రారంభించగా, 15 లక్షల వరకు అందాయి. వాటి నుంచి 4 లక్షల మంది లబ్ధిదారులను ఎంపిక చేయాల్సి ఉంది. నియోజకవర్గంలో ఏయే ఊళ్లు, ఒక్కో ఊరు నుంచి ఎంతమంది లబ్ధిదారులు.. అన్న విషయంలో అధికారపార్టీ ఎమ్మెల్యేలకు బాధ్యతను అప్పగించారు. జిల్లా కలెక్టర్ల ఆధ్వర్యంలోనే, లబ్ధిదారుల జాబితా రూపొందించాల్సి ఉన్నా.. వివరాలు మాత్రం ఎమ్మెల్యేలు అందించాల్సి ఉంది. కొంతమంది ఎమ్మెల్యేలు వేగంగా స్పందించగా, కొందరు జాప్యం చేశారు. ఫలితంగా జాబితా రూపొందించే ప్రక్రియ నత్తనడకన సాగింది.  పూర్తి జాబితా కోసం ఈసీని అనుమతి అడుగుతామంటున్న అధికారులు  ఈనెల ఆరో తేదీ తర్వాత ఏ క్షణాన్నయినా ఎన్నికల షెడ్యూల్‌ విడుదలయ్యే అవకాశం ఉందన్న సమాచారంతో, ఐదో తేదీ రాత్రి వరకు జాబితాను సిద్ధం చేసి సమర్పించాల్సిందిగా సచివాలయం నుంచి సంబంధిత అధికారులకు ఆదేశాలందాయి. కానీ, ఎమ్మెల్యేల నుంచి వివరాలు సకాలంలో అందకపోవటంతో.. సోమవారం నాటికి 1.75 లక్షల మందితో కూడిన లబ్ధిదారుల జాబితా సిద్ధమైనట్టు తెలిసింది. కొన్ని జిల్లాల నుంచి వివరాలు అందాల్సి ఉందని, దీంతో ఆ సంఖ్య కొంతమేర పెరిగే అవకాశం ఉందని అధికారులంటున్నారు. కోడ్‌ అమలులోకి వచ్చినందున, మిగతా లబ్ధిదారుల ఎంపిక ఇప్పట్లో ఉండదని, కొత్త ప్రభుత్వం కొలువు దీరిన తర్వాతనే ఉంటుందని అధికారులు అంటున్నారు. అయినా, పూర్తి జాబితా సిద్ధం చేసేందుకు అనుమతి ఇవ్వాల్సిందిగా ఎన్నికల సంఘం దృష్టికి తీసుకెళ్లనున్నట్టు తెలిపారు.  ఏదైనా ఇక ఎన్నికల తర్వాతనే..  ఎన్నికలు ముగిసి కోడ్‌ అడ్డంకి తొలగిపోయిన తర్వాతనే ప్రక్రియ పూర్తి చేసే అవకాశం కనిపిస్తోంది. అధికారంలోకి వచ్చే ప్రభుత్వ ఆలోచనలకు వీలుగా ఈ పథకం భవిష్యత్తు ఆధారపడి ఉంది. కోడ్‌ అమలులోకి వచ్చే లోపు మంజూరు పత్రాలు అందుకున్న లబ్ధిదారులకు మాత్రం రూ.3 లక్షల చొప్పున నిధులు విడుదలవుతాయి. వారు పనులు మొదలుపెట్టుకోవచ్చు. మిగతా లబ్ధిదారులకు నిధుల విడుదల ప్రక్రియ మాత్రం ఎన్నికల తర్వాతనే జరుగుతుందని అధికారులంటున్నారు. కొలువుదీరే కొత్త ప్రభుత్వం ఈ పథకాన్ని కొనసాగించాలనుకుంటేనే ఆ ప్రక్రియ ముందుకు సాగుతుందని, లేనిపక్షంలో తదనుగుణంగా నిర్ణయం ఉంటుందని చెబుతున్నారు.

సంగారెడ్డి: పంట సాగులో ఖర్చులు తగ్గించుకోవడంతో పాటు కూలీల సమస్యను అధిగమించి అధిక దిగుబడులు సాధించేందుకు రైతులు యాంత్రీకరణ వైపు మొగ్గు చూపుతున్నారు. అందులో భాగంగా డ్రోన్‌లను వినియోగించడానికి ఆసక్తి చూపుతున్నారు. ఎరువులు, పురుగు మందుల పిచికారీకి కూలీలు ముందుకు రాని పరిస్థితి నెలకొంది. దీంతో ఖర్చులు తగ్గించుకోవడంతో పాటు కూలీల సమస్యను అధిగమించి అధిక దిగుబడులు సాధించేందుకు రైతులు సాంకేతికత బాట పడుతున్నారు. మందులు పిచికారీ చేసేందుకు డ్రోన్‌లు చాలా ఉపయోగపడుతున్నాయి. సంగారెడ్డి జిల్లాతో ఇప్పటికే చాలా మంది రైతులు డ్రోన్‌లను వినియోగించడం విశేషం. డ్రోన్‌ వినియోగంతో ప్రయోజనాలెన్నో .. ఎకరా విస్తీర్ణంలో పురుగు మందుల పిచికారీ ఆరు నిమిషాల్లో పూర్తవుతుంది. ఎరువులకై తే 12 నిమిషాల సమయం పడుతుంది. అంతే కాకుండా రోజుకు 2530 ఎకరాల్లో పిచికారీ చేసేందుకు వీలు ఉంటుంది. మనుషులకు ఎలాంటి ఇబ్బంది ఉండదు. డ్రోన్‌ ద్వారా ఎరువులు, పురుగు మందులు ఒకేసారి పిచికారీ చేయడం ద్వారా సులభంగా, చీడపీడల నివారణ అవుతుంది. ఎత్తు పల్లాలతో కూడిన పంట పొలాల్లోనూ సులభంగా మందులు చల్లవచ్చు. డ్రోన్ల ద్వారా పురుగుమందుల పిచికారీకి ఎకరాకు రూ.500 నుంచి రూ.1000 వరకు ఖర్చవుతుంది. అదే కూలీకై తే రూ.800 రూ.1500) వరకు చెల్లించాల్సి వస్తుంది. రిమోట్‌ సాయంతో పనిచేసే ఈ డ్రోన్‌ల వల్ల పురుగు మందుల వృథా తగ్గడమే కాకుండా తగినంత ఎత్తు నుంచి పిచికారీ చేయడంతో సాగుకు సక్రమంగా మందు అందుతుంది.

ప్రపంచం చాలా విశాలమైనది. ఇక్కడ కనిపించే వింతలకు, విశేషాలకు కొదవేలేదు. అలాగే ఇక్కడ రకరకాల జీవజాతులున్నాయి. ప్రపంచంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లోని ప్రజల ఆహార అభిరుచులు కూడా ఎంతో భిన్నంగా ఉంటాయి. కొందరు శాకాహారులుగా జీవనం సాగిస్తుండగా, మరికొందరికి మాసం లేనిదే ముద్దదిగదు. కొన్ని దేశాల్లో పాములను ఇష్టంగా తింటారు. మరికొన్ని దేశాల్లో పురుగులను, కీటకాలను ఆహారంగా తీసుకుంటారు.  చేపలు, కోళ్ల పెంపకం గురించి మనకు తెలిసిందే. ఇదేవిధంగా కొన్ని దేశాల్లో పాములు, పురుగుల పెంపకం కొనసాగుతుంటుంది. తేనెటీగల పెంపకం మాదిరిగానే చైనాలో భారీ ఎత్తున బొద్దింకల పెంపకం సాగుతుంటుంది. ఇది వినగానే మనకు వింతగా అనిపించవచ్చు. కానీ ఇక్కడి ప్రజలలో చాలామంది బొద్దింకల స్నాక్స్‌ తినేందుకు ఎంతో ఆసక్తి చూపిస్తారు. పిల్లల చేత కూడా బొద్దింకల స్నాక్స్‌ తినిపిస్తారు. బొద్దికలు, ఇతర కీటకాలలో ప్రొటీన్‌ అధిక మోతాదులో ఉండటాన్ని గుర్తించిన చైనావాసులు వీటిని తినడం ఆరోగ్యానికి మంచిదని చెబుతుంటారు.  చైనాలోని షిచాంగ్‌ పట్టణంలో భారీ స్థాయిలో బొద్దింకల పెంపకం సాగుతోంది. ఈ వీటి పెంపకం కోసం కలపతో ప్రత్యేకమైన బోర్డులను తయారుచేస్తారు. వీటిలో ప్రత్యేకమైన పద్ధతులలో బొద్దింకలను పెంచుతారు. ప్రస్తుతం చైనాలో వేల సంఖ్యలో బొద్దింకల ఫార్మ్‌లున్నాయి. వీటి నిర్వాహకులు మంచి ఆదాయాన్ని ఆర్జిస్తున్నారు.   ఇది కూడా చదవండి: ‘ఈ ‘డర్టీ పాస్‌పోర్ట్‌’ పాస్‌ చేయాలంటే రూ. 82 వేలు కట్టాల్సిందే’.. యువతికి వేధింపులు!

దొరవారిసత్రం : ఖండాంతరాలు దాటి వేల కిలోమీటర్లు ఆకాశమార్గంలో ప్రయాణించి నేలపట్టు పక్షుల రక్షిత కేంద్రానికి విచ్చేసే విదేశీ శీతాకాలపు వలస విహంగాలు స్థానికంగా కేంద్రం పరిధిలో ఉన్న నేరేడు, మారేడు, అత్తిగుంట చెరువుల్లోని కడప చెట్లపై గుడ్లు పెట్టి పిల్లలను పొదిగి విడిది చేస్తూ సమీపంలోని పులికాట్‌ సరస్సులో చేపలను వేటాడి జీవనం సాగిస్తాయి. సీజన్‌కు ముందే (అక్టోబరు నుంచి ఏప్రిల్‌ వరకు) సెప్టెంబరు నెలలోనే వందల సంఖ్యలో నత్తగుళ్ల కొంగలు (ఓపెన్‌బిల్‌స్టార్క్స్‌) విచ్చేశాయి. స్థానికంగా ప్రసిద్ధి చెందిన విహంగాలు, పక్షుల్లోనే రారాజుగా పిలిచే గూడబాతులు (పెలికాన్స్‌) వారం కిందటే కేంద్రంలో తిష్టవేసి ఆడ, మగ పక్షులు స్నేహం కుదుర్చుకుని కడప చెట్లపై పుల్లలతో గూళ్లు కట్టుకునే పనిలో నిమగ్నమయ్యాయి. ప్రస్తుతం పక్షుల కేంద్రంలో గూడబాతులు200కి పైగా, నత్తగుళ్లకొంగలు  500, నీటికాకులు (కార్మోరెంట్స్‌) 200, తెల్లకంకణాయిలు(వైట్‌ఐబీస్‌) 200, తెడ్డుముక్కుకొంగలు (స్పూన్‌బిల్స్‌) పాముమెడ పక్షులు (డాటర్స్‌), స్వాతి కొంగలు, బాతు జాతికి చెందిన పలు రకాల పక్షులు పదుల సంఖ్యలో విడిది చేస్తున్నాయి.   రైతులకు పరోక్షంగా.. ప్రత్యక్షంగా..   పక్షుల కేంద్రంలో విడిది చేసే విహంగాలు రక్షిత కేంద్రానికి చుట్టు పక్కల గ్రామాల్లోని రైతులకు పరోక్షంగా, ప్రత్యక్షంగా ఎంతగానో మేలు చేస్తున్నాయి. వీటి రాక మొదలైతే ఈ ప్రాంతంలో వర్షాలు కురుస్తాయి. దీంతో విహంగాలను దేవత పక్షులుగా రైతులు పిలుస్తారు. ముఖ్యంగా నేలపట్టు పక్షుల కేంద్రంలో విడిది చేయడం వల్ల అవి వేసే రెట్ట చెరువు నీటిలో కలుస్తుంది. ఈ నీటినే నేలపట్టు, మైలాంగం గ్రామాల్లోని రైతులు పంటల సాగుకు నీళ్లు వినియోగిస్తారు. ఈ నీళ్లలో గంధకం, పొటాష్‌ వంటివి పుష్కలంగా ఉండడంతో రైతులు వేసిన పంట ఏపుగా పెరిగి అధిక దిగుబడులు వచ్చేందుకు పక్షులు పరోక్షంగా దోహదపడుతున్నాయి. అదే విధంగా దుక్కులు దున్నినప్పటి నుంచి పంటలు కోత వచ్చే వరకు కేంద్రంలోని విహంగాలు పంటలపై గుంపులు గుంపులుగా వాలిపోయి పంటకు నష్టం కలిగించే క్రిమికీటకాలను తిని రైతులకు ప్రత్యేక్షంగా మేలు చేస్తాయి. పక్షుల కేంద్రం ఇలా ఏర్పడింది..   నేలపట్టు పక్షుల కేంద్రం 458.92 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. 1970లో పక్షి శాస్త్రజ్ఞుడు డాక్టర్‌ సలీంఅలీ కేంద్రాన్ని కనుగొన్నారు. 1976లో పక్షుల రక్షిత కేంద్రంగా గుర్తించి, వన్యప్రాణి విభాగం అధికారులు పరిరక్షిస్తున్నారు. తొలుత పక్షుల కేంద్రం నెల్లూరు సబ్‌ డివిజన్‌ పరిధిలో ఉండేది. 1984–85లో సూళ్లూరుపేట సబ్‌ డివిజన్‌గా ఏర్పాటు చేశారు. 30ఏళ్ల కిందట పక్షుల కేంద్రంలో 36 రకాల విదేశీ పక్షులు వచ్చి విడిది చేసేవి. క్రమేపి పక్షి జాతుల సంఖ్య తగ్గుతూ ప్రస్తుతం సుమారు 16 జాతుల పక్షులు కేంద్రంలో విడిది చేసి సంతానం అభివృద్ధి చేసుకుంటున్నాయి.    విహంగాల రాక వ్యవసాయ సూచిక..   పక్షుల కేంద్రానికి వలస విహంగాల రాక మొదలైతే ఇక్కడ వర్షాలు కురవడం మొదలవుతుందని రైతుల నమ్మకం. రైతులు చెబుతున్న ప్రకారం కార్తీక మాసంలో పక్షులు విచ్చేసి జత కట్టి గూళ్లు కట్టుకుంటాయి. మార్గశిరంలో గుడ్లు పెట్టి పుష్య మాసంలో పిల్లలను పొదిగి మాఘ, ఫాల్గుణ, చైత్ర మాసాల్లో పెంచి పెద్ద చేస్తాయి. వైశాఖంలో ఆయా దేశాలకు వెళ్లిపోతాయి. ఇదే తరహాలో ఈ ప్రాంతంలో కార్తీక మాసంతో వరి సాగు పనులు మొదలై విహంగాల సంతానం అభివృద్ధి పూర్తయ్యేసరికి కోతలు పూర్తవుతాయి.

అనంతపురం జిల్లా గోరంట్ల మండలం మందలపల్లి గ్రామంలో వ్యవసాయ కుటుంబంలో పుట్టిన మందలపల్లి హరీష్‌కు వ్యవసాయం పట్ల ఎనలేని మక్కువ. చదువు, ఉద్యోగరీత్యా ఇతర ప్రాంతాలకు వెళ్లినప్పటికీ ఆలోచనలు మాత్రం నిరంతరం సొంత ఊరు, వ్యవసాయం చుట్టూ తిరిగేవి. ఎమ్మెస్సీ చదివి బెంగళూరులో ఒక కార్పొరేట్‌ కంపెనీలో హార్డ్‌వేర్‌ ఇంజనీర్‌గా చిప్‌ డిజైనింగ్‌ విభాగంలో ఉద్యోగం చేస్తూ వారాంతాల్లో స్వగ్రామానికి వచ్చి సొంత భూమిలో వ్యవసాయ పనులు చక్కబెట్టుకునే వారు. ప్రస్తుతం కరోనా వల్ల ఇంటి నుంచి పనిచేసే అవకాశం లభించడంతో.. పని గంటలు ముగిసిన తర్వాత.. పూర్తిస్థాయిలో వ్యవసాయం చేస్తున్నారు. ప్రకృతి వ్యవసాయం వైపు అడుగులు తనకు ఎదురైన ఆరోగ్య సమస్యలకు నగర కాలుష్యం, జీవనశైలి కారణాలని డాక్టర్లు చెప్పటంతో.. హరీష్‌ ఆహారపు అలవాట్లు మార్చుకొని చిరుధాన్యాలు తినడం ప్రారంభించారు. ఆరోగ్యం నెమ్మదిగా కుదుట పడడం మొదలైంది. దీంతో సొంత ఊర్లోనే అవసరమైన పంటలు పండించుకొని కాలుష్యానికి దూరంగా ఉంటూ ఆరోగ్యంగా జీవించవచ్చని నిర్ణయించుకున్నారు. దాదాపుగా 10 సంవత్సరాల పాటు ప్రకృతి వ్యవసాయంపై అధ్యయనం చేశారు. పాలేకర్‌ చెప్పిన ప్రకృతి వ్యవసాయంలో ఆవు ప్రాముఖ్యత, గోమూత్రం, గోమయం వల్ల కలిగే వ్యవసాయ, ఆరోగ్య ప్రయోజనాలను అవగతం చేసుకున్నారు. అంతటితో ఆగలేదు. తమిళనాడు రాష్ట్రం కాంచీపురంలోని పంచగవ్య విద్యాపీఠంలో సంవత్సరం పాటు శిక్షణ పొందారు. విద్యార్థి దశలో నేర్చుకున్న వేదం, పంచగవ్య శిక్షణకు ఎంతగానో దోహదపడిందని చెప్పారు. చిరుధాన్యాలతో తొలి ప్రయత్నం చిరుధాన్యాల వినియోగం పెరుగుతుండటంతో 18 ఎకరాలలో అరికలు, సామలు, ఊదలు, వరిగలు, కొర్రలు, అండు కొర్రలు, రాగులు, సజ్జలు, జొన్నల సాగును హరీష్‌ చేపట్టారు. తాను పండించడంతో పాటు చుట్టుపక్కల ఉన్న రైతులను కూడా చిరుధాన్యాలు పండించేలా ప్రోత్సహిస్తుండటం విశేషం. పంటల చీడపీడలు, యాజమాన్య సమస్యలు అధిగమించేందుకు ఉమ్మడిగా పరిష్కారాలు వెతుక్కుంటూ పరస్పర సహకారంతో మంచి ఫలితాలు సాధిస్తున్నారు. కేవలం పంటలు పండించడం వరకే పరిమితం కాకుండా వాటికి విలువ జోడించడం ద్వారా ఆర్థికంగా లబ్ధి ఉంటుందని ప్రాసెసింగ్‌ యూనిట్‌ ఏర్పాటు చేశారు. తద్వారా తన పంటతో పాటు రైతుల పంటను కూడా ప్రాసెస్‌ చేశారు. తనకు తెలిసిన వినియోగదారులను నేరుగా సంప్రదించి వారికి చిరుధాన్యాలు సరఫరా చేశారు. రైతులు పండించిన పంటకు మాత్రం ప్రాసెసింగ్‌ చార్జీలు మాత్రమే తీసుకుని విలువ జోడింపు ద్వారా వచ్చిన మొత్తాన్ని వారికే అందేలా సహాయపడ్డారు. ప్రాసెసింగ్‌ చేసిన చిరుధాన్యాలకు మంచి ధర లభించడంతో రైతులంతా ఆర్థికంగా లబ్ధిపొందుతున్నారు. దేశీ వరి రకాల సాగు చిరుధాన్యాల ధరలు తగ్గడంతో ప్రస్తుతం 8 ఎకరాల్లో విస్తృతంగా అమ్ముడవుతున్న వరి సాగు మొదలు పెట్టారు హరీష్‌. నల్లబియ్యం, ఎర్రబియ్యపు దేశీయ వరి విత్తనాలను సాగు చేస్తున్నారు. నవారా, రాజముడి, రాక్తశాలి, చెన్నంగి,  చిట్టిముత్యాలు, కాలాబట్టి, మణిపూర్‌ బ్లాక్‌ చఖావో, కర్పు కవునీ, సేలం సన్నాలు రకాలను పూర్తిగా ప్రకృతి వ్యవసాయ పద్ధతిలోనే రసాయనాలు లేకుండా పండిస్తున్నారు. మిల్లెట్స్, మిల్లెట్స్‌ను యంత్రంతో శుద్ధిచేస్తున్న హరీష్‌ రసాయనాల అవశేషాలు లేని మంచి ఆహారాన్ని తీసుకుంటూ ఆరోగ్యంగా జీవించాలనే ఆకాంక్షతో ప్రకృతి వ్యవసాయం ప్రారంభించిన హరీష్‌ ఇప్పుడు పలువురి జీవితాలను ప్రభావితం చేస్తున్నారు. నలుగురికి ఆదర్శంగా నిలుస్తున్నారు. చిన్న, సన్న కారు రైతులకు ప్రకృతి వ్యవసాయం చేయడం, లాభసాటిగా గోశాల నిర్వహించడం పట్ల అవగాహన కల్పించేందుకు కృషి చేస్తానని హరీష్‌ (76010 80665) అంటున్నారు. – ప్రసన్న కుమార్, బెంగళూరు ఇంటి వద్ద నుంచే హార్డ్‌వేర్‌ ఇంజనీర్‌గా ఉద్యోగం చేస్తూనే పూర్తిస్థాయి రైతుగా మారి స్వయంగా ప్రకృతి వ్యవసాయం చేస్తున్నారు హరీష్‌. చిరుధాన్యాలు, దేశీ వరి రకాల సాగుపై దృష్టి సారించారు. చుట్టుపక్కల రైతుల ప్రయోజనం కోసం కూడా కృషి చేస్తూ ఈ హార్డ్‌వేర్‌ ఇంజనీర్‌ శభాష్‌ అనిపించుకుంటున్నారు.   బ్లాక్‌ రైస్‌ కాలాబట్టి పొలంలో హరీష్‌ నిర్వహణ: పంతంగి రాంబాబు, సాగుబడి డెస్క్‌   //   మీ అభిప్రాయాలు, సూచనలను prambabu.35@gmail.com కు పంపవచ్చు.

రాంచీ: ఇటీవల కాలంలో సెలబ్రిటీలు వ్యవసాయం చేయడం పరిపాటిగా మారింది. లాక్‌డౌన్‌లో షూటింగ్‌లు వాయిదా పడటంతో బాలీవుడ్‌ హీరో సల్మాన్‌ ఖాన్‌, సైఫ్‌లు తమ ఫాంలో వ్యవసాయం చేస్తూ బిజీ అయిపోయిన సంగతి తెలిసిందే. అలాగే వీరి జాబితాలో చేరిన టీమిండియా మాజీ సారథి ఎంఎస్‌ ధోనీ పండించిన పంటను విదేశాలకు ఎగుమతి చేయనున్నారు. అంతర్జాతీయ క్రికెట్‌కు గుడ్‌బై చెప్పిన ధోని తన వ్యవసాయ పొలంలో ప్రకృతి వ్యవసాయం చేస్తూ బిజీ అయిపోయిన విషయం తెలిసిందే. అంతేగాక ఆర్గానిక్ పద్దతిలో పండించిన తన‌ పంటను ధోని దుబాయ్‌కి ఎగుమతి చేసేందుకు ప్రయత్నాలు చేస్తున్నాడట. ఇందుకోసం అన్ని ఏర్పాట్లు కూడా పూర్తైనట్లు తెలుస్తోంది. మాజీ క్రికెటర్‌ అయిన ధోని ఆర్గానిక్‌ పద్ధతిలో వ్యవసాయం చేయడంతో అతడి పంటను కొనేందుకు దుబాయ్‌ రైతు మార్కెట్లు ఆసక్తిని కనబరుస్తున్నాయట. (చదవండి: కొత్తజంటకు ధోని డిన్నర్‌ పార్టీ) దీంతో ధోని సొంత వ్యవసాయ క్షేత్రంలో పండించిన ఆర్గానిక్‌ పంటకు భారీగా డిమాండ్ వస్తుండటంతో ఈ పంటను విదేశాలకు ఎగుమతి చేసేందుకు జార్ఖండ్‌ వ్యవసాయ శాఖ ముందుకొచ్చింది. రాంచీ శివార్లలోని సెంబో గ్రామం రింగ్ రోడ్డు వద్ద ఉన్న తన వ్యవసాయ క్షేత్రంలో ధోని స్ట్రాబెర్రీలు, క్యాబేజీ, టమోటాలు, బ్రోకలీ, బఠానీలు, బొప్పాయిల పంటను ఆర్గానిక్‌ పద్దతిలో పండించాడు. దీంతో ఈ పంటను వ్యవసాయ శాఖ స్వయంగా దుబాయ్‌కి ఎగుమతి చేయనుంది. ఇప్పటికే రాంచీ మార్కెట్‌లో ధోని పండించిన కూరగాయలు, పళ్లకు భారీ డిమాండ్ ఉంది. ఆల్ సీజన్ ఫాం ఫెష్ ఏజెన్సీ ద్వారా వ్యవసాయ శాఖ గల్ఫ్ దేశాలకు కూరగాయలను పంపింది. ఇప్పుడు కొత్త ప్రాజెక్ట్‌ కింద ధోని పండించిన కూరగాయలను ‍కూడా ఎగుమతి చేయనుందని రాంచీ మార్కెటింగ్ కమిటీ అధిపతి అభిషేక్ ఆనంద్ తెలిపారు. ధోని జార్ఖండ్ రాష్ట్రానికి ఒక బ్రాండ్ అని అతని పేరిట కూరగాయలను విదేశాలకు పంపించడం వల్ల జార్ఖండ్ రైతులకు కూడా ప్రయోజనం కలుగుతుందని ఆయన పేర్కొన్నారు.

ముంబై: దేశవ్యాప్తంగా బలంగా విస్తరించిన రుతుపవనాలు, మంచి వర్షపాతంతో ప్రస్తుత ఖరీఫ్‌ సీజన్‌ లో పంటల ఉత్పత్తి భారీగా పెరగనుందని రేటింగ్‌ ఏజెన్సీ క్రిసిల్‌ ఓ నివేదికలో వెల్లడించింది. ఈ ఏడాది ఖరీఫ్‌ దిగుబడి 5–6 శాతం ఎక్కువగా ఉంటుందని, సాగు విస్తీర్ణం కూడా పెరగడంతో, ఉత్పాదకత జోరుగా ఉంటుందని అంచనా వేసింది. వ్యవసాయం బలంగా ఉండడం అన్నది కరోనాతో బలహీనపడిన ఆర్థిక వ్యవస్థకు మద్దతునిచ్చే అంశమేనని నిపుణులు అభిప్రాయపడుతున్నారు. ఆగస్ట్‌ 21 నాటికి దీర్ఘకాల సగటు కంటే 7 శాతం అధికంగా వర్షపాతం నమోదైనట్టు.. దీని ఫలితంగా చాలా రాష్ట్రాల్లో పంటల విత్తుకు దోహపడినట్టు క్రిసిల్‌ నివేదిక తెలియజేసింది. ఖరీఫ్‌ సీజన్‌ 2020లో 109 మిలియన్‌ హెక్టార్లలో 2–3 శాతం అధికంగా విత్తు వేయడం ఉంటుందని పేర్కొంది.  వరి సాగు పెరగనుందని, మంచి వర్షాలకు తోడు, ఈశాన్య, దక్షిణాది రాష్ట్రాల్లో కార్మికులు పట్టణాల నుంచి పల్లెలకు తిరిగి వలసపోవడం దోహదపడే అంశాలుగా తెలిపింది.   లాభదాయకత కూడా ఎక్కువే.. కరోనా కారణంగా సరఫరా పరంగా ఏర్పడిన అవాంతరాలతో రైతులు అధికంగా పాడైపోయే గుణమున్న టమాటా వంటి వాటికి బదులు తక్కువ పాడైపోయే స్వభావం కలిగిన వంకాయ, బెండకాయ వంటి పంటలకు మళ్లినట్టు క్రిసిల్‌ రీసెర్చ్‌ డైరెక్టర్‌ హేతల్‌ గాంధీ తెలిపారు. ఖరీఫ్‌ సీజన్‌ సాగు భారీగా పెరగడం వల్ల పలు నిత్యావసర వస్తువల ధరలు తగ్గే అవకాశం ఉంటుందన్నారు. ఖరీఫ్‌ సీజన్‌ లో సాగు లాభదాయకత మొత్తం మీద 3–5% అధికం కానుందని క్రిసిల్‌ నివేదిక పేర్కొంది. సాగు విస్తీర్ణంపెరగడం, అధిక ఉత్పాదకత, కనీస మద్దతు ధరలకు ప్రభుత్వ కొనుగోళ్లు మద్దతునిస్తాయని వివరించింది. యాపిల్‌ సాగులో లాభదాయకత మెరుగుపడుతుందని, పత్తి, మొక్కజొన్న ధరలపై ఒత్తిళ్లు కొనసాగుతాయని పేర్కొంది.    ఏపీ తదితర రాష్ట్రాల్లో జోరుగా వరిసాగు కార్మికులు వలసపోవడం వల్ల పంజాబ్, హర్యానా రాష్ట్రాల్లో ఎక్కువ మంది రైతులే నేరుగా విత్తనాలను వేయనున్నారు. ఇది తక్కువ ఉత్పాదకతకు దారితీయనుంది. కానీ, అదే సమయంలో ఉత్తరప్రదేశ్, ఆంధ్రప్రదేశ్, బిహార్‌ వంటి రాష్ట్రాల్లో కార్మికులు వెనక్కి వెళ్లిపోవడం వల్ల విత్తడంలో వృద్ధి కనిపించనుంది. దీంతో మొత్తం మీద గతేడాది కంటే ఖరీఫ్‌ సీజన్‌ 2020లో వరి ఉత్పాదకత పెరగనుంది. ఉత్తర భారత రైతులకు ఖరీఫ్‌ సీజన్‌ 2020 ఎంతో లాభాన్ని మిగల్చనుంది.  పంటల సాగు మిశ్రమంగా ఉండడానికి తోడు ప్రభుత్వ కొనుగోళ్లు అధికంగా ఉండడం వల్లే ఇది సాధ్యం కానుంది.             – హేతల్‌ గాంధీ,  క్రిసిల్‌ రీసెర్చ్‌ డైరెక్టర్‌

ఆరోగ్యాన్నిచ్చే ఆహారం, ప్రశాంతతో కూడిన ఆరోగ్యకరమైన జీవనశైలి.. వ్యాధి నిరోధకత ప్రాముఖ్యాన్ని కరోనా మహమ్మారి దాదాపు అందరికీ తెలిసేలా చేసింది. ఎంతో దూరంలో ఉన్నా కానీ ఇంటి నుంచే పని చేసే సౌలభ్యాన్ని (వర్క్‌ ఫ్రమ్‌ హోమ్‌) తీసుకొచ్చింది. దీంతో పల్లెకు పోయి ప్రశాంతంగా జీవించేద్దాం అన్న ధోరణి చాలా మందిలో కలిగింది. అందుకే నగరాలు, పట్టణాల నుంచి పల్లెలకు వలసలు పెరిగిపోయాయి. పనిలో పనిగా పల్లె పట్టున పచ్చని పొలాల్లో సాగు చేసుకుంటూ జీవించడంలో ప్రశాంతతను అనుభవిద్దామన్న అభిలాష పెరుగుతోంది. పట్టణ వాసుల్లో సాగు పట్ల మమకారం పెరగడం కరోనా ముందు నుంచే ఉంది. కానీ, కరోనా ఆగమనంతో అది కాస్త బలపడుతోంది. ఈ పరిణామాలు వ్యవసాయ భూములకు డిమాండ్‌ను తీసుకొస్తున్నాయి. సాగు భూములపై ఇన్వెస్ట్‌ చేద్దామన్న ఆసక్తిని కలిగిస్తున్నాయి. మరి పెట్టుబడుల పరంగా సాగు భూములు సిరులు కురిపిస్తాయా? దీనికి సమాధానం వెతుక్కునే ముందు.. ఇందులో ఉండే కష్ట, నష్టాల గురించి తప్పక తెలుసుకోవాలి. ఆ వివరాలను అందించే కథనమే ఇది. వ్యవసాయ భూములపై పెట్టుబడులకు ఆకర్షణీయమైన అంశాలు కొన్ని ఉన్నాయి. మీరు రియల్‌ ఎస్టేట్‌లో ఇన్వెస్ట్‌ చేద్దామనుకుంటే.. సంప్రదాయంగా వాణిజ్య ఆస్తులైన మాల్స్, కార్యాలయాలు, రిటైల్‌ స్టోర్ల స్థలాలతోపాటు నివాసిత భవనాలు అందుబాటులో ఉంటాయి. కానీ, వీటన్నింటిలోనూ రిస్క్‌ పాళ్లు ఎక్కువ. గ్రామీణాభివృద్ధి, వ్యవసాయ రంగ వృద్ధి అన్నవి కొత్త థీమ్‌లుగా అవతరిస్తున్నాయి. గ్రామీణాభివృద్ధిపై ప్రభుత్వాలు పెద్ద ఎత్తున ఫోకస్‌ పెడుతున్నాయి. ఈ క్రమంలో వ్యవసాయ భూములపై పెట్టుబడులు భవిష్యత్తులో మంచి రాబడులకు అవకాశం కల్పించేవేనంటున్నారు నిపుణులు. సంప్రదాయ రియల్‌ఎస్టేట్‌ సాధనాలతో పోలిస్తే సాగు భూముల కొనుగోలులో సౌలభ్యత కూడా ఉంది. తక్కువ పెట్టుబడి ఉన్నా సాగుభూమిని సొంతం చేసుకోవచ్చు. ఎకరం రూ.2 లక్షల నుంచి కూడా అందుబాటులో ఉండడం ఇందుకు అనుకూలం. ఒకవేళ ఫ్లాట్‌ కొనుగోలు చేయా లంటే కనీసం రూ.20–30 లక్షలు అయినా ఉండాల్సిందే. ఒకవేళ నగరం/పట్టణానికి ఆమడ దూరంలో చిన్న ప్లాట్‌ను తక్కువ పెట్టుబడికి కొనుగోలు చేసుకున్నా.. దానిపై రెగ్యులర్‌గా వచ్చే రాబడులు ఏవీ ఉండవు. పైగా ఆ ప్లాట్‌ సంరక్షణ బాధ్యత కూడా ఉంటుంది. కానీ, సాగు భూమిపై ఎంతో కొంత రాబడి కొనుగోలు చేసిన తర్వాత నుంచే రావడం మరింత ఆకర్షణీయమైన అంశం. ఎకరంపై ఎంత లేదన్నా ఒక ఏడాదిలో రూ.30వేల వరకు వచ్చే అవకాశం ఉంది. కేంద్ర రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు రైతులకు ఎకరాకు ఇంత చొప్పున కనీస ఆర్థిక సాయాన్ని అందిస్తున్నాయి. ఖర్చులు తీసేసి చూసినా సాగు భూములపై రాబడి 3–5 శాతం మధ్య ఉంటోంది. భూములు పెద్ద మొత్తంలో ఉంటే వచ్చే రాబడి ఇంకా ఎక్కువగానూ ఉంటుంది. పైగా అందులో ఏం సాగు చేస్తున్నారు, వాటిని విక్రయించడం ఎలా? డిమాండ్‌ పరిస్థితులు కూడా రాబడులను నిర్ణయిస్తాయి. కొనుగోలు చేసిన వ్యవసాయ భూమిని ప్రకృతి సిద్ధమైన సహజ సాగుకు (ఆర్గానిక్‌) అనుకూలంగా మార్చారనుకోండి రాబడులను ఇంకా పెంచుకోవచ్చు. ఇది కొనుగోలు దారుల నుంచి డిమాండ్‌ను సైతం పెంచుతుంది. నీటి వసతి, ఇతర సదుపాయాలను కల్పించడం ద్వారానూ  మీ భూమికి డిమాండ్‌ను పెంచుకోవచ్చు. కొన్ని ప్రాంతాల్లో తక్కువ దిగుబడులను ఇచ్చే భూములున్నాయి. వాటిని ఆర్గానిక్‌ ఫార్మిం గ్‌ లేదా పారిశ్రామిక యోగ్యమైన భూములుగా మార్చడం అన్నది మంచి ఆలోచనే. తద్వారా అధిక రాబడులకు దారి కల్పించుకోవచ్చు. రహదారుల అభివృద్ధి, ప్రత్యేక ఆర్థిక మండళ్ల కోసం ప్రభుత్వం సమీకరించే భూములకు చెల్లించే పరిహారం కూడా ఇటీవలి కాలంలో గణనీయంగానే పెరగడం గమనార్హం. ఎందుకంటే భూసమీకరణ చట్టం కింద సమీకరించే భూమికి మార్కెట్‌ ధర కంటే రెండింతలు చెల్లించాల్సి ఉంటుంది. దీనికి అదనంగా గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో భూ సమీకరణ కారణంగా ఇతర నష్టాలు ఏవైనా ఉంటే వాటిని కూడా భూ యజమానికి చెల్లించాలని చట్టం చెబుతోంది.   వైవిధ్యానికి అవకాశం ప్రతీ పెట్టుబడికి సంబంధించి అనుకూలతలు, రిస్క్‌లన్నవి సర్వ సాధారణం. కనుక సాగు భూమిపై పెట్టుబడి అన్నది పెట్టుబడుల సాధనాల పరంగా మంచి వైవిధ్యానికి అవకాశం కల్పిస్తుంది. కనీసం 10 ఏళ్లు అంతకంటే ఎక్కువ కాలం పాటు కొనసాగించేవారికి ఇది మంచి సాధనమే అవుతుంది. పెట్టుబడే కాకుండా సాగు పట్ల ఆసక్తి కూడా ఉంటే అదనపు రాబడులకు ఇం దులో వీలుంటుంది. సమీప పట్టణాల్లో ఉద్యోగాలు చేస్తూ వారాంతాల్లో వచ్చి సాగును పర్యవేక్షించుకునే వారికి కూడా అనుకూలమే. ఇక వ్యవసాయమే మా నూతన కెరీర్‌ అనుకునే వారికి మంచి మార్గమే అవు తుంది. కాకపోతే తగిన నైపుణ్యాల కోసం, ఎక్విప్‌మెంట్‌ కోసం కొంత పెట్టుబడి అవసర పడుతుంది. అయితే, ఇవి ఒక్కసారి చేసే ఖర్చు లే. అన్ని గాడిన పడితే మంచి రాబడులు అందుకోవచ్చు. పెట్టుబడికి అయినా.. సాగు పట్ల ఉన్న ఆసక్తి కోసం అయినా వ్యవసాయ భూమిని కొనుగోలు చేయడానికి ముందు నిపుణుల సూచనలు, సలహాలు తీసుకోవడం  మంచిది. రిస్క్‌లూ ఉన్నాయ్‌.. ఇన్ని లాభాలు ఉన్నాయని చెప్పి వ్యవసాయ భూములపై పెట్టుబడులు పెట్టాలని నిర్ణయం తీసుకునే ముందు పరిగణనలోకి తీసుకోవాల్సిన సమస్యలు కూడా కొన్ని ఉన్నాయి. సరైన భూ రికార్డులు లేకపోవడం, తండ్రులు, తాతముత్తాతల పేరు మీద భూములు ఉండి, వారసులు అనుభవిస్తున్నట్టయితే.. చట్టబద్ధంగా వారసులకు సంబంధించి డాక్యుమెంట్లు ఉన్నాయా ఇత్యాది అంశాలను పరిశీలించాలి. ఇంటి ప్లాట్‌ మాదిరిగా కొని వదిలేయడం కాకుండా.. వ్యవసాయ భూమికి నిర్వహణ బాధ్యతలు కూడా ఉంటాయి. అందుకు కొంత ఖర్చులు కూడా అవుతాయి. సాగు చేస్తున్నట్టయితే వాతావరణ పరిస్థితులు, ఉత్పత్తికి మార్కెట్లో ఉండే డిమాండ్, ధరలు, రవాణా ఖర్చులు ఇత్యాది అంశాలు రాబడులపై ప్రభావం చూపిస్తాయి. ఒకవేళ కొత్తగా వ్యవసాయంలోకి అడుగుపెట్టిన వారు అయితే.. కూలీల ఖర్చులు, ఎక్విప్‌మెంట్‌ కోసం పెట్టుబడులు ఇత్యాదివన్నీ భరించాల్సి వస్తుంది. కుదురుకునే వరకు కొన్ని సంవత్సరాల పాటు నష్టాలు రావచ్చు. పూర్తి అవగాహన ఏర్పడి, అన్నింటినీ సవ్యంగా నిర్వహించగలిగితే మంచి లాభాలు చవిచూస్తారు.   ఇక ఏదైనా ప్రాజెక్టు వస్తుందని, ఆ ప్రాజెక్టు కింద భూ సమీకరణలో పాల్గొనడం ద్వారా లాభపడాలన్న ఆకాంక్షతో భూమి కొనుగోలు చేసినట్టయితే.. అందుకు కొన్నేళ్ల పాటు ఆగాల్సి రావచ్చు. ఎందుకంటే కొన్ని సందర్భాల్లో భూ సమీకరణ చేసి డబ్బులు చెల్లించే దశలో కొందరు కోర్టులను ఆశ్రయిస్తుంటారు. అటువంటి సందర్భాల్లోనూ జాప్యానికి దారితీస్తుంది. ఇక రియల్‌ ఎస్టేట్‌ పెట్టుబడి అంటేనే లిక్విడిటీ పాళ్లు తక్కువ. అంటే అవసరమైన వెంటనే అమ్మి డబ్బు చేసుకోవడానికి అవకాశాలు తక్కువ. మీరు ఆశించే ధరకు కొనుగోలుదారులు ముందుకు రావడానికి ఒక్కోసారి నెలలు, సంవత్సరాలు కూడా పట్టొచ్చు. వీటికి సంబంధించి న్యాయ, లావాదేవీ తదితర ఖర్చులు కూడా భరించాల్సి ఉంటుంది. 

ప్రకృతి వ్యవసాయానికి ఘన జీవామృతం, ద్రవ జీవామృతం పట్టుగొమ్మలు. ఆవు పేడ, మూత్రం, పప్పుల పిండి, బెల్లంలతో ద్రవ జీవా మృతాన్ని ప్రతి   15 రోజులకోసారి తయారు చేసుకొని వాడే రైతులు ఘన జీవా మృతాన్ని అనుకూలమైన ఎండాకాలంలో తయారు చేసుకుంటారు. భూసారం పెంపుదలలో పశువుల ఎరువు, వర్మీ కంపోస్టులకు ఇది చక్కని ప్రత్యామ్నాయం. ఎకరానికి ఏటా 400 కిలోలు వేస్తే చాలు. ఘన జీవామృతాన్ని దుక్కిలో వేసుకోవడంతోపాటు.. నిల్వ చేసుకొని కొద్ది నెలల తర్వాత కూడా అవసరాన్ని బట్టి పంటలకు వేస్తూ ఉంటారు. ఖరీఫ్‌ వ్యవసాయ సీజన్‌కు సమాయత్తమవుతున్న ప్రకృతి వ్యవసాయదారులు ప్రస్తుతం ఘన జీవామృతాన్ని తయారు చేసుకోవడంలో నిమగ్నమవుతున్నారు. ఘన జీవామృతాన్ని రెండు విధాలుగా తయారు చేసుకోవచ్చు. ఏపీ కమ్యూనిటీ మానేజ్డ్‌ ప్రకృతి వ్యవసాయ విభాగం విజయనగరం జిల్లా అధికారి ప్రకాశ్‌ (88866 13741) అందించిన వివరాలు.. ఘన జీవామృతం –1 తయారీకి కావాల్సిన పదార్థాలు : దేశీ ఆవు పేడ (వారం రోజుల్లో సేకరించినది) 100 కిలోలు, దేశీ ఆవు మూత్రం 5 లీటర్లు, ద్విదళ పప్పుల (శనగ, ఉలవ, పెసర, మినుముల పిండి.. ఈ పిండ్లన్నీ కలిపైనా లేదా ఏదో ఒక రమైనా సరే పర్వాలేదు. అయితే, నూనె శాతం ఎక్కువగా ఉండే వేరుశనగ, సోయాచిక్కుళ్ల పిండి వాడరాదు) పిండి 2 కేజీలు, బెల్లం 2 కేజీలు (నల్లబెల్లం అయితే మరీ మంచిది) లేదా చెరకు రసం 3 లీటర్లు లేదా తాటి పండ్ల గుజ్జు తగినంత, పిడికెడు పుట్టమట్టి లేదా రసాయనాలు తగలని పొలం గట్టు మన్ను. తయారు చేసే విధానం : చెట్టు నీడలో లేదా షెడ్డులో ఈ పదార్థాలన్నిటినీ వేసి చేతితో బాగా కలిపి, 10 రోజులు ఆరబెడితే ఘనజీవామృతం సిద్ధమవుతుంది. తయారు చేసిన వారం రోజుల్లో పొలంలో వెదజల్లి, దుక్కి దున్నవచ్చు. నిల్వ చేసుకొని తదనంతరం వాడుకోవాలనుకుంటే.. దినుసులన్నీ కలిపిన వెంటనే గుండ్రటి ఉండలుగా చేసి నీడలో ఆరబెట్టుకోవాలి. ఆ ఉండలను గోనె సంచులలో నిల్వ ఉంచుకోవాలి. సీజన్లో అవసరమైనప్పుడు ఉండలను పొడిగా చేసుకొని పొలంలో వెదజల్లుకోవాలి. ఘన జీవామృతం – 2 తయారీకి కావాల్సిన పదార్థాలు : 200 బాగా చివికిన పశువుల పేడ ఎరువు, 20 లీటర్ల ద్రవ జీవామృతం. తయారు చేసే విధానం :  200 కేజీలు బాగా చివికిన పశువుల పేడ ఎరువును చెట్టు నీడలో లేదా షెడ్డులో పలుచగా పరవాలి. దానిపై 20 లీటర్ల ద్రవ జీవామృతాన్ని చల్లి, బాగా కలియబెట్టి కుప్పగా చేసి, గోనె పట్టా కప్పాలి. 48 గంటలు గడచిన తర్వాత దీన్ని పలుచగా చేసి ఆరబెట్టుకోవాలి. పూర్తిగా ఆరిపోయిన తరువాత గోనె సంచులలో నిల్వ చేసుకోవాలి. పంటలకు అవసరమైనప్పుడు వాడుకోవచ్చు. ఇలా తయారు చేసిన ఘన జీవామృతం 6 నెలల వరకు నిల్వ ఉంటుంది.  ఎకరానికి ఎంత? ఘన జీవామృతాన్ని ఈ రెంటిలో ఏ పద్ధతిలో తయారు చేసినప్పటికీ.. ఎకరానికి దుక్కిలో కనీసం 400 కిలోల ఘన జీవామృతం వేసుకోవాలి. దానితోపాటు.. పైపాటుగా ఎకరానికి కనీసం మరో 200 కిలోలు వేసుకోగలిగితే మంచిది. పంటలకు పోషకాల లోపం లేకుండా మంచి దిగుబడులు పొందవచ్చు.

మామిడి సాగులో వివిధ దశల్లో ప్రకృతి వ్యవసాయదారులు పాటించాల్సిన మెలకువలపై గోఆధారిత ప్రకృతి వ్యవసాయదారుల సంఘం ఆధ్వర్యంలో ఈ నెల 7(శనివారం)న ఉ. 9 గం. నుంచి సా. 4 గం. వరకు కృష్ణాజిల్లా నూజివీడులోని ఛత్రపతి సదన్‌లో సదస్సు జరుగుతుంది. అందరూ ఆహ్వానితులే. వివరాలకు.. రాజేష్‌ – 91779 88422 9న నాచుగుంట గోశాలలో ప్రకృతి వ్యవసాయ శిక్షణ ప.గో. జిల్లా ఉంగుటూరు మండలం నాచుగుంటలోని గోపాలకృష్ణ గోశాలలో గో ఆధారిత ప్రకృతి వ్యవసాయ పద్ధతులపై ఈ నెల 9 (సోమవారం) ఉ. 10 గం. నుంచి సా. 5 గం. వరకు రైతులకు శిక్షణ ఇస్తారు. కొత్త పద్ధతులను అవలంబించే రైతులు అనుభవాలను పంచుకుంటారు. అందరూ ఆహ్వానితులే. వివరాలకు.. జగదీష్‌ – 78934 56163. 8న ‘చిరు’తిళ్ల తయారీపై ఉచిత శిక్షణ గుంటూరు జిల్లా కొర్నెపాడులోని రైతునేస్తం ఫౌండేషన్‌ శిక్షణా కేంద్రంలో ఈ నెల 8(ఆదివారం) ఉ. 10 గం. నుంచి సా. 4 గం. వరకు జొన్నలు, అరికలు, కొర్రలతో మురుకులు/జంతికలు, బూందీ, నువ్వు లడ్డూలు, వేరుశనగ చిక్కీ తదితర చిరుతిళ్ల తయారీపై ఉచిత శిక్షణ ఇస్తారు. ముందుగా పేర్ల నమోదుకు 97053 83666, 0863 – 2286255.

వర్షాలు లేక పల్లెలు కన్నీరు పెడుతున్నాయి. కాలం కలిసిరాక బీళ్లుగా మారిన భూములు చూసి రైతులు బావురు మంటున్నారు. పొట్టకూటీ కోసం కూలీగా మారుతున్నారు. పనులు లేక కుటుంబ పోషణ కోసం పట్టణాల బాట పడుతున్నారు. పనులు లేక ఏం చేయాలో తోచని రైతులు ఊళ్లో అష్టా చెమ్మా ఆడుతూ, హోటళ్లలో కబుర్లు చెప్పుకుంటూ, కూడ ళ్ల వద్ద కాలక్షేపం చేస్తున్నారు. వరుణుడి కోసం రైతన్నలు ఆకా శం వైపు ఆశగా చూస్తున్నారు. సాక్షి, తానూరు (ముథోల్‌) : ఖరీఫ్‌ ప్రారంభంలో దట్టమైన మేఘాలు కమ్ముకుని ఉండడంతో రైతన్నల మొహంలో ఆనందం కనిపించింది. ఈ ఏడాది పుష్కలంగా వర్షాలున్నాయని వాతావరణశాఖ అధికారుల సూచనల మేరకు తమ పంటలకేమి డోకా లేదని ధీమాగా ఉన్నారు. జూన్‌ రెండవ వారంలో కొద్దిపాటి వర్షాలు కురియడంతో ఇక వర్షాలు కురియకుండా పోతాయా అని రైతులు తమ పంటపొలాల్లో విత్తనాలు వేసుకున్నారు. పక్షం రోజులు గడుస్తున్న మళ్లీ వర్షం కురియకపోవడంతో మొలకెత్తిన పత్తి, మినుము, సోయా మొలకలు పూర్తిగా ఎండిపోవడంతో రైతన్నలు తీవ్ర ఆందోళనకు గురైయ్యారు. మరో వారం రోజుల తర్వాత వర్షం కురియడంతో రెండోసారి విత్తనాలు విత్తుకున్నారు. వారం రోజులుగా వర్షాల జాడ లేకపోవడంతో రెండవ సారి విత్తిన విత్తనాలు మొలకెత్తే దశలో వాడిపోతున్నాయి. తానూరు మండలాన్ని కరువు మండలంగా ప్రకటించి నష్ట పరిహారం అందించి అదుకోవాలని వేడుకుంటున్నారు. కరుణించని వరుణుడు.. జిల్లాలో జూన్‌ రెండవ వారంలో కొద్దిపాటి వర్షాలు కురియడంతో రైతన్నలు మురిసిపోయి పంటలను వేసుకున్నారు. కొన్ని చోట్ల విత్తనాలు మొలకెత్తగా మరి కొన్ని మండలాల్లో వర్షాలు లేక ఎండిపోయాయి. తానూరు మండలంలోని మొగ్లి, మసల్గా, మసల్గా తండా, బెంబర, బోరిగాం, ఉమ్రి(కే), బెల్‌తరోడా, మహలింగి, బామ్ని, భోసి, బోల్సా, హిప్నెల్లి, ఎల్వి, ఎల్వత్, దాగాం, కళ్యాణి, కుప్టి, వడ్‌గాం, నంద్‌గాం, íసింగన్‌గాం, తానూరు, కోలూరు, జౌలా(బి), తొండాల గ్రామాల్లో వర్షాలు లేకపోవడంతో పంటలు ఎండిపోయాయి. పత్తి, సోయా, మినుము, పెసర పంటలు మొలకెత్తె దశలోనే వాడిపోతున్నాయి. మరో రెండు రోజుల్లో వర్షాలు కురియకపోతే తీవ్ర ఇబ్బందులు తప్పవని రైతులు ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ప్రతి రోజు సాయంత్రం సమయంలో మేఘాలు కమ్ముకోవడం, బలమైన గాలులతో వెళ్లిపోవడం పరిపాటిగా మారుతోంది. అప్పులు తీరేదెట్ల.. తానూరు మండలంలో ఈ ఏడాది 17,329 హెక్టార్లలో రైతులు పంటల్ని సాగు చేస్తున్నారు. గత ఖరీఫ్‌ సీజన్‌లో 6,500 హెక్టర్లలో పత్తి, 7,800 హెక్టర్లలో సోయా, 1200 హెక్టర్లలో మినుము, 16 50 హెక్టర్లలో కంది, 120 హెక్టర్లలో పెసర, 34 హె క్టర్లలో వరి సాగు చేశారు. గత ఏడాది ఖరీఫ్‌ పం టలు తీసే దశలో అధిక వర్షాలు కురియడంతో పంట దిగుబడి రాలేదు. రబీలో వేసిన పంటలపై దిగుబడి పొందుదామనుకుంటే అకాల వర్షం కారణంగా రైతులు అంతగా దిగుబడి పొందలేక పొ యారు. ఈ ఏడాదైన పంటల దిగుబడి పొంది చేసిన అప్పులు తీర్చుదామనుకున్న రైతన్నలకు ని రాశే మిగిల్చింది. రెండవ సారి విత్తనాలు వేయడంతో అప్పులు బాగా పెరిగిపోతున్నాయని రైతులు వాపోతున్నారు. మూడు రోజలు క్రితం మొగ్లి, మసల్గా, మసల్గా తండా, గ్రామాలకు ఏడీఏ అం జిప్రసాద్, వ్యవసాయ అధికారి గణేష్‌లు వెళ్లి వా డిపోతున్న పంటలను పరిశీలించారు. రైతులను అడిగి వివరాలు తెలుసుకున్నారు. సమయం దా టిపోతుందని రైతులకు 50 శాతం సబ్సిడీపై వి త్తనాలు అందించి తానూరు మండలాలన్ని కరువు మండలంగా ప్రకటించి నష్టపరిహారం అందించా లని రైతులు ఏడీఏ అంజిప్రసాద్‌కు వినతి పత్రం అ టందించారు. ఉన్నతాధికారుల దృష్టికి తీసుకువెళ్లి రైతుల సమస్యలు పరిష్కరిస్తామని ఆయన హమీ ఇచ్చారు. కుటుంబ పోషణ కోసం పట్టణాలకు.. ఎండ కాలంలో గ్రామంలో జాతీయ ఉపాధి హా మీ పథకంలో కూలీలకు చేతినిండా పని కల్పిం చా రు. దీంతో కూలీలు సంతోషం వ్యక్తం చేశారు. జూ న్‌ మొదటి వారంలో ఉపాధి హామీ పనులను అ ధికారులు నిలిపివేయడంతో వర్షాలు లేక కూలీ ల కు పనిదొరకడం లేదు. దీంతో పనుల కోసం ప ట్ట ణాల బాట పడుతున్నారు. వర్షాలు సమృద్ధిగా కు రిస్తే చేతి నిండా పని ఉండేదని వర్షాలు లేక కొంత మంది రైతులు, కూలీలు గ్రామాల్లోని చా వడి వ ద్ద, ఆలయాల్లో, హోటళ్లలో అష్టాచెమ్మా ఆ డు తూ, కబుర్లు చెప్పుకుంటూ కాలక్షేపం చేస్తున్నారు.  సబ్సిడీ విత్తనాలు అందేవిధంగా చూస్తాం తానూరు మండలంలోని ఆయా గ్రామాల్లో సం దర్శించి రైతుల పంటలను పరిశీలించారు. వర్షాలు లేక పంటలు మొలకెత్తలేదు. సోయా, పత్తి విత్తనాలు వేసుకునే సమయం దాటి పో యింది. వర్షాలు కురియగానే రైతులకు సబ్సి డీపై కంది విత్తనాలు అందించేందుకు సిద్దంగా ఉంచాం. పంటలకు బీమా చేసుకోవాలని రైతులకు సూచించాం. బీమా చేసుకున్న రైతులకు పంట నష్ట పరిహారం అందిస్తాం.  – ఏడీఏ, అంజిప్రసాద్‌   రెండు సార్లు విత్తనాలు వేశాం  ఈ ఏడాది జూన్‌ రెండవ వారంలో కొంత మేరకు వర్షాలు కురియడంతో విత్తనాలు వేసుకున్నాం. వర్షం కురియకపోవడంతో విత్తనాలు మొలకెత్తలేదు. వారం రోజుల తర్వాత మరోసారి వర్షం కురిసింది. భూమిని దున్ని మరోసారి విత్తనాలు వేసుకున్నాం. విత్తనాలు మొలకెత్తినా వర్షాలు లేక మొలకలు వాడిపోతున్నాయి. రెండో సారి పంటలు వేయడంతో తీవ్రంగా నష్టపోయాం. రెండు రోజుల్లో వర్షాలు కురిస్తే మొలకలు బతుకుతాయి. లేదంటే నష్టమే మిగులుతుంది. – నాగేశ్వర్‌ జకోటే, మొగ్లి రైతు  నష్ట పరిహారం అందించాలి మొగ్లి గ్రామంలో వర్షాలు కురియక రైతులు వేసుకున్న పంటలు మొలకెత్తలేదు. ఖరీఫ్‌లో పంటలు వేసుకునే సమయం దాటిపోయింది. పంటలు వేసుకున్నా దిగుబడులు రావడం కష్టంగా మారింది. దీంతో రైతులు విత్తనాల కోసం చేసిన అప్పులు తీరని పరిస్థితి ఉంది. అధికా రులు తానూరు మండలాన్ని కరువు మండలంగా ప్రకటించి రైతులకు నష్టపరిహారం అందించాలి. – దిగాంబర్, రైతు, మొగ్లి 

సుభాష్‌ పాలేకర్‌ ప్రకృతి వ్యవసాయ (ఎస్‌.పి.ఎన్‌.ఎఫ్‌.) పద్ధతి(దీన్ని మొదట్లో ‘పెట్టుబడి లేని ప్రకృతి వ్యవసాయం’ అనే వారు) ని అనుసరించడం వల్ల ఒనగూడుతున్న ప్రయోజనాలు, ఎదురవుతున్న సవాళ్లపై సమగ్ర అధ్యయనానికి కేంద్రం శ్రీకారం చుట్టింది. గత కొన్ని సంవత్సరాల నుంచి పాలేకర్‌ నేర్పిన పద్ధతిలో అనేక రాష్ట్రాల్లో చాలా మంది రైతులు ప్రకృతి వ్యవసాయం చేస్తున్న సంగతి తెలిసిందే. 12 మంది వ్యవసాయ నిపుణులతో కూడిన జాతీయ స్థాయి కమిటీని భారతీయ వ్యవసాయ పరిశోధనా మండలి (ఐ.సి.ఎ.ఆర్‌.) అసిస్టెంట్‌ డైరెక్టర్‌ జనరల్‌ డా. ఎస్‌. భాస్కర్‌ ఇటీవల నియమించారు. 12 మంది వ్యవసాయ నిపుణులతో కూడిన ఈ కమిటీకి ప్రొ. జయశంకర్‌ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం వైస్‌ ఛాన్సలర్‌ డా. వి. ప్రవీణ్‌రావు సారధ్యంవహిస్తారు. ఈ ఉన్నత స్థాయి జాతీయ కమిటీలో ఐ.సి.ఎ.ఆర్‌. డీడీజీ డా. ఎస్‌. భాస్కర్‌తోపాటు మోదీపురంలోని భారతీయ వ్యవసాయ వ్యవస్థల పరిశోధనా సంస్థ సంచాలకులు డా. ఎ. ఎస్‌. పన్వర్, జాతీయ సేంద్రియ వ్యవసాయ పరిశోధనా స్థానం సిక్కిం సంయుక్త సంచాలకులు డా. ఆర్‌. కె. అవస్థె, కోయంబత్తూర్‌లోని తమిళనాడు వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం సుస్థిర సేంద్రియ వ్యవసాయ విభాగం అధిపతి ప్రొ. ఇ. సోమసుందరం, ఉదయ్‌పూర్‌లోని ఎం.పి.ఎ.ఎ.టి. సేంద్రియ పరిశోధనా కేంద్రం అసోసియేట్‌ డైరెక్టర్‌ డా. ఎస్‌.కె. శర్మ, పంజాబ్‌ వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం లుధియానా సేంద్రియ వ్యవసాయ కేంద్రం డైరెక్టర్‌ డా. సి.ఎస్‌. యూలఖ్, అపెడా (ఘజియాబాద్‌) మాజీ సంచాలకుడు డా. ఎ. కె. యాదవ్, కేంద్ర వ్యవసాయ– సహకార– రైతుల సంక్షేమ శాఖ సంయుక్త కారదర్శి, నీతి ఆయోగ్‌ వ్యవసాయ సలహాదారు సభ్యులుగా ఉంటారు. భారతీయ సాగు వ్యవస్థల పరిశోధనా సంస్థ (మోదిపురం) ముఖ్య శాస్త్రవేత్త డా. ఎన్‌. రవిశంకర్‌ మెంబర్‌ సెక్రటరీగా వ్యవహరిస్తారు. ఇదీ కమిటీ అధ్యయన పరిధి.. 1 ఎస్‌.పి.ఎన్‌.ఎఫ్‌. (ఇంతకుముందు జడ్‌.బి.ఎన్‌.ఎఫ్‌. అనేవారు)పై వివిధ రాష్ట్రాల్లోని వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయాల్లో, భారతీయ వ్యవసాయ పరిశోధనా సంస్థ అనుబంధ సంస్థల్లో, సేంద్రియ వ్యవసాయంపై అఖిలభారత నెట్‌వర్క్‌ ప్రోగ్రాంలో భాగంగా నిర్వహించిన పరిశోధనా ఫలితాలను ఈ కమిటీ సమీక్షిస్తుంది. ఎస్‌.పి.ఎన్‌.ఎఫ్‌.పై భవిష్యత్తులో నిర్వహించే పరిశోధన వ్యూహాలలో చేర్చదగిన అంశాలపై సిఫారసులు చేస్తుంది. 2 సుభాష్‌ పాలేకర్‌ నేచురల్‌ ఫార్మింగ్‌ (ఎస్‌.పి.ఎన్‌.ఎఫ్‌.) సాగు పద్ధతి బలాలు, బలహీనతలపై కమిటీ అధ్యయనం చేస్తుంది. వ్యవసాయ పరిశోధనా క్షేత్రాలు, రైతుల వ్యవసాయ క్షేత్రాలలో ఫలితాలను అంచనా వేసేటప్పుడు అనుసరించాల్సిన పద్ధతులను సూచిస్తుంది. 3 ఎస్‌.పి.ఎన్‌.ఎఫ్‌.ను దేశవ్యాప్తంగా విస్తృతంగా వ్యాప్తిలోకి తెస్తే భారత దేశంలో భూమి ఆరోగ్యం, ఉత్పాదకత, ఆహార ఉత్పత్తి, జీవనభృతులు, వ్యవసాయ రంగ సుస్థిరత తదితర అంశాలపై దీని ప్రభావం ఎలా ఉంటుందన్నదీ నిపుణుల కమిటీ అధ్యయనం చేస్తుంది. 4 శాస్త్రీయ సేంద్రియ వ్యవసాయ పద్ధతులతో ఎస్‌.పి.ఎన్‌.ఎఫ్‌. పద్ధతులను సమ్మిళితం చేయడానికి కమిటీ తగిన సూచనలు చేస్తుంది. ఈ కమిటీకి కాలపరిమితి లేదు.

ప్రతాప్‌ వృత్తిరీత్యా న్యాయవాది. రసాయన ఎరువులతో పండించిన పంట తినడం వల్ల మానవాళి మనుగడకు ఏర్పడుతున్న ముప్పును గుర్తించారు. అందుకే సేంద్రియ సాగును తన ప్రవృత్తిగా ఎంచుకున్నారు. ప్రతాప్‌ ప్రకృతి వ్యవసాయం చేస్తూ విషతుల్యమైన ఆహార పదార్థాల బారి నుంచి తన కుటుంబాన్ని, సమాజాన్ని కాపాడేందుకు కృషి చేస్తున్నారు. తనకున్న పదెకరాల వ్యవసాయ క్షేత్రాన్ని పూర్తిగా ప్రకృతి వ్యవసాయ క్షేత్రంగా తీర్చిదిద్దారు. మంచిర్యాల జిల్లా కేంద్ర శివారులోని హాజీపూర్‌ మండలం గుడిపేట గ్రామంలో ఆయన క్షేత్రం ఉంది. వరి, మొక్కజొన్న, సజ్జలతోపాటు దాదాపు 50 రకాల పండ్ల మొక్కలు, పప్పుదినుసులు, కూరగాయలను సేంద్రియ పద్ధతిలో సాగు చేస్తున్నారు. సుభాష్‌ పాలేకర్‌ ప్రకృతివ్యవసాయ సూత్రాలు, ‘సాక్షి సాగుబడి’ కథనాల స్ఫూర్తితో గత ఏడేళ్లుగా పంటల సాగు చేస్తూ.. అధిక దిగుబడులు సాధిస్తున్నారు. ఎకరన్నర విస్తీర్ణంలో మామిడి బత్తాయి (మొసంబి), సంత్ర, సపోట, ఆపిల్‌ బెర్, దానిమ్మ, అంజీర, సీతాఫలం, జామ, అరటి, బొప్పాయి తదితర పండ్ల తోటలు... ఎకరన్నరలో చిరుధాన్యాలు... ఎకరన్నరలో వరి... ఎకరన్నరలో పప్పుదినుసులు... రెండు ఎకరాల్లో కూరగాయల పందిళ్లు... రెండు ఎకరాల్లో వాణిజ్య పంటలను సేంద్రియ పద్ధతిలో సాగు చేస్తున్నారు. ప్రకృతి వ్యవసాయ పద్ధతిలో.. పది ఎకరాల నల్లరేగడి భూమిలో పూర్తి సొంత వనరులతో తయారు చేసుకునే సహజ ఎరువులు వాడుతూ ప్రతాప్‌ వ్యవసాయం చేస్తున్నారు. రెండు ఆవులు, నాలుగు ఎద్దులు, ఒక గేదెను పెంచుతున్నారు. పేడ, మూత్రంతో జీవామృతం, ఘనాజీవామృతం, వర్మీ కంపోస్టు తయారు చేసి పంటలకు వేస్తున్నారు. పచ్చిరొట్ట ఎరువులను వాడుతూ మంచి దిగుడులు సాధిస్తున్నారు. ప్రకృతి వ్యవసాయంలో మెళకువలను ఇతర రైతులకు తెలియజెప్పేందుకు ప్రతి జూన్‌ నెలలో రైతులకు తన సేంద్రియ క్షేత్రంలో ప్రదర్శన ఏర్పాటు చేసి అవగాహన కల్పిస్తున్నారు. రసాయనిక ఎరువుల వాడకం వల్ల కలిగే నష్టాలను వివరిస్తున్నారు. రసాయన ఎరువులతో ఇటు మనుషులకు తినే తిండిలో, అటు పండించే పంట భూమికి నష్టాలు వాటిల్లుతాయని విడమరుస్తున్నారు. కూరగాయల సాగులో దిగుబడి రెట్టింపు భూమిని పైపైన దున్ని మాగిన ఆవు పేడను వేస్తారు. ఎకరా పొలాన్ని మడులుగా విభిజించి, ఒక్కో మడిలో ఒక్కో రకం కూరగాయ పంటను సాగు చేస్తున్నారు. దేశవాళీ వంగడాలతో పాటు సంకర రకాలను సాగు చేస్తున్నారు. బీజామృతంతో విత్తన శుద్ధి చేస్తారు. రెండు వారాలకోసారి ఎకరాకు 200 లీటర్ల జీవామృతాన్ని నీటి ద్వారా అందిస్తారు. చీడపీడల నివారణకు కషాయాలు వాడుతున్నారు. పురుగును గుడ్డుదశలోనే నివారించేందుకు నీమాస్త్రం, వేప పిండి వాడుతున్నారు. అయినా పురుగు ఆశిస్తే అగ్ని అస్త్రం ద్రావణం పిచికారీ చేస్తారు. లద్దె పురుగు నివారణకు బ్రహ్మాస్త్రం వాడుతున్నారు. 20 లీటర్ల కషాయాన్ని 200 లీటర్ల నీటిలో కలిపి పంటలపై పిచికారీ చేస్తున్నారు. వారానికి రెండు కోతలు తెగుతున్నాయి. కిలో రూ.20 నుంచి రూ.30 చొప్పున విక్రయిస్తున్నారు. కూరగాయల సాగుకు ఎకరాకు రూ. 6 వేల నుంచి 8 వేల వరకు ఖర్చు అవుతుండగా, రూ. 60 నుంచి రూ. 70 వేల వరకు నికరాదాయం లభిస్తోంది. కూరగాయలు పండించిన చోట తర్వాత ఏడాది వరి పండిస్తున్నారు. వరి పండించిన చోట తర్వాత ఏడాది కూరగాయలు పండిస్తున్నారు. దీనివల్ల పంట దిగుబడులు బాగున్నాయని ప్రతాప్‌ చెబుతున్నారు. ప్రకృతి సేద్యం చేసిన తొలి నాళ్లతో పొల్చితే దిగుబడి రెండింతలైంది. అప్పట్లో కూరగాయలు వారానికో కోత తెగితే ఇప్పుడు రెండు కోతలు తెగుతున్నాయి. పూర్తి సొంతంగా తయారు చేసుకున్న ఎరువులతో సాగుచేయడంతో బియ్యం, పప్పుదినుసులు, కూరగాయలు, పండ్లకు డిమాండ్‌ ఎక్కువగా ఉంటుందంటున్నారు. సేంద్రియ పంటను మంచిర్యాలలో విక్రయిస్తున్నారు. కొంత మంది ఫోన్‌ ద్వారా సంప్రదించి సీజన్ల వారీగా కొనుగోలు చేస్తున్నారు. ఆదాయం అధికం.. ప్రతాప్‌ సాగు చేస్తున్న ఎకరం మామిడి తోటలో 60 చెట్లున్నాయి. 15ఏళ్లపాటు రసాయనిక సేద్యంలో ఉన్న తోటను ప్రకృతి సేద్యంలోకి మార్చారు. చెట్ల మధ్య ఎటు చూసినా 45 అడుగుల స్థలం ఉంటుంది. గాలి, వెలుతురు పుష్కలంగా లభిస్తుంది. తొలకరిలో చెట్టుకు ఐదులీటర్ల జీవామృతం పోస్తారు. 10 కిలోల ఆవుపేడ వేసి చెట్ల చుట్టూ దున్నుతున్నారు. పూతదశలో బ్రహ్మాస్త్రం, అగ్నాస్త్రం పిచికారీ చేస్తారు. ఫిబ్రవరిలో పిందెదశలో, పురుగుదశలో మరోసారి పిచికారీ చేస్తారు. రసాయనిక సేద్యంలో వచ్చే దిగుబడిలో కంటే ఎక్కువగానే దీని ద్వారా దిగుబడి వస్తోంది. రసాయనిక ఎరువులు, పురుగుల మందులకు ఎకరాకు రూ. 20 వేల వరకు ఖర్చువుతుంది. ప్రకృతి సేద్యంలో రూ. 5 వేల నుంచి 8 వేలకు మించి ఉండదు. ప్రకృతి వ్యవసాయ పద్ధతిలో పండించిన పండ్లకు మార్కెట్‌లో మంచి డిమాండ్‌ ఉంది. చెట్లు బాగుంటే రసాయన సేద్యంలో కన్నా ప్రకృతి సేద్యంలో రెండురెట్లు అధికంగా దిగుబడి తీయవచ్చని ప్రతాప్‌ తెలిపారు. పాడికి దిగుల్లేదు.. ఎరువులూ కొనక్కర్లేదు! మా వ్యవసాయానికి రెండు ఆవులు, నాలుగు ఎద్దులు, ఒక గేదె పట్టుగొమ్మగా నిలుస్తున్నాయి. వీటికి పొలం నుంచే గడ్డి అందుతుంది. పాడికి దిగుల్లేదు. వీటి పేడ, మూత్రంతో జీవామృతం, ఘనాజీవామృతం, వర్మీ కంపోస్టు తయారు చేసి పంటలకు వేస్తున్నాం. ఎరువులు, పురుగుమందులు కొనాల్సిన అవసరం లేకుండా పోయింది. రసాయన ఎరువుల పంటలతో భూ సారం దెబ్బతినడమే కాకుండా, ఆ పంటలు ప్రజల అనారోగ్యానికి కారణమవుతున్నాయి. అందుకే ప్రకృతి సేద్యం చేస్తున్నా. నా క్షేత్రంలో జూన్‌లో రైతులకు శిక్షణ ఇస్తున్నా. జీవన ఎరువులు, పురుగుమందుల తయారీ లాబ్‌ పెట్టి రైతులకు స్వల్ప ధరకే ఇవ్వాలనుకుంటున్నా.  ప్రకృతి వ్యవసాయానికి ప్రభుత్వం రాయితీలు ఇచ్చి, మార్కెటింగ్‌ సదుపాయం కల్పిస్తే, రసాయనాల్లేని పంటలతో ఆరోగ్యకరమైన సమాజాన్ని నిర్మించవచ్చు. – కే వీ ప్రతాప్‌ (98499 89117), గుడిపేట, హాజీపూర్‌ మం., మంచిర్యాల జిల్లా నువ్వు చేను, పందిరి బీర తోట, వ్యవసాయ క్షేత్రంలో..ఆవుతో ప్రతాప్‌ –ఆది వెంకట రమణారావు, సాక్షి, మంచిర్యాల ఫొటో జర్నలిస్టు: Vð ల్లు నర్సయ్య

మనకు అంజీర తెలుసు. కానీ, ఏనుగు చెవి అంజీర తెలీదు. అయితే, ఈ చెట్లు ఏడాది పొడవునా పోషకాలతో కూడిన అంజీర పండ్ల దిగుబడిని ఏభయ్యేళ్ల పాటు అందిస్తాయని యానాం వాస్తవ్యులైన అంజీర నిపుణులు డాక్టర్‌ జె. వి. సుధాకర్‌ చెబుతున్నారు. పోషకాల పరంగా ఎన్నో సుగుణాలతోపాటు మార్కెట్‌ విలువ కలిగిన ఏనుగు చెవి అంజీర చెట్లను తెలుగు రాష్ట్రాల రైతులు ప్రత్యేక పండ్ల తోటగా లేదా అంతర పంటగా లేదా పొలాల గట్లపైన పెంచుకోవచ్చని.. ఏడాది పొడవునా అంజీర పండ్ల దిగుబడితో నిరంతరాదాయం పొందవచ్చని ఆయన ‘సాగుబడి’కి తెలిపారు. చదవండి ఆయన మాటల్లోనే.. ఏనుగు చెవి అంజీర (శాస్త్రీయ నామం.. ఫైకస్‌ ఆరిక్యులేటా) పనస, మల్బరీ చెట్ల మాదిరిగానే మోరేసి కుటుంబానికి చెందినది. దీని పుట్టిల్లు హిమాలయాలు. ఆకులు పెద్దగా విశాలమైన ఏనుగు చెవి అంత, హృదయాకారంలో ఆకర్షణీయంగా ఉంటాయి. అందువల్లనే దీనికి ఏనుగు చెవి అంజీర అని పేరు వచ్చింది. లేత ఆకులు ఎరుపురంగులో ఉండి ముదిరిన తరువాత లేత ఆకుపచ్చ రంగులోకి మారతాయి. దీన్ని ప్రస్తుతం మన దేశంలో, ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉద్యాన వనాల్లో ‘స్పెసిమన్‌’ అలంకరణ మొక్కగా వాడుతున్నారు. ఈ చెట్టు 20 అడుగుల ఎత్తు పెరుగుతుంది. కొండ ప్రాంతాల్లో, మైదాన ప్రాంతాల్లోనూ ఏనుగు చెవి అంజీర చక్కగా పెరుగుతుంది. తేలిక నేలలు, తేమ గల నేలలు, సేంద్రియ కర్బనం ఎక్కువగా ఉండే నేలల్లో బాగా పెరుగుతుంది. విత్తనాల ద్వారా లేదా కాండచ్ఛేదనాల ద్వారా అంట్లుకట్టి నాటుకోవచ్చు. నాటిన 4–5 ఏళ్ల నుంచి కాపు మొదలవుతుంది. నాటిన 40–50 ఏళ్ల వరకు దిగుబడినిస్తాయి. పండ్లు నేరుగా కాండం మీద కింది నుంచి పై వరకు గుంపులుగా, గుత్తులు గుత్తులుగా కాస్తాయి. ఏడాది పొడవునా పండ్ల కాపు వస్తుంది. తాజా పండ్లను ఎప్పటికప్పుడు అమ్ముకుంటూ ఏడాది పొడవునా రైతులు ఆదాయం పొందవచ్చు. పక్వానికి వచ్చిన పండు 30–100 గ్రాముల బరువుతో ఎరుపు రంగు నుంచి ముదురు ఎరుపు రంగులో ఉంటుంది. ప్రస్తుతం ఇవి ఎక్కువగా తమిళనాడులోని సేలం, కేరళలోని త్రిస్సూర్, తిరువనంతపురంలలో సాగవుతున్నాయి. మార్కెట్లలో అందుబాటులో ఉన్నాయి. కిలో రూ. 200–300 వరకు పలుకుతోంది. పోషకాలు అధికంగా ఉండటం వల్ల తమిళనాడు, కేరళల్లో గర్భిణు ఈ పండ్లను ఎక్కువగా తింటున్నారు.పిండిపదార్థం, చక్కెర, బి విటమిన్లు, కె విటమిన్, ఖనిజలవణాలైన కాల్షియం, మెగ్నీషియం, మాంగనీసు, జింక్‌ తదితర పోషకాలు ఈ పండులో ఉన్నాయి. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే సాధారణ అంజీర పండులో ఉండే పోషక గుణాలన్నీ ఏనుగు చెవి అంజీరలోనూ ఉన్నాయి. తాజా ఫలాలను పైన పొరను తొలగించి తినవచ్చు. పండ్ల రసం, జామ్‌ చేసుకోవచ్చు. పండ్లతోపాటు దీని ఆకులో కూడా ఔషధ గుణాలున్నాయి. గాయాలు, పుండ్లు మానడానికి, విరేచనాలను అరికట్టడానికి వాడుతున్నారు. మధుమేహ వ్యాధి నివారణకు ఈ ఆకులను మణిపూర్‌లో వాడుతున్నారు. మలేసియాలో బీపీ తగ్గించడానికి ఈ ఆకులు వాడుతున్నారు. ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లో ఈ ఆకులను భోజనానికి విస్తరిగా వాడుతున్నారు. అదేవిధంగా ఈ ఆకులు పశువుల మేతగా కూడా మంచి ఫలితాలనిస్తాయి. ఈ మొక్కల నుంచి వచ్చే తెల్లని పాల వంటి లేటెక్స్‌ ద్రవానికి ఔషధ విలువలున్నాయి. ఈ మొక్కలను ఏటవాలుగా ఉన్న భూముల్లో వేసినట్టయితే భూమి కోతను సమర్థవంతంగా అరికట్టవచ్చు. ఇన్ని సుగుణాలు, మార్కెట్‌ విలువ గల ఈ మొక్కలను తెలుగు రాష్ట్రాల రైతులు ప్రత్యేక ఫల పంటగా, అంతర పంటగా లేదా పొలాల్లో, గట్ల మీద పెంచుకుంటే రైతులకు మంచి ఆదాయం వస్తుంది. కడియం తదితర ప్రాంతాల్లోని నర్సరీల్లో ఏనుగు చెవి అంజీర మొక్కలు అందుబాటులో ఉంటాయి.  డాక్టర్‌ జె.వి.సుధాకర్, సహాయ ఆచార్యులు, యానాం కళాశాల (92442 14784 నంబరులో సంప్రదించవచ్చు)

వరి, చెరకు, అరటి.. అత్యధికంగా సాగు నీరు అవసరమయ్యే పంటలివి. అయితే, సుభాష్‌ పాలేకర్‌ ప్రకృతి వ్యవసాయ పద్ధతిలో కేవలం 10% నీరు, 10 శాతం విద్యుత్తు, 5% (దేశీ వరి) విత్తనంతోనే సాగు చేస్తూ కరువు కాలంలోనూ సజావుగా దిగుబడి తీస్తున్న విలక్షణ రైతు విజయరామ్‌. వికారాబాద్‌ సమీపంలో రెండేళ్లుగా కరువుతో అల్లాడుతున్న తన వ్యవసాయ క్షేత్రంలో అతి తక్కువ నీరు, విద్యుత్తు, విత్తనంతో అనేక రకాల దేశీ వరి వంగడాలు, చెరకు, అరటితోపాటు కందిని ఆయన సాగు చేస్తున్నారు. ఈ క్షేత్రాన్ని ఇటీవల పద్మశ్రీ అవార్డు గ్రహీత సుభాష్‌ పాలేకర్‌ సందర్శించి, సంతృప్తి వ్యక్తం చేశారు. దీన్ని మరింత మెరుగుపరుచుకునేందుకు సూచనలిచ్చారు.ఆ ప్రాంతంలో రెండేళ్లుగా కరువు పరిస్థితులు నెలకొన్న నేపథ్యంలో అతి తక్కువ నీటితో వరి, చెరకు, అరటి, కంది తదితర పంటలు సాగు చేస్తుండటం విశేషం.   మిఠాయిల వ్యాపారి అయిన విజయరామ్‌ ఎనిమిదేళ్ల క్రితం రాజమండ్రిలో సుభాష్‌ పాలేకర్‌ ప్రకృతి వ్యవసాయ పాఠాలు విని పొందిన స్ఫూర్తితో ఆవులు, పొలం కొని ప్రకృతి వ్యవసాయం ప్రారంభించారు. కృష్ణా జిల్లా గూడూరు మండలం తరకటూరులో సౌభాగ్య గోసదన్‌ను ఏర్పాటు చేసి 8 ఏళ్లుగా ప్రకృతి వ్యవసాయంలో దేశీ వరి వంగడాలను సాగు చేస్తున్నారు. పాలేకర్‌ చేత 6 వేల మంది రైతులకు శిక్షణ ఇప్పించిన ఆయన 200 రకాల దేశీ వరి వంగడాలను సేకరించి, కొన్ని ఎంపిక చేసిన రకాలను సాగు చేస్తున్నారు. గత ఏడాది వికారాబాద్‌ మండలం ధారూర్‌ మండలం బూరుగడ్డ గ్రామంలో 43 ఎకరాల నల్లరేగడి వ్యవసాయ భూమిని గత ఏడాది కొనుగోలు చేశారు. 35 ఏళ్లు రసాయనిక సాంద్ర వ్యవసాయ పద్ధతిలో సాగు చేసిన ఈ నేలలో ఘనజీవామృతం, జీవామృతం, ఆచ్ఛాదన తదితర పద్ధతులను పాటిస్తూ ప్రకృతి వ్యవసాయం చేపట్టారు. ఇటీవల సుభాష్‌ పాలేకర్‌ ఈ క్షేత్రాన్ని సందర్శించి, వాతావరణ మార్పులను తట్టుకొనేందుకు ప్రకృతి వ్యవసాయ పద్ధతే శరణ్యమనడానికి 10% నీరు, 10% విద్యుత్తుతోనే వరి, చెరకు, అరటి పంటలను విజయరామ్‌ సాగు చేస్తుండటమే నిదర్శనమని ప్రశంసించారు. రైతులు తలా ఒక ఎకరంలో ఈ పద్ధతిలో సాగు చేసి ఫలితాలు స్వయంగా సరిచూసుకోవచ్చన్నారు. ఆరు తడి దేశీ వరిలో అంతర పంటలు ప్రత్యేకతలు, పంటకాలం, దిగుబడి తదితర అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకొని రత్నచోడి, తులసిబాసో, బహురూపి, మాపిలైసాంబ, చెకో, మైసూర్‌ మల్లిగా, నారాయణ కామిని, నవారా, కర్పుకొని వంటి దేశీ వరి రకాలను కొన్ని మడుల్లో విజయరామ్‌ ఈ ఖరీఫ్‌లో సాగు చేశారు. కొన్ని వరి రకాల్లో అంతర పంటలు వేశారు. అంతర పంటలు వేయని వరి రకాల్లో సాళ్లకు, మొక్కలకు మధ్య అడుగున్నర దూరం పెట్టారు. అంతర పంటలు వేసిన వరి పొలంలో వరుసల మధ్య 3 అడుగుల దూరం పెట్టారు. బురద పొలంలో ఎకరానికి 100–200 కిలోల ఘన జీవామృతం వేస్తారు. అవకాశం ఉన్న రైతులు ఎకరానికి 400 కిలోల ఘనజీవామృతం వేస్తే మరీ మంచిది. భూమిలో తేమను పట్టి ఉంచడానికి, పంట త్వరగా బెట్టకు రాకుండా ఉండటానికి ఘనజీవామృతం చాలా ఉపయోగపడుతుందని, సకల పోషకాలూ అందుతాయని విజయరామ్‌ వివరించారు. 14–15 రోజులు పెంచిన నారును కుదురుకు ఒకే మొక్కను నాటుతారు. వరికి 20 రోజులకో తడి రత్నచోడి వరిలో నాటిన పొలంలోనే తోటకూర జాతికి చెందిన అమరంతస్‌ ధాన్యపు పంటను అంతర పంటగా వేశారు. నెల క్రితమే రత్నచోడి కోతలు పూర్తవగా ఇప్పుడు అమరంతస్‌ కోతకు సిద్ధమవుతోంది. కర్పుకౌని దేశీ వరిలో సాళ్లు/మొక్కల మధ్య 2 అడుగుల దూరం పెట్టారు. గతంలో వేరు శనగను అంతరపంటగా వేశారు. అయితే, అక్టోబర్‌లో శనగను అంతర పంటగా వేసి ఉంటే నత్రజని బాగా అందేదని పాలేకర్‌ సూచించారు. మాపిళ్లైసాంబ రకం ఆరు తడి వరిలో దుబ్బుకు 40–60 పిలకలు వచ్చాయి. ఆరు తడి పంటకు 20 రోజులకు ఒకసారి నీటి తడి ఇచ్చామని విజయరామ్‌ తెలిపారు. పాలేకర్‌ సూచించిన విధంగా వచ్చే ఏడాది నుంచి పూర్తిస్థాయిలో అక్టోబర్‌లో శనగను వరిలో అంతర పంటగా వేస్తామన్నారు. ఆరుతడిగా సాగు చేయడం వల్ల వరిలోనూ ఎద్దులతో 2,3 సార్లు గుంటక తోలటం ద్వారా కలుపు ఖర్చును తగ్గించుకోవడం సాధ్యమైందని అన్నారు. గన్నీ బాగ్స్‌ను కూడా ఆచ్ఛాదనగా వాడొచ్చు 6 అడుగుల దూరంలో కర్పూర అరటి, చెక్కర కేళిలను 20 రోజులకోసారి తడి ఇస్తూ సాగు చేస్తున్నారు. గడ్డీ గాదాన్ని సాళ్ల మధ్యలో ఆచ్ఛాదనగా వేశారు. మొక్కల మొదళ్లలో తేమ ఆరినా.. ఆచ్ఛాదన అడుగున తేమ బాగా ఉంటున్నదని తెలిపారు. రైతులకు అందుబాటులో ఉన్న ఏ సేంద్రియ పదార్థాన్నయినా ఆచ్ఛాదనగా వేయొచ్చునని పాలేకర్‌ అన్నారు. కందికి ఒకసారే జీవామృతం మచ్చల కంది సహా ఆదిలాబాద్‌కు చెందిన నాటు రకాల కందులను 7 అడుగుల దూరంలో సాళ్లుగా, అర అడుగుకు ఒక విత్తనం పడేలా నాగళ్లతో ఎకరంన్నర నల్లరేగడి భూమిలో విత్తారు. విత్తనానికి ముందు ఎకరానికి 200 కిలోల వరకు ఘనజీవామృతం వేశారు. ద్రవజీవామృతం ఒకేసారి అందించగలిగామని, అయినా కంది విరగ కాసిందని, చెట్టుకు అరకేజీ వరకు దిగుబడి రావచ్చని విజయరామ్‌ తెలిపారు. 4.5 నెలల్లో చెరకుకు ఒకే తడి ఎకరం భూమిలో విజయరామ్‌ అతి తక్కువ నీటితో చెరకును సాగు చేస్తున్నారు. నాలుగున్నర నెలల క్రితం సాళ్ల మధ్య 8 అడుగులు, మొక్కల మధ్య అడుగు దూరంలో చెరకు ముచ్చెలు నాటారు. అంతర పంటలుగా కాకర, లంక దోస నాటారు. దీంతో తోటలో ఎక్కడా నేల కనపడకుండా కాకర తీగలు అల్లుకుపోయాయి. ఇప్పటికి కేవలం 2 సార్లు జీవమృతం ఇచ్చారు. గత నెలలో ఒకే సారి నీటి తడి ఇచ్చినప్పటికీ తోట బెట్టకు రాకపోవడం విశేషం. అయితే, చెరకు సాళ్ల మధ్య అలసంద కూడా వేయటం అవసరమని, నత్రజని లోపం రాకుండా ఉంటుందని పాలేకర్‌ సూచించారు. ఇప్పటికైనా అలసంద గింజలు వేయమని సూచించారు. ఆచ్ఛాదనకు కాదేదీ అనర్హం ప్రకృతి వ్యవసాయంలో జీవామృతంతోపాటు అంతరపంటలు, ఆచ్ఛాదన కూడా రైతులు పాటించాల్సిన చాలా ముఖ్య అంశమని పాలేకర్‌ అన్నారు. చెరకు పిప్పి, కొబ్బరి బొండం డొక్కలు, కొబ్బరి మట్టలు, గడ్డీ గాదంతోపాటు వ్యాపారుల వద్ద తక్కువ ధరకు లభించే వాడేసిన గన్నీ బ్యాగులు, పాత నూలు వస్త్రాలు సైతం ఆచ్ఛాదనగా వేయొచ్చని అన్నారు. తీవ్ర కరువులోనూ రసాయనిక ఎరువులు, పురుగుమందులు వేసిన పంటలు ఎండిపోతుంటే.. ప్రకృతి వ్యవసాయదారుల పంటలు కళకళలాడుతుండటం రైతులంతా గుర్తించాలన్నారు. దేశీ వరి వంగడాలను దిగుబడి దృష్ట్యా కాకుండా ఆరోగ్య ప్రయోజనాల దృష్ట్యా సాగు చేస్తూ పరిరక్షించుకోవడం అవసరమని అంటున్న విజయరామ్‌ను 040–27635867, 99491 90769 నంబర్లలో సంప్రదించవచ్చు. – పంతంగి రాంబాబు, సాగుబడి డెస్క్‌ 7 అడుగులు పెరిగిన కంది చేనులో విజయరామ్, చెరకు తోటలో దట్టంగా అల్లుకున్న కాకర తీగలు, అరటి తోటలో పాలేకర్‌

జీవిత బీమా సంస్థ ఉద్యోగులైన మేడేపల్లి సాయిశ్రీ, అనంత్‌ దంపతులు తమ ఇంటిపైన రెండేళ్లుగా కూరగాయలు, ఆకుకూరలు, పండ్లతోపాటు పూలమొక్కలను పెంచుకుంటున్నారు. హైదరాబాద్‌ గుడిమల్కా పూర్‌లోని జయనగర్‌ ఎల్‌.ఐ.సి. కాలనీలో రెండంతస్తుల సొంతిల్లు నిర్మించుకున్న తర్వాత టెర్రస్‌ కిచెన్‌ గార్డెనింగ్‌పై దృష్టిసారించారు. ఇంటిపంటల సాగుపై ముందస్తు ప్రణాళికతో టెర్రస్‌పైన లీక్‌ ప్రూఫింగ్‌ చేయించారు. ఐరన్‌ బెంచ్‌లు చేయించి, వాటిపై ఎత్తుల వారీగా కుండీలను అందంగా అమర్చారు. చిన్నసైజు సిల్పాలిన్‌ బ్యాగ్‌లలో టమాటా, కొత్తిమీర, పాలకూర సాగు చేస్తున్నారు. ఎర్రమట్టి, పశువుల ఎరువు కలిపి మొక్కలు పెట్టుకున్న తర్వాత అడపాదడపా కోకోపిట్, వర్మీకంపోస్టు వేస్తూ.. జీవామృతం కొనుగోలు చేసి, పది రెట్లు నీరు కలిపి మొక్కల పోషణకు ఉపయోగిస్తున్నారు. గతంలో ఇబ్బడిముబ్బడిగా పండిన తెల్ల వంకాయలు, పచ్చి మిరపకాయలను తమ సహోద్యోగులకు, తెలిసినవారికి కూడా పంచిపెట్టడం చాలా సంతోషాన్నిచ్చిందని వారు తెలిపారు. ఇంటి కూరగాయలు, ఆకుకూరలు ఆరోగ్యకరమైనవి కావడంతో పాటు.. వీటితో వండిన కూరలకు.. బయట కొన్న కూరగాయలతో వండిన కూరలకు రుచిలో స్పష్టమైన తేడా ఉందన్నారు. పిల్లలు సైతం ఈ తేడాను స్పష్టంగా గుర్తించగలరని వారన్నారు. ఎండలు ముదురుతున్నందున షేడ్‌నెట్‌ ఏర్పాటు చేసి.. మరింతగా ఆకుకూరల సాగుపై దృష్టిపెట్టనున్నామని సాయిశ్రీ(93480 28228) అన్నారు.   


 సాక్షి,హైదరాబాద్: ప్రభుత్వేతర, స్వచ్ఛంద,సేవా సంస్థలకు కేంద్రం నుంచి అందే గ్రాంట్ ఇన్ ఎయిడ్ మంజూరుకు ప్రతిపాదనలను పరిశీలించి, సిఫార్సు చేసేందుకు రాష్ట్ర స్థాయి మల్టీ డిసిప్లినరీ గ్రాంట్ ఇన్‌ఎయిడ్ కమిటీని ప్రభుత్వం బుధవారం ఏర్పాటు చేసింది. ఈ కమిటీకి ఎస్సీ అభివృద్ధి శాఖ ప్రత్యేక ప్రధాన కార్యదర్శి/ముఖ్య కార్యదర్శి/కార్యదర్శి చైర్‌పర్సన్‌గా వ్యవహరిస్తారు. సభ్యులుగా గ్రామీణాభి వృద్ధి, పాఠశాల విద్యాశాఖ ప్రత్యేక ప్రధాన కార్యదర్శి/ముఖ్య కార్యదర్శి/కార్యదర్శి, సికింద్రాబాద్ స్వీకార్ సంస్థ చైర్మన్ పి.హనుమంతరావు, భువనగిరి పీస్ సంస్థ నిమ్మయ్య, సిర్పూర్‌కాగజ్‌నగర్ సెంటర్‌ఫర్ డెవలప్‌మెంట్ యాక్షన్ ప్రధానకార్యదర్శి కె.లక్ష్మి, సభ్యకార్యదర్శిగా ఎస్సీ శాఖ కమిషనర్/డెరైక్టర్ ఉం టారు. ఈ మేరకు ఎస్సీశాఖ కార్యదర్శి మహేశ్‌దత్ ఆదేశాలిచ్చారు.


 విజయవాడ: రాష్ట్ర వ్యవసాయ శాఖ ఆధ్వర్యంలో ఈ నెల 24 నుంచి 31 వరకూ కాకినాడలో పెట్టుబడి రహిత సహజ వ్యవసాయం(జీరో బడ్జెట్ నేచురల్ ఫామింగ్)పై శిక్షణ తరగతులు జరుగనున్నాయి. సేంద్రీయ, సహజ వ్యవసాయంలో నిష్ణాతులైన సుభాష్ పాలేకర్ ఆధ్వర్యంలో రైతులకు వ్యవసాయంపై సమగ్ర శిక్షణ అందిస్తామని రాష్ట్ర వ్యవసాయ శాఖ పేర్కొంది. ఇందుకోసం ఒక్కో జిల్లాలో 10 క్లస్టర్లను ఎంపిక చేసి మొత్తంగా 5 వేల మంది రైతులు, వ్యవసాయ శాఖ అధికారులకు శిక్షణ ఇస్తామని వ్యవసాయ శాఖ స్పెషల్ చీఫ్ సెక్రెటరీ విజయ్‌కుమార్ పేర్కొన్నారు.