పుష్కర కాలం క్రితం ఒక ఎనిమిదేళ్ల కుర్రాడు చెస్‌ క్రీడపై ఆసక్తి చూపించాడు.. స్కూల్‌లో టీచర్‌ అతనిలోని ప్రతిభను మొదటిసారి గుర్తించగా.. తల్లిదండ్రులు సరైన దిశలో ప్రోత్సహిస్తూ మార్గనిర్దేశనం చేశారు. తొలి ఎత్తు వేసిన దగ్గరినుంచి అతను ఆ 64 గళ్లే ప్రపంచంలా బతికాడు. మరో ఆలోచన లేకుండా 24 గంటలూ ఆటపైనే దృష్టి పెట్టి∙సాధన చేశాడు. సహజంగానే అతని కష్టానికి తగిన ప్రతిఫలాలు వచ్చాయి. స్కూల్‌ దశ నుంచి అంతర్జాతీయ పోటీల వరకు వేర్వేరు దశల్లో అనేక సంచలనాలు, పెద్ద సంఖ్యలో విజయాలు సాధించి అతను తన స్థాయిని పెంచుకున్నాడు. భారత చెస్‌కు దిక్సూచి, మన దేశంలో చదరంగానికి దారి చూపించిన మార్గదర్శి విశ్వనాథన్‌ ఆనంద్‌ను అధిగమించి ఇటీవలే అతను ప్రపంచ ర్యాంకింగ్స్‌లో భారత్‌ తరఫున అత్యుత్తమ ఆటగాడిగా నిలిచాడు. దాదాపు 38 ఏళ్ల కాలంలో ఇలా ఆనంద్‌ను వెనక్కి తోసి దూసుకుపోగలగడం ఇద్దరికి మాత్రమే సాధ్యమైంది. వారిలో ఒకరు ఈ కుర్రాడు. ఒక అరుదైన ఘనత మాత్రమే కాకుండా.. ఒక యువ ఆటగాడి ఆత్మవిశ్వాసాన్ని రెట్టింపు చేసే మైలురాయి ఇది. భవిష్యత్తులో మరిన్ని పెద్ద విజయాలు అందుకునేందుకు కావాల్సిన ప్రేరణను ఇచ్చే క్షణం ఇది. ఈ రికార్డును సాధించిన కుర్రాడే తెలంగాణకు చెందిన అర్జున్‌ ఇరిగేశి. ప్రొఫెషనల్‌ చెస్‌లో అడుగుడిన నాటినుంచి ఎన్నో విజయాలతో తనదైన ముద్ర వేస్తూ దూసుకుపోతున్నాడు. రెండేళ్ల క్రితం నేదర్లండ్స్‌లో విక్‌ ఆన్‌ జీ టోర్నమెంట్‌లో అర్జున్‌ విజేతగా నిలిచాడు. దాంతో 2659.5 ఎలో రేటింగ్‌తో ఏకంగా 49 స్థానాలు ఎగబాకి టాప్‌–100 ర్యాంకింగ్స్‌లోకి చేరుకున్నాడు. ఆ గెలుపు తర్వాత చెస్‌ దిగ్గజం మాగ్నస్‌ కార్ల్‌సన్‌ను కలిసే అవకాశం వచ్చింది. అతనితో అర్జున్‌ ఫొటో దిగేందుకు ఆసక్తి చూపించాడు. అందుకు సంతోషంగా అంగీకరించిన కార్ల్‌సన్‌.. అర్జున్‌ విజయాలను ప్రస్తావించి అభినందనలు తెలిపాడు. కుటుంబంతో సాంకేతికంగా మంచి పట్టున్న ఆటగాడని, వేగంగా శైలి మార్చుకోగలడని ప్రశంసిస్తూ త్వరలోనే 2700 రేటింగ్‌ దాటగల సత్తా ఉన్న కుర్రాడు అంటూ భవిష్యవాణి చెప్పాడు. ఆ ఆశీర్వాదం నిజమైంది. అదే ఏడాది అర్జున్‌ 2700 రేటింగ్‌ అందుకున్నాడు. అంతేకాదు కార్ల్‌సన్‌పైనా సంచలన విజయాన్ని సాధించాడు. ఎయిమ్‌చెస్‌ ర్యాపిడ్‌ ఆన్‌లైన్‌ టోర్నీలో మాగ్నస్‌ను ఓడించడంతో అందరి దృష్టీ అర్జున్‌పై పడింది. కొన్నాళ్ల క్రితం జనరేషన్‌ కప్‌ ఫైనల్లో కార్ల్‌సన్‌ చేతిలో ఓడినా.. ఆ టోర్నీలో అరోనియన్, నీమన్, ఇవాన్‌ చుక్‌లాంటి స్టార్లను ఓడించి ముందంజ వేయడం అర్జున్‌ స్థాయిని పెంచింది. వేగంగా దూసుకెళ్లి.. 2003లో పుట్టిన అర్జున్‌ చెస్‌ ప్రస్థానం చాలా వేగంగా సాగింది. వైద్యుడైన తండ్రి అండదండల కారణంగా ఏ దశలోనూ వెనక్కి తిరిగి చూడాల్సిన అవసరం లేకపోయింది. అతని సహజ ప్రతిభకు తోడు సరైన శిక్షణతో ఆటపై పట్టు పెరిగింది. వరంగల్‌లో చెస్‌ ఓనమాలు నేర్చుకున్న తర్వాత ఆటపై మరింతగా దృష్టి పెట్టేందుకు అర్జున్‌ హైదరాబాద్‌కు మారాడు. ఇక్కడికి వచ్చిన తర్వాత మరో లోకం లేకుండా అతను చదరంగం పావులతోనే గడిపాడు. మొదటినుంచి మితభాషి అయిన అర్జున్‌ సన్నిహితులు, కుటుంబసభ్యులను కలిసినా చెస్‌ గురించి, తన ఎత్తుల గురించి తప్ప మరో మాట మాట్లాడేవాడు కాదు. ‘ఇంటికి కూడా రాకుండా పగలు, రాత్రి చెస్‌ కోచింగ్‌ సెంటర్‌లోనే ఉండిపోయేందుకు అర్జున్‌ సిద్ధమయ్యవాడు. ఒక దశలో ఇది మాలో కాస్త ఆందోళననూ పెంచింది. అందుకే అక్కడినుంచి తప్పించి బలవంతంగా విరామం ఇవ్వాల్సి వచ్చింది’ అని చెప్పాడు అర్జున్‌ తండ్రి శ్రీనివాసరావు. రాష్ట్రస్థాయి మొదలు జాతీయ స్థాయిలో వివిధ వయో విభాగాల్లో అర్జున్‌ మంచి విజయాలు సాధించాడు. ఈ సానుకూల ఫలితాల కారణంగా మరో ఆలోచన లేకుండా మరింత పెద్ద లక్ష్యాలపై గురి పెట్టాడు. అండర్‌–14 జాతీయ స్థాయి చాంపియన్‌గా నిలవడంతో 13 ఏళ్ల అర్జున్‌కు వెంటనే ఒక మంచి అవకాశం దక్కింది. వరల్డ్‌ యూత్‌ చాంపియన్‌షిప్, ఆసియా చాంపియన్‌షిప్‌కు అతను అర్హత సాధించడంలో సఫలమయ్యాడు. అయితే ఆ అర్హతతో ఆగిపోకుండా ఆసియా యూత్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో రజతపతకం కూడా సాధించాడు. గ్రాండ్‌మాస్టర్‌ వేటలో.. ప్రతిష్ఠాత్మక గ్రాండ్‌మాస్టర్‌ హోదాను అందుకోవడంలో కూడా అర్జున్‌ ఎదుగుదల వేగంగా సాగింది. 2018 ఏడాది ఆరంభమయ్యే సమయానికి అతను ఇంటర్నేషనల్‌ మాస్టర్‌ (ఐఎం) కూడా కాదు. జనవరిలో కోల్‌కతాలో తొలి ఐఎం నార్మ్‌ సాధించడంతో పాటు మొదటిసారి 2500 రేటింగ్‌ను అతను దాటాడు. తర్వాతి రెండు నెలల్లో మరో రెండు ఐఎం నార్మ్‌లు అతని ఖాతాలో చేరాయి. ఐఎం సాధించిన తర్వాత అర్జున్‌ వరుసగా విదేశీ టోర్నీల్లో ఆడాడు. నేషనల్‌ టైటిల్‌తో, విశ్వనాథన్‌ ఆనంద్‌తో అదే ఏడాది అక్టోబర్‌కు వచ్చే సరికి గ్రాండ్‌మాస్టర్‌గా మారడం విశేషం. ఆర్మేనియా, సెర్బియా, హంగరీ, స్విట్జర్లండ్‌లలో ఆడి తన రేటింగ్‌ను మెరుగుపరచుకున్నాడు. అబుదాబిలో అతనికి మూడో జీఎం నార్మ్‌ దక్కింది. ఆ సమయంలో పదో తరగతి చదువుతున్న అర్జున్‌ 14 ఏళ్ల 11 నెలల 13 రోజుల్లో గ్రాండ్‌మాస్టర్‌గా నిలిచిన ఘనతను సొంతం చేసుకున్నాడు. భారత్‌ తరఫున 32వ గ్రాండ్‌మాస్టర్‌గా గుర్తింపు పొందిన అర్జున్‌.. తెలంగాణ రాష్ట్రం నుంచి తొలి గ్రాండ్‌మాస్టర్‌గా నిలవడం విశేషం. ఈ మైలురాయి తర్వాత కొద్ది రోజులకే టర్కీలో జరిగిన అండర్‌–16 చెస్‌ ఒలింపియాడ్‌లో అతను భారత జట్టుకు ఎంపికయ్యాడు. వరుస విజయాలతో.. ఏ క్రీడలోనైనా జూనియర్‌ స్థాయిలో వరుస విజయాలు సాధించి, ప్రత్యేక గుర్తింపుతో సీనియర్‌ స్థాయికి వచ్చేసరికి అంచనాలు పెరిగిపోతాయి. వాటితో పాటు తీవ్రమైన పోటీ, బలమైన ప్రత్యర్థులతో తలపడాల్సి ఉంటుంది. ఈ నేపథ్యంలో చాలా మంది ఆటగాళ్లకు పెద్ద స్థాయిలో భిన్నమైన ఫలితాలు కూడా వస్తాయి. కానీ అలాంటి ప్రతికూలతలను దాటి ముందుకు వెళ్లినప్పుడే ఆటగాడి సత్తా ఏమిటో తెలుస్తుంది. చెస్‌లో అర్జున్‌ కూడా అలాంటి అంచనాలను పెంచడమే కాదు వాటిని అందుకోవడంలోనూ సఫలమయ్యాడు. బాలమేధావి అనే పేరుతోనే సరిపెట్టుకోకుండా దిగ్గజ ఆటగాళ్లతో తలపడి పెద్ద టోర్నీల్లో విజయాలు అందుకుంటూ ఈతరం భారత అత్యుత్తమ ఆటగాళ్లలో ఒకడిగా గుర్తింపు తెచ్చుకున్నాడు. 2021లో చాంపియన్స్‌ చెస్‌ టూర్‌లో, లిండార్స్‌ బ్లిజ్‌ టోర్నమెంట్‌లో చెప్పుకోదగ్గ విజయాలు అందుకున్నాడు. ప్రతిష్ఠాత్మక టాటా స్టీల్‌ చెస్‌ ర్యాపిడ్‌ విభాగంలో విజేతగా నిలవడం అర్జున్‌ కెరీర్‌లో కీలక మలుపు. తర్వాతి ఏడాది కూడా అతను టాటా స్టీల్‌ చాలెంజర్స్‌ టోర్నమెంట్‌ను గెలుచుకు న్నాడు. 2022లో జాతీయ చెస్‌ చాంపియన్‌గా నిలిచిన అర్జున్‌ మరో పెద్ద టోర్నీలో ఢిల్లీ ఓపెన్‌లో కూడా టైటిల్‌ గెలుచుకున్నాడు. అబూధాబీ ఇంటర్నేషనల్‌ చెస్‌ గెలిచిన తర్వాత మరోసారి టాటా స్టీల్‌ బ్లిట్జ్‌లో అతను చాంపియన్‌గా నిలిచాడు. అటు క్లాసిక్‌తో పాటు ఇటు ర్యాపిడ్, బ్లిట్జ్‌ ఈవెంట్లలో కూడా అదే స్థాయిలో అర్జున్‌ మంచి ప్రదర్శన కనబరు స్తుండటం చెప్పుకోదగ్గ అంశం. గత ఆసియా క్రీడల్లో రజతం సాధించిన భారత జట్టులో కూడా సభ్యుడిగా ఉన్నాడు. అర్జున్‌ ప్రస్తుతం 2756 ఎలో రేటింగ్‌తో ఆనంద్‌ (2751)ను అధిగమించి వరల్డ్‌ ర్యాంకింగ్స్‌లో 9వ స్థానంలో నిలిచాడు. మున్ముందు 2800 రేటింగ్‌ను దాటడంతో పాటు ప్రపంచ చాంపియన్‌గా నిలవడాన్ని అతను దీర్ఘకాలిక లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాడు. అర్జున్‌ ప్రతిభ, ఇటీవలి ప్రదర్శనను చూస్తే ఎంతటి పెద్ద విజయమైనా అసాధ్యం కాదనిపిస్తుంది. — మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది ఇవి చదవండి: హై హై హెట్‌మైర్‌...

వాణిజ్య, పారిశ్రామిక రంగాల్లో అద్భుత ప్రగతి సాధిస్తున్న ఆంధ్రప్రదేశ్‌ మరో ఘనత సాధించింది. సరకు రవాణా రంగంలో అద్భుత పనితీరుతో దేశంలోని అగ్రగామి రాష్ట్రాల్లో ఒకటిగా నిలిచింది. లాజిస్టిక్స్ ఇండెక్స్ చార్ట్ 2023లో అచీవర్‌గా అవతరించింది. సరకు రవాణాలో దేశంలోని వివిధ రాష్ట్రాలు, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతల పనితీరుపై రూపొందించిన లాజిస్టిక్స్ ఇండెక్స్ చార్ట్ 2023ను కేంద్ర వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ తాజాగా విడుదల చేసింది. ఈ ఇండెక్స్‌లో 13 రాష్ట్రాలు, కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలను అచీవర్‌లుగా వర్గీకరించింది. ఇందులో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ ఒకటిగా నిలిచింది. ఏపీతోపాటు కర్ణాటక, తమిళనాడు, చండీగఢ్, గుజరాత్ తదితర రాష్ట్రాలు ఈ జాబితాలో ఉ‍న్నాయి. ఎగుమతులు, ఆర్థిక వృద్ధికి అవసరమైన లాజిస్టికల్ సేవల్లో ఆయా రాష్ట్రాల సామర్థ్యాన్ని ఈ సూచిక తెలియజేస్తోంది. కాగా లాజిస్టిక్స్ ఇండెక్స్ చార్ట్‌లో అచీవర్స్‌ తర్వాత ఫాస్ట్ మూవర్స్‌ కేటగరిలో కేరళ, మహారాష్ట్ర, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్, ఉత్తరాఖండ్, అరుణాచల్ ప్రదేశ్, నాగాలాండ్ రాష్ట్రాలు నిలిచాయి. గోవా, ఒడిశా, పశ్చిమ బెంగాల్, బిహార్, ఛత్తీస్‌గఢ్, హిమాచల్ ప్రదేశ్, జార్ఖండ్ రాష్ట్రాలు ఆస్పైరర్స్ కేటగిరీలో ఉన్నాయి. రాష్ట్రాల్లో సరకు రవాణా సేవలకు కల్పిస్తున్న అనుకూల పరిస్థితుల ఆధారంగా కేంద్ర వాణిజ్య, పరిశ్రమల శాఖ ఈ ర్యాంకింగ్‌ ఇచ్చింది.

డాన్‌... ఆ పేరులోనే ప్రపంచాన్ని శాసిస్తున్న భావన వినిపిస్తుంది! ఈ డాన్‌ కూడా అలాగే చేశాడు. సుదీర్ఘకాలం పాటు బ్యాడ్మింటన్‌ ప్రపంచంపై తన ఆధిపత్యాన్ని ప్రదర్శించాడు. ఎందరు పోటీకొచ్చినా.. ఎందరు ప్రయత్నించినా అతడిని పడగొట్టలేకపోయారు. సాధించిన ఘనతలు, రికార్డులు చూస్తే అతని తిరుగులేని ఆట కళ్ల ముందు కనిపిస్తుంది. టీనేజర్‌గా దూసుకొచ్చి దాదాపు రెండు దశాబ్దాల పాటు విజయాలకు చిరునామాగా మారిన ఆల్‌టైమ్‌ బ్యాడ్మింటన్‌ గ్రేట్‌ లిన్‌ డాన్‌. షటిల్‌ను చైనా నడిపించిన కాలం నుంచి ఇతర దేశాల షట్లర్ల జోరు పెరిగే దాకా.. ఎక్కడా ఆటలో వన్నె తగ్గని వీరుడతను.  బ్యాడ్మింటన్‌ ప్రపంచంలో 9 టోర్నమెంట్‌లను అత్యుత్తమమైనవిగా భావిస్తారు. ఒలింపిక్స్, ప్రపంచ చాంపియన్‌షిప్, ప్రపంచ కప్, థామస్‌ కప్, సుదిర్మన్‌ కప్, సూపర్‌ సిరీస్‌ మాస్టర్స్‌ ఫైనల్స్, ఆల్‌ ఇంగ్లండ్‌ ఓపెన్, ఆసియా క్రీడలు, ఆసియా చాంపియన్‌షిప్‌... సూపర్‌ గ్రాండ్‌స్లామ్‌గా వ్యవహరించే వీటన్నింటిని గెలుచుకున్న తొలి, ఏకైక ఆటగాడు లిన్‌ డాన్‌ మాత్రమే. 28 ఏళ్ల వయసు వచ్చే సరికే అతను సాధించిన ఈ ఘనత.. డాన్‌ స్థాయి ఏమిటో చూపిస్తుంది. ఇన్నేళ్లలో మరే ఆటగాడికి సాధ్యం కాని రీతిలో అతను ప్రదర్శించిన ఆట డాన్‌ను బాడ్మింటన్‌ దిగ్గజంగా మార్చింది. ఒలింపిక్స్‌లో స్వర్ణాన్ని నిలబెట్టుకున్న ఏకైక షట్లర్‌ డాన్‌ మాత్రమే. 2008లో బీజింగ్‌లో సొంత అభిమానుల సమక్షంలో పసిడి సాధించిన అతను 2012 లండన్‌ ఒలింపిక్స్‌లోనూ కనకాన్ని సొంతం చేసుకున్నాడు. ఐదుసార్లు ప్రపంచ చాంపియన్‌గా నిలవడం కూడా అసాధారణ రికార్డే! మొత్తంగా అంతర్జాతీయ పోటీల్లో 666 విజయాలు, 66 టైటిల్స్‌ లిన్‌ డాన్‌ దిగ్గజ హోదాకు చిరునామాగా నిలిచాయి.  సుదీర్ఘకాలం సత్తా చాటుతూ.. అద్భుతమైన ఫిట్‌నెస్, పదునైన ఆటతో సుదీర్ఘ కాలం పాటు డాన్‌ బ్యాడ్మింటన్‌ను శాసించగలిగాడు. సరిగ్గా చెప్పాలంటే వేర్వేరు దశకాల్లో అతను భిన్నమైన ప్రత్యర్థులతో తలపడుతూ అన్ని సమయాల్లోనూ తనదైన ముద్ర చూపించాడు. ఉదాహరణకు డాన్‌ను ఎదుర్కొన్న భారత షట్లర్లను చూస్తే అతని ఆట ఏమిటో అర్థమవుతుంది. తన 17 ఏళ్ల వయసులో 2001లో అతను పుల్లెల గోపీచంద్‌కు ప్రత్యర్థిగా బరిలోకి దిగాడు. తన కెరీర్‌ అత్యుత్తమంగా సాగుతున్న  2000 మధ్యకాలంలో అనూప్‌ శ్రీధర్, అరవింద్‌ భట్‌లాంటి వారితో తలపడ్డాడు. ఆ దశాబ్దం చివర్లో పారుపల్లి కశ్యప్‌నూ ఓడించాడు. 2010 దాటాక భారత స్టార్‌ ప్లేయర్లు కిడాంబి శ్రీకాంత్, హెచ్‌ఎస్‌ ప్రణయ్, సాయిప్రణీత్‌లను డాన్‌ ఎదుర్కొన్నాడు. ఇక 2018కి వచ్చేసరికి భారత యువ ఆటగాడు లక్ష్య సేన్‌తోనూ కోర్టులో పోటీ పడ్డాడు. అటాకింగ్‌కి మారు పేరుగా డాన్‌ తన ప్రత్యర్థులపై చెలరేగాడు. పదిసార్లు షటిల్‌ గాల్లోకి లేస్తే తొమ్మిదిసార్లు డాన్‌ జంప్‌ చేసి స్మాష్‌ కొట్టడం సహజం. అదే అతని శైలి అంటూ మాజీ ఆటగాడు అనూప్‌ శ్రీధర్‌ కితాబు ఇచ్చాడు. బాడ్మింటన్‌లో లిన్‌ డాన్‌ అత్యుత్తమ ఆటగాడు అన్నది మరో మాటకు తావులేని స్టేట్‌మెంట్‌! టెన్నిస్‌లోనైనా కొన్నిసార్లు కొందరు ఆటగాళ్ల గురించి చర్చ సాగుతుంది. కానీ ఇక్కడ అలాంటి అవకాశమే లేదు అని అరవింద్‌ భట్‌ చెప్పాడు.  సంగీతం నుంచి షటిల్‌ వరకు.. చిన్నతనంలో పియానో బాగా వాయించడం చూసి తల్లిదండ్రులు డాన్‌ను సంగీతంలోనే కొనసాగమని ప్రోత్సహించారు. అయితే అతను మాత్రం దానిని సరదాకే పరిమితం చేసి బ్యాడ్మింటన్‌ రాకెట్‌ పట్టాడు. అతనిలోని సహజ ప్రతిభ ప్రత్యేక శిక్షణ అవసరం లేకుండానే దూసుకుపోయేలా చేసింది. చైనా ప్రభుత్వ అధీనంలో పనిచేసే ఆర్మీ స్పోర్ట్స్‌ టీమ్‌ దృష్టి డాన్‌పై పడిన తర్వాత మళ్లీ వెనుదిరిగి చూడాల్సిన అవసరం లేకపోయింది. ఆసియా జూనియర్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో విజేతగా నిలిచిన తన రాకను ఘనంగా చాటిన డాన్‌ ఆ తర్వాత అదే జోరుతో అద్భుతాలు చేశాడు. వరుస విజయాలతో 21 ఏళ్లకే తొలిసారి ర్యాంకింగ్స్‌లో వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌గా నిలిచాడు.  చిరకాల ప్రత్యర్థితో.. ప్రపంచ బ్యాడ్మింటన్‌లో అత్యంత ఆసక్తికరమైన, సమ ఉజ్జీల సమరాలు అంటే.. లిన్‌ డాన్‌ – లీ చోంగ్‌ వీ (మలేసియా) మధ్య జరిగిన మ్యాచ్‌ల గురించే చెప్పాలి. ఒక తరం పాటు వీరిద్దరి మధ్య సాగిన పోటీ షటిల్‌ అభిమానులకు ఆనందాన్ని పంచింది. ఒలింపిక్స్, వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌ వంటి ప్రతిష్ఠాత్మక టోర్నీలో ఈ ఇద్దరి మధ్య సాగిన హోరాహోరీ మ్యాచ్‌ల గురించి ఎంత చెప్పినా తక్కువే. పోలిస్తే లీ చోంగ్‌ వీ అత్యధిక అంతర్జాతీయ విజయాలు (732), అత్యధిక వారాలు వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌ (348) ఘనత సాధించాడు. ప్రతిభ, సాంకేతికపరంగా చూస్తే డాన్‌ కంటే చోంగ్‌ వీ ఎంతో ముందుంటాడు. కానీ కోర్టులోకి దిగేసరికి మాత్రం డాన్‌ ఒక్కసారిగా పూనకం వచ్చినవాడిలా మారిపోతాడు అనేది పుల్లెల గోపీచంద్‌ అభిప్రాయం. నిజంగానే ఓవరాల్‌ రికార్డు అలాగే ఉంది. వీరిద్దరూ 40 సార్లు తలపడగా లిన్‌ డాన్‌ 28–12తో ఆధిక్యం ప్రదర్శించాడు. అయితే ఈ అంకెలు చూస్తే అంతా ఏకపక్షంగా కనిపించినా.. వాస్తవం అది కాదు. ఒక్కో పాయింట్‌ కోసం, సుదీర్ఘ ర్యాలీలతో వీరిద్దరూ పోరాడిన తీరు ఆయా మ్యాచ్‌లను అద్భుతాలుగా నిలిపాయి. వీరిద్దరి మధ్య జరిగిన 2012 ఒలింపిక్స్‌ ఫైనల్‌ మ్యాచ్‌ బ్యాడ్మింటన్‌ చరిత్రలోనే అత్యుత్తమ మ్యాచ్‌లలో ఒకటిగా నిలిచిపోయింది. మరో చర్చ లేకుండా లిన్‌ డాన్‌ మాత్రమే బ్యాడ్మింటన్‌ చరిత్రలో అత్యుత్తమ ఆటగాడు అంటూ లీ చోంగ్‌ వీ చేసిన ప్రశంస డాన్‌ ప్రతిభకు అందిన సర్టిఫికెట్‌గా చెప్పొచ్చు. ఈ ఏడాది మే నెలలో ప్రపంచ బ్యాడ్మింటన్‌ సమాఖ్య (బీడబ్ల్యూఎఫ్‌) తమ హాల్‌ ఆఫ్‌ ఫేమ్‌లో ఒకేసారి ఈ ఇద్దరు స్టార్లను చేర్చడం విశేషం.  కోర్టులోనే ప్రేమ.. బ్యాడ్మింటన్‌లో సహచర క్రీడాకారిణి గ్జి గ్జింగ్‌ఫాంగ్‌తో ఏడేళ్ల పాటు డేటింగ్‌ చేసిన అనంతరం డాన్‌ ఆమెను పెళ్లి చేసుకున్నాడు. గ్జింగ్‌ఫాంగ్‌ కూడా రెండుసార్లు ప్రపంచ చాంపియన్‌గా నిలవడంతో పాటు 2008 బీజింగ్‌ ఒలింపిక్స్‌లో రజత పతకం సాధించింది. మాడ్రిడ్‌లో జరిగిన 2006 వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌ సింగిల్స్‌ పురుషుల, మహిళల విభాగాల్లో వీరిద్దరూ విజేతలుగా నిలిచాక ప్రేమబంధం మరింత బలపడింది. ఆటలో ఏ స్థాయికి ఎదిగినా చదువులో కూడా డాన్‌ చురుగ్గా ఉండేవాడు. కెరీర్‌లో ఉచ్ఛ దశలో ఉన్న సమయంలోనే అతను హువాఖియో యూనివర్సిటీ నుంచి మాస్టర్స్‌ డిగ్రీ పూర్తి చేశాడు. తద్వారా ఆటగాడిగా ఉంటూనే పోస్ట్‌ గ్రాడ్యుయేషన్‌ చేసిన తొలి చైనా ప్లేయర్‌గా నిలిచాడు. 2012లో రెండోసారి ఒలింపిక్స్‌ పతకం గెలిచాక లిన్‌ డాన్‌ బయోగ్రఫీ వచ్చింది. ‘అన్‌టిల్‌ ద ఎండ్‌ ఆఫ్‌ ద వరల్డ్‌’ పేరుతో వచ్చిన ఈ పుస్తకం ఎంతో మంది యువకులకు స్ఫూర్తిగా నిలిచి అత్యంత ఆదరణ పొందింది.  - మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది  చదవండి: భారత మహిళలకు చేజారిన విజయం  టైటిల్‌కు అడుగు దూరంలో... 

21 ఏళ్ల వయసు వచ్చే సరికే టెన్నిస్‌ చరిత్రలో దిగ్గజ ఆటగాళ్లలో ఒకడిగా అతను గుర్తింపు తెచ్చుకోగలిగాడు. 26 ఏళ్ల వయసు వచ్చేసరికి ఎందరికో సాధ్యం కాని ఘనతలను అతను సొంతం చేసుకున్నాడు. ఆధునిక టెన్నిస్‌ తరంలో ఏ ఆటగాడి కెరీర్‌ కూడా అంత తక్కువ సమయంలో అంత అద్భుతంగా లేదు. చాంపియన్‌షిప్‌ విజయాలు, ఫలితాలు మాత్రమే కాదు.. అతను వాటిని సాధించిన తీరు కూడా అబ్బురపరచాయి. 18 ఏళ్ల వయసుకే ప్రతిష్ఠాత్మక ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్‌ నెగ్గి అప్పటికి అత్యంత పిన్న వయస్కుడిగా అతను గుర్తింపు తెచ్చుకున్నాడు. రెండు పూర్తిగా భిన్నమైన వేదికలపై వరుసగా మూడేసి సార్లు గ్రాండ్‌స్లామ్‌ గెలవడం అతనికి మాత్రమే సాధ్యమైన ఘనత. ఆ పొడవాటి జట్టు, హెడ్‌ బ్యాండ్‌ సుదీర్ఘ సమయం పాటు ప్రపంచ టెన్నిస్‌పై చెరగని ముద్ర వేశాయి. వరల్డ్‌ టెన్నిస్‌లో ఆల్‌టైమ్‌ గ్రేట్‌గా నిలిచిన ఆ స్వీడిష్‌ స్టార్‌ ప్లేయర్‌ బోర్న్‌ బోర్గ్‌. టీనేజ్‌ సంచలనంగా తన కెరీర్‌ మొదలు పెట్టిన బోర్గ్‌ తన ఆకర్షణీయమైన ఆటతో 70వ దశకపు టెన్నిస్‌ ప్రపంచాన్ని శాసించాడు.  'మేమందరం టెన్నిస్‌ ఆడుతున్నాం. అతను మాత్రం అంతకు మించి ఆడుతున్నాడు'.. 1976 వింబుల్డన్‌ ఫైనల్లో బోర్గ్‌ చేతిలో ఓడిన తర్వాత అతని ప్రత్యర్థి, అప్పటి ఫేవరెట్‌ ఎలీ నాస్టెస్‌ చేసిన వ్యాఖ్య అది. 20 ఏళ్ల బోర్గ్‌ ఆ మ్యాచ్‌లో చూపిన ప్రదర్శన అలాంటిది మరి. మంచి ఫిట్‌నెస్‌.. చక్కటి నైపుణ్యంతో పాటు  వైవిధ్యమైన శైలి బోర్గ్‌ను ప్రత్యేకంగా నిలబెట్టాయి. అటు ఫోర్‌హ్యాండ్‌ను, ఇటు బ్యాక్‌హ్యాండ్‌ను కూడా సమర్థంగా వాడగల ప్రతిభ బోర్గ్‌ అద్భుతమైన కెరీర్‌కి బలాలుగా నిలిచాయి. హాకీలో స్లాప్‌ షాట్‌ తరహాలో రెండు చేతులతో అతను ఆడే బ్యాక్‌హ్యాండ్‌కు ప్రత్యర్థి ఎవరైనా సరే.. ఓటమిని ఒప్పుకోవాల్సిందే. 13 ఏళ్ల వయసులోనే స్వీడన్‌ లో 18 ఏళ్ల ఆటగాళ్లందరినీ ఓడించి వచ్చిన బోర్గ్‌ ఆటపై ఆ దేశపు అభిమానులు పెట్టుకున్న అంచనాలు ఎప్పుడూ తప్పు కాలేదు. బోర్గ్‌ తండ్రి తనకు స్థానిక పోటీల్లో బహుమతిగా వచ్చిన ఒక రాకెట్‌ను కొడుకు చేతుల్లో పెట్టినప్పుడు అతనికి తొలిసారి ఆటపై ఆసక్తి కలిగింది. ఆ తర్వాత మొదలైన అతని సాధన బోర్గ్‌ను ఉన్నత స్థాయికి తీసుకెళ్లింది. ఆటలో ఓనమాలు నేర్చుకున్నప్పుడు అతను బేస్‌లై¯Œ కే ప్రాధాన్యమిచ్చాడు. సుదీర్ఘ ర్యాలీలు ప్రాక్టీస్‌ చేయడంతో పాటు బ్యాక్‌హ్యాండ్‌పై దృష్టి పెట్టాడు. ప్రొఫెషనల్‌గా మారిన తర్వాత కూడా బోర్గ్‌ సర్వీస్‌ కాస్త బలహీనంగానే ఉండేది. అయితే వింబుల్డ¯Œ లాంటి పెద్ద టోర్నీలు నెగ్గాలంటే సాధారణ ఆట సరిపోదని భావించి తన సర్వ్‌ అండ్‌ వ్యాలీని పటిష్ఠపరచుకున్నాడు. చివరకు అది గొప్ప విజయాలను అందించింది. ఆటలో ఎలాంటి కఠిన పరిస్థితుల్లోనూ ఒత్తిడిని దరి చేరనీయకుండా, ఓటమి తర్వాత కూడా ప్రశాంతంగా కనిపించగల అతని తత్వం బోర్గ్‌కు ‘ఐస్‌బర్గ్‌’ అనే పేరు తెచ్చి పెట్టింది.  ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్‌తో మొదలు.. స్వీడన్‌ తరఫున డేవిస్‌ కప్‌ టీమ్‌లో ఆడే అవకాశం బోర్గ్‌కు పదిహేనవ ఏటనే వచ్చింది. కెరీర్‌ తొలి మ్యాచ్‌లో అతను చక్కటి విజయంతో శుభారంభం చేసినా టీమ్‌ ముందుకు వెళ్లలేకపోయింది. మరో రెండేళ్ల పాటు అక్కడక్కడా కొన్ని ఆకట్టుకునే ప్రదర్శనలు చేసినా.. చెప్పుకోదక్క టైటిల్‌ను మాత్రం అందుకోలేదు. అయితే 1974.. అతని కెరీర్‌ను మలుపు తిప్పింది. ఆక్లాండ్‌లో గ్రాస్‌కోర్టుపై తొలి టోర్నీ నెగ్గి సంబరాలు చేసుకున్న బోర్గ్‌ అదే ఏడాది గ్రాండ్‌స్లామ్‌ చాంప్‌గా కూడా అవతరించాడు. రోమ్‌లో ఇటాలియన్‌ ఓపెన్‌ గెలవడంతో అతనిపై అంచనాలు పెరిగిపోయాయి. వాటిని నిలబెట్టుకుంటూ అతను మరికొద్ది రోజులకే రోలండ్‌గారోస్‌లో సత్తా చాటాడు. ఫైనల్లో ఐదు సెట్‌ల సమరంలో మ్యాన్యూల్‌ ఒరెంటెస్‌ (స్పెయిన్‌)ను ఓడించి 18 ఏళ్లకే ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్‌ చాంపియన్‌  అయ్యాడు. ఆ ఏడాది మొత్తం 8 టోర్నీల్లో విజేతగా నిలిచి బోర్గ్‌ తన రాకను ఘనంగా చాటాడు. తర్వాతి ఏడాది కూడా ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్‌  టైటిల్‌ను నిలబెట్టుకున్న అతను మరో నాలుగు ట్రోఫీలతో తన జోరును కొనసాగించాడు. 1975.. అతనికి మరో మధురానుభూతిని మిగిల్చింది. 19 ఏళ్ల వయసులో అతను స్వీడన్‌ను తొలిసారి డేవిస్‌ కప్‌ విజేతగా నిలపడంలో కీలక పాత్ర పోషించాడు. అదే సమయంలో డేవిస్‌ కప్‌లో 19 వరుస విజయాలు సాధించి ఆ ఘనత అందుకున్న తొలి ఆటగాడిగానూ కొత్త రికార్డు సృష్టించాడు.  ట్రిపుల్‌ ధమాకా.. రెండు ఫ్రెంచ్‌ టైటిల్స్‌ సాధించినా గ్రాస్‌ కోర్టుపై ప్రతిష్ఠాత్మక వింబుల్డన్‌ గెలవని లోటు అప్పుడే బోర్గ్‌కు కనిపించింది. దాంతో తన ఆటలో స్వల్ప మార్పులతో ప్రత్యేక దృష్టి పెట్టాడు. చివరకు ఆ సాధన అద్భుతమైన ఫలితాలను అందించింది. 1976లో ఒక్క సెట్‌ కూడా కోల్పోకుండా తొలిసారి అతను వింబుల్డన్‌ను సొంతం చేసుకున్నాడు. ఈ మెగా ఈవెంట్‌పై అతని హవా మరో నాలుగేళ్లు సాగడం విశేషం. 1976 నుంచి 1980 వరకు వరుసగా ఐదేళ్ల పాటు బోర్గ్‌ వింబుల్డన్‌ చాంపియన్గా‌ నిలిచాడు. రెండో టైటిల్‌ సాధించిన సమయంలో మొదటిసారి ప్రపంచ నంబర్‌వన్‌ ర్యాంక్‌ కూడా బోర్గ్‌ రాకెట్‌లో చిక్కింది. మరో వైపు రోలండ్‌ గారోస్‌ క్లే కోర్టుపై కూడా పట్టు కోల్పోలేదు.  రెండేళ్ల విరామం తర్వాత 1978లో మూడో ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్‌ గెలుచుకున్న అతను ఆ తర్వాత మరో మూడు టైటిల్స్‌ను తన కోర్ట్‌లో వేసుకున్నాడు. ఆ క్రమంలో బోర్గ్‌ ప్రపంచ టెన్నిస్‌ చరిత్రలో మరెవరికీ సాధ్యం కాని, ఈతరం ఆటగాళ్లు కూడా అందుకోలేని ఒక అరుదైన ఘనతను సొంతం చేసుకున్నాడు. గ్రాండ్‌స్లామ్‌లో తక్కువ వ్యవధిలో పూర్తిగా రెండు భిన్న సర్ఫేస్‌ (క్లే, గ్రాస్‌)లపై జరిగే ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్, వింబుల్డన్‌ లను అతను వరుసగా మూడేళ్ల పాటు గెలిచాడు. 1979లో ఏకంగా 13 టైటిల్స్‌తో అతను సంచలనం సృష్టించాడు. 1980.. వింబుల్డన్‌ ఫైనల్‌ అయితే చరిత్రలోనే అత్యుత్తమ మ్యాచ్‌లలో ఒకటిగా నిలిచిపోయింది. అందులో బోర్గ్‌ .. తన చిరకాల ప్రత్యర్థి జాన్‌ మెకన్రోపై 16, 75, 63, 67 (16/18), 86తో విజయం సాధించాడు. ముగింపు...పునరాగమనం... బోర్గ్‌ తన ఇరవై ఆరవ ఏట.. ఒక రోజు.. అనూహ్యంగా తాను టెన్నిస్‌ నుంచి తప్పుకుంటున్నట్లు ప్రకటించాడు. టెన్నిస్‌లో చక్కగా ఎదిగే వయసు.. ఎదుగుతున్న సమయంలో.. అతని ఆ ప్రకటన అందరికీ ఆశ్చర్యం కలిగించింది. 1982లో ఒకే ఒక టోర్నీ ఆడిన అతను సన్నిహితులు ఎందరు వారించినా తగిన కారణం కూడా లేకుండా రిటైర్మెంట్‌ ప్రకటించాడు. 1981లో గెలిచిన ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్‌ టైటిల్‌ అతని ఆఖరి  గ్రాండ్‌స్లామ్‌. ఆ తర్వాత అతను తన బ్రాండ్‌ను వాడుకుంటూ వేర్వేరు వ్యాపారాల్లోకి వెళ్లిపోయాడు. అయితే దాదాపు పదేళ్ల తర్వాత మళ్లీ ఆటపై మనసు మళ్లడంతో తన పాత ఫ్యాషన్‌ స్టయిల్‌లో, పాతతరం వుడెన్‌ రాకెట్‌తో మళ్లీ కోర్టులోకి అడుగు పెట్టాడు. ఊహించినట్లుగానే ఆ ప్రయత్నం సఫలం కాలేదు. ఆ టైమ్‌కి టెన్నిస్‌ పూర్తిగా మారిపోయిందని బోర్గ్‌కు అర్థమైంది. ఆడిన 12 మ్యాచ్‌లలో ఒక్కటి కూడా గెలవకుండా ఈసారి శాశ్వతంగా గుడ్‌బై చెప్పేశాడు. అయితే 11 గ్రాండ్‌స్లామ్‌ సింగిల్స్‌ సాధించిన ఘనత, 66 టైటిల్స్, 109 వారాల పాటు వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌... వీటన్నింటితో పాటు ఎన్నో గొప్ప మ్యాచ్‌లను అందించిన శాశ్వత కీర్తితో అభిమానుల మదిలో నిలిచిపోవడంలో మాత్రం బోర్గ్‌ సఫలమయ్యాడు.  - మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది చదవండి: Ashes 2023: ఇంగ్లండ్‌ కోచ్‌ మెక్‌కల్లమ్‌కు చేదు అనుభవం.. 

1998.. ముప్పైరెండేళ్ల సుదీర్ఘ విరామం తర్వాత భారత హాకీ జట్టు ఆసియా క్రీడల్లో స్వర్ణపతకాన్ని గెలుచుకుంది. 10 గోల్స్‌తో సత్తా చాటి కెప్టెన్‌ ధన్‌రాజ్‌ పిళ్లై జట్టు విజయంలో కీలక పాత్ర పోషించాడు. బ్యాంకాక్‌ నుంచి ఢిల్లీ వచ్చిన టీమ్‌కి అనూహ్య పరిస్థితి ఎదురైంది. ఘనాతిఘనమైన స్వాగతం సంగతి దేవుడెరుగు.. దేశంలో ఆటను నడిపించే భారత హాకీ సమాఖ్య (ఐహెచ్‌ఎఫ్‌)కు చెందిన అధికారులైనా  కనీసం విమానాశ్రయానికి వచ్చి తమ ఆటగాళ్లను కలవలేదు. అన్నింటికి మించి ఎటువంటి కనీస ఏర్పాట్లూ చేయకపోవడంతో ఆటగాళ్లకు ఏం చేయాలో అర్థం కాలేదు. ఆ రాత్రంతా భారత ఆటగాళ్లు ఎయిర్‌పోర్ట్‌లో నేలపై పడుకోవాల్సి వచ్చింది. దాంతో ధన్‌రాజ్‌ ఆగ్రహం కట్టలు తెంచుకుంది. ఐహెచ్‌ఎఫ్‌ మొత్తాన్ని తిట్టిపడేసి తన కోపాన్ని ప్రదర్శించాడు. ఆ తర్వాతి ఫలితం ఊహించిందే. అప్పట్లో కంటిచూపుతో ఐహెచ్‌ఎఫ్‌ని శాసిస్తున్న మాజీ ఐపీఎస్‌ అధికారి కేపీఎస్‌ గిల్‌.. తర్వాతి సిరీస్‌కి ఎంపిక చేయకుండా పిళ్ళైపై చర్య తీసుకొని తన బలాన్ని చూపించాడు. మళ్లీ టీమ్‌లోకి వచ్చేందుకు ధన్‌రాజ్‌ తీవ్రంగా శ్రమించాల్సి వచ్చింది. అయితే ఇదంతా ఊహించిందే. ‘తప్పు నాది కానప్పుడు దేనికైనా తెగిస్తాను.. న్యాయం కోసం పోరాడేందుకు సిద్ధం’ అనే లక్షణం ధన్‌రాజ్‌లో ఎప్పటినుంచో ఉంది. అద్భుతమైన ఆటగాడిగా మాత్రమే కాకుండా అవసరమైతే వ్యవస్థను ప్రశ్నించేందుకూ సిద్ధపడే తత్వమే ధన్‌రాజ్‌ని ప్రత్యేకంగా నిలబెట్టింది. భారత హాకీ దిగ్గజాలలో ఒకడిగా తనకంటూ విశిష్ట గుర్తింపు తెచ్చుకున్న ఘనత ధన్‌రాజ్‌ది!  ధ్యాన్‌చంద్, బల్బీర్‌ సింగ్, మొహమ్మద్‌ షాహిద్‌ వంటి దిగ్గజాల తర్వాతి తరంలో తన దూకుడైన ఆటతో ధన్‌రాజ్‌ పిళ్లై భారత హాకీలో ప్రత్యేకంగా నిలిచాడు. 90వ దశకంలో వేర్వేరు కారణాలతో కునారిల్లిన భారత హాకీ సాధించిన కొన్ని చెప్పుకోదగ్గ ఫలితాల్లో తన ఆటతో అతను శిఖరాన నిలిచాడు. హాకీ స్టిక్‌తో మైదానంలో ధన్‌రాజ్‌ చూపించిన మ్యాజిక్‌ క్షణాలెన్నో. టర్ఫ్‌పై వేగంగా దూసుకుపోవడం, ప్రత్యర్థి డిఫెండర్లను దాటి సహచరులకు పర్‌ఫెక్ట్‌ పాస్‌లు అందించడం, అతని డ్రిబ్లింగ్, రివర్స్‌ హిట్‌లు, ఫార్వర్డ్‌గా కొట్టిన గోల్స్‌ మాత్రమే కాదు.. ప్రత్యర్థి పెనాల్టీలను విఫలం చేయడంలో డిఫెండర్‌గా కూడా ధన్‌రాజ్‌ ఆట అత్యుత్తమంగా సాగింది. ఆటలో ప్రతిభ మాత్రమే కాదు.. స్టిక్‌ చేతిలో ఉంటే అతనికి పూనకం వచ్చేస్తుంది. ఒక రకమైన కసి, ఎలాగైనా గెలిచి తీరాలనే పట్టుదల అతని ఆవేశానికి మరింత బలాన్నిస్తాయి. దశాబ్దంన్నర అంతర్జాతీయ కెరీర్‌లో ధన్‌రాజ్‌ భారత హాకీకి పోస్టర్‌ బాయ్‌గా నిలిచాడు. భారత్‌ తరఫున 339 అంతర్జాతీయ మ్యాచ్‌లు ఆడిన అతను 170 గోల్స్‌ సాధించడమే కాదు, మరెన్నో వందల గోల్స్‌లో తన వంతు పాత్రను పోషించాడు.  ఆటపై మమకారంతో.. పుణే శివారులోని ఖడ్కి.. ధన్‌రాజ్‌ స్వస్థలం. అతని తండ్రి ఆర్డ్‌నెన్స్‌ ఫ్యాక్టరీలో లేబర్‌గా పని చేస్తుండేవాడు. ఆర్మీ అధికారుల ప్రాబల్యం ఉండే ఆ కంటోన్మెంట్‌ ఏరియాలో చాలామంది ఏదో ఒక ఆడుతూ కనిపించేవారు. క్రీడలపై అమితాసక్తి ఉన్న తండ్రి తన నలుగురు కొడుకులను కూడా ప్రోత్సహించాడు. వారిలో చిన్నవాడు ధన్‌రాజ్‌ని హాకీ ఆకర్షించింది. అక్కడ ఉండే మట్టిలో, పేడతో అలికిన టర్ఫ్‌పై విరిగిన పాత స్టిక్‌లతో హాకీ ఆడుతూ ఉండే ధన్‌రాజ్‌కి ఆ ఆటపై మరింత ఆసక్తి పెరిగింది. ఒకనాటి భారత దిగ్గజం మొహమ్మద్‌ షాహిద్‌ని అతను విపరీతంగా అభిమానించేవాడు. అతని శైలిలోనే ఆడి చూపించేవాడు. చివరకు అది పూర్తిస్థాయి ప్రొఫెషనల్‌గా మారే వరకు చేరింది. అధికారికంగా ఆ సమయంలో హాకీలో వేర్వేరు వయో విభాగాల్లో పోటీలు లేకపోయినా.. అందరికీ ధన్‌రాజ్‌లో ఏదో ప్రత్యేకత కనిపించింది.  అదే మలుపు.. ధన్‌రాజ్‌లో ప్రతిభను పూర్తిగా వాడుకొని సరైన దారిలో నడిపించాలని అన్నయ్య రమేశ్‌ భావించాడు. తాను అప్పటికే ముంబైలో హాకీ ఆటగాడిగా గుర్తింపు తెచ్చుకున్నాడు. తమ్ముడిని తన వద్దకు తెచ్చుకొని సరైన రీతిలో దిశానిర్దేశం చేశాడు. అక్కడే ప్రముఖ కోచ్‌ జోకిమ్‌ కార్వాలోను కలవడం పిళ్లై జీవితాన్ని మార్చేసింది. ఈ కుర్రాడిలో ప్రత్యేక ప్రతిభ ఉందని గుర్తించిన ఆయన శిక్షణ ఇచ్చేందుకు సిద్ధమయ్యాడు. ఆటను తీర్చిదిద్దడం మాత్రమే కాకుండా అప్పట్లో యువ ఆటగాళ్లకు అండగా నిలుస్తున్న మహీంద్ర అండ్‌ మహీంద్ర క్లబ్‌లో తన సిఫారసుతో ప్రవేశం ఇప్పించి ఆ జట్టు తరఫున ఆడే అవకాశం కల్పించాడు. దాంతో ధన్‌రాజ్‌ హాకీలో మరింత దూసుకుపోయాడు. చివరకు భారత జట్టులో స్థానం సంపాదించే వరకు అతను ఆగలేదు. 1989లో తొలిసారి దేశం తరఫున ఆడే అవకాశం దక్కించుకున్న ధన్‌రాజ్‌ 2004 వరకు జట్టుకు ప్రాతినిధ్యం వహించాడు.  సాధించిన ఘనతలెన్నో.. 15 ఏళ్ల పాటు ధన్‌రాజ్‌ భారత హాకీలో అంతర్భాగంగా ఉన్నాడు. మన జట్టు సాధించిన ఎన్నో గుర్తుంచుకోదగ్గ విజయాల్లో అతను ప్రధాన పాత్ర పోషించాడు. ఆసియా కప్‌లో ఒకసారి విజేతగా నిలవడంతో పాటు మరో 2 రజతాలు, ఒక కాంస్యం గెలుచుకున్న జట్టులో.. ఆసియా క్రీడల్లో స్వర్ణం, 3 రజతాలు సాధించిన టీమ్‌లలో సభ్యుడైన అతను 2001లో చాంపియన్స్‌ చాలెంజ్‌ టోర్నీని గెలుచుకున్న జట్టులో కూడా ఉన్నాడు. హాకీలో 3 మెగా ఈవెంట్‌లలో కనీసం నాలుగు సార్లు పాల్గొన్న ఏకైక ఆటగాడు ధన్‌రాజ్‌ కావడం విశేషం. నాలుగు ఒలింపిక్స్‌లలో, నాలుగు చాంపియన్స్‌ ట్రోఫీలలో, నాలుగు వరల్డ్‌ కప్‌లలో అతను భాగమయ్యాడు. వ్యక్తిగత ప్రదర్శనకు సంబంధించి చాంపియన్స్‌ ట్రోఫీలో ప్లేయర్‌ ఆఫ్‌ ద టోర్నమెంట్‌గా నిలిచిన క్షణం ధన్‌రాజ్‌ని అందరికంటే అగ్రభాగాన నిలబెట్టింది. ఈ ఘనత సాధించిన తొలి భారత ఆటగాడు అతనే. 1994 ప్రపంచకప్‌లో అత్యుత్తమ ఆటగాళ్లతో కూడిన వరల్డ్‌ ఎలెవన్‌ని ఎంపిక చేసినప్పుడూ ధన్‌రాజ్‌కి చోటు దక్కింది.   క్లబ్‌లలోనూ మేటి.. ఒకప్పుడు మట్టి మైదానాల్లో సత్తా చాటిన భారత హాకీ తర్వాతి రోజుల్లో ఆస్ట్రోటర్ఫ్‌ దెబ్బకు చతికిలపడింది. సంప్రదాయ శైలికి పూర్తి భిన్నమైన యూరోపియన్‌ శైలి ప్రపంచ హాకీలోకి ప్రవేశించడంతో మన జట్టు ప్రమాణాలు బాగా పడిపోయాయి. యూరోపియన్ల ఫిట్‌నెస్‌తో పోలిస్తే భారత ఆటగాళ్లు ఆ స్థాయిని అందుకోలేని పరిస్థితి. ముఖ్యంగా 90వ దశకంలో మన జట్టు పరాజయాలకు ఇదీ ఒక కారణం. అలాంటి సమయంలోనే ధన్‌రాజ్‌ తాను కొత్తగా మారేందుకు సిద్ధమయ్యాడు. జట్టులో అత్యుత్తమ ఫిట్‌నెస్‌ ఉన్న ఆటగాడిగా గుర్తింపు తెచ్చుకున్న అతను తన ఆటనూ మార్చుకుంటే అది భారత జట్టుకు మేలు చేస్తుందని భావించాడు. అందుకే యూరోపియన్‌ క్లబ్‌లలో అవకాశాల కోసం ప్రయత్నించాడు. ధన్‌రాజ్‌ స్థాయి ప్లేయర్‌ గురించి అందరికీ బాగా తెలుసు కాబట్టి ప్రతిజట్టూ అతడిని కోరుకుంది. అందుకే పెద్ద ఎత్తున అతడికి చాన్స్‌ దక్కింది. స్టట్‌గార్డ్‌ కికర్స్‌ (జర్మనీ), హెచ్‌సీ లయన్‌ (ఫ్రాన్స్‌), ఇండియన్‌ జింఖానా (లండన్‌) క్లబ్‌లకు అతను ప్రాతినిధ్యం వహించాడు.  వివాదాలతో సహవాసం చేస్తూనే.. ఆటగాడిగా గొప్ప స్థాయికి చేరినా అతని మాటతో, దూకుడుతో ధన్‌రాజ్‌ చాలా మంది దృష్టిలో రెబల్‌గా మారాడు. అయితే తన తిక్కకూ లెక్క ఉంటుందని అతను పలు సందర్భాల్లో చెప్పుకున్నాడు. విమానాశ్రయ ఘటనలోనే కాకుండా ఆటగాళ్లకు కనీస ఫీజులు కూడా ఇవ్వడం లేదని పలుమార్లు ఫెడరేషన్‌తో గొడవలు, అంతర్జాతీయ ఆటగాళ్లకు కూడా నాసిరకం ఆహారం ఇస్తున్నారంటూ స్పోర్ట్స్‌ అథారిటీ కేంద్రలో కుక్‌పై దాడి, మ్యాచ్‌ జరిగినంతసేపూ భారత్‌ని అవమానించాడంటూ స్టాండ్స్‌లోకి వెళ్లి మరీ ప్రేక్షకుడిని కొట్టిన తీరు అతని ఆవేశాగ్రహాలను చూపించాయి. అయితే అతను ఏనాడూ ఇలాంటి వాటి వల్ల తన స్థానానికి ముప్పు వస్తుందని భయపడలేదు. ఆసియా గేమ్స్‌ పతకం తర్వాత ఫెడరేషన్‌తో గొడవతో కోల్పోయిన స్థానాన్ని ఆరునెలల్లో మళ్లీ దక్కించుకున్నాడు. ‘నాకు తెలుసు.. నా ఆటపై నాకు నమ్మకముంది. మరొకరు నా స్థానాన్ని భర్తీ చేయలేరు’ అని చెప్పడం అతని ఆత్మవిశ్వాసాన్ని చూపించింది. నిజంగానే మైదానం బయట ఘటనలు అతని స్థాయిని తగ్గించలేదు. పద్మశ్రీ పురస్కారం అందుకున్న ధన్‌రాజ్‌.. ఖేల్‌రత్న అవార్డు స్వీకరించిన తొలి హాకీ క్రీడాకారుడు.  అది మాత్రం దక్కలేదు.. హాకీ ఆటగాడిగా ఎన్నో సాధించినా.. ఒలింపిక్స్‌ పతకం మాత్రం ధన్‌రాజ్‌కి కలగానే మిగిలిపోయింది. ఏకంగా నాలుగు ఒలింపిక్స్‌లలో పాల్గొన్నా ఆ అదృష్టం లభించలేదు. 1992 బార్సిలోనా, 1996 అట్లాంటా, 2000 సిడ్నీ, 2004 ఏథెన్స్‌లలో పిళ్లై భారత జట్టుకు ప్రాతినిధ్యం వహించాడు. దురదృష్టవశాత్తూ ఆ సమయంలో జట్టు మొత్తం పేలవ ప్రదర్శనే కనబర్చింది. పతకం కాదుకదా కనీసం చేరువగా కూడా రాలేక వరుసగా 7, 8, 7, 7 స్థానాలకే పరిమితమైంది. ముఖ్యంగా సిడ్నీ ఒలింపిక్స్‌ సమయంలో జట్టుపై కాస్త ఆశలు ఉండేవి. అందుకే ఈసారి ఎలాగైనా పతకంతో తిరిగొస్తాం అని ధన్‌రాజ్‌ అందరికీ చెప్పాడు. పోలండ్‌తో చివరి లీగ్‌ మ్యాచ్‌ గెలిస్తే భారత్‌ సెమీస్‌ చేరుతుంది. ఆఖరి వరకు ఆధిక్యంలో ఉండి గెలిచే అవకాశం ఉన్న స్థితిలో అనూహ్యంగా గోల్‌ ఇవ్వడంతో మ్యాచ్‌ డ్రాగా ముగిసింది. దాంతో తర్వాతి నాలుగు రోజుల పాటు ధన్‌రాజ్‌.. తన గేమ్స్‌ విలేజ్‌ గదిలోనే ఉంటూ రోధించాడు. తనతో మాట్లాడేందుకు తల్లి ఫోన్‌లో ఎంత ప్రయత్నించినా స్పందించలేదు. మాట తప్పినందుకు మన్నించమని తల్లికి చెప్పమంటూ తన సహచరులకు సూచించాడు. దీనిని దృష్టిలో ఉంచుకునే అతని జీవిత విశేషాలతో కూడిన బయోగ్రఫీకి ఫర్‌గివ్‌ మి అమ్మా అని పేరు పెట్టారు.

దాదాపు నాలుగున్నర దశాబ్దాల కిందటి మాట.. పయ్యోలి బీచ్‌లో ఆ అమ్మాయి పరుగు తీస్తుంటే అంతా ఆశ్చర్యంగా చూసేవారు. ఆమె ఎటు వైపు వెళితే అటు వైపు వారు ఆమెను అనుసరించేవారు. కొందరు చిన్న పిల్లలయితే ఆట పట్టించేవారు కూడా. షార్ట్స్‌లో ఒకమ్మాయి పరుగెత్తడం అదో వింతగా అనిపించింది. అసలు ఆ సమయంలో ఎవరూ క్రీడలను సీరియస్‌గా పట్టించుకోనేలేదు. తర్వాతి రోజుల్లో ఆ అమ్మాయి భారత అథ్లెటిక్స్‌కు కొత్త దారి చూపించింది. ఎవరూ అందుకోలేని రీతిలో చిరస్మరణీయ ఘనతలు నమోదు చేసింది. దాదాపు ఇరవై ఏళ్ల అంతర్జాతీయ కెరీర్‌లో స్ప్రింటర్‌గా, హర్డ్‌లర్‌గా తన ఆధిపత్యాన్ని ప్రదర్శించింది. టీనేజర్లు దూసుకొచ్చిన సమయంలోనూ 35 ఏళ్ల వయసులో కొత్త జాతీయ స్ప్రింట్‌ రికార్డును నెలకొల్పగలిగింది. అంటే ఆ ప్లేయర్‌ సత్తాను అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఆ స్టార్‌ పేరే పిళవుళకంది తెక్కెరపరంబిల్‌ ఉష.. అందరికీ తెలిసిన పీటీ ఉష. పరుగెత్తుతూ కనిపించిన ప్రతి అమ్మాయికి ఒక దశలో సర్వనామంగా మారిపోయిన పేరు.  అథ్లెటిక్స్‌లో ప్రతిభావంతులను గుర్తించడంలో కోచ్‌ మాధవన్‌ నంబియార్‌కు మంచి పేరుంది. ఎయిర్‌ఫోర్స్‌లో పని చేసిన ఆయన వద్ద క్రమశిక్షణ కూడా అదే తరహాలో ఉండేది. అలాంటి వ్యక్తి ఒక అమ్మాయిలో అపార, సహజ ప్రతిభ ఉందని గుర్తించాడు. దానికి తన శిక్షణ, క్రమశిక్షణ తోడైతే అద్భుతాలు సాధించవచ్చని గ్రహించాడు. నిజంగా కూడా అదే జరిగింది. ఆయన ఎంపిక చేసిన పీటీ ఉష ఆయన అంచనాను వాస్తవంగా మార్చింది. నంబియార్‌–ఉషల కోచ్‌–ప్లేయర్‌ జోడీ సూపర్‌ సక్సెస్‌గా నిలిచింది. ఆ సమయంలో ఉష వయసు తొమ్మిదేళ్లు. పాఠశాలలో జరిగిన రన్నింగ్‌ రేస్‌లో తనకంటే మూడేళ్లు పెద్ద అయిన సహచర విద్యార్థులను అలవోకగా ఓడించినప్పుడు అందరూ ఆశ్చర్యపోయారు. రాబోయే కొన్నేళ్లలో ఈ అమ్మాయి దేశం గర్వించదగ్గ అథ్లెట్‌ అవుతుందన్న విషయం అప్పుడు ఎవరికీ తెలీదు. కానీ కొద్ది రోజుల తర్వాత కేరళ ప్రభుత్వం కొత్తగా ఏర్పాటు చేసిన స్పోర్ట్స్‌ స్కూల్‌ మొదటి మ్యాచ్‌లో చేరిన ఉష రివ్వుమని దూసుకుపోయింది. కోళికోడ్‌ జిల్లా కూతలిలో పుట్టిన ఉష ఆ తర్వాత సమీపంలోనే పయ్యోలిలో స్థిర పడింది. అక్కడి నుంచే అగ్రస్థానానికి ఎదిగిన ఆమె ‘పయ్యోలి ఎక్స్‌ప్రెస్‌’ పేరుతో తన పేరుకు, ఊరి పేరుకు శాశ్వత కీర్తిని కల్పించుకుంది. అవార్డులు, రివార్డులు, డాక్టరేట్లు ఎన్ని అందుకున్నా ఏనాడూ వివాదంగా మారకుండా, దరిచేరనివ్వకుండా అందరికీ ఆత్మీయురాలిగా, స్ఫూర్తిగా నిలుస్తూనే ఆమె కెరీర్‌ను ముగించింది.  అలా మొదలు.. రాష్ట్రస్థాయి విజయాల తర్వాత ఉష ఆట స్థాయి మరింత పెరిగింది. 14 ఏళ్ల వయసులో ఇంటర్‌ స్టేట్‌ జూనియర్‌ మీట్‌లో పాల్గొన్న ఉష 4 స్వర్ణ పతకాలు గెలుచుకొని అందరి దృష్టి తనపై పడేలా చేసింది. కేరళ కాలేజ్‌ మీట్‌లోనైతే ఏకంగా 14 పతకాలు ఆమె ఖాతాలో చేరాయంటే ఆధిపత్యం ఎలాంటిదో ఊహించవచ్చు. మరో ఏడాది తర్వాత జాతీయ క్రీడల్లో రెండు స్వర్ణాలతో ఉష మెరిసింది. ఆ తర్వాత జాతీయ స్థాయిలో ఏ పోటీలు ఉన్నా సరే.. అది ఇంటర్‌ స్టేట్‌ మీట్‌ కానీ, ఓపెన్‌ నేషనల్‌ చాంపియన్‌షిప్‌ కానీ.. అథ్లెట్లు ఇక రెండో స్థానం కోసమే పోటీ పడాల్సిన పరిస్థితి వచ్చేసిందంటే ఉష ఆధిపత్యం ఎలా సాగిందో అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఉష సన్నిహితులు, కోచ్‌లు ఎట్టకేలకు ఎదురు చూసిన క్షణం 1980లో వచ్చింది. మాస్కో ఒలింపిక్స్‌ కోసం ఎంపిక చేసిన భారత జట్టులో 16 ఏళ్ల ఉషకు చోటు దక్కింది. తద్వారా ఈ ఘనత సాధించిన అతి పిన్న వయస్కురాలిగా ఆమె నిలిచింది. ఈ మెగా ఈవెంట్‌లో 100 మీటర్ల పరుగులో ఉష ఫైనల్స్‌కు చేరడంలో విఫలమైనా.. తొలి ఒలింపిక్స్‌లో తగినంత అనుభవాన్ని ఆమె దక్కించుకుంది.  ఆసియా క్వీన్‌గా.. అంతర్జాతీయ వేదికపై ఉష గొప్పగా చెప్పుకోగలిగే తొలి విజయం 1983లో వచ్చింది. 19 ఏళ్ల వయసులో అమితోత్సాహంతో  ఆసియా చాంపియన్‌షిప్‌ (కువైట్‌ సిటీ)లో పాల్గొన్న ఉష 400 మీటర్ల పరుగులో స్వర్ణపతకంతో మెరిసింది. అది మొదలు 1998 (ఫుకోకా) వరకు దాదాపు 15 ఏళ్ల పాటు ఆసియా చాంపియన్‌షిప్‌లో ఉష హవా కొనసాగింది. ఈ మధ్య కాలంలో ఆమె ఈ ఈవెంట్‌లో ఏకంగా 14 స్వర్ణ పతకాలు గెలుచుకోవడం విశేషం. దీంతో పాటు మరో 6 రజతాలు, 3 కాంస్యాలు కూడా సాధించడంలో ఉష సఫలమైంది. మొత్తం 23 పతకాలతో ఎవరికీ అందనంత ఎత్తులో ఆమె నిలిచింది. ప్రతిష్ఠాత్మక ఆసియా క్రీడల్లో వరుసగా నాలుగు పర్యాయాలు ఉష పతకాలు గెలుచుకోవడంలో సఫలమైంది. కెరీర్‌ ఆరంభ దశలో 1982 ఢిల్లీ ఆసియా క్రీడల్లో 100 మీ., 200 మీ. పరుగులో రెండు రజత పతకాలు సాధించి ఉష ఆసియా వేదికపై మొదటి సారి తన ముద్రను చూపించింది.  1990 బీజింగ్‌ ఆసియా క్రీడల్లో మూడు రజతాలు గెలుచుకున్న ఉష.. కెరీర్‌ చివర్లో 1994 హిరోషిమా ఏషియాడ్‌లో కూడా మరో రజతాన్ని తన ఖాతాలో వేసుకుంది. అయితే వీటన్నింటినీ మించి ఉష పేరును భారత్‌లో ఇంటింటికీ చేర్చిన ఘనత, అథ్లెటిక్స్‌లో అమ్మాయిలకు స్ఫూర్తిగా నిలిచిన ఘట్టం 1986 సియోల్‌ ఆసియా క్రీడలే. ఈ పోటీల్లో ఉష ఏకంగా నాలుగు స్వర్ణ పతకాలు సాధించి సంచలనం సృష్టించింది. 200 మీ., 400 మీ. పరుగుతో పాటు 400 మీ. హర్డిల్స్, 4X400 మీ. రిలేలో ఆమె పరుగు పసిడి కాంతులు అందించింది. 100 మీటర్ల పరుగులో త్రుటిలో స్వర్ణం చేజారగా వచ్చిన రజతంతో ఐదో పతకం ఉష మెడలో వాలింది.  ముగింపు ప్రస్థానం.. లాస్‌ ఏంజెలెస్‌ ఒలింపిక్స్‌ ప్రదర్శనను మరో నాలుగేళ్ల తర్వాత 1988 సియోల్‌ ఒలింపిక్స్‌లో ఉష పునరావృతం చేయలేకపోయింది. ఆ తర్వాత వరుస గాయాలు ఇబ్బంది పెట్టడంతో 1990లోనే ఆమె రిటైర్మెంట్‌ ప్రకటించింది. అయితే కబడ్డీ మాజీ ఆటగాడైన భర్త శ్రీనివాసన్‌ ప్రోత్సాహంతో మళ్లీ ప్రాక్టీస్‌ చేసి ట్రాక్‌పై అడుగుపెట్టింది. ఆ తర్వాత ఆసియా క్రీడలు, ఆసియా చాంపియన్‌షిప్స్‌లో పతకాలతో తనేంటో చూపించింది. చివరకు 2000 సిడ్నీ ఒలింపిక్స్‌కు కొద్ది రోజుల ముందు ఆటకు శాశ్వతంగా గుడ్‌బై చెప్పింది. ఒలింపిక్స్‌ పతకం మినహా  తాను అన్నీ సాధించానని, వాటితో సంతృప్తి చెందానని ఉష వెల్లడించింది.    సెకన్‌ లో 1/100 వంతు తేడాతో.. ఉష కెరీర్‌లో ఎప్పటికీ మరచిపోలేని క్షణం 1984 లాస్‌ ఏంజెలెస్‌ ఒలింపిక్స్‌లో వచ్చింది. సరిగ్గా చెప్పాలంటే ఒక వైపు ఆనందం, మరో వైపు బాధ కలగలిసిన సమయం అది. ఆ సమయంలో ఉష అత్యుత్తమ ఫామ్‌లో, అద్భుతమైన ఫిట్‌నెస్‌తో ఉంది. ఒలింపిక్స్‌లో ఆమెకు పతకం ఖాయం అనిపించింది. 400 మీటర్ల హర్డిల్స్‌లో 55.42 సెకన్లతో ఆమె భారత్‌ తరఫున అత్యుత్తమ టైమింగ్‌ నమోదు చేసింది. అయితే సెకనులో వందో వంతు తేడాతో కాంస్యపతకం చేజారింది. ఫాల్స్‌ స్టార్ట్‌ చేసినా దానిని అధిగమించి చివరి 100 మీటర్ల పరుగును స్ప్రింట్‌ తరహాలో పరుగెత్తినా, ఫినిష్‌ లైన్‌ వద్ద తన ఛాతీ భాగాన్ని ముందుకు వంచడంలో విఫలం కావడంతో ‘ఫోటో ఫినిష్‌’లో నాలుగో స్థానమే దక్కింది. ‘అది నా అత్యుత్తమ ప్రదర్శన. అతి స్వల్ప తేడాతో నేను ఒలింపిక్స్‌ పతకం కోల్పోయానంటే నమ్మలేకపోతున్నాను. ఆ రేస్‌ తర్వాత చాలా ఏడ్చేశాను’ అని ఉష తర్వాత చెప్పుకుంది.  చెరగని రికార్డు  1985లో జకార్తాలో జరిగిన ఆసియా ట్రాక్‌ అండ్‌ ఫీల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో ఉష ఏకంగా ఐదు స్వర్ణాలు (100మీ., 200మీ., 400మీ., 400మీ.హర్డిల్స్, 4X400మీ. రిలే) గెలుచుకుంది. ఒకే ట్రాక్‌ అండ్‌ ఫీల్డ్‌ ఈవెంట్‌లో అత్యధిక స్వర్ణాలు గెలిచిన మహిళగా ఉష రికార్డు నమోదు చేసింది. అది ఇప్పటికీ ప్రపంచ రికార్డుగానే ఉండటం విశేషం.  - మహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది

2000, సెప్టెంబర్‌ 19.. ఆస్ట్రేలియాలోని సిడ్నీ నగరం.. ఒలింపిక్స్‌ బహమతి ప్రదానోత్సవ వేదికపై భారత జాతీయ జెండా ఎగిరింది. కళ్ళల్లో అంతు లేని ఆనందం! బయటకు వ్యక్తీకరించలేని భావోద్వేగంతో పాతికేళ్ల వయసున్న ఒక అచ్చ తెలుగు బిడ్డ సగర్వంగా ఆ వేదికపై నిలబడింది. ప్రపంచానికి మరో వైపు భారత్‌లో కూడా దాదాపు అదే తరహా వాతావరణం కనిపించింది. మన అమ్మాయి సృష్టించిన కొత్త చరిత్ర గురించే అంతటా చర్చ. ఇంకా చెప్పాలంటే తామే ఆ ఘనతను సాధించినంతగా ఎంతో మంది సంబరపడిపోయారు. కొద్ది క్షణాల తర్వాత ‘భారత్‌ కీ బేటీ’ అంటూ దేశ ప్రధాని వాజ్‌పేయి నుంచి వచ్చిన ఏకవాక్య ప్రశంస ఆ చారిత్రక ఘట్టం విలువను మరింత పెంచింది.  ఒలింపిక్స్‌ చరిత్రలో భారత్‌ నుంచి ఒక మహిళ సాధించిన తొలి పతకమది. బరువులెత్తే పోటీల్లో భారత అభిమానుల అంచనాల భారాన్ని మోస్తూ బరిలోకి దిగిన మన ఆంధ్రప్రదేశ్‌ అమ్మాయి అందుకున్న గొప్ప విజయమది. ఎక్కడో శ్రీకాకుళం జిల్లాలోని మారుమూల ప్రాంతం ఊసవానిపేట నుంచి వచ్చి ఒలింపిక్స్‌ వేదికపై కాంస్యం అందుకున్న ఆ అద్భుతం పేరే కరణం మల్లీశ్వరి. ఒలింపిక్స్‌లో మనోళ్లు పాల్గొనడమే తప్ప అంచనాలు లేని, పతకం ఆశించని భారత క్రీడాభిమానులకు ఆ కంచు కూడా కనకంలా కనిపించింది. అన్నింటికి మించి మలీశ్వరి గెలిచిన మెడల్‌ ఆమె కంఠానికి మాత్రమే ఆభరణంగా మారలేదు. భవిష్యత్తులో మన దేశం నుంచి క్రీడల్లో రాణించాలనుకున్న అమ్మాయిలకు స్ఫూర్తిగా నిలిచి లక్ష్యాలను నిర్దేశించింది.  సిడ్నీ ఒలింపిక్స్‌కు ముందు భారత్‌ ఖాతాలో రెండు వ్యక్తిగత పతకాలు మాత్రమే ఉన్నాయి. 1952 హెల్సింకీ ఒలింపిక్స్‌లో రెజ్లింగ్‌లో కె.డి. జాదవ్, 1996 అట్లాంటా ఒలింపిక్స్‌లో టెన్నిస్‌లో లియాండర్‌ పేస్‌ ఆ పతకాలు సాధించారు. సిడ్నీ ఒలింపిక్స్‌లోనే మహిళల వెయిట్‌ లిఫ్టింగ్‌ను తొలిసారి ప్రవేశపెట్టారు. మల్లీశ్వరి అప్పటికీ అంతర్జాతీయ వేదికలపై సత్తా చాటి తానేంటో రుజువు చేసుకుంది. అయినా సరే ఒలింపిక్స్‌ పతకంపై అంచనాలు లేవు. ఇతర ఈవెంట్లలో ఎన్ని ఘనతలు సాధించినా ఒలింపిక్స్‌కు వచ్చేసరికి మన ప్లేయర్లు తడబడటం అప్పటికే ఎన్నో సార్లు కనిపించగా.. మల్లీశ్వరి వెయిట్‌ కేటగిరీకి ఇది పూర్తిగా భిన్నం కావడంతో ఎలాంటి ఆశా లేకుండింది. 1993, 1994, 1995, 1996లలో వరుసగా నాలుగేళ్ల పాటు వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో మల్లీశ్వరి పతకాలు గెలుచుకుంది. ఇందులో 2 స్వర్ణాలు, 2 కాంస్యాలు ఉన్నాయి. దీంతో పాటు 1994 హిరోషియా ఆసియా క్రీడల్లో కూడా రజతం సాధించింది. అయితే ఇవన్నీ 54 కేజీల విభాగంలో వచ్చాయి. ఆ తర్వాత కొంత బరువు పెరిగిన ఆమె 63 కేజీల కేటగిరీకి మారి 1998 బ్యాంకాక్‌ ఆసియా క్రీడల్లోనూ కాంస్యం సాధించింది. అయితే ఒలింపిక్స్‌కు వచ్చే సరికి 69 కేజీల కేటగిరీలో పోటీ పడాల్సి వచ్చింది. అప్పటి వరకు ఆమె ఆ విభాగంలో ఎలాంటి అంతర్జాతీయ ఈవెంట్‌లో పాల్గొనకపోగా, వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో పతకం సాధించి కూడా నాలుగేళ్లయింది. దాంతో మల్లీశ్వరి గెలుపుపై సందేహాలే నెలకొన్నాయి.  ఆ రోజు ఏం జరిగిందంటే... ఫైనల్లో మొత్తం 15 మంది లిఫ్టర్లు పోటీ పడ్డారు. 12 మంది పేలవ ప్రదర్శనతో బాగా వెనుకబడిపోగా, ముగ్గురి మధ్యనే తుది పోటీ నెలకొంది. స్నాచ్‌ విభాగంలో 110 కిలోల బరువెత్తిన మల్లీశ్వరి మరో లిఫ్టర్‌తో కలసి సమానంగా రెండో స్థానంలో ఉంది. ఆ తర్వాత రెండో అంకమైన క్లీన్‌ అండ్‌ జర్క్‌ వచ్చింది. ఆమె కంటే ముందుగా చైనా, హంగేరీ అమ్మాయిలు 132.5, 130 కిలోల చొప్పున బరువులెత్తి సవాల్‌ విసిరారు. రెండు విభాగాల్లో కలిపి మొత్తం పాయింట్లు చూస్తే మిగతా ఇద్దరికంటే మల్లీశ్వరి 2.5 కిలోలు తక్కువ బరువెత్తింది. ఆమెకు ఆఖరి ప్రయత్నం మిగిలి ఉంది. ఆమె శరీర బరువును కూడా లెక్కలోకి తీసుకుంటే 132.5 కిలోలు ఎత్తితే రజతం ఖాయం, ఆపై 135 కిలోలు ఎత్తితే స్వర్ణం లభించేది. అయితే ఈ సమయంలో కోచ్‌లు ఇచ్చిన సూచనలతో పెద్ద సాహసానికి ప్రయత్నించింది. ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ అవకాశం కోల్పోరాదని భావించి నేరుగా 137.5 కిలోలు ఎత్తేందుకు సిద్ధపడింది. ప్రాక్టీస్‌లో దీనిని సునాయాసంగా ఎత్తిన అనుభవం ఉండటం ఆమె నమ్మకానికి కారణం. అయితే అంతకు ముందు రెండో ప్రయత్నంలో 130 కిలోలే ఎత్తిన మల్లీశ్వరి మూడో ప్రయత్నంలో ఏకంగా 7.5 కిలోలు పెంచడం అసాధ్యంగా మారింది. దానిని పూర్తి చేయలేక ఈ ప్రయత్నం ‘ఫౌల్‌’గా మారింది. చివరకు ఓవరాల్‌గా 240 కిలోల బరువుతో మూడో స్థానంలో నిలిచి కాంస్యం అందుకుంది. అయితేనేం.. భారత క్రీడల్లో కొత్త చరిత్ర సృష్టించేందుకు అది సరిపోయింది. ఒలింపిక్స్‌లో పతకం సాధించిన తొలి భారత మహిళగా మల్లీశ్వరి కీర్తి చిరస్థాయిగా నిలిచింది.  అమ్మ అండగా.. మల్లీశ్వరి ఆటలో ఓనమాలు నేర్చుకున్న సమయంలో పరిస్థితులు పూర్తిగా భిన్నం. అందుబాటులో ఉన్న కొద్దిపాటి స్థలంలో పాతకాలపు పరికరాలతోనే వెయిట్‌ లిఫ్టింగ్‌ సాధన మొదలైంది. ఈ క్రీడలో భవిష్యత్తు ఎలా ఉంటుందో ఎవరికీ నమ్మకం లేని సమయంలో తన అక్కను చూసి మల్లీశ్వరి ఆట వైపు ఆకర్షితురాలైంది. ఆరంభంలో బలహీనంగా ఉందంటూ కోచ్‌ నీలంశెట్టి అప్పన్న తిరస్కరించినా, ఆ తర్వాత ఆమెకు అవకాశం కల్పించాడు. ఈ క్రమంలో అందరికంటే ఎక్కువగా తల్లి శ్యామల అండగా నిలిచి కూతురుని ప్రోత్సహించింది. 1990 ఆసియా క్రీడలకు ముందు జాతీయ క్యాంప్‌లో అక్కను కలిసేందుకు వెళ్లిన మల్లీశ్వరిలో ప్రతిభను కోచ్‌ లియోనిడ్‌ తారానెంకో గుర్తించి సరైన దిశ చూపించాడు. దాంతో బెంగళూరు ‘సాయ్‌’ కేంద్రంలో ఆమెకు అవకాశం దక్కింది. ఆపై జాతీయ జూనియర్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో వరుసగా రికార్డులు నెలకొల్పి సీనియర్‌ నేషనల్స్‌లో రజతం సాధించడంతో మల్లీశ్వరి విజయ ప్రస్థానం మొదలైంది. ఆపై వరుస అవకాశాలు అందుకున్న ఆమె వరల్డ్‌ చాంపియన్‌ షిప్‌లలో సంచలన ప్రదర్శనతో పలు ఘనతలు తన పేరిట లిఖించుకుంది. 18 ఏళ్ల వయసులో తొలి వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌ పతకంతో మొదలు పెట్టి ఈ ప్రయాణం చివరకు ఒలింపిక్స్‌ మెడల్‌ వరకు సాగడం విశేషం.  ఆమె స్ఫూర్తితోనే.. ‘80వ దశకం చివర్లో మన మహిళా ప్లేయర్లు మంచి ఫలితాలు సాధిస్తుండటం మొదలైంది. ఉష, షైనీ విల్సన్, కుంజరాణిలాంటి ప్లేయర్లు పెద్ద వేదికపై రాణించారు. కానీ మలీశ్వరి విజయంతోనే అసలైన మార్పు వచ్చింది. 2000 తర్వాతే అన్ని క్రీడాంశాల్లో ప్రాతినిధ్యం పెరుగుతూ వచ్చింది. ఒలింపిక్స్‌లో  సైనా, సింధు, మేరీకోమ్‌వంటి విజేతలు వచ్చేందుకు మల్లీశ్వరి విజయమే కారణం’ అని అథ్లెట్‌ దిగ్గజం అంజూ జార్జ్‌ చెప్పడం ఆ పతకం విలువను చెప్పింది. సిడ్నీలో భారత్‌ సాధించిన ఏకైక పతకం కూడా అదే. రెజ్లింగ్‌లో స్టార్లను అందించిన మహావీర్‌ ఫొగాట్‌కు తన కూతుళ్లు ఏదైనా సాధించగలరనే నమ్మకాన్ని మల్లీశ్వరి విజయం అందించిందట. ఈ విషయాన్ని స్వయంగా రెజ్లర్‌ గీతా ఫొగాట్‌ వెల్లడించడం విశేషం. ‘మల్లీశ్వరి గెలిచినప్పుడు విజయం స్థాయి ఏంటో మాకు అర్థం కాలేదు కానీ నాన్న మాత్రం అదే మేలిమలుపుగా చెప్పుకునేవారు. ఆమె గురించే మాకు ట్రైనింగ్‌లో మళ్లీ మళ్లీ చెప్పేవారు. నాన్నకు సంబంధించి మల్లీశ్వరి హరియాణా అమ్మాయే’ అని గీత గుర్తు చేసుకుంది. నిజంగానే ఏ ప్రమాణాల ప్రకారం చూసుకున్నా మల్లీశ్వరి సాధించిన విజయం చాలా గొప్పది. ఆమె సాధించిన ఘనత ఒక తరంలో పెద్ద సంఖ్యలో ఆడపిల్లలను ఆటల వైపు మళ్లించిందనడంలో సందేహం లేదు.  కొత్త బాధ్యతతో... సహచర వెయిట్‌లిఫ్టర్‌ రాజేశ్‌త్యాగిని వివాహం చేసుకున్న అనంతరం హరియాణాలోనే..యమునా నగర్‌లో మల్లీశ్వరి స్థిరపడిపోయింది. అక్కడే వెయిట్‌లిఫ్టింగ్‌ అకాడమీని నిర్వహిస్తోన్న ఆమె ఫుడ్‌ కార్పొరేషన్‌ ఆఫ్‌ ఇండియా (ఎఫ్‌సీఐ) ఉద్యోగిగా బాధ్యతలు నిర్వర్తిస్తోంది. అర్జున, ఖేల్‌రత్న, పద్మశ్రీ, పురస్కారాలు అందుకున్న మల్లీశ్వరి ఇప్పుడు కొత్త బాధ్యతలు చేపడుతోంది. త్వరలో ఢిల్లీ ప్రభుత్వం ప్రారంభించబోయే స్పోర్ట్స్‌ యూనివర్సిటీకి తొలి వైస్‌ చాన్స్‌లర్‌గా ఆమెను నియమించారు.  

ప్రతి ఆటకూ ఒకరు టార్చ్‌బేరర్‌ ఉంటారు... అతను నడిచిన బాట కొత్త తరానికి మార్గనిర్దేశనం చేస్తుంది.. అతను వేసిన దారి కొత్తవారి విజయాన్ని సులువు చేస్తుంది..ఆ ఆటగాడు ఇచ్చిన స్ఫూర్తి అందరికీ నమ్మకాన్ని కలిగిస్తుంది.. మేమూ సాధించగలమనే ధైర్యాన్ని ఇస్తుంది.. భారత్‌ చదరంగానికి సంబంధించి ఆ ఘనాపాటి విశ్వనాథన్‌ ఆనంద్‌.. మిగతా క్రీడల్లో మరో పేరు స్ఫురణకు రావచ్చేమో కానీ ఆనంద్‌ లేకుండా భారత చెస్‌ లేదు..ఇప్పుడు భారత్‌లో 79 మంది గ్రాండ్‌మాస్టర్లు.. మొదటివాడు మాత్రం మన ‘విషీ’.. ‘ఆనంద్‌లాంటి వ్యక్తులు చాలా అరుదు. రోజుకు 14 గంటలు కష్టపడితే చెస్‌లో నైపుణ్యం సంపాదించవచ్చు. కొన్ని విజయాలూ అందుకోవచ్చు. కానీ అత్యుత్తమ ఆటగాడిగా ఎదగాలంటే అసాధారణ, సహజ ప్రజ్ఞ ఉండాలి. అది ఆనంద్‌లో ఉంది. అందుకే ఆయన ఆ స్థాయికి చేరారు. మా అందరికీ స్ఫూర్తిగా నిలిచారు’.. ఆనంద్‌ తర్వాత భారత రెండో గ్రాండ్‌మాస్టర్‌గా గుర్తింపు తెచ్చుకున్న దివ్యేందు బారువా చేసిన వ్యాఖ్య ఇది. దశాబ్దాలుగా చదరంగంలో సాగుతున్న రష్యా ఆధిపత్యాన్ని ఆనంద్‌ బద్దలు కొట్టగలిగాడు. గ్యారీ కాస్పరోవ్, అనతొలి కార్పొవ్, వ్లదిమిర్‌ క్రామ్నిక్‌.. మొదలైన వారికి సవాల్‌ విసురుతూ ఆనంద్‌ శిఖరానికి చేరగలిగాడు. ఐదు సార్లు ప్రపంచ చాంపియన్‌గా తనకంటూ ప్రత్యేక అధ్యాయాన్ని లిఖించుకున్నాడు. చెస్‌ ఆటకు మన దేశం నుంచి అసలైన రాయబారిగా నిలిచాడు.  ఆమె అండగా.. అమ్మ సుశీల ఆనంద్‌కు చెస్‌లో ఆది గురువు. 80ల్లో తల్లిదండ్రులకు ఏదైనా క్రీడలో ఆసక్తి ఉండి వారు అందులో ప్రోత్సహిస్తే అదే ఆటను ఎంచుకోవడం తప్ప సొంతంగా తమ ఇష్టాయిష్టాలను ప్రదర్శించే అవకాశం తక్కువ. అందులోనూ చెస్‌ అంటే ‘ఏం భవిష్యత్‌ ఉంటుంది?’ అన్నట్లుగానే ఉండేది. ఆనంద్‌ తల్లికి చదరంగం అంటే ఇష్టం ఉన్నా.. కొడుకును బలవంతపెట్టలేదు. కానీ ‘చైల్డ్‌ ప్రాడజీ’లాంటి తన కొడుకులో చురుకుదనాన్ని ఆమె గుర్తించింది. దానిని సరైన రీతిలో ఉపయోగించుకోవాలనే ఆనంద్‌ను చెస్‌లోకి తీసుకొచ్చింది. తానే గురువుగా మారి అన్నీ నేర్పించింది.  తండ్రి కృష్ణమూర్తి కూడా ఎంతో ప్రోత్సహించాడు. ఉద్యోగరీత్యా తాను ఫిలిప్పీన్స్‌లో ఉండాల్సి వస్తే అక్కడకు వెళ్లాక సరైన రీతిలో శిక్షణ ఇప్పించాడు. ఆ కుర్రాడు తల్లిదండ్రుల నమ్మకాన్ని వమ్ము చేయలేదు. ఊహించినదానికంటే వేగంగా ఎదుగుతూ దూసుకుపోయాడు. మద్రాసులో ఆరేళ్ల వయసులో చెస్‌లో ఓనమాలు దిద్దుకున్న ఆనంద్‌ ఐదు పదులు దాటినా విశ్వవ్యాప్తంగా ఇప్పటికీ తనదైన ముద్రను చూపించగలుగుతున్నాడంటే అతని ఘనత ఎలాంటిదో అర్థమవుతోంది. వర్ధమాన ఆటగాడిగా ఎదుగుతున్న సమయంలో ‘లైట్నింగ్‌ కిడ్‌’ అంటూ చెస్‌ ప్రముఖులతో పిలిపించుకున్న విషీ.. ఆ తర్వాత చదరంగంలో తన విజయాలతో వెలుగులు విరజిమ్మాడు.  వరుస విజయాలతో.. 14 ఏళ్ల వయసులో జాతీయ సబ్‌ జూనియర్‌ చాంపియ¯Œ  గెలవడం మొదలు ఆనంద్‌కు ఎదురు లేకుండా పోయింది. ఆశ్చర్యకర రీతిలో అసలు అపజయాలు లేకుండా అతను పైపైకి దూసుకుపోయాడు. తర్వాతి ఏడాదే ఆసియా జూనియర్‌ చాంపియన్‌షిప్‌, 15 ఏళ్లకే ఇంటర్నేషనల్‌ మాస్టర్‌ నార్మ్‌ సాధించిన ఆటగాడిగా గుర్తింపు, 16 ఏళ్లకే జాతీయ సీనియర్‌ చాంపియన్‌, 18 ఏళ్ల వయసులో వరల్డ్‌ జూనియర్‌ చాంపియన్‌ .. ఈ జాబితా అలా సాగుతూ పోయింది. ఆనంద్‌ ఉన్నాడంటే చాలు ప్రత్యర్థులు రెండో స్థానానికి పోటీ పడేందుకు సిద్ధమైనట్లే అన్నట్లుగా పరిస్థితి ఉండేది! తన విజయాలు గాలివాటం కాదని, ఈ అసాధారణ ప్రతిభతో మున్ముందు తానేంటో చూపించగలననే నమ్మకం ఎట్టకేలకు 19వ ఏట వచ్చింది. 1988లో సొంత రాష్ట్రంలోని కోయంబత్తూర్‌లో జరిగిన శక్తి ఇంటర్నేషనల్‌ టోర్నీని గెలవడంతో ఒక కొత్త చరిత్ర నమోదైంది. భారతదేశపు తొలి గ్రాండ్‌మాస్టర్‌గా విశ్వనాథన్‌ ఆనంద్‌ అవతరించాడు. అక్కడ మొదలైన ఆ అగ్రస్థాయి ప్రస్థానం ఆల్‌టైమ్‌ గ్రేట్‌గా నిలిపింది.   అందరికీ ఇష్టుడు.. ‘వై దిస్‌ నైస్‌ గై ఆల్వేస్‌ విన్‌ ’.. విశ్వనాథన్‌ ఆనంద్‌ గురించి చెస్‌ ప్రపంచంలో తరచుగా వినిపించే, అతనికి మాత్రమే వర్తించే వ్యాఖ్య! సాధారణంగానే చెస్‌ ఆటగాళ్లు బోర్డుపై మినహా బయట ఎక్కువగా దూకుడు ప్రదర్శించరు. కానీ ఆనంద్‌ వారందరికంటే మరో మెట్టు పైనుంటాడు. సుదీర్ఘ కెరీర్‌లో ఎన్నో హోరాహోరీ మ్యాచ్‌లలో ఆడినా ఏరోజూ అతను సంయమనం కోల్పోలేదు. విమర్శలు, ప్రతివిమర్శలు చేయలేదు. ఏర్పాట్లు, సౌకర్యాల విషయంలో ఫిర్యాదు చేయలేదు. అతని ఆటలాగే మాట, వ్యవహారశైలి కూడా ప్రశాంతంగా ఉంటుంది. తాను జూనియర్‌గా ఉన్న సమయంలో ఏర్పాట్లు బాగా లేవంటూ ఆటగాళ్లంతా మూకుమ్మడిగా టోర్నీని బహిష్కరిస్తే తాను మాత్రం ఎక్కడైనా ఆడేందుకు సిద్ధమని ఆనంద్‌ స్పష్టంగా చెప్పేశాడు. అదే నాలుగుసార్లు వరల్డ్‌ చాంపియన్‌గా నిలిచిన తర్వాత కూడా విమానాలు అనూహ్యంగా రద్దయితే రెండు రోజుల పాటు 2 వేల కిలోమీటర్లు రోడ్డు ద్వారా ప్రయాణించి మరీ ఇచ్చిన మాటకు కట్టుబడి అక్కడికి చేరుకున్న వెంటనే మ్యాచ్‌ ఆడాడు. నిర్వాహకులు కూడా అమితాశ్చర్యంతో ‘మ్యాచ్‌ను వాయిదా వేసేవాళ్లం కదా’ అన్నా వారికీ చిరునవ్వే సమాధానమైంది. రష్యా రాజకీయాల్లో కాలు పెట్టి తీవ్ర వివాదాస్పదుడిగా ముద్ర వేసుకున్న కాస్పరోవ్‌లా ఆనంద్‌ ఎప్పుడూ తన పరిధి దాటలేదు. ఇలాంటి వ్యక్తిత్వమే ఆనంద్‌కు ప్రపంచవ్యాప్తంగా అభిమానులను తెచ్చి పెట్టింది. సాధించిన ఘనతలెన్నో.. 2000, 2007, 2008, 2010, 2012లలో విశ్వనాథన్‌ ఆనంద్‌ వరల్డ్‌ చాంపియన్‌గా నిలిచాడు. 2007లో తొలిసారి ర్యాంకింగ్స్‌లో వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌గా మారిన అతను సుదీర్ఘకాలం ప్రపంచ చెస్‌ను శాసించాడు. తన సమకాలికులు ఎందరికో సాధ్యం కాని రీతిలో 48 ఏళ్ల వయసులో అత్యంత వేగంగా సాగే ‘ర్యాపిడ్‌’ ఈవెంట్‌లో సత్తా చాటాడు. తన తరంలో అత్యుత్తమ ర్యాపిడ్‌ ఆటగాడిగా గుర్తింపు తెచ్చుకున్న అతను 2003, 2017లలో ఈ విభాగంలో విశ్వవిజేతగా నిలిచాడు. ర్యాపిడ్‌ కంటే కూడా వేగంగా క్షణాల వ్యవధిలో సాగే బ్లిట్జ్‌లో తన ముద్ర వేయడం ఆనంద్‌కే చెల్లింది. 2000లో వరల్డ్‌ బ్లిట్జ్‌ కప్‌ విజేతగా నిలవడం అతని సామర్థ్యాన్ని చూపించింది. టోర్నమెంట్‌ ఫార్మాట్, మ్యాచ్‌ ఫార్మాట్, నాకౌట్‌ ఫార్మాట్, ర్యాపిడ్‌ ఫార్మాట్‌లలో ప్రపంచ చాంపియన్‌గా నిలిచిన ఏకైక ఆటగాడు కావడం.. ఆనంద్‌ గొప్పతనాన్ని చెబుతుంది. వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లు మాత్రమే కాదు కోరస్‌ ఇంటర్నేషనల్, టాటా స్టీల్, తాల్‌ మెమోరియల్, లినారెస్‌ చెస్‌లాంటి ప్రతిష్ఠాత్మక టోర్నీ విజయాలు అతని ఖాతాలో ఉన్నాయి. భారత ప్రభుత్వం నుంచి తొలి ‘ఖేల్‌రత్న’ పురస్కారంతో పాటు పద్మశ్రీ, పద్మభూషణ్, పద్మవిభూషణ్‌లు అతనికి కంఠాభరణంగా మారాయి. ‘మై బెస్ట్‌ గేమ్స్‌ ఆఫ్‌ చెస్‌’ అంటూ తన అనుభవాలతో భారత్‌ చెస్‌కు కొత్త పాఠాలు నేర్పించిన ఆనంద్‌ కెరీర్‌ ఆద్యంతం స్ఫూర్తిదాయకం.    - మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది

Leander Paes Inspirational Journey: 1996 ఆగస్టు 3.. భారత క్రీడా చరిత్రలో చిరస్మరణీయమైన రోజు.. ఒలింపిక్స్‌లో పతకం గురించి ఎదురు చూసి చూసి ఇక మనకు రాదులే అనుకొని నిట్టూర్చిన ఒక తరం క్రీడాభిమానులకు సుదినం.. ఒలింపిక్స్‌ వేదికపై జాతీయ జెండా ఎగురవేసేందుకు నేనున్నానంటూ ఒక్కడు దూసుకొచ్చాడు.. 16 ఏళ్ల తర్వాత ఒలింపిక్స్‌ పతకాల పట్టికలో భారత్‌ను చేర్చాడు. వ్యక్తిగత విభాగంలోనైతే 44 ఏళ్ల తర్వాత భారత ఆటగాడి పేరు వినిపించింది. మెగా వేదికపై విజయంతో తానేంటో చూపించిన అతని పేరు లియాండర్‌ పేస్‌! ఈ విజయంతో ఆగిపోకుండా ఆ తర్వాతా.. ఏళ్ల పాటు భారత టెన్నిస్‌కు పర్యాయపదంలా నిలిచిన స్టార్‌... వరుసగా మూడు ఒలింపిక్స్‌లలో కనీసం ఒక్క పతకం కూడా సాధించలేని మన దేశం.. అసలు ఒలింపిక్స్‌ అంటే మనవి కావు, మనకు ఎలాగూ పతకాలు గెలిచే అవకాశమే లేదు.. వాటిని పట్టించుకోవాల్సిన అవసరం అంతకన్నా లేదు అనుకుంటున్న సమయం.. ఎప్పుడో 1980లో హాకీలో పతకం వచ్చింది. ఆ తర్వాత 1984, 1988, 1992.. క్యాలెండర్‌ మారింది కానీ కనీసం కంచు మోత కూడా వినిపించలేదు. భారత్‌కు మిగిలింది రిక్త హస్తమే.. సరిగ్గా చెప్పాలంటే ఒక తరం మొత్తం ఒలింపిక్స్‌ పతకం గురించి ఆలోచించడమే మానేసింది. ఇలాంటి సమయంలో వచ్చిన ఒలింపిక్స్‌ పతకం భారత క్రీడలకు కొత్త ఊపిరి పోసింది. అప్పటినుంచి ప్రతి ఒలింపిక్స్‌లో భారత్‌ వరుసగా ఏదో ఒక పతకం గెలుస్తూనే వచ్చింది.  టీనేజర్‌ నుంచి వెటరన్‌ వరకు.. 1990లో టీనేజర్‌గా పేస్‌.. డేవిస్‌ కప్‌ డబుల్స్‌ మ్యాచ్‌లో సీనియర్‌ సహచరుడు జీషాన్‌ అలీతో కలసి ఐదు సెట్ల సుదీర్ఘ పోరులో జపాన్‌పై భారత్‌ గెలవడంలో కీలకపాత్ర పోషించాడు. నాటి అతని పోరాటపటిమ ఒక్కసారిగా టెన్నిస్‌ ప్రపంచ దృష్టిని ఆకర్షించింది. ఆ తర్వాత 47 ఏళ్ల వయసు వచ్చే వరకు అదే ఉత్సాహం, అదే జోరు.. పాయింట్, గేమ్, సెట్, మ్యాచ్‌.. దినచర్యలో భాగంగా మారిపోయిన ఈ అంకెల కోసం కోర్టు నలుమూలలా పరుగెత్తుతూనే ఉన్నాడు.  అలుపు లేని ఆటసారి 18 గ్రాండ్‌ స్లామ్‌ టైటిల్స్‌.. ఒలింపిక్స్‌లో కాంస్య పతకం... 55 కెరీర్‌ టైటిల్స్‌.. ఇవన్నీ ఒక ఎత్తయితే, ‘వయసు’ దాటిన తర్వాత తన పేర వరుసగా లిఖించుకున్న రికార్డులు మరో ఎత్తు. ఫిట్‌నెస్‌ సమస్యలు అసలే లేవు, కాలు నొప్పితోనో, వేలు నొప్పితోనో ఆటకు దూరమైన రోజుల్లేవు.. ఇదెలా సాధ్యం ఈ మనిషికి? మూడు పదులు దాటగానే కెరీర్‌ చరమాంకంలోకి వచ్చిందని చాలా మంది భావించే ఆటలో 47 ఏళ్ల వయసు వచ్చినా గ్రాండ్‌గా ఆడి చూపించిన అద్భుతం పేరే లియాండర్‌ పేస్‌. అతను తొలి డేవిస్‌ కప్‌ మ్యాచ్‌ ఆడిన రోజు నుంచి ఆఖరి ప్రొఫెషనల్‌ మ్యాచ్‌ ఆడే వరకు చూస్తే టెన్నిస్‌లో తరం మారిపోయింది. అతను వచ్చే సమయానికి ఎడ్‌బర్గ్, బెకర్, లెండిల్‌ లాంటి వాళ్లు ఆటకు గుడ్‌బై చెప్పే దశలో ఉన్నారు. ఆ తర్వాత సంప్రాస్, అగస్సీలతో సమాంతరంగా పేస్‌ కెరీర్‌ సాగింది. ఆపై ఫెడరర్, నాడల్, జొకోవిచ్‌ల కాలంలోనూ పేస్‌ రాకెట్‌ మాట్లాడింది. కెరీర్‌లో ఎక్కువ భాగం డబుల్స్‌లోనే అయినా మ్యాచ్‌ ఫిట్‌నెస్‌ పరంగా చూస్తే అదేమీ తక్కువ శ్రమతో కూడింది కాదు. టీమ్‌ గేమ్‌ అయిన క్రికెట్‌లో 24 ఏళ్లు ఆడిన సచిన్‌ను (ఆ)హాశ్చర్యంతో చూశారు భారత క్రీడాభిమానులు. కానీ టెన్నిస్‌లాంటి వ్యక్తిగత క్రీడలో 30 ఏళ్లు సత్తా చాటడం పేస్‌లాంటి దిగ్గజానికే సాధ్యమైంది.  అట్లాంటాతో అంబరాన... 1990లో పేస్‌.. జూనియర్‌ వింబుల్డన్, 1991లో యూఎస్‌ ఓపెన్‌ గెలిచి వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌గా నిలిచినప్పుడు కూడా అతను ఇంత కాలం సాగిపోగలడని ఎవరూ ఊహించలేదు. జూనియర్‌ స్థాయిలో సంచలనాలు చేసి అంతటితో సరిపెట్టే ఆటగాళ్ల జాబితాలోకి అతడిని చేర్చారు. 1992 ఒలింపిక్స్‌లో అతని వైఫల్యంతో అందరికీ అదే అనిపించింది. కానీ నాలుగేళ్ల తర్వాత పేస్‌ భారత జెండాను విశ్వవేదికపై రెపరెపలాడించాడు. నాడు 126వ ర్యాంక్‌లో ఉండి ఏ మాత్రం ఆశలు లేని స్థితిలో 44 ఏళ్ల తర్వాత భారత్‌కు వ్యక్తిగత ఒలింపిక్స్‌ పతకం అందించాడు. ఆ గెలుపుతో హీరోగా మారిన పేస్‌.. ఆ తర్వాత తనపై నమ్మకాన్ని నిలబెట్టుకుంటూనే వచ్చాడు. తన ఘనతలతో ప్రపంచాన్ని ఆశ్చర్యపరుస్తూనే ఉన్నాడు. ఒలింపిక్స్‌ పతకం మొదలు అనేక సంచలన విజయాలు పేస్‌ వెంట నడుస్తూ వచ్చాయి. ఈ పెద్ద జాబితాలో ఒకసారి సింగిల్స్‌లో పీట్‌ సంప్రాస్‌ను ఓడించిన చిరస్మరణీయ మ్యాచ్‌ కూడా ఉంది.  డేవిస్‌ కప్‌ సూపర్‌ స్టార్‌ పేస్‌కు సంబంధించి ప్రతి భారతీయుడు మెచ్చే, అతని నుంచి ఆశించే విషయం డేవిస్‌ కప్‌ పోటీల్లో అతని అద్భుత ప్రదర్శన. ప్రత్యర్థి ఎదురుగా నిలబడగానే ‘వాలి’ బలం రెట్టింపు అయిపోయినట్లు.. భారత జట్టు తరఫున ఆడే సమయంలో పేస్‌ ఆటతీరు కూడా అద్భుతంగా మారిపోతుంది. ఏటీపీ టోర్నీల సంగతి ఎలా ఉన్నా.. దేశానికి ప్రాతినిధ్యం వహించే సమయంలో అతని రాకెట్‌ మరింత పదునెక్కుతుంది. ఇన్నేళ్లలో అది ఎన్నోసార్లు నిరూపితమైంది. ఒలింపిక్స్‌ పతకం తర్వాత లియాండర్‌ ఆడిన అన్ని డేవిస్‌కప్‌ మ్యాచ్‌లలో ఇది పదే పదే కనిపించింది. తనలో కూడా కొత్త శక్తి వచ్చేస్తుందని అతను కూడా దీని గురించి చెప్పుకున్నాడు. ప్రత్యర్థి ఎంతటి ఆటగాడైనా సరే.. తన వీరోచిత ప్రదర్శనతో పేస్‌.. డేవిస్‌ కప్‌లో భారత్‌కు ఎన్నో గొప్ప విజయాలను అందించాడు. హెన్రీ లెకాంటే, ఇవాన్‌సెవిక్, టిమ్‌ హెన్మన్, వేన్‌ ఫెరీరా తదిరులతో పాటు ఆ సమయంలో టాప్‌ ర్యాంక్‌ల్లో ఉన్న పలువురు ఆటగాళ్లపై వచ్చిన స్ఫూర్తిదాయక విజయాలు ఈ జాబితాలోనివే. 1993లో డేవిస్‌కప్‌ వరల్డ్‌ గ్రూప్‌లో భారత్‌ సెమీస్‌కు చేరడంలో పేస్‌దే కీలక పాత్ర.  మృత్యువుతో పోరాడి.. 2003లో వింబుల్డన్‌ క్వార్టర్‌ ఫైనల్‌ ఆడుతున్న సమయంలో కోర్టు అటు వైపు నుంచి బంతి పేస్‌ వైపు వచ్చింది. సునాయాసంగా రిటర్న్‌ చేయాల్సిన అతను, ఏమీ చేయకుండా అలా బంతిని చూస్తుండిపోయాడు. ఎదురుగా అంతా చీకటి, కళ్లు బైర్లుకమ్మాయి. శరీరంపై నియంత్రణ కోల్పోయి.. నిలబడేందుకు భాగస్వామి మార్టినా నవ్రతిలోవాను ఆసరాగా చేసుకున్నాడు. అది బ్రెయిన్‌ క్యాన్సర్‌ కావచ్చని, ఎంతో కాలం బతకడం కూడా కష్టమని ప్రాథమికంగా కొందరు డాక్టర్లు తేల్చారు. అమెరికాలోని ఒర్లాండోలో అండర్సన్‌ క్యాన్సర్‌ సెంటర్‌లో చికిత్స తర్వాత ప్రమాదం లేదని తెలిసింది. చివరకు న్యూరోసిస్టోసర్కోసిస్‌ అనే నరాల సమస్యగా తేలింది. ఇలాంటి స్థితిలో ఆడలేనంటూ పేస్‌కు మద్దతుగా యూఎస్‌ ఓపెన్‌ నుంచి తప్పుకునేందుకు కూడా మార్టినా సిద్ధమైంది. దాన్నుంచి కోలుకున్న తర్వాత పేస్‌ మళ్లీ ప్రాక్టీస్‌కు దిగి తన విజయాలకు శ్రీకారం చుట్టాడు.  ప్రస్థానం సాగిస్తూ... పేస్‌ ఆటతీరు భీకరమైన సర్వీస్‌లు, బెంబేలెత్తించే ఏస్‌లతో సాగదు. ఇన్నేళ్ల కెరీర్‌లో కూడా అతను వాలీలు, డ్రాప్‌ షాట్‌లనే నమ్ముకున్నాడు. ముఖ్యంగా నెట్‌ వద్ద పేస్‌ ఆట తన పార్ట్‌నర్‌ ఎవరైనా వారికి కొండంత అండ. టెన్నిస్‌.. కుర్రాళ్ల ఆటగా మారిపోయిన కొత్త తరంలో కూడా పేస్‌ నెట్‌ వద్ద అత్యంత బలమైన ఆటగాడు అంటూ మాజీ సహచరుడు మహేశ్‌ భూపతి ప్రశంసించడం అతని ఆటలో పదునును చూపించింది. రాడ్‌లేవర్‌ తర్వాత మూడు వేర్వేరు దశాబ్దాల్లో వింబుల్డన్‌ నెగ్గిన ఏకైక ఆటగాడైన పేస్‌.. వేర్వేరు భాగస్వాములతో కలసి 100కు పైగా మ్యాచుల్లో డబుల్స్‌ బరిలోకి దిగాడు. ఆటను పిచ్చిగా ప్రేమించిన పేస్‌ ఏ స్థాయిలోనైనా చివరి వరకు ఆడుతూనే వచ్చాడు. దాదాపు 20 ఏళ్ల తర్వాత భారత్‌లో తొలిసారి అతను చాలెంజర్‌ టోర్నీ ఆడటానికి కూడా అదే కారణం. (క్లిక్ చేయండి: మేరీ కోమ్‌.. బాక్సింగ్‌ రింగ్‌ను శాశించిన ఉక్కు మహిళ) - మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది

చుంగ్‌ (ఎత్తుగా), నియ్‌ (సంపద ఉన్న), జాంగ్‌ (దృఢమైన).. ఈ మూడు కలిపితే ‘చుంగ్‌నీజాంగ్‌’.. తన కూతురికి తండ్రి పెట్టిన పేరది!  ఆ సమయంలో ఆ చిన్నారి గురించి, ఆమె భవిష్యత్తు గురించి ఆయన ఏమీ ఆలోచించలేదు. నామకరణంలోనే ఘనకీర్తి రాసిపెట్టి ఉందని ఆయనకు తెలియదు. అప్పటి వరకు మగపిల్లాడు పుడితే బాగుండనుకున్న తల్లి కూడా ఎంతో ఆరోగ్యంగా ఉన్న అమ్మాయిని చూసి సంబరంగా గుండెకు హత్తుకుంది. కొన్నేళ్ల తర్వాత ఆ అమ్మాయి ‘మరింత వేగంగా, మరింత ఎత్తుకు, మరింత బలంగా’.. అంటూ నినాదం నింపుకున్న విశ్వక్రీడల్లో మెరిసింది.. తన దృఢ సంకల్పంతో విజయాలతో పాటు సంపదనూ మోసుకొచ్చింది. ఆ అమ్మాయే మంగ్తె చుంగ్‌నీజాంగ్‌ మేరీ కోమ్‌.. దేశంలో బాక్సింగ్‌ ఆటకు, మహిళలకు భూమ్యాకాశాలకు ఉన్నంత అంతరం ఉన్న సమయంలో ఆటకు పర్యాయపదంగా నిలిచింది. దేశ కీర్తి ప్రతిష్ఠలను ఇనుమడింపజేసింది.  ఒకటి కాదు, రెండు కాదు ఏకంగా ఆరుసార్లు ప్రపంచ చాంపియన్‌... క్రీడాకారులంతా కలలుగనే ఒలింపిక్‌ క్రీడల్లో కాంస్యపతకంతో భారత జెండా రెపరెపలాడించిన క్షణం.. ఆసియా క్రీడలు, కామన్వెల్త్‌ క్రీడలు, ఆసియా చాంపియన్‌షిప్‌లాంటి ప్రతిష్ఠాత్మక పోటీల్లో కలిపి మరో 12 పతకాలు.. 19 ఏళ్ల వయసులో అంతర్జాతీయ వేదికపై మొదలైన ఈ విజయ ప్రస్థానం 39 ఏళ్ల వయసు వరకూ సాగింది. ఈ మధ్యలో అమ్మతనం కూడా ఆమె ఆటకు అడ్డుగా మారలేదు. అసాధారణ ప్రదర్శనతో మేరీ కోమ్‌ బాక్సింగ్‌ రింగ్‌ను శాసించింది. ఆమె సాధించిన ఘనతల విలువ రికార్డు పుస్తకాలకే పరిమితం కాదు. వాటి వెనక ఉన్న అపార పట్టుదల, పోరాటం అందరికీ స్ఫూర్తిదాయకం. క్రీడల్లో రాణించలేకపోవటానికి సౌకర్యాలు లేకపోవడమే కారణమని సాకులు చెప్పే ఎందరికో మేరీ కోమ్‌ జీవితం ఒక పాఠం, గుణపాఠం నేర్పిస్తుంది. ఆమె నేపథ్యం, ప్రతికూల పరిస్థితులను దాటి వచ్చిన తీరు అనితరసాధ్యం. బాక్సింగ్‌నే ఇష్టపడి.. డింకో సింగ్‌.. 1998 ఆసియా క్రీడల్లో స్వర్ణం సాధించిన మణిపూర్‌ బాక్సర్‌. అతను ఆ విజయంతో తిరిగి వచ్చిన సమయంలో స్వరాష్ట్రంలో సంబరాలు జరిగాయి. అప్పుడు 16 ఏళ్లు ఉన్న మేరీ వాటన్నింటినీ చూసి ఒక అభిమానిలా గంతులు వేసింది. అంతే తప్ప అప్పటి వరకు కూడా ఆమె బాక్సింగ్‌లో కెరీర్‌ గురించి ఆలోచించనే లేదు. తండ్రి ఒక వ్యవసాయ కూలీ. సహజంగానే ఆర్థిక ఇబ్బందులు. అయితే ఆయన ఎప్పుడూ దానిని సమస్యగా భావించలేదు. కష్టపడి కుటుంబాన్ని పోషించుకోగలిగితే చాలనుకునే వ్యక్తి. ఇలాంటి నేపథ్యంలో స్కూల్లో పోటీలు తప్ప మేరీకి క్రీడల గురించి మరేమీ తెలీదు. చిన్నప్పటి నుంచి బలంగా ఉన్న ఆమెకు అథ్లెటిక్స్‌లో పోటీపడి గెలవడం చిటికెలో పనిగా మారింది. అయితే ఒక రోజు డింకో సింగ్‌ను చూసిన తర్వాత తనకు సరైన ఆట బాక్సింగ్‌ అనే భావించింది. ఆ పంచ్‌లు, బలంగా ప్రత్యర్థిపై విరుచుకుపడే తత్వం మేరీని ఆకర్షించాయి. అయితే నాన్నకు తెలిస్తే కోప్పడతాడేమోనని తన ఆసక్తిని రహస్యంగానే ఉంచింది. మేరీ దూకుడు, పోరాటతత్వం బాక్సింగ్‌కు సరిపోతాయని గుర్తించి ఆమెను కోచ్‌లు.. కొసానా మీటీ, నర్జిత్‌ సింగ్‌ ప్రోత్సహించారు. అదే చివరకు మేరీని ప్రపంచ చాంపియన్‌  దిశగా నడిపించింది. సాధనలోనే ఒక రోజు తన కూతురి బాక్సింగ్‌ గురించి తెలుసుకున్న తండ్రి కొంత ఆందోళన చెందినా.. చివరకు సరైన మార్గం ఎంచుకుందని స్థిమితపడ్డాడు.  పతకాల ప్రవాహం.. 2001 అక్టోబర్‌.. పెన్సిల్వేనియాలో మహిళల ప్రపంచ బాక్సింగ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌.. 48 కేజీల విభాగంలో సత్తా చాటిన మేరీ కోమ్‌ ఫైనల్‌ చేరింది. తుది పోరులో ఓడినా రజతం సాధించి గర్వంగా నిలబడింది. అయితే అది ఆరంభం మాత్రమే. పతకధారణ అంతటితో ఆగిపోలేదు. తొలిసారి సాధించిన రజతం ఆ తర్వాత బంగారమైంది. ఆ వేదికపై మరో ఐదుసార్లు మేరీ మెడలో స్వర్ణం మెరిసింది. 2002, 2005, 2006, 2008, 2010, 2018లలో ఏకంగా ఆరుసార్లు ఆమె ప్రపంచ చాంపియన్‌గా నిలిచింది. ఆసియా చాంపియన్‌షిప్‌లోనూ ఇదే తరహాలో ఐదు స్వర్ణాలతో మేరీ తానేంటో చూపించింది. ఆసియా క్రీడలు, కామన్వెల్త్‌ క్రీడల్లో పతకాలు, వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌ ర్యాంక్‌ ఒక ఎత్తు కాగా.. 2012 లండన్‌ ఒలింపిక్స్‌ సాధించిన కాంస్య పతకం మేరీ స్థాయిని మరింత ఎత్తుకు తీసుకెళ్లాయి. వరుస విజయాలతో సెమీస్‌ చేరిన తర్వాత నికోలా ఆడమ్స్‌ (యూకే) చేతిలో ఓడటంతో మేరీ ఫైనల్‌ ఆశలు నెరవరలేదు. అయితేనేమి ఎక్కడో మణిపురి కోమ్‌ తెగలో పుట్టి లండన్‌ వేదికపై ఒలింపిక్‌ కాంస్య పతకం అందుకుంటున్న క్షణాన ఆమె కళ్ళల్లో కనిపించిన మెరుపు ఆ కంచు పతకం విలువేమిటో చెబుతుంది. బాక్సింగ్‌ పంచ్‌ ద్వారా మెగా ఈవెంట్‌లో భారత జెండా ఎగరేసిన క్షణం అపురూపం. అడ్డు రాని అమ్మతనం.. బాక్సర్‌గా ఎదుగుతున్న దశలో పరిచయమైన ఫుట్‌బాల్‌ ప్లేయర్‌ కరుంగ్‌ ఓన్లర్‌ను మేరీ ప్రేమించి పెళ్లి చేసుకుంది. 2005లో పెళ్లి జరిగేనాటికే ఆమె ప్రపంచ చాంపియన్‌  కూడా. పెళ్లి తర్వాత ఆటకు మేరీ విరామమిచ్చింది. చాలామంది ఆమె బాక్సింగ్‌ ముగిసిపోయిందనే భావించారు. ఇతర క్రీడల సంగతేమో కానీ బాక్సింగ్‌లాంటి ఆటలో తల్లిగా మారిన తర్వాత అదే తరహా బలాన్ని ప్రదర్శించడం, శరీరంలో వచ్చే మార్పులతో కలిగే ఇబ్బందులను అధిగమించాల్సి రావడం చాలా కష్టం. కానీ మేరీ పోరాటతత్వం ముందు అవన్నీ చిన్నవిగా మారిపోయాయి. కవల పిల్లలకు జన్మనిచ్చిన తర్వాత మళ్లీ సాధన మొదలు పెట్టింది. పెళ్లయి పిల్లలు పుట్టిన తర్వాత ఆమె నాలుగు ప్రపంచ చాంపియన్‌ షిప్‌లు, ఒలింపిక్‌ పతకం గెలుచుకోవడం మరో పెద్ద విశేషం. ఈ దంపతులకు ఆ తర్వాత మరో కొడుకు పుట్టగా, ఒక అమ్మాయిని వీరు దత్తత తీసుకున్నారు.  అవార్డుల పంట.. క్రీడాకారులకు ఇచ్చే అర్జున, ఖేల్‌రత్నలు సహజంగానే మేరీని వెతుక్కుంటూ వచ్చాయి. భారత ప్రభుత్వం ఇచ్చే నాలుగు అత్యుత్తమ పౌర పురస్కారాల్లో భారతరత్న మినహా మిగతా మూడు పద్మశ్రీ, పద్మభూషణ్, పద్మవిభూషణ్‌లు మేరీని వరించాయి. క్రీడల్లో ఆమె చేసిన సేవలకుగాను ప్రభుత్వం రాజ్యసభకు నామినేట్‌ చేయగా 2016–2022 మధ్య ఆమె ఈ బాధ్యతలను నిర్వర్తించింది.  వెండితెర కథగా.. మేరీకోమ్‌ జీవితం ఆధారంగా  2014లో  సినిమా వచ్చింది ఉమంగ్‌ కుమార్‌ దర్శకత్వంలో! ప్రియాంక చోప్రా అందులో మేరీ పాత్రను పోషించింది. ప్రముఖ దర్శకుడు సంజయ్‌లీలా భన్సాలి సహ నిర్మాతగా కూడా ఉన్న ఈ చిత్రం బాక్సాఫీస్‌ హిట్‌గా నిలిచింది. ఆమె ఆత్మకథ ‘అన్‌ బ్రేకబుల్‌’ పేరుతో పుస్తకంగా కూడా ప్రచురితమైంది. చిన్నారులకు స్ఫూర్తిని అందించే కథల సంకలనం ‘గుడ్‌నైట్‌ స్టోరీస్‌ ఫర్‌ రెబల్‌ గర్ల్స్‌’లో కూడా మేరీకి చోటు దక్కింది.  - మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది

2000 సిడ్నీ ఒలింపిక్స్‌.. 18 ఏళ్ల వయసులో పతకం ఆశలతో బరిలోకి దిగిన అతనికి ఏదీ కలిసి రాలేదు. చివరకు దక్కింది 11వ స్థానం. కనీసం ఫైనల్స్‌కు కూడా అర్హత సాధించలేదు. 2004 ఏథెన్స్‌ ఒలింపిక్స్‌.. ఈసారి తన ఆట ఎంతో మెరుగైందని భావిస్తూ లక్ష్యం దిశగా ముందుకెళ్లాడు.. కానీ ఈసారి 7వ స్థానంతో సరిపెట్టుకోవాల్సి వచ్చింది! ఒక వ్యక్తిగత క్రీడాంశంలో, అదీ మానసికంగా ఎంతో దృఢంగా  ఉండాల్సిన ఆటలో, రెండు ఒలింపిక్స్‌లో వరుస వైఫల్యాల తర్వాత వెంటనే కోలుకొని తర్వాతి నాలుగేళ్ల కాలానికి లక్ష్యాలు పెట్టుకొని సిద్ధం కావడం అంత సులువు కాదు. కానీ ఆ ఆటగాడి పట్టుదల ముందు ప్రతికూలతలన్నీ తలవంచాయి.  బీజింగ్‌లో అతని బుల్లెట్‌ గురి తప్పలేదు. సరిగ్గా టార్గెట్‌ను తాకి పసిడి పతకాన్ని అతని మెడలో వేసింది. ఒలింపిక్స్‌ చరిత్రలో ఏ భారత ఆటగాడికి సాధ్యం కాని ఘనతను అందించింది. ఆ శూరుడే అభినవ్‌ బింద్రా. ఒలింపిక్స్‌లో వ్యక్తిగత విభాగంలో స్వర్ణం గెలిచిన తొలి భారతీయుడు. ఆటలో అద్భుతాలు చేయగానే మనలో చాలా మందికి సహజంగానే అతని నేపథ్యంపైనే ఆసక్తి పెరుగుతుంది. అయితే విజయగాథలన్నీ పేద కుటుంబం నుంచో, మధ్యతరగతి కుటుంబాల నుంచో మొదలు కావాలనేం లేదు.. కోటీశ్వరుడైనా క్రీడల్లోకి వెళితే స్కోరు సున్నా నుంచే మొదలవుతుంది. అందుకే ఎక్కువగా వినిపించే సాధారణ స్థాయి నుంచి శిఖరానికెదిగిన లాంటి కథ కాదు బింద్రా జీవితం. అతను ఐశ్వర్యంలో పుట్టాడు. దేశంలోనే టాప్‌ స్కూల్లో ఒకటైన ‘డూన్‌ స్కూల్‌’లో చదువుకున్నాడు. ఉన్నత విద్యను అమెరికాలోని కొలరాడో యూనివర్సిటీలో అభ్యసించాడు. తిరిగొచ్చి తండ్రి వ్యాపార సామ్రాజ్యాన్ని నడిపించడమే తరవాయి.. కానీ బింద్రా మరో బాటను ఎంచుకున్నాడు. అది కూడా సరదా కోసమో, వ్యాపారంలో అలసిపోయాక వారాంతంలో టైమ్‌ పాస్‌గా ఆడుకునేందుకో కాదు. ఆటలో అగ్రస్థానానికి చేరేందుకు అడుగు పెట్టాడు. అందుకే పగలు, రాత్రి కష్టపడ్డాడు. ఒక వ్యాపారవేత్తగా సాధించే కోట్లతో పోలిస్తే అంతకంటే విలువైన దానిని అందుకున్నాడు. కోట్లాది భారతీయుల ప్రతినిధిగా, వారంతా గర్వపడేలా తన రైఫిల్‌తో సగర్వంగా విశ్వ క్రీడా వేదికపై జనగణమన వినిపించాడు.  చిరస్మరణీయం డబ్బుంటే చాలు క్రీడల్లోకి వెళ్లిపోవడం చాలా సులువు అనే అభిప్రాయం మన దేశంలో బలంగా పాతుకుపోయింది. నిజానికి అలాంటి వాళ్లు ఆటల్లో రాణించాలంటే ఇతరులతో పోలిస్తే ఎన్నో రెట్లు ఎక్కువ ప్రేరణ ఉండాలి. అన్నీ అందుబాటులో ఉన్నప్పుడు ఏదైనా సాధించాలనే లక్ష్యం, పట్టుదల కొత్తగా పుట్టుకురావాలి. సరిగ్గా చెప్పాలంటే చుట్టూ ఉన్న సకల సౌకర్యాలు, విలాసాలకు ఆకర్షితులవకుండా ఏకాగ్రత చెదరకుండా పోటీల్లో దిగాలి. అలా చూస్తే మా అభినవ్‌ సాధించిన ఘనత అసాధారణం. దాని విలువ అమూల్యం’ బింద్రా స్వర్ణ పతకం సాధించిన తర్వాత అతని కుటుంబ మిత్రుడొకరు చేసిన వ్యాఖ్య ఇది. నిజంగానే ఆ సమయంలో గానీ, ఆ తర్వాత గానీ బింద్రా.. తన నేపథ్యం వల్లే ఎదిగాడనే మాటను చెప్పేందుకు ఏ ఒక్కరూ సాహసించలేదు. ఎందుకంటే 2008 ఆగస్టు 11న బీజింగ్‌ ఒలింపిక్స్‌లో బింద్రా స్వర్ణ పతకం గెలుచుకున్నాడనే వార్త విన్న తర్వాత హృదయం ఉప్పొంగని భారతీయుడు లేడంటే అతిశయోక్తి కాదు. ఎప్పుడో 1980 మాస్కో ఒలింపిక్స్‌లో అదీ టీమ్‌ గేమ్‌ హాకీలో భారత జట్టు చివరిసారిగా స్వర్ణం సాధించిందని జనరల్‌ నాలెడ్జ్‌ పుస్తకాల్లో, క్విజ్‌ పోటీల్లో వింటూ వచ్చిన కొత్త తరానికి ఒలింపిక్స్‌ గోల్డ్‌ మెడల్‌ విలువేమిటో అప్పుడే తెలిసింది.  ఇల్లే షూటింగ్‌ రేంజ్‌గా.. షూటింగ్‌ ధనవంతులు మాత్రమే ఆడుకునే ‘ఎలీట్‌ పీపుల్స్‌ గేమ్‌’. ఇందులో వంద శాతం వాస్తవం ఉంది. గన్స్‌ మొదలు పోటీల్లో వాడే బుల్లెట్స్, జాకెట్, అనుమతులు, పన్నులు.. ఇలా అన్నీ బాగా డబ్బులతో కూడుకున్న వ్యవహారమే. అభినవ్‌ తండ్రి అప్‌జిత్‌ బింద్రా పెద్ద వ్యాపారవేత్త. పంజాబ్‌లో ఆగ్రో ఫుడ్‌ బిజినెస్, హోటల్స్‌ వ్యాపారంలో పెద్ద పేరు గడించాడు. కొడుకు తాను షూటింగ్‌ ప్రాక్టీస్‌కు వెళతానని చెబితే తొలుత ఆయన కూడా సరదా వ్యాపకంగానే చూశాడు. కానీ అభినవ్‌ మొదటి రోజు నుంచి కూడా దానిని ప్రొఫెషనల్, కాంపిటీటివ్‌ స్పోర్ట్‌గానే భావించాడు. అందుకే సాధన మాత్రమే కాదని ఫలితాలు కూడా ముఖ్యమని అతని మనసులో బలంగా నాటుకుపోయింది. అందుకే తన అభిప్రాయాన్ని నిక్కచ్చిగా చెప్పేశాడు. దాంతో తండ్రికి కూడా కొడుకు లక్ష్యాలపై స్పష్టత వచ్చింది. అందుకే ప్రోత్సహించేందుకు సిద్ధమైపోయాడు. చండీగఢ్‌లోని తమ ఇంట్లోనే అంతర్జాతీయ స్థాయి ప్రమాణాలతో కూడిన షూటింగ్‌ రేంజ్‌ ఏర్పాటు చేసేశాడు. అభినవ్‌కు 24 గంటలు అదే అడ్డా అయింది. అన్నీ మరచి ప్రాక్టీస్‌లోనే మునిగాడు. జాతీయ స్థాయిలో వరుస విజయాలతో భారత జట్టులో చోటు దక్కింది. 1998 కామన్వెల్త్‌ క్రీడల్లో పతకం రాకున్నా, భారత్‌ నుంచి పాల్గొన్న పిన్న వయస్కుడిగా (16 ఏళ్లు) గుర్తింపు పొందాడు.   2002 కామన్వెల్త్‌ క్రీడల్లో తొలి పతకం వచ్చినా అది ‘పెయిర్స్‌’ విభాగంలో కాబట్టి అంతగా సంతృప్తినివ్వలేదు. రెండు ఒలింపిక్స్‌ వచ్చి పోయాయి కానీ ఫలితం దక్కలేదు. ఏదైనా సాధించాలనే తపన పెరిగిపోతోంది కానీ సాధ్యం కావడం లేదు. 2005కు వచ్చే సరికి వెన్ను గాయం దెబ్బ కొట్టింది. దాదాపు ఏడాది పాటు గన్‌ కూడా ఎత్తలేకపోయాడు.  ప్రాక్టీస్‌.. ప్రాక్టీస్‌.. తేదీలు మారుతున్నా పెద్ద ఘనత సాధించలేకపోవడంతో బింద్రా మనసులో మథనం మొదలైంది. తాను ఎక్కడ వెనుకబడుతున్నాడో గుర్తించాడు. అసాధారణమైన ఏకాగ్రత అవసరం ఉండే క్రీడ షూటింగ్‌. మిల్లీ సెకండ్‌ దృష్టి చెదిరినా పతకం సాధించే స్థితినుంచి నేరుగా పాతాళానికి పడిపోవచ్చు. దీనిని అధిగమించాలంటే మన దేశంలో అందుబాటులో లేని ప్రత్యేక శిక్షణ తనకు ఎంతో అవసరం అనిపించింది. అందుకే జర్మనీ చేరుకున్నాడు. ఏడాదికి పైగా విరామం లేకుండా అత్యున్నత స్థాయి కోచ్‌ల వద్ద సాధనలో రాటుదేలాడు. మొదటి ఫలితం 2006, ఆగస్ట్‌.. వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో స్వర్ణంతో వచ్చింది. ఆ ఘనత సాధించిన తొలి భారతీయుడిగా అతను నిలిచాడు. ఈ గెలుపు సరిగ్గా రెండేళ్ల తర్వాత అందుకున్న ఒలింపిక్స్‌ పతకానికి తొలి అడుగుగా నిలిచింది. ఈ రెండేళ్లలో అతను మరింతగా కష్టపడ్డాడు. బీజింగ్‌లో షూటింగ్‌ పోటీలు ఎలా ఉంటాయనేదానిపై పూర్తి స్థాయిలో అక్కడ ఉండే వాతావరణం సహా రిహార్సల్స్‌ చేశాడు. ఎంతగా అంటే మైక్‌లో అనౌన్సర్‌ పేరు చెప్పినప్పుడు తాను పోటీలో వేసుకునే షూస్‌తో ఎలా నడవాలి అనే సూక్ష్మమైన అంశాలను కూడా వదిలిపెట్టనంతగా. చివరకు తన లక్ష్యం చేరడంలో సఫలమయ్యాడు.  అవార్డులు, రివార్డులు.. సుమారు రెండు దశాబ్దాల కెరీర్‌లో బింద్రా 150కి పైగా పతకాలు గెలిచాడు. భారత ప్రభుత్వం అతడిని క్రీడా పురస్కారాలు అర్జున, ఖేల్‌రత్నలతో పాటు పౌర పురస్కారం పద్మభూషణ్‌తో సత్కరించింది. భారత ఆర్మీలో గౌరవ లెఫ్టినెంట్‌ హోదా కూడా బింద్రాకు ఉంది. ‘ఎ షాట్‌ ఎట్‌ హిస్టరీ – మై ఆబ్సెసివ్‌ జర్నీ టు ఒలింపిక్‌ గోల్డ్‌’ పేరుతో బింద్రా ఆటోబయోగ్రఫీ పుస్తకరూపంలో వచ్చింది.  ఆట తర్వాతా ఆటతోనే.. గన్‌ పక్కన పెట్టేసిన తర్వాత బింద్రా క్రీడలతో తన అనుబంధం కొనసాగిస్తున్నాడు. సాధారణంగా రిటైరయ్యేవాళ్లు ఒక కోచ్‌గానో, లేక క్రీడా సమాఖ్యల్లో పరిపాలకులుగానో తమ పాత్రను నిర్వర్తించేందుకు సిద్ధమైపోతారు. బింద్రా కూడా కోచింగ్‌ వైపు దృష్టి పెడితే స్పందన కూడా అద్భుతంగా ఉండేది. కానీ ఇక్కడా అతను భిన్నమైన మార్గాన్నే ఎంచుకున్నాడు. ఒక షూటింగ్‌కు మాత్రమే పరిమితం కాకుండా అన్ని రకాల క్రీడాంశాలకు సంబంధించి ఒక కీలక అంశాన్ని అతను ఎంచుకున్నాడు. ఎంతో ప్రతిభ, సత్తా ఉన్నా కీలక సమయాల్లో విశ్వవేదికపై మన భారతీయులు వెనుకబడుతున్న విషయాన్ని అతను గుర్తించాడు. అందుకే ఈతరం పోటీ ప్రపంచంలో ‘స్పోర్ట్స్‌ సైన్స్‌’పై దృష్టి పెట్టాడు. బింద్రా నేతృత్వంలో పని చేస్తున్న ‘అభినవ్‌ ఫ్యూచరిస్టిక్స్‌ ప్రైవేట్‌ లిమిటెడ్‌’ భారత క్రీడల్లో సైన్స్‌ అండ్‌ టెక్నాలజీ వాడకంపై సహకారం అందిస్తుంది. ‘అభినవ్‌ బింద్రా టార్గెటింగ్‌ పెర్ఫార్మెన్స్‌’ ద్వారా అడ్వాన్స్‌డ్‌ ఫిజియోథెరపీ, రీహాబిలిటేషన్‌ లో ప్రత్యేక శిక్షణ ఉంటుంది. భువనేశ్వర్‌లో అభినవ్‌ బింద్రా స్పోర్ట్స్‌ మెడిసిన్‌ అండ్‌ రీసెర్చ్‌ ఇన్‌ స్టిట్యూట్‌ కూడా పని చేస్తోంది. ఇక తన పేరుతో ఏర్పాటు చేసిన ఫౌండేషన్‌ ప్రాథమిక స్థాయిలో క్రీడలకు అత్యుత్తమ కోచింగ్‌ సౌకర్యాలు అందించడంలో కృషి చేస్తోంది. ఈ అన్ని సంస్థల్లో కలిపి వేర్వేరు క్రీడా విభాగాలకు చెందిన సుమారు 5 వేల మంది అథ్లెట్లు ప్రయోజనం పొందడం విశేషం.  అందుకే ఆపేశాను కీర్తి కనకాదులు వచ్చిన తర్వాత ఆటనుంచి తప్పుకోవడం అంత సులువు కాదు. ఆశించిన ఫలితాలు రాకపోయినా, ఏదో ఒక టోర్నీలో సీనియర్‌ ఆటగాళ్లు తలపడుతూనే ఉంటారు. ఆటపై తమకు ఉన్న ప్రేమే అందుకు కారణమని చెబుతుంటారు. ఈ విషయంలో బింద్రా భిన్నంగానే నిలబడ్డాడు.  2016 రియో ఒలింపిక్స్‌లో బింద్రా ఆఖరి సారిగా పోటీ పడ్డాడు. ఆ మెగా ఈవెంట్‌లో నాలుగో స్థానంలో నిలిచిన అతను త్రుటిలో కాంస్య పతకాన్ని చేజార్చుకున్నాడు. ఆ సమయంలో బింద్రా వయసు 34 ఏళ్లు. అందుకే అతని రిటైర్మెంట్‌ చాలా మందికి ఆశ్చర్యం కలిగించింది. ఒక అభిమాని.. ట్విట్టర్‌ ద్వారా ఇదే సందేహాన్ని వ్యక్తం చేస్తే దానికి ఏమాత్రం భేషజం లేకుండా బింద్రా స్పష్టంగా సమాధానమిచ్చాడు. ‘ఒకటి.. నా నైపుణ్యం రోజురోజుకూ తగ్గిపోతోందని అర్థమైంది. రెండు.. వరుసగా రెండు ఒలింపిక్స్‌లో విఫలమయ్యాను. మూడు.. నేను అక్కడే వేలాడుతూ ఉంటూ మరో యువ ప్రతిభావంతుడి అవకాశం దెబ్బ తీసినట్లు అవుతుంది. అలా చేయదల్చుకోలేదు’ అని అతను చెప్పాడు. -మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది

Saina Nehwal Successful Journey- Interesting Facts In Telugu: ‘మళ్లీ అమ్మాయేనా.. నేను దాని మొహం కూడా చూడను పో’.. ఆ వృద్ధురాలు చేసిన కటువైన వ్యాఖ్యకు ఉన్నత విద్యావంతుడైన ఆమె కుమారుడు కనీసం జవాబు కూడా ఇవ్వలేకపోయాడు. ఆ ఇంట్లో ఏడేళ్ల క్రితం అమ్మాయి పుట్టింది. ఇప్పుడు మనవడు కావాలని నానమ్మ ఆశించింది. అయితే అది జరగలేదు. పురుషులు, మహిళల నిష్పత్తిలో దేశంలోనే ఎక్కువ అంతరం ఉండే, ఆడపిల్లల పట్ల తీవ్ర వివక్ష చూపించే రాష్ట్రం హర్యానాలో.. అదీ అమ్మాయిలు పుట్టగానే నొసలు చిట్లించడమనేది ఎక్కువ మందికి అలవాటుగా ఉన్న హిస్సార్‌లో ఆమె ప్రవర్తన కొత్తగా అనిపించలేదు. చివరకు నెలరోజుల తర్వాత కొడుకు బతిమాలితే గానీ తన మనవరాలిని ఆమె చూడలేదు. కానీ అందులో ప్రేమ లేదు! ఆ సమయంలో తల్లికి ఏమీ చెప్పలేకపోయిన ఆ పాప తండ్రి మనసులో గట్టిగా ఒక నిర్ణయం తీసుకున్నాడు. తన రెండో కూతురును మాత్రం అందరికంటే ప్రత్యేకంగా పెంచాలని, ఆమెను చూసి మున్ముందు అందరూ గర్వపడాలని భావించాడు. అందుకు ఆయన ఎంచుకున్న మార్గం క్రీడలు! ఆ హిస్సార్‌ బిడ్డ తర్వాతి రోజుల్లో హైదరాబాదీగా మారి ప్రపంచ బ్యాడ్మింటన్‌పై తనదైన ముద్ర వేస్తుందని ఎవరూ ఊహించలేదు. ఆమే సైనా నెహ్వాల్‌... భారత మహిళల బ్యాడ్మింటన్‌కు టార్చ్‌బేరర్‌లా నిలిచిన స్టార్‌ షట్లర్‌.  అమ్మా నాన్న అండతో.. వ్యవసాయ శాస్త్రవేత్త అయిన తండ్రి హర్వీర్‌ సింగ్‌ ఉద్యోగరీత్యా హైదరాబాద్‌ చేరడంతోనే సైనా ఆటకు పునాది పడింది. సరదాగా కరాటే నేర్చుకున్నా.. స్విమ్మింగ్, సైక్లింగ్‌ ఎన్ని చేసినా అవి ఆమెను ప్రొఫెషనల్‌ ప్లేయర్‌గా మార్చలేవని తండ్రికి అనిపించింది. పైగా కరాటే నేర్చుకుంటున్న సమయంలో ఒక మోటార్‌ బైక్‌ను కొందరు విద్యార్థుల చేతుల మీదుగా తీసుకుపోవాలని ఇన్‌స్ట్రక్టర్‌ సూచించాడు. అది తన వల్ల కాదంటూ కరాటేను వదిలేసేందుకే సైనా సిద్ధమైంది. దాంతో కెరీర్‌లో ఎదిగే ఆటను ఆయన గుర్తించాడు. ఎనిమిదేళ్ల వయసులో సైనా చేతికి బ్యాడ్మింటన్‌ రాకెట్‌ ఇచ్చాడు. షటిల్‌ ఆటపై ఆయనకు ఉన్న ప్రత్యేక ఆసక్తి కూడా అందుకు కారణం కావచ్చు. సైనా తల్లి ఉషారాణికి రాష్ట్ర స్థాయి బ్యాడ్మింటన్‌ పోటీల్లో ఆడిన అనుభవమూ ఉండటంతో ఇంట్లోనే అదనపు ప్రోత్సాహం కూడా లభించింది. దాంతో ఆట మొదలైంది. ఫలితాల గురించి ఆలోచించే పరిస్థితి ఎనిమిదేళ్ల పాపకు రాకూడదని భావించిన హర్వీర్‌ ఏ దశలోనూ విజయాలు, పరాజయాల గురించి ఆ చిన్నారితో మాట్లాడలేదు. నువ్వు ఆడుతూ ఉండు చాలు అంతా నేను చూసుకుంటాను అనే భరోసాను మాత్రం కల్పించాడు. ‘ఒక ప్లేయర్‌ పెద్ద స్థాయికి చేరాలంటే ఆ ప్లేయర్‌ ఎంత బాగా ఆడతాడనేది కాదు. ప్లేయర్‌తో పాటు కూడా తల్లిదండ్రులు ఎంత సమయం వెచ్చిస్తారనేది ముఖ్యం. మీరు మీ పిల్లల కోసం ఎంత సమయం ఇవ్వగలరు’.. ఏదైనా ఆటలో శిక్షణ కోసం అకాడమీకి వెళితే కోచ్‌ల నుంచి సాధారణంగా అందరికీ ఎదురయ్యే ప్రశ్నే ఇది. హర్వీర్‌కూ ఇదే ఎదురైంది. నేను ఎంత సమయమైనా ఇస్తానని ఆయన చెప్పాడు. రాజేంద్రనగర్‌లోని తన ఇంటి నుంచి ఎల్బీ స్టేడియం వరకు కోచింగ్‌కు వస్తూ, పోతూ సుమారు 25 కిలోమీటర్ల ప్రయాణంలో చేతక్‌ స్కూటర్‌పైనే నిద్ర కూడా! ఇదే తరహాలో ఆమె శిక్షణ సాగింది. సైనా ప్లేయర్‌గా ఎదుగుతున్న సమయంలో తన ఉద్యోగంలో ప్రమోషన్‌లు వచ్చినా, హైదరాబాద్‌ నుంచి వెళ్లాల్సి రావడంతో తండ్రి వాటిని వదులుకున్నాడు. కూతురు కోసం దేనికైనా సిద్ధపడిన ఆయన ఆశలను సైనా వమ్ము చేయలేదు.  ఎవరి వల్లా కాలేదు కోట్లాది రూపాయల ఆదాయం, ఇళ్లు, కార్లు, విలాసవంతమైన జీవితం.. సాధారణంగా పెద్ద స్థాయిలో ఉన్న ఆటగాళ్ల గురించి అందరిలో ఉండే భావనే ఇది. కానీ ఆ స్థాయికి చేరేందుకు వారు పడిన కష్టం, శ్రమ మాత్రం బయటకు కనిపించదు. సైనా నేపథ్యం పేదదేమీ కాకపోవచ్చు. అయినా సరే ఒక ప్లేయర్‌గా మారే కోణంలో చూస్తే ఆర్థికపరమైన అడ్డంకులు తలుపు తడుతూనే ఉంటాయి. రాకెట్‌ కొనుగోలు మొదలు టూర్లు, ఎక్కడో జరిగే టోర్నీలకు హాజరయ్యేందుకు అయ్యే ఖర్చులు చూస్తే పరిధి దాటుతూనే ఉంటాయి. సైనాకు 9 ఏళ్ల వయసులో ఓ అండర్‌ 10 టోర్నీలో ఆడేందుకు మొదటిసారి  ఖరీదైన రాకెట్‌ను (1999లో రూ. 2,700) కొనిచ్చాడు తండ్రి. అయితే చెన్నైలో జరిగిన ఈ టోర్నీ సందర్భంగా దానిని ఆమె పోగొట్టుకుంది. ఆ సమయంలో భోరున ఏడ్చేసిన సైనాను ఓదార్చడం ఎవరి వల్లా కాలేదు. అందుకే స్పోర్ట్‌ అథారిటీ ఇచ్చిన రూ. 700 స్కాలర్‌షిప్, కొన్నాళ్ల తర్వాత పెట్రోలియం బోర్డు అందించిన రూ. 2,500 స్కాలర్‌షిప్‌ కూడా ఆమెకు బంగారంలా అనిపించాయి. తన భార్య ఆరోగ్యం బాగా లేదంటూ హర్వీర్‌ ఆరు సార్లు పీఎఫ్‌ ఖాతానుంచి సైనా ఆట కోసమే డబ్బులు డ్రా చేయాల్సి వచ్చింది. అయితే ఆ కష్టం ఎప్పుడూ వృథా కాలేదు.  నడిచొచ్చిన విజయాలు సైనా విజయప్రస్థానంలో ఎప్పుడూ పెద్దగా ఆటుపోట్లు ఎదురు కాలేదు. అద్భుతమైన ఆట, కఠోర శ్రమ, తొందరగా నేర్చుకునే తత్వం, తప్పులను వెంటనే సరిదిద్దుకునే అలవాటు సైనాను శిఖరానికి తీసుకెళ్లాయి. జూనియర్‌ స్థాయిలో సైనా పదునైన ఆట గురించి ఎన్ని విశేషణాలతో ప్రశంసించినా తక్కువే. ప్రత్యర్థులకు అందనంత రీతిలో, తిరుగులేని ప్రదర్శనతో ఆమె దూసుకుపోయింది. 15 ఏళ్ల వయసులో సీనియర్‌ స్థాయిలో న్యూఢిల్లీలో తొలి టైటిల్‌ (ఆసియా శాటిలైట్‌) గెలిచిన తర్వాత సైనా ఎక్కడా ఆగలేదు. తర్వాతి ఏడాది ప్రతిష్ఠాత్మక 4 స్టార్‌ ఫిలిప్పీన్స్‌ ఓపెన్‌ గెలిచిన తర్వాత సైనా సత్తా ఏమిటో బ్యాడ్మింటన్‌ ప్రపంచానికి తెలిసింది. 2008లో వరల్డ్‌ జూనియర్‌ చాంపియన్‌గా నిలిచిన తర్వాత ప్రతిష్ఠాత్మక విజయాలు సైనా ఖాతాలో వచ్చి చేరాయి. చాలెంజర్‌ టోర్నీలు, గ్రాండ్‌ ప్రి, గ్రాండ్‌ ప్రి గోల్డ్, సూపర్‌ సిరీస్, సూపర్‌ సిరీస్‌ ప్రీమియర్‌... ఇలా పేరు ఏదైతేనేం విజేత సైనా మాత్రమే. తన అంతర్జాతీయ కెరీర్‌లో అత్యుత్తమ స్థాయిలో 24 అంతర్జాతీయ టైటిల్స్‌ సైనా గెలుచుకుంది. ఇందులో 10 సూపర్‌ సిరీస్‌లే ఉన్నాయి. ఇండోనేసియా, సింగపూర్, హాంకాంగ్, డెన్మార్క్, ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్, ఆస్ట్రేలియన్‌ ఓపెన్, చైనా ఓపెన్, ఇండియన్‌ ఓపెన్‌.. వేదికలు మారడమే తప్ప విజయాలు మాత్రం తనవే. కొన్ని ఘనతలు... ►ఒలింపిక్‌ కాంస్య పతకం ►వరల్డ్‌ చాంపియన్‌షిప్‌లో ఒక రజతం, ఒక కాంస్యం ►కామన్వెల్త్‌ క్రీడల్లో రెండు స్వర్ణాలు ►ఆసియా క్రీడల్లో కాంస్యం  ►ఆల్‌ ఇంగ్లండ్‌ టోర్నీలో రజతం ► సూపర్‌ సిరీస్‌ ఫైనల్స్‌లో రజతం భారత ప్రభుత్వం పౌర పురస్కారాలు ► పద్మశ్రీ, పద్మభూషణ్‌లతో పాటు క్రీడా పురస్కారాలు అర్జున, ఖేల్‌రత్నలతో సైనా నెహ్వాల్‌ను గౌరవించింది.  ఆ పతకం ఒక మణిహారం.. 2012 ఆగస్టు 4.. సైనా నెహ్వాల్‌ ఉజ్వల కెరీర్‌ను శిఖర స్థాయిలో నిలిపిన విజయం. లండన్‌ ఒలింపిక్స్‌లో ఆమె మూడో స్థానంలో నిలిచి కాంస్య పతకాన్ని సొంతం చేసుకుంది. తద్వారా బ్యాడ్మింటన్‌లో ఈ ఘనత సాధించిన తొలి భారతీయురాలిగా నిలిచింది.  వ్యక్తిగతం.. 2018లో.. సహచర బ్యాడ్మింటన్‌ క్రీడాకారుడు పారుపల్లి కశ్యప్‌ను సైనా వివాహమాడింది. ఆమె కెరీర్‌ విశేషాలతో ‘సైనా’ అనే బయోపిక్‌ కూడా వచ్చింది. అమోల్‌ గుప్తే దర్శకత్వం వహించిన ఈ చిత్రంలో సైనా పాత్రలో పరిణీతి చోప్రా నటించింది.   -మొహమ్మద్‌ అబ్దుల్‌ హాది చదవండి: KL Rahul: అతడిని ఎందుకు తప్పించారో తెలీదు! పంత్‌ దరిద్రం నీకు పట్టుకున్నట్టుంది! బాగా ఆడినా.. ఇదేం పోయే కాలమో! Cristiano Ronaldo: మ్యాచ్‌ ఓడిపోయి బాధలో ఉంటే బికినీలో అందాల ప్రదర్శన?

20 గ్రాండ్‌స్లామ్‌ టైటిల్స్‌ గెలవడమే అతని ఘనత కాదు... 310 వారాలు వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌ గా ఉండటమే అతని గొప్పతనాన్ని చెప్పదు... పురుషుల టెన్నిస్‌ ఆట కూడా అందంగా ఉంటుందని, అలా ‘సాఫ్ట్‌ టచ్‌’తో కూడా అద్భుతాలు చేయవచ్చని అతను చూపించాడు.  ఒక్క పాయింట్‌ కోల్పోతేనే రాకెట్‌ నేలకేసి విసిరికొట్టే ఈ తరం ఆటగాళ్లతో పోలిస్తే, దాదాపు పాతికేళ్ల ప్రొఫెషనల్‌ కెరీర్‌లో వివాదాస్పద మాట పెదవి దాటకుండా పనిపైనే దృష్టి పెట్టిన రుషి అతను.. మైదానం బయట కూడా సామాజిక బాధ్యత మరవని మంచితనం  అతని సొంతం.. కోర్టులో అతనితో భీకరంగా తలపడిన ప్రత్యర్థులు  అందరూ ఆట ముగియగానే అతని అంత మంచివాడు ఎవరూ లేరని ముక్తకంఠంతో చెప్పగల ఒకే ఒక్క పేరు.. రోజర్‌ ఫెడరర్‌.. టెన్నిస్‌ ప్రపంచంలో అన్నీ సాధించిన పక్కా జెంటిల్‌మన్‌ . ఎనిమిదేళ్ల వయసులో ఫెడరర్‌ మొదటిసారి టెన్నిస్‌ రాకెట్‌ పట్టాడు. సరదాగా మాత్రమే ఆట మొదలు పెట్టినా, సహజ ప్రతిభ ఎక్కడికి పోతుంది? అందుకే కావచ్చు.. తాను ఎక్కువగా శ్రమించకుండానే వరుస విజయాలు వచ్చి పడ్డాయి. అండర్‌12 స్థాయిలో రెండు జాతీయ టైటిల్స్‌తో అతను మెరిశాడు. అయితే అసలు కష్టం రోజర్‌కు ఇప్పుడొచ్చింది. స్విస్‌ జాతీయ టెన్నిస్‌ సమాఖ్య అతని ఆటను ప్రత్యేకంగా గుర్తించింది. వెంటనే నేషనల్‌ డెవలప్‌మెంట్‌ ప్రోగ్రామ్‌లో చేర్చించమని తల్లిదండ్రులకు సూచించింది. తానుండే బాసెల్‌ నుంచి డెవలప్‌మెంట్‌ సెంటర్‌ ఉన్న ఎక్యూబ్‌లె¯Œ ్స దాదాపు 200 కిలోమీటర్లు. అమ్మా, నాన్నని వదిలి వెళ్లలేనంటూ ఆ చిన్నారి ఏడ్చేశాడు. చివరకు ఒప్పించి అక్కడికి పంపించారు. కానీ తీరా వెళ్లాక ఆ సెంటర్‌లో అంతా ఫ్రెంచ్‌ భాషనే! తనకేమో ఇంట్లో నేర్చిన జర్మన్‌ స్విస్‌ భాష తప్ప ఏమీ రాదు. పైగా క్యాంప్‌లో అందరికంటే చిన్నవాడు. బాధ మరింత పెరిగింది! కానీ ప్రతిరోజు ఫోన్‌ లో అమ్మతో మాట్లాడుతూ తెచ్చుకున్న ధైర్యానికి తన పట్టుదల జోడించి అక్కడి గట్టిగా నిలబడ్డాడు. అదే వేదిక భవిష్యత్‌ అద్భుతాలకు పునాదిగా నిలిచింది. దేశ నిబంధనల ప్రకారం తప్పనిసరి అయిన ‘9 ఏళ్ల స్కూల్‌ చదువు’ ముగించిన తర్వాత రోజర్‌ పూర్తిగా ఆటపైనే దృష్టి పెట్టి దూసుకుపోయాడు. ఎడ్‌బర్గ్, బెకర్‌లను ఆరాధిస్తూ పెరిగిన ఆ కుర్రాడు మునుముందు  తాను వారందరినీ మించి శిఖరాన నిలుస్తాడని ఊహించలేదు.  వెనక్కి తగ్గకుండా... ‘ఎప్పుడూ కింద పడకపోవడంలో గొప్పతనం ఏమీ లేదు. కానీ పడ్డ ప్రతీసారి పైకి లేవడమే గొప్ప’... కన్ఫ్యూషియస్‌ చెప్పిన ఈ స్ఫూర్తిదాయక మాట ఫెడరర్‌కు అక్షరాలా వర్తిస్తుంది. ఒకసారి కాదు, రెండు సార్లు కాదు.. సుదీర్ఘ కెరీర్‌లో పదుల సంఖ్యలో అతడు గాయపడ్డాడు. శరీరంలో భుజాల నుంచి కాలి మడమల వరకు వేర్వేరు గాయాలు అతడిని ఇబ్బంది పెట్టాయి. కానీ అతను తన ఆటను ఆపలేదు. ఫెడరర్‌ పని అయిపోయిందనుకున్న ప్రతీసారి మళ్లీ బలంగా పైకి లేచాడు. మళ్లీ గొప్ప విజయాలతో దూసుకుపోయాడు. అతనిలో ఈ గొప్పతనమే అందరికీ స్ఫూర్తినిస్తుంది. అందుకే 36 ఏళ్ల వయసులో అతను మళ్లీ నంబర్‌వన్‌ అయ్యాడు. 24 ఏళ్లు అంతర్జాతీయ టెన్నిస్‌ ఆడినా..1526 సింగిల్స్, 224 డబుల్స్‌ మ్యాచ్‌లలో ఒక్కసారి కూడా గాయం కారణంగా మ్యాచ్‌ మధ్యలో తప్పుకోలేదు. అది అతని పట్టుదలకు నిదర్శనం. ఒక్కసారి ఆట మొదలు పెడితే అది గెలుపో, ఓటమే తేలిపోవాల్సిందే తప్ప మధ్యలో ఆయుధాలు పడేసే రకం కాదు అతను.  డబుల్స్‌.. మిక్స్‌డ్‌ డబుల్స్‌.. ‘ఆమె లేకపోతే నా ఆట ఎప్పుడో ముగిసిపోయేది. ఎన్నో క్లిష్ట సందర్భాల్లో నేను టెన్నిస్‌ ప్రయాణం ఆపేయాలని అనుకున్నా, తాను అండగా నిలిచి నాలో స్ఫూర్తి నింపింది’ అని భార్య మిరొస్లావా (మిర్కా) గురించి ఫెడరర్‌ తరచూ చెప్పేవాడు. ఆమె కూడా అంతర్జాతీయ టెన్నిస్‌ ప్లేయరే. నాలుగు గ్రాండ్‌స్లామ్‌లతో పాటు 2000 సంవత్సరం.. సిడ్నీ ఒలింపిక్స్‌లో కూడా స్విట్జర్లాండ్‌కు ప్రాతినిధ్యం వహించింది. ఆటగాళ్లుగా అక్కడే తొలి పరిచయం.. అదే టోర్నీలో తొలి ముద్దు కూడా! అయితే 2002లో గాయంతో ఆటకు దూరమైన మిర్కా ఆ తర్వాత ఫెడరర్‌ సహాయక సిబ్బందిలో భాగమైంది. ఆ సమయంలోనే ఆమె వ్యక్తిత్వాన్ని దగ్గరగా చూసిన ఫెడరర్‌ మనసు పారేసుకున్నాడు. 2009లో వారిద్దరూ పెళ్లి చేసుకున్నారు. ఈ జంటకు నలుగురు పిల్లలు.. వారిద్దరూ రెండు జతల కవలలు కావడం విశేషం. మైలా, చార్లిన్‌  అనే అమ్మాయిల జంట.. వారికంటే ఐదేళ్లు చిన్నదైన లియో, లెన్నీ అబ్బాయిల జంటతో రోజర్‌ కుటుంబ ఆనందం నాలుగింతలైంది. అన్నట్లు ఫెడరర్‌కు రెండేళ్లు పెద్దదైన అక్క డయానా కూడా ఉంది. దాతృత్వంలో మేటి అక్షరాలా 19 లక్షల 80 వేలు.. ఫెడరర్‌ సేవా కార్యక్రమాల్లో భాగంగా వివిధ దేశాల్లో పాఠశాలల్లో సౌకర్యాలు, విద్యా సదుపాయాలను ఉపయోగించుకొని ప్రయోజనం పొందిన విద్యార్థుల సంఖ్య అది. తన ఫౌండేషన్‌ ద్వారా సొంత దేశం స్విట్జర్లాండ్‌లో పలు విరాళాలు అందించిన ఫెడరర్‌ అంతకంటే మెరుగైన పని తాను చేయాల్సి ఉందని గుర్తించాడు. అందుకు తన అమ్మమ్మ దేశమైన దక్షిణాఫ్రికాను ఎంచుకున్నాడు. దక్షిణాఫ్రికాతో పాటు పొరుగు దేశాలు లెసొతొ, మలావి, నమీబియా, జాంబియా, జింబాబ్వేలలో పాఠశాల విద్యను మెరుగుపరచడంలో అతని నిధులు ఉపయోగపడుతున్నాయి. ఇందు కోసం గత కొన్నేళ్లలో అతని సంస్థ సుమారు రూ. 569 కోట్లు ఖర్చు చేసింది. దాదాపు 10 వేల పాఠశాలల్లో సౌకర్యాలను మెరుగుపరచింది. ఫెడరర్‌తో ఉన్న అనుబంధం కారణంగా ఈ యజ్ఞంలో అతని వ్యక్తిగత స్పాన్సర్లంతా భాగం పంచుకొని సహకారం అందించారు. రోజర్‌ ఆటతో పాటు ఇలాంటి దాతృత్వం అతడిని ఇతర స్టార్లకంటే ఒక మెట్టు పైన ఉంచింది.  వివాదమా.. నీవెక్కడ? అంతర్జాతీయ స్టార్‌ ఆటగాడంటే ఒక రేంజ్‌లో ఉండాలి. ఆటలోనే కాదు, మాటల్లో కూడా పదును కనిపించాలి. అప్పుడప్పుడు అవసరం ఉన్నా, లేకపోయినా ‘తానేంటో’ గుర్తించేలా నాలుగు పరుష పదాలు వాడటమో, లేదంటే వివాదాస్పద వ్యాఖ్యలో చేస్తుండాలి. కానీ ఫెడరర్‌ గురించి గూగుల్‌ చేసి చూడండి. వివాదం అన్న పదం కూడా కనిపించదు! గ్రాండ్‌స్లామ్‌లు గెలిచినప్పుడు సంబరాలు చేసుకున్నా, ఓడినప్పుడు ప్రత్యర్థిని అభినందించినా ఎక్కడా మాటలో, ప్రవర్తనలో కట్టు తప్పలేదు. అదే అతడి గొప్పతనాన్ని రెట్టింపు చేసింది. కావాలంటే 21 గ్రాండ్‌స్లామ్‌లు గెలిచిన జొకోవిచ్‌ను చూడండి.. 21కి తగ్గని వివాదాలు ఉంటాయి. కానీ ఈ స్విస్‌ స్టార్‌ మాత్రం ఎప్పటికీ వాటికి దూరమే.  ఫెడరర్‌ ఎక్స్‌ప్రెస్‌   ►వరుసగా 237 వారాల పాటు వరల్డ్‌ నంబర్‌వన్‌  ► గెలిచిన మొత్తం టైటిల్స్‌ 103 ► స్విట్జర్లాండ్‌ దేశం ఫెడరర్‌ పేరిట పోస్టల్‌ స్టాంప్‌తో పాటు నాణేలపై కూడా అతని ఫొటోను ముద్రించింది. ఆ దేశంలో బతికి ఉండగానే అలాంటి గౌరవం అందుకున్న ఏకైక వ్యక్తి.   ► సొంత నగరం బాసెల్‌లో ‘ఫెడరర్‌ ఎక్స్‌ప్రెస్‌’ అని ఒక రైలుకు పేరు పెట్టారు.   ► ఆట ద్వారా సుమారు 130 మిలియన్‌ డాలర్లు ఆర్జిస్తే, ప్రకటనల ద్వారా మరో 100 మిలియన్లకు పైగా రోజర్‌ సంపాదించాడు. 30 ఏళ్ల ‘ఫోర్బ్స్‌’ చరిత్రలో నంబర్‌వన్‌ గా నిలిచిన తొలి టెన్నిస్‌ ప్లేయర్‌. 

కళ్లల్లో లక్ష్యం.. పరుగులో వేగం.. వెరసి స్టేడియంలో మెరుపు.. పిచ్‌లో స్టంప్‌ అవుట్స్‌! ఆ టైగ్రెస్‌ పేరు ఝులన్‌ గోస్వామి! ఆమె ఉంటే సొంత జట్టుకి ఉత్సాహం..  ప్రత్యర్థి జట్టుకి ఇరకాటం! విమెన్‌ క్రికెట్‌కు ఆమె ఓ సిగ్నేచర్‌!  2022 సెప్టెంబర్‌ 24.. లండన్‌లోని లార్డ్స్‌ స్టేడియం.. 39 ఏళ్ల లెజండరీ క్రికెటర్‌ ఝులన్‌ గోస్వామి రిటైర్మెంట్‌ అనౌన్స్‌మెంట్‌ సమయం! టాస్‌ వేయాల్సిందిగా ఆమెనే పిలిచింది కెప్టెన్‌ హర్మన్‌ ప్రీత్‌ కన్నీళ్లతో. ఆ మ్యాచ్‌లో ఝులన్‌ తన కెరీర్‌లోనే ఆఖరి బాల్‌ వేస్తున్నప్పుడు టీమ్‌తో పాటు ప్రేక్షకుల మనసూ బరువెక్కింది. మ్యాచ్‌ అయిపోయాక ఇంగ్లండ్‌ టీమ్‌.. ఇండియా టీమ్‌ ఆమెకు గార్డ్‌ ఆఫ్‌ ఆనర్‌ ఇచ్చారు. క్రికెటే జీవితంగా భావించిన ఝులన్‌కు అది కోరుకున్న నిష్క్రమణే అయినా.. తన శరీరం నుంచి హృదయాన్ని వేరు చేస్తున్న వేదన.. ఆమె బౌలింగ్‌ అంత వేగంగా పొట్టలోంచి ఉబికి వస్తున్న దుఃఖం కన్నీళ్లుగా కారకుండా కష్టంగా ఆపుకొంది!  తన ఎడబాటుతో ఝులన్‌ను అంత వేదనకు గురిచేసిన ఆ ఆట ఆమెకు పరిచయమై ఆసక్తి కలిగిన సందర్భం.. 1992.. వరల్డ్‌ కప్‌! ఝులన్‌ వాళ్ల అన్న, కజిన్స్‌ క్రికెట్‌కు పెద్ద ఫ్యాన్స్‌. దాంతో టీవీలో వస్తున్న 1992 వరల్డ్‌ కప్‌ మ్యాచెస్‌ను ఉత్కంఠతో చూస్తున్నారు. వాళ్లతోపాటు పదేళ్ల ఝులన్‌ కూడా చూడాల్సి వచ్చింది అనివార్యంగా. అప్పటిదాకా ఆమె దృష్టిలో ఆటంటే ఫుట్‌బాలే. కానీ ఆ వరల్డ్‌ కప్‌ ఆమె దృష్టిని మార్చేసింది. క్రికెట్‌ మీదకు మళ్లించింది. ఆసక్తిని కలిగించింది. నాటినుంచి గల్లీలో అబ్బాయిలతో కలసి ఆడడం స్టార్ట్‌ చేసింది.  బౌలింగ్‌ అంటే ఇష్టం. కానీ స్లోగా చేసేది. దాంతో అబ్బాయిలంతా ఆమెను గేలి చేసేవాళ్లు. ఆ హేళన ఆమెలో కసిని పెంచింది.. ఎంతలా అంటే బౌలింగ్‌ వేగం గంటకు 120 కిలోమీటర్లకు చేరి వరల్డ్‌ ఫాస్టెస్ట్‌ బౌలర్‌గా ఆమెను నిలబెట్టేంతగా!  క్రికెటే లక్ష్యంగా మారిన సమయం.. కోల్‌కత్తాలోని ఈడెన్‌ గార్డెన్‌.. 1997మహిళా క్రికెట్‌ ప్రపంచ కప్‌ మ్యాచ్‌ జరుగుతోంది. ఆ స్టేడియంలో ఝులన్‌ బాల్‌ గర్ల్‌. అమ్మాయిలు క్రికెట్‌ ఆడుతుంటే చూడటం అదే తొలిసారి. బెలిండా క్లార్క్‌ ఆట ఆమెను కట్టిపడేసింది.. క్రికెట్‌ను ప్రేమించేలా చేసింది. అంతే అప్పటికప్పుడు ఝులన్‌ నిర్ణయించేసుకుంది ఏది ఏమైనా తాను కూడా భారతదేశం తరపున ఆడాలని! కానీ తనుంటున్న చక్‌దా పల్లెటూరు. బడి అంటే ఓకే కానీ ఆటలను నేర్పించేంత సౌకర్యాలు తన ఊళ్లో లేవు.  శిక్షణ కోసం కోల్‌కతా వెళ్లాల్సిందే. ఝులన్‌ నోటి వెంట ఆ మాట వినడమే ఆలస్యం ‘వద్దు’ అని చెప్పేశారు అమ్మా, నాన్న ముక్త కంఠంతో. ఆడపిల్లకు చదువుతో పాటు ఆట, పాట ఉండాలి అంటే ఏకంగా క్రికెట్‌కే గురి పెడతావా? పెళ్లికావాల్సిన పిల్లవి.. రేప్పొద్దున ఏదన్నా తేడా జరిగితే పెళ్లి అవుతుందా? అంటూ ఆందోళనా వ్యక్తం చేశారు. కాని దేశానికి స్వాతంత్య్రం సిద్ధించకముందు పుట్టిన ఝులన్‌ నానమ్మకు తెలుసు ఆడపిల్లకు స్వేచ్ఛాస్వాతంత్య్రాలు ఎంత అవసరమో! అందుకే ‘ఆడపిల్లలు అన్నిట్లో ముందుండాలి. దేనికీ అధైర్యపడొద్దు. నచ్చిన పని చేయాలి’ అంటూ ఝులన్‌ను ప్రోత్సహించింది.  ‘నాకు రెండేళ్లు టైమ్‌ ఇవ్వండి.. క్రికెట్‌లో ఝులన్‌ను స్టార్‌ను చేస్తా’ అంటూ కోచ్‌ స్వపన్‌ సాధు కూడా ఆమె కుటుంబాన్ని ఒప్పించాడు. ‘ఎంతో మంది ఆడ పిల్లలకు శిక్షణ నిచ్చా.. కాని నీలాగా హై ఆర్మ్‌ బౌలింగ్‌ చేసేవాళ్లను చూడలేదు. ఇంత టాలెంట్‌ని వృథా పోనివ్వను. క్రికెట్‌కే నిన్ను ఓ అసెట్‌లా తీర్చిదిద్దుతా’ అంటూ కోచ్‌గానే కాదు గైడ్, ఫిలాసఫర్‌గా ఆమెకు అండగా నిలిచాడు స్వపన్‌ సాధు. అలా ఝులన్‌ తన క్రికెట్‌ కలను నేరవేర్చుకోవడానికి.. ఆ లక్ష్యాన్ని చేరుకోవడానికి కోల్‌కతా ప్రయాణమైంది.   2007– 08 నుంచి ఆటగాళ్లకి ర్యాంకింగ్‌ సిస్టమ్‌ మొదలైంది. బౌలర్లలో ఝులన్‌ది నంబర్‌ వన్‌ ర్యాంక్‌. ఐసీసీ ఆమెకు గోల్డెన్‌ ఆర్మ్‌ బ్యాండ్‌ను బహుకరించింది. అలా కోచ్‌ ఊహించినట్టుగానే క్రికెట్‌ స్టార్‌ అయింది. ఓ ‘అద్భుతం’గా రికార్డ్‌ అయింది! ‘ప్రతిరోజూ ఉదయం ఏడున్నర కల్లా గ్రౌండ్‌లో ఉండాల్సిందే. లేకపోతే ఆరోజు ఆడనిచ్చేవాడు కాదు కోచ్‌. అందుకే పొద్దున్నే ఐదింటికల్లా  సీల్దా నుంచి బాలిగంజ్‌ ట్రైన్‌లో బయలుదేరేదాన్ని. అందులో అందరూ స్పోర్ట్స్‌పర్సన్సే ఉండేవారు. అబ్బాయిలు, అమ్మాయిలం  ఒక గ్రూప్‌గా బోల్డు కబుర్లు చెప్పుకుంటూ వెళ్లేవాళ్లం.  పొరపాటున ట్రైన్‌  మిస్‌ అయితే జీవితంలో ఒకరోజు కోల్పోయిన ఫీల్‌ ఉండేది. ఏమైనా అవి బంగారు రోజులు’ అంటూ తన కోచింగ్‌ రోజులను గుర్తు చేసుకుంటుంది ఝులన్‌. ‘మా ఆటకు స్టేడియం ఖాళీగా ఉంటుంది. జనం కొట్టే జేజేలు, కేరింతలు లేకున్నా మా ఉత్సాహం ఏ మాత్రం తగ్గదు. నాకైతే ఎదురుగా బ్యాట్‌తో సిద్ధంగా ఉన్న ప్రత్యర్థి, స్టంప్స్‌ మాత్రమే కనిపించేవి. ప్రత్యర్థిని ఎలా ఔట్‌ చేయాలన్న ఏకైక లక్ష్యంతో దూసుకుపోయేదాన్ని’ అంటూ తన ఆట తీరును నెమరువేసుకుంటుంది ఝులన్‌.   రిటైర్మెంట్‌ తర్వాత.. మ్యాచెస్‌లేని రోజులను ఊహించడం కష్టమే అయినా క్రికెట్‌ వల్ల వాయిదా పడ్డ పనులెన్నిటినో చేసుకోవడానికి కావల్సినంత సమయం దొరికింది అని తన మనసుకు నచ్చజెప్పుకుంటోంది ఝులన్‌. ‘ఇప్పుడిక దేనికీ ఏ రోక్‌టోక్‌ (ఆటంకం) లేదు. బిందాస్‌గా స్ట్రీట్‌ ఫుడ్‌ తింటా.. చక్కగా  దుర్గా పూజను ఆస్వాదిస్తా’నంటూ తనేం చేయాలను కుందో చెప్పు కొచ్చింది. ‘2009 ప్రపంచ కప్‌ తర్వాత రిటైర్‌ అయిపోవాలి అనుకున్నా. ఇప్పటికి ఆ నిర్ణయం తీసుకోగలిగా.  ఇండియా జెర్సీ వేసుకుని గ్రౌండ్‌లోకి వెళ్లడం, బౌలింగ్‌ చేయడం, నేషనల్‌ యాంథమ్‌ పాడటం వంటి అనుభూతులన్నిటినీ మిస్‌ అవుతాను’ అంటూ రిటైర్‌మెంట్‌ మిగిల్చే లోటునూ పంచుకుంది. ‘నా తొలి టెస్ట్‌ మ్యాచ్, తొలి వన్‌ డే మ్యాచ్, టీ20 డెబ్యూ కూడా ఇంగ్లండ్‌తోనే. చిత్రమేంటంటే  నా ఆఖరి మ్యాచ్‌ కూడా ఇంగ్లండ్‌తోనే. బ్రిటిషర్స్‌ మన దేశాన్ని పాలించిన చరిత్ర వింటూ పెరిగినందువల్లో ఏమో ఇంగ్లండ్‌ అంటే నాకు కోపం. ఆ సంగతి మా కెప్టెన్‌కీ తెలుసు. ఇంగ్లండ్‌తో మ్యాచ్‌ అప్పుడు ‘నీ కసికొద్దీ బాల్‌ని కొట్టిరా’ అంటూ బౌలింగ్‌కు పంపించేది’ అని ఆ జ్ఞాపకాలను గుర్తు చేసుకుంది ఝులన్‌.  గ్రాఫ్‌ అండ్‌ గ్రేస్‌       2007–ఐసిసి విమెన్స్‌ క్రికెటర్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌గా గౌరవం పొందింది.      (2008–2011)–విమెన్స్‌ క్రికెట్‌ కెప్టెన్‌      204 మ్యాచుల్లో 255 వికెట్లతో అత్యధికంగా వికెట్లు తీసుకున్న ప్లేయర్‌గా నిలిచింది.      2010–అర్జున, 2012–పద్మశ్రీ అవార్డులను అందుకుంది.      అనుష్క శర్మ నటిస్తున్న ఝులన్‌ బయోపిక్‌ చక్‌దా ఎక్స్‌ప్రెస్‌ నెట్‌ఫ్లిక్స్‌లో రాబోతోంది.        ఆటకు అన్యాయం చేస్తానేమో అనే భయంతో పెళ్లి కూడా వద్దనుకుంది.      కొన్ని ఫ్యాషన్‌ షోల్లోనూ పాల్గొంది.     ఝులన్‌ గౌరవార్థం పోస్టల్‌ స్టాంప్‌ను విడుదల చేసింది ప్రభుత్వం. జె.. పాజీ.. బాబుల్‌ టీమ్‌లో నేనే వరస్ట్‌ డాన్సర్‌నని ఆట పట్టిస్తారంతా. నేను క్రికెటర్ని మరి.. డాన్సర్‌ని కాదుగా! టీమ్‌లో అల్లరిపిల్ల అంటే వేద. ఝులన్‌ దీదీ..  ఝులన్‌ దీ.. ఝులన్‌ నుంచి ఇప్పుడు జె అని పిలిచేవరకు వచ్చింది ఆ పిల్ల తీరు.  ‘నా పేరుమొత్తం కట్‌ చేసేశావ్, నన్ను టీమ్‌ నుంచి బయటకు మాత్రం పంపకు’ అని జోక్‌ చేసేదాన్ని. హర్మన్‌ పూర్తిగా పంజాబీ యాక్సెంట్‌లోనే మాట్లాడుతుంటుంది. నాకొచ్చిన ఒకేఒక్క పంజాబీ పదం పాజీ. నేను తనని పాజీ  అనేదాన్ని. అలా తను  నాకు పాజీ అని పేరు పెట్టేసింది. చాలామంది బాబుల్‌ అని కూడా పిలుస్తారు. ఝులన్‌ గురించి మిథాలి.. ‘నాకు ఝులన్‌ అండర్‌ 19లో రాయ్‌ బరేలీలో ఆడినప్పటి నుంచి తెలుసు. అప్పుడు గ్రౌండ్‌ వెనుక ఉన్న హాస్టల్‌లో మాకు బస. నా గది కిటికీ నుంచి ఝులన్‌ను మొదటిసారి చూశా. బోరింగ్‌ పంప్‌ కొట్టి బకెట్‌లో నీళ్లు నింపి అక్కడే కూర్చుని బ్రష్‌ చేసుకుంటోంది. తన మొదటి బంతి క్యాచ్‌ చేయడం కూడా నాకు గుర్తు. చాలా కష్టపడి ఆడే అమ్మాయి. ప్రాక్టీస్‌ టైమ్‌లో కూడా తనతో పోటీ పడటం కష్టమే. ఎవరిలో లేని లక్షణం ఒకటి ఆమెలో ఉంది. మేం ఆటలో ఓడుతున్నా, గెలుస్తున్నా ఝులన్‌ ఏదో ఒక కార్నర్‌లో ఉండి టీమ్‌ని ఎంకరేజ్‌ చేస్తూ కనిపిస్తుంటుంది.’  గెలిచే వరకు..  పద్దెనిమిదేళ్ల పాటు నేను, మిథాలీ ఎన్నో ఒడిదుడుకులను ఎదుర్కొన్నాం. వరల్డ్‌ కప్‌ గెలవలేకపోయాం. మన విమెన్‌ టీమ్‌ ప్రపంచ కప్‌ గెలవాలి. విమెన్‌ టీం ప్రపంచ కప్‌ గెలిస్తే చాలు. గెలిచే వరకు ఆ కలను కంటూనే ఉంటాను.

క్రీడలు.. జీవనతత్వాన్ని బోధిస్తాయి.. దీన్ని గ్రహించినవారు ఓటమికి కుంగిపోరు..  గెలుపుకి పొంగిపోరు!  అసలు గెలుపోటములనేవే లేవని.. ఎదురొడ్డి పోరాడడమే  ముఖ్యమని విశ్వసిస్తారు! ఆటల స్ఫూర్తిని బతుకు పోరుకు అన్వయించుకుని ఇటు జీవితంలో కానీ.. అటు మైదానంలో కానీ నిలబడ్డమే అచీవ్‌మెంట్‌గా భావిస్తారు..  అచీవర్స్‌గా మిగులుతారు!  వాళ్లను పరిచయం చేసేదే  ఈ కాలమ్‌! ఈ వారం..   సెరీనా విలియమ్స్‌ ఉరికే జలపాతాన్ని.. ఉత్తుంగ తరంగాన్ని టెన్నిస్‌ కోర్ట్‌లో చూస్తున్నారంటే..  ఆ క్రీడ సెరీనా విలియమ్స్‌దే!  మణికట్టు బలానికి.. చురుకైన కదలికలకు సినినమ్‌ సెరీనానే!! అమ్మ కడుపులోంచి ఆట భుజమ్మీద చేయ్యేసే భూమ్మీదకు వచ్చింది! నాన్న వేలు పట్టుకుని ప్లే గ్రౌండ్‌కే తొలి అడుగులు వేసింది! తాను కలలు కన్నది.. ఊహించిందీ టెన్నిస్‌ ప్రపంచాన్నే!  అంతెందుకు ఆమె ఉచ్ఛ్వశించింది.. నిశ్వసించిందీ టెన్నిస్‌నే! అలాంటి ఆటకు సెరీనా సెండాఫ్‌ ఇచ్చింది! ఊపిరి ఆగినంత పనయ్యుండదూ..!  ఆమె చేతిలో దర్జా ఒలకబోసిన రాకెట్‌ తన మనసును రాయి చేసుకుని ఉంటుంది!! ఆమె పాదాల లాఘవానికి ఆసరాగా నిలిచిన మైదానాలు బలహీనపడి ఉంటాయి!! స్టేడియం గ్యాలరీలు నిస్తేజమయ్యుంటాయి!!   సెరీనాకు తొమ్మిదేళ్లున్నప్పుడు ‘నీ ఆట ఎలా ఉండాలనుకుంటున్నావ్‌?’ అని అడిగారు.  ‘ఇతరులకు స్ఫూర్తిగా ఉండాలనుకుంటున్నా’ అని చెప్పింది తొణక్కుండా బెణక్కుండా! చెప్పినట్టుగానే ప్రత్యర్థి ఎంతటి ఘటికులైనా సరే.. తన గెలుపునే ఎయిమ్‌గా సర్వీస్‌ చేసింది. ఆ బ్లాక్‌ పాంథర్‌.. కాలిఫోర్నియా, కాంప్టన్‌లో తన టెన్నిస్‌ ప్రస్థానాన్ని ప్రారంభించింది. 2022 సెప్టెంబర్‌ 2.. యూఎస్‌ ఓపెన్‌ టోర్నమెంట్‌తో ముగించేసింది. అక్క వీనస్‌ విలియమ్స్‌ ఇంకా ఆడుతుండగానే తాను నిష్క్రమించింది.  ‘రిటైర్మెంట్‌ పదం అంటేనే నాకు నచ్చేది కాదు. అదేదో మాట్లాడకూడని విషయంగా అనిపించేది. నా భర్తతో, అమ్మానాన్నతో కూడా  దీని గురించి చర్చించలేదు ఎప్పుడూ! చాలామందికి రిటైర్మెంట్‌ ఒక ఆహ్లాదకరమైన విషయం కావచ్చు. నేనూ అంత తేలికగా తీసుకోగలిగితే ఎంత బావుండు అనిపించింది. ఒక ప్రవాహం నుంచి ఇంకో ప్రవాహానికి మళ్లుతున్న నేను.. అత్యంత ఉద్వేగభరితమైన  క్షణాన్ని ఎదుర్కొనే టైమ్‌ వచ్చినప్పుడు ఏడుపు ఆగలేదు. చెప్పలేనంత బాధ. ఇప్పటి వరకు నా జీవితంలో టెన్నిస్‌ తప్ప ఇంకోటి లేదు. రిటైర్మెంట్‌ ప్రకటనప్పుడు ఒంటరిగా వెళ్లేందుకు ధైర్యం చాల్లేదు. తోడుగా నా థెరపిస్ట్‌ను తీసుకెళ్లాను. రిటైర్మెంట్‌ను ప్రకటిస్తున్నప్పుడు గొంతులో ఏదో అడ్డుపడ్డట్టే అనిపించింది. కుప్పకూలిపోయాను. ఇలాంటి మలుపులో వచ్చి ఆగుతానని అనుకోలేదు. నా మూడో ఏటనే టెన్నిస్‌ బ్యాట్‌ను పట్టుకున్నానని మా నాన్న చెప్తూంటాడు. నాకు ఏడాదిన్నరప్పుడు మా అక్క (వీనస్‌) టెన్నిస్‌ కోర్ట్‌లో నన్ను తొట్టెలో తోసుకుంటూ వెళ్తున్న ఫొటో ఇప్పటికీ నా దగ్గర భద్రంగా ఉంది. నేను పర్‌ఫెక్షనిస్ట్‌ని. చిన్నప్పుడు నాకు ‘ఎ’ రాయడం రాకపోతే రాత్రంతా మేల్కొని దాన్ని దిద్దుతూనే ఉన్నా! ఏ పనినైనా కరెక్ట్‌గా నేర్చుకునే వరకు.. పర్‌ఫెక్ట్‌గా వచ్చేవరకు వదిలిపెట్టను. ఆటకు సంబంధించి కూడా అంతే! నా శక్తిసామర్థ్యాలపై అపనమ్మకం ఉన్నవారికి వారి అభిప్రాయం తప్పు అని నిరూపించేందుకు మరింత ఉగ్రంగా ఆడాను. అవతల నుంచి వచ్చే నెగిటివిటీని నా బలంగా మార్చుకున్నాను. ఇప్పుడు టెన్నిస్‌కు ఆవల నేనేంటో తెలుసుకోవడానికి..నన్ను నేను ఆవిష్కరించుకోవడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాను’ అని చెప్పింది సెరీనా ఒక ఇంటర్వ్యూలో! రిటైర్మెంట్‌ అవసరం ఎందుకు వచ్చింది?  సెరీనా తన ఐదేళ్ల కూతురు ఒలింపియాతో కార్‌లో వెళ్తోంది. అమ్మ ఫోన్‌తో ఆటలాడుకుంటోంది పాప. ‘పెద్దయ్యాక ఏమవుతావు’ అని ఫోన్‌లోని రోబో ప్రశ్న. అమ్మ వినకుండా గుసగుసగా చెప్తోంది ఒలింపియా, ‘నేను ఒక చిన్న చెల్లికి అక్కని అవుతా’ అని. ఆ మాట అమ్మ చెవిన పడనే పడింది. అంతేకాదు ఒలింపియా రోజూ దేవుడి ముందు తనకో చిన్ని చెల్లినివ్వమని వేడుకునే వేడుకోలూ ఆ అమ్మ కంట పడుతూనే ఉంది. ఐదుగురు అక్కల మధ్య పెరిగిన సెరీనాకి ఆ అనుబంధం అంటే ఏంటో బాగా తెలుసు. ఆ బలాన్ని ఒలింపియాకు ఇవ్వాలనుకుంది. ఇంకో బిడ్డకు జన్మనిచ్చే సమయం ఆసన్నమైందని అర్థమైంది. అయినా టెన్నిస్‌ను వీడాలా అనే సందేహం! ‘టెన్నిస్‌.. కుటుంబం.. ఈ రెండింటిలో ఏది ఎంచుకోవాలి?’ అనే డైలమా! తను స్త్రీ కాబట్టే ఈ సందిగ్ధతా? మగవాళ్లకు ఉంటుందా?  కుటుంబమా? కెరీరా అనే గుంజాటనపడే ఆగత్యం ఎదురవుతుందా? అతని అవసరాలు, ఇంటి అవసరాలు చూడ్డానికి, పిల్లల్ని పెంచడానికి భార్య ఉంటుంది. అన్నీ తానై భర్తకు అండగా నిలబడుతుంది. అతని గెలుపు కోసం తను శ్రమిస్తుంది.. ప్రోత్సహిస్తుంది. అలాగని నేను మహిళనైనందుకు చింతించట్లేదు. ప్రతికూల పరిస్థితులనూ అవకాశాలుగా మలచుకోగల సత్తా ఉన్న మహిళగా నిలబడినందుకు గర్విస్తున్నాను.  సో.. కుటుంబాన్ని పెంచుకోవడం కోసం ఆటను వదులు కోవాలి.. కుటుంబం గురించి ఓ నిర్ణయం తీసుకోవాలసిన సమయమిది. కాబట్టి టెన్నిస్‌కు దూరం కాక తప్పదు.. దూరమవ్వాల్సిందే’ అని నిశ్చయించుకుంది. అలా  రిటైర్మెంట్‌ నిర్ణయాన్ని తీసేసుకుంది సెరీనా.  ఎంటర్‌ప్రెన్యూర్‌ సెరీనా  కొన్నేళ్ల కిందట సెరీనా వెంచర్స్‌ అనే క్యాపిటల్‌ ఫర్మ్‌ను ఆంభించింది. 40 ఏళ్లు దాటిన మహిళలను పక్కన పెట్టేస్తుంది మార్కెట్‌. కానీ సెరీనా వెంచర్స్‌ మాత్రం వయసుతో నిమిత్తం లేకుండా కేవలం మహిళా సాధికారత కోసమే పనిచేస్తోంది. ఒక ఆలోచనను కాని, డబ్బును కాని సెరీనా వెంచర్స్‌లో పెడితే దాన్ని ఒక ఉత్పత్తి కిందకు మారుస్తామని హామీ ఇస్తోంది ఆ ఫర్మ్‌. వోగ్‌కు ఇచ్చిన ఓ ఇంటర్వ్యూలో వ్యాపారవేత్తగా తన పాత్రను చక్కగా వివరించారు సెరీనా. తాను ఒక స్పాంజ్‌ వంటి దాన్నని.. రాత్రి పడుకునే ముందు అప్పటిదాకా ఉన్న ఒత్తిడిని పిండి.. ఉదయానికి కొత్త ఉత్సాహంతో నిద్రలేస్తానని చెప్తుంది.  ఈ  టెన్నిస్‌ లెజెండ్‌..  ఫ్యాషన్, స్టైల్‌ ఐకాన్‌ మాత్రమే కాదు మంచి ఇన్వెస్టర్‌ కూడా. నైజీరియన్‌ డాటా, ఇంటెలిజెన్స్‌ స్టార్టప్, ‘స్టియర్‌’లో 3.3 మిలియన్‌ డాలర్లు పెట్టుబడులు పెట్టడానికి సిద్ధంగా ఉంది. తన సెరీనా వెంచర్స్‌ కాకుండా వివిధ స్టార్టప్‌లలో, ముఖ్యంగా మహిళలు, నల్ల జాతీయుల అభివృద్ధికి పాటుపడే రంగాల్లో పెట్టుబడులు పెడుతోంది. ఇలా సెరీనా.. తన విజయాన్ని ఇతర మహిళల జీవితాలను మార్చడానికి వినియోగిస్తూ  స్త్రీ, పురుషులనే భేదం లేకుండా అందరికీ స్ఫూర్తిగా నిలిచింది.  – శ్రీదేవి కవికొండల హ్యాంగవుట్‌ ‘పికిల్‌ బాల్‌ ఆట రానురాను మరింత ప్రాభవం సంపాదించుకుంటోంది. ఆ ఆట అంటే నాకు ఇష్టం. ఆడుతుంటే చాలా సరదాగా ఉంటుంది. ఏమో ఇది నా సెకండ్‌ కెరీర్‌ అవొచ్చేమో!’ అంటుంది సెరీనా!  రిటైర్మెంట్‌ తర్వాత కొత్త ఉత్సాహంతో కనిపిస్తోంది ఆమె. మెక్సికోలో తన మేనకోడలి బ్యాచిలరేట్‌ పార్టీకి హాజరు అయి తానే కాబోయే పెళ్లికూతురు అన్నంతగా ఎంజాయ్‌ చేసింది. టీకప్పు పాటలతో క్యాంప్‌ ఫైర్‌ దగ్గర సెరీనా విలియమ్స్‌ ఆడిపాడిన వీడియో వైరల్‌ అయింది.  సెరీనా జంతు ప్రేమికురాలు. ‘నాకు ఎవరైనా  కుక్కపిల్లను బహుమతిగా ఇస్తే హ్యాపీగా ఫీలవుతా. పిల్లి పిల్లలంటే కూడా ఇష్టమే కానీ పిల్లులంటే భయం. జుట్టు ఎక్కువ రాల్చని పెద్ద కుక్క ఏదైనా ఉంటే చెప్తారా’ అని ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌లో అభిమానులను అడుగుతోంది సెరీనా.  సెరీనా కోట్స్‌... విజయవంతమైన ప్రతి మహిళ ఇంకొకరికి స్ఫూర్తి. మనం ఒకరికొరకం పైకి ఎదగడానికి సహాయం చేసుకోవాలి. సిస్టర్‌హుడ్‌ను పెంపొందించుకోవాలి. ధైర్యంగా, దృఢంగా, ఎంత సాధించినా ఒదిగి ఉండాలి. వయసు అనేది మైండ్‌సెట్‌ మాత్రమే.  చనిపోయేవరకు పని చేస్తూనే ఉండు.. పోరాడుతూనే ఉండు. నువ్వు ఎవరైనా, ఎలా ఉన్నా నిన్ను నువ్వు ప్రేమించుకో.. ఇతరులను ఎప్పుడూ ప్రోత్సహిస్తూనే ఉండు!! 1995లో ప్రొఫెషనల్‌గా బరిలోకి దిగిన సెరీనా 1999 యూఎస్‌ ఓపెన్‌లో మొదటి సింగిల్స్‌ గెలిచింది. 23 సింగిల్స్‌ గెలిచి ప్రపంచంలో నంబర్‌ వన్‌గా నిలిచింది.  అక్క వీనస్‌తో కలసి 14 డబుల్స్‌ గెలిచింది. ప్రపంచంలో డబుల్స్‌ నెంబర్‌ 1గా నిలిచారు ఆ అక్కాచెల్లెళ్లు. ఆటలో వాళ్లను కొట్టేవారే లేరు.   ఒలింపిక్స్‌లో నాలుగు స్వర్ణాలు సాధించిన సెరీనా.. గెలిచినా, ఓడినా తన ఆటపై ఆమెకు బోలెడు ప్రేమ, నమ్మకం ఉంటాయి. 2017లో ఆమె ఆటను విమర్శించిన జర్నలిస్టుతో క్షమాపణలు చెప్పాలని డిమాండ్‌ చేసింది. మహిళల్లో అందరి కంటే గొప్ప ప్లేయర్‌ ఎవరు అంటే సెరీనా విలియమ్స్‌ అని బల్లగుద్ది చెప్పవచ్చు. 2017 ఆస్ట్రేలియన్‌ ఓపెన్‌ గెలిచినప్పుడు ఆమె రెండు నెలల గర్భవతి. ప్రసవం తర్వాత ఆరోగ్య సమస్యలతో గ్యాప్‌ తీసుకుని తిరిగి వచ్చినా హ్యామ్‌ స్ట్రింగ్‌ దెబ్బ తినడంతో 2022 ఆస్ట్రేలియన్‌ ఓపెన్‌ నుంచి విత్‌డ్రా కావలసి వచ్చింది. ఆఖరి ఆటలో కూడా సెరీనా అపజయాన్ని పొందింది.  2002 ఫ్రెంచ్‌ ఓపెన్‌ నుంచి 2003 ఆస్ట్రేలియన్‌ ఓపెన్‌ వరకు ముఖ్యమైన నాలుగు సింగిల్స్‌ గెలుచుకుంది. తర్వాత గాయాల వలన కొంచెం జోరు తగ్గినా 2012లో వింబుల్డన్‌ చాంపియన్‌షిప్‌తో మళ్లీ ఫామ్‌లోకి వచ్చింది.   2016, 2017 సంవత్సరాల్లో ప్రపంచంలోనే అత్యధిక పారితోషికం తీసుకున్న వందమంది ఫోర్బ్స్‌ జాబితాలో ఏకైక మహిళగా నిలిచింది సెరీనా.  ‘నేను బిలియనీర్‌ని అయినా కూడా నన్ను ప్రజలు సెరీనా భర్తగానే గుర్తిస్తారు’ అంటూ ఆమె భర్త జోక్‌ చేస్తుంటాడు.. భార్య ఘనతకు మురిసి పోతుంటాడు.  మహిళల్లో అందరి కంటే గొప్ప ప్లేయర్‌ ఎవరు అంటే సెరీనా విలియమ్స్‌ అని బల్లగుద్ది చెప్పవచ్చు. 2017 ఆస్ట్రేలియన్‌ ఓపెన్‌ గెలిచినప్పుడు ఆమె రెండు నెలల గర్భవతి. ప్రసవం తర్వాత ఆరోగ్య సమస్యలతో గ్యాప్‌ తీసుకుని తిరిగి వచ్చినా హ్యామ్‌ స్ట్రింగ్‌ దెబ్బ తినడంతో 2022 ఆస్ట్రేలియన్‌ ఓపెన్‌ నుంచి విత్‌డ్రా కావలసి వచ్చింది. ఆఖరి ఆటలో కూడా సెరీనా అపజయాన్ని పొందింది. 

సాక్షి,హైదరాబాద్‌: ‘ప్రతిభ ఏదైనా పట్టం కడదాం. రంగం ఏదైనా ప్రతిభే కొలమానం’ అంటూ ప్రతి ఏటా వివిధ రంగాల్లో ప్రతిభావంతులను గుర్తించి ‘సాక్షి’ ఎక్స్‌లెన్స్‌ అవార్డులను ప్రకటిస్తున్న సంగతి తెలిసిందే. త్యాగం, నైపుణ్యం, ప్రతిభ, కళ ఎక్కడ ఏ రూపంలో ఉన్నా.. ‘సాక్షి’ వెలికితీసి గౌరవిస్తోంది. సమాజహితం కోరే ముఖ్యులతో ఏర్పాటైన ‘జ్యూరీ’అవార్డుల కోసం వచ్చిన ఎంట్రీల నుంచి విజేతలను నిర్ణయించి ప్రకటిస్తోంది. ప్రతీ ఏడాదిలాగే ఈసారి కూడా ‘సాక్షి’ ఎక్స్‌లెన్స్‌ అవార్డుల’ కోసం ఎంట్రీలను ఆహ్వానిస్తోంది. 2021కు సంబంధించి ఎంట్రీలు పంపవచ్చు. అవార్డులఎంపిక ప్రక్రియ మొదలైంది. ఆసక్తిగల వారు జూలై 10, 2022 సాయంత్రం 6 గంటల వరకు ఎంట్రీలను పంపించవచ్చు. ఈసారి కూడా ఎంట్రీలను ఆన్‌లైన్‌లో అప్‌లోడ్‌ చేసే వెసులుబాటు ఉంది. ప్రతిభను గుర్తెరిగిన ఇతరులెవరైనా.. ఆయా వ్యక్తులు, సంస్థల తరఫున కూడా ఎంట్రీలను పంపవచ్చు. కొన్ని అంశాల్లో యువతరానికి, ప్రవాస భారతీయులకు కూడా అవార్డులు ఉన్నాయి. సందర్భాన్ని బట్టి ‘జ్యూరీ ప్రత్యేక ప్రశంస’ కూడా లభించవచ్చు. నైపుణ్యాలను ప్రశంసించడం, సేవలను కొనియాడటం, సాధనను అభినందించడం ఎవరైనా చేయదగినవే. ఈ భావన కలిగినవారంతా తమ ఎరుకలో ఉన్న ఇటువంటి ప్రతిభామూర్తులను గుర్తించి, వారి పేర్లను ప్రతిపాదిస్తూ అవార్డుల కోసం ఎంట్రీలను పంపుతారని ‘సాక్షి’ అభిలషిస్తోంది. ‘సాక్షి’ చేస్తున్న ఈ కృషికి అందరూ చేయూతనివ్వండి. నామినేషన్‌ల ఎంట్రీలను నేరుగా అప్లికేషన్‌ఫారంలో ఇచ్చిన చిరునామాకు పంపించవచ్చు. లేదా ఆన్‌లైన్‌లో అప్‌లోడ్‌ చేసేందుకు www.sakshiexcellenceawards.com వెబ్‌సైట్‌కు లాగిన్‌ కావచ్చు. పూర్తి వివరాల కోసం పనిదినాల్లో ఉదయం 10 గంటల నుంచి సాయంత్రం 6 గంటల వరకు 040–23256134 నంబర్‌పై గానీ, మెయిల్‌ ఐడీలో గానీ సంప్రదించవచ్చు. sakshiexcellenceawards@sakshi.com కేటగిరీలు ఇలా.. ప్రధాన అవార్డులు (జ్యూరీ బేస్డ్‌) ☛ ఎక్స్‌లెన్స్‌ ఇన్‌ ఎడ్యుకేషన్‌  ☛ ఎక్స్‌లెన్స్‌ ఇన్‌ సోషల్‌ డెవలప్‌ మెంట్‌  ☛ ఎక్స్‌లెన్స్‌ ఇన్‌ హెల్త్‌ కేర్‌ – వ్యక్తి/ సంస్థ  ☛ ఎక్స్‌లెన్స్‌ ఇన్‌ ఫార్మింగ్‌  ☛ బిజినెస్‌ పర్సన్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌– లార్జ్‌ స్కేల్‌  ☛ బిజినెస్‌ పర్సన్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌ – స్మాల్‌/ మీడియం ☛ ఎక్స్‌లెన్స్‌ ఇన్‌ ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ కన్జర్వేషన్‌ – ఇండివిడ్యువల్‌ ☛ ఎక్స్‌లెన్స్‌ ఇన్‌ ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ కన్జర్వేషన్‌– కార్పొరేట్‌ ☛ ఎక్స్‌లెన్స్‌ ఇన్‌ ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ కన్జర్వేషన్‌– ఎన్‌జీఓ యంగ్‌ అచీవర్స్‌ (జ్యూరీ బేస్డ్‌)  ☛ యంగ్‌ అచీవర్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌– ఎడ్యుకేషన్‌ ☛ యంగ్‌ అచీవర్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌– సోషల్‌ సర్వీస్‌ ☛ యంగ్‌ అచీవర్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌ ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ కన్జర్వేషన్‌ – ఇండివిడ్యువల్‌  ☛ యంగ్‌ అచీవర్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌ ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ కన్జర్వేషన్‌ – కార్పొరేట్‌ ☛ యంగ్‌ అచీవర్‌ ఆఫ్‌ ద ఇయర్‌ ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ కన్జర్వేషన్‌ – ఎన్‌జీఓ

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: రాష్ట్రానికి చెందిన నలుగురు విద్యార్థినులు జాతీయ స్థాయిలో గుర్తింపు పొందారు. జాతీయ బాలికా దినోత్సవం సందర్భంగా కేంద్ర మానవ వనరుల విభాగం, కేంద్ర విద్యా విభాగం వర్చువల్‌ విధానంలో ‘యంగ్‌ అచీవర్స్‌’ పోటీని సోమవారం నిర్వహించింది. దేశవ్యాప్తంగా 75 మంది బాలికలు పోటీలో పాల్గొన్నారు. ఎంహెచ్‌ఆర్‌డీ సెక్రటరీ అనితా అగర్వాల్‌ సహా పలువురు కేంద్ర విద్యారంగ నిపుణులు నిర్వహించిన ఈ సెమినార్‌లో మన ప్రభుత్వ స్కూళ్లలో చదువుతున్న బాలికలు అత్యుత్తమ ప్రతిభ కనబరిచారు. నలుగురు బాలికలను రాష్ట్ర విద్యాశాఖ మంత్రి సబితా ఇంద్రారెడ్డి, విద్యాశాఖ కార్యదర్శి సందీప్‌ సుల్తానియా, పాఠశాల విద్య డైరెక్టర్‌ శ్రీదేవసేన అభినందించారు. భయాన్ని అధిగమించి..  కె.సోను (మహబూబ్‌నగర్‌ జిల్లా అడ్డాకుల కేజీబీవీ)ది నిరుపేద కుటుంబం. తండ్రి వ్యవసాయదారుడు. ఆమె 5వ తరగతిలో ఉన్నప్పుడే తల్లి చనిపోయింది. ఆన్‌లైన్‌ జూమ్‌ కోచింగ్‌ ద్వారా కేజీబీవీలో సీటు పొందింది. అక్కడ అంతా ఇంగ్లిష్‌ మాట్లాడుతుంటే భయపడింది. వార్డెన్‌ ఇతర టీచర్ల సాయంతో ఆ భయాన్ని అధిగమించింది. తర్వాత ఆమె ఉస్మానియా ఇంజనీరింగ్‌ కాలేజీలో సీటు సంపాదించింది.   ‘సైబర్‌’పై సమరం  కషిష్‌ సింగ్‌.. హైదరాబాద్‌ గన్‌ఫౌండ్రీలోని జీజీహెచ్‌ఎస్‌లో 8వ తరగతి విద్యార్థిని. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం, మహిళా రక్షణ విభాగం, తెలంగాణ పోలీసు, స్కూల్‌ ఎడ్యుకేషన్‌ విభాగం సంయుక్తంగా నిర్వహించిన సైబర్‌ కాంగ్రెస్‌లో శిక్షణ పొందింది. సైబర్‌ సెక్యూరిటీలో అత్యుత్తమ ప్రతిభను సొంతం చేసుకుంది. సైబర్‌ సెక్యూరిటీపై స్కూల్స్, తన పరిసర ప్రాంతాల్లో విస్తృతంగా ప్రచారం చేస్తోంది.   చదవండి: హైదరాబాద్‌: కుటుంబ కలహాలు.. ఇద్దరు పిల్లలతో తల్లి.. శానిటరీ ప్యాడ్స్‌ చేసి..  ధీరావత్‌ అనిత యాదాద్రి జిల్లా ముల్కలపల్లి జెడ్పీహెచ్‌ఎస్‌లో టెన్త్‌ చదువుతోంది. తండాల్లో ఉండే గిరిజన మహిళలు రుతుస్రావ సమయంలో సాధారణ బట్టవాడుతూ అనారోగ్యానికి గురవుతున్నారు. వారి వేదనను దగ్గర్నుంచి చూసిన ఈ బాలిక... స్థానికంగా లభించే వేపాకులు, మెంతులు, కొన్ని రకాల పూలు, పసుపు పొడి, వృథా పేపర్లను వాడి శానిటరీ ప్యాడ్స్‌ను తయారుచేసి అందించింది.   ‘వలస’ వెతలపై..  జి.శ్రీజ.. ఆదిలాబాద్‌ జిల్లా జైనథ్‌ మండలం కుర జెడ్పీహెచ్‌ఎస్‌ స్కూల్లో 9వ తరగతి చదువుతోంది. 6వ తరగతి నుంచి సామాజిక ఇతివృత్తంతో కథలు రాసేది. 20 కథలతో ఓ పుస్తకం కూడా ప్రచురితమైంది. కరోనా సమయంలో ఆమె రాసిన వలస కూలీలు కథనం రాష్ట్రస్థాయి పోటీల్లో గెలుపొందింది.  ఇద్దరు తెలుగు బాలలకు ‘బాల పురస్కారాలు’ ప్రదానం సాక్షి, న్యూఢిల్లీ: తెలంగాణ, ఏపీ రాష్ట్రాల ఇద్దరు బాలలకు ప్రధానమంత్రి రాష్ట్రీయ బాల పురస్కారాలు ప్రదానం చేశారు. సోమవారం వర్చువల్‌గా జరిగిన కార్యక్రమంలో 2021–2022కి గాను 29 మంది రాష్ట్రీయ బాల పురస్కార్‌ గ్రహీతలతో ప్రధాని మోదీ మాట్లాడారు. బ్లాక్‌చైన్‌ టెక్నాలజీ ద్వారా సర్టిఫికెట్లు అందించారు. తెలంగాణలోని హైదరాబాద్‌కు చెందిన తేలుకుంట విరాట్‌ చంద్రతోపాటు ఏపీకి చెందిన గురుగు హిమప్రియ ఈ పురస్కారాలను అందుకున్నారు. గత మార్చిలో విరాట్‌ ఆఫ్రికా ఖండంలో ఎత్తైన కిలీ మంజారో పర్వతాన్ని అధిరోహించాడు. కాగా, జమ్మూలోని సుంజువన్‌ మిలిటరీ క్యాంపుపై టెర్రరిస్టుల దాడిలో చాకచక్యంగా వ్యవహరించి ధైర్యసాహసాలు ప్రదర్శించిన గురుగు హిమప్రియకూ ఈ పురస్కారం అందించారు. వీళ్లు ఈ నెల 26న ఢిల్లీలో జరిగే గణతంత్ర దినోత్సవ కవాతులో పాల్గొననున్నారు.    

గడ్డు పరిస్థితుల్ని ఎదుర్కొంటూ, గట్టిగా నిలబడి మార్పునకు దారి చూపిన వంద మంది మహిళల జాబితాను బి.బి.సి. నిన్న మంగళవారం విడుదల చేసింది. ఏటా ఆ సంస్థ విడుదల చేసే ఆ జాబితాలో ఈ ఏడాది నలుగురు భారతీయ మహిళలూ ఉన్నారు. బిల్కిస్‌ దాదీ (82), గానా ఇసైవాణి (23), మానసీ జోషీ (31), రిధిమా పాండే (12) ఆ నలుగురు. ఒక్కొక్కరిదీ ఒక్కొక్క ఎదురీత, పోరాట పటిమ, ఉద్యమ నిర్వహణ. అసమాన ప్రావీణ్యం.  బిల్కిస్‌ (బానో) దాది గత సెప్టెంబరులో ప్రధాని మోదీ, బాలీవుడ్‌ నటుడు ఆయుష్మాన్‌ ఖురానా తదితరులతో పాటు ఈ ఏడాది ‘టైమ్‌’ మ్యాగజీన్‌ చోటిచ్చిన 100 మంది శక్తిమంతుల జాబితాలో కూడా 82 ఏళ్ల బిల్కిస్‌ దాదీ ఉన్నారు. గత ఏడాది చివర్లో భారత ప్రభుత్వం తెచ్చిన పౌరసత్వ సవరణ బిల్లు (సిటిజెన్‌షిప్‌ అమెండ్‌మెంట్‌ యాక్ట్‌ – సి.ఎ.ఎ.)కు వ్యతిరేకంగా ఢిల్లీలోని షహీన్‌బాగ్‌లో డిసెంబర్‌ నుంచి మార్చి వరకు వంద రోజులకు పైగా జరిగి, కరోనా వల్ల ఆగిపోయిన మహిళల బైఠాయింపు ప్రదర్శనలో బిల్కిస్‌ దాదీ చివరి రోజు వరకు పాల్గొన్నారు! గడ్డ కట్టించే చలిలో స్ఫూర్తిమంతమైన మాటలు చెబుతూ షహీన్‌బాగ్‌ నిరసనకు ఉద్యమరూపం తెచ్చారు బిల్కిస్‌. ఆ ప్రేరణతో దేశంలో మిగతాచోట్ల కూడా షహీన్‌బాగ్‌ తరహా మహిళా ఉద్యమాలు తలెత్తాయి. గానా ఇసైవాణి ‘గానా’ అనేది ఒక ఆలాపన ధోరణి. అందులో పురుషుల స్వరాలే ఎక్కువగా వినిపిస్తుంటాయి. చెన్నై అమ్మాయి ఇసైవాణి గానాలో పట్టుసాధించి పురుష గాయకులకు దీటుగా నిలిచింది. పోటీ ఇచ్చింది. ప్రజాదరణ పొందింది. ఆమెను స్ఫూర్తిగా తీసుకుని ‘గానా’ పాటలు పాడేందుకు ముందుకు వచ్చారు!  మానసీ జోషి  పారా అథ్లెట్‌. బ్యాడ్మింటన్‌లో ప్రస్తుత వరల్డ్‌ ఛాంపియన్‌. అంగవైకల్యం, పారా క్రీడల విషయంలో భారతీయుల వైఖరిని సానుకూలంగా మార్చేందుకు ఆమె కృషి చేస్తున్నారు. మానసీ జోషీ రాజ్‌కోట్‌ యువతి. ఇంజినీరింగ్‌ చదివారు. ఇటీవలే ‘టైమ్‌’ మ్యాగజీన్‌ ప్రకటించిన ‘నెక్స్‌›్ట జనరేషన్‌ లీడర్‌’ జాబితాలోనూ మానసీ ఉన్నారు.  రిధిమా పాండే పర్యావరణాన్ని, జీవ వైవిధ్యాన్ని సంరక్షించుకోవలసిన అవసరం గురించి తోడి విద్యార్థులను జాగృతం చేస్తున్న రిధిమా ఈ చిన్న వయసులోనే ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అనేక చైతన్య సదస్సులలో పాల్గొంది. వాతావరణ మార్పుల విషయంలో భారత ప్రభుత్వం అలసత్వాన్ని ప్రదర్శిస్తోందని ఆరోపిస్తో తొమ్మిదేళ్ల వయసులోనే రిధిమ ‘నేషనల్‌ గ్రీన్‌ ట్రిబ్యునల్‌’లో పిటిషన్‌ వేసింది. గత ఏడాది గ్రెటా థన్‌బెర్గ్, ఇతర బాల కార్యకర్తలతో కలిసి ఐదు దేశాలకు వ్యతిరేకంగా ఐక్యరాజ్యసమితి బాలల హక్కుల కమిటీలో ఫిర్యాదు చేసింది. పాండే ఉత్తరాఖండ్‌లో ఉంటుంది.  

 సప్తగిరికాలనీ (కరీంనగర్‌): కరీంనగర్‌లోని అచీవర్స్‌ స్కూల్‌ విద్యార్థులు పిరామింక్స్‌ ర్యూబిక్‌ క్యూబ్‌లో రికార్డు సాధించారు. తొలిసారిగా పిరామింక్స్‌ ర్యూబిక్‌ క్యూబ్‌ విభాగంలో పాఠశాలకు చెందిన 111 మంది విద్యార్థులు ఒకేసారి కేవలం 38 సెకన్లలో పరిష్కరించి ప్రపంచ రికార్డ్‌ను సృష్టించారు. వండర్‌ బుక్‌ రికార్డ్స్‌ ఇండియా సమన్వయకర్త బింగి నరేందర్‌ తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌ రాష్ట్రాల సమన్వయకర్త స్వర్ణశ్రీ, గిన్నిస్‌ బుక్‌ ఆఫ్‌ వరల్డ్‌ హోల్డర్‌ విజయ భాస్కర్‌ల సమక్షంలో పిరామింక్స్‌ ర్యూబిక్‌ క్యూబ్‌ను 111 మంది విద్యార్థులు కేవలం 38 సెకన్లలో పూర్తి చేశారు. దీంతో వారు వండర్‌ బుక్‌ రికార్డ్‌లో పాఠశాల పేరు, పాఠశాల విద్యార్థులు చోటు సంపాదించారని ప్రకటించారు. అనంతరం వండర్‌ బుక్‌ రికార్డ్‌ సర్టిఫికెట్‌ను పాఠశాల డైరెక్టర్‌ సీహెచ్‌ వెంకటేశ్వర్లు, ప్రిన్సిపల్‌ సీహెచ్‌ పల్లవిలకు ప్రదానం చేశారు.  


 
 కార్మిక సంక్షేమానికి ప్రాధాన్యం   
 
 విడిభాగాల తయారీకి చిన్నతరహా పరిశ్రమల స్థాపన
 
 దేశాన్ని మరింత గొప్పగా తీర్చిదిద్దుదాం   
 
 స్వాతంత్య్ర వేడుకల్లో సీఎండీ శ్రీధర్‌
 
 కొత్తగూడెం(ఖమ్మం) : యాజమాన్యం నిర్దేశించే ఎంతటి లక్ష్యాన్నైనా సింగరేణీయులు సమష్టి కృషితో సాధిస్తారు.. ఈ విషయాన్ని గతంలోనే రుజువు చేశారని సింగరేణి సీఎండీ నడిమట్ల శ్రీధర్‌ అన్నారు. స్వాతంత్య్ర దినోత్సవం సందర్భంగా కొత్తగూడెం కార్పొరేట్‌ ఏరియా పరిధి ప్రకాశం స్టేడియంలో సింగరేణి నిర్వహించిన వేడుకల్లో ఆయన ముఖ్య అతి«థిగా పాల్గొని జాతీయ పతాకాన్ని ఆవిష్కరించారు. అనంతరం వివిధ పాఠశాలల విద్యార్థులు, స్కౌట్స్‌ అండ్‌ గైడ్స్, సింగరేణి ఎస్‌అండ్‌పీసీ సిబ్బంది నుంచి గౌరవ వందనం స్వీకరించి మాట్లాడా రు. ఎందరో వీరుల త్యాగాల ఫలితంగా దేశానికి స్వా తంత్య్ర లభించిందని, వారి ఆశయాలు సిద్ధించేలా భారతావనిని మరింత గొప్పగా తీర్చిదిద్దాలని పిలుపునిచ్చారు. స్వాతంత్య్ర ఫలాలు ప్రతీ భారతీయుడికీ అం దాలని ఆకాంక్షించారు. దేశ, రాష్ట్ర అవసరాల కోసమే ఈఏడాది సింగరేణి 66 మిలియన్‌ టన్నుల బొగ్గు ఉత్ప త్తి లక్ష్యాన్ని నిర్దేశించుకుందని, దీనిని సాధించాలంటే రోజుకు కనీసం 2లక్షల టన్నుల బొగ్గు వెలికి తీయాల న్నారు. భారీ వర్షాల కారణంగా ఓపెన్‌కాస్టులలో ఉత్ప త్తి వెనుకబడిందని, రానున్న కాలంలో సమష్టి కృషితో లోటును పూడ్చాలని కోరారు. రాష్ట్ర ఇంధన అవసరాల కు కావలసిన బొగ్గును అందిస్తూనే విద్యుత్‌ అవసరాల ను తీర్చడానికి కంపెనీ జైపూర్‌లో నిర్మించిన 1200 మెగావాట్ల థర్మల్‌ విద్యుత్‌ కేంద్రాన్ని ఈనెల 7న ప్రధా న మంత్రి నరేంద్రమోదీ, రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి కేసీఆర్‌ ఆవిష్కరించి జాతికి అంకితం చేసినట్లు గుర్తుచేశారు.
 సౌకర్యాల మెరుగుకు మరిన్ని నిధులు
 సంక్షేమ కార్యక్రమాల్లో సైతం యాజమాన్యం ఎల్లప్పు డూ ముందుంటుందని, సీఎం కేసీఆర్‌ పిలుపుమేరకు 75 లక్షల మొక్కలు నాటే లక్ష్యాన్ని కేవలం 24 రోజుల్లో నే పూర్తి చేశామని సీఎండీ చెప్పారు. అంతర్జాతీయ యోగా దినోత్సవం రోజు 60,369 మందితో సామూహిక యోగా నిర్వహించి లిమ్కా బుక్‌ ఆఫ్‌ రికార్డ్స్‌లో స్థానం సంపాదించామని తెలిపారు. మీ కోసం–మీ ఆరోగ్యం కోసంలో భాగంగా ఇంటింటికీ యోగా, సింగరేణి ఆణిముత్యాలులో భాగంగా 1200 మంది నిరుద్యో యువతీ యువకులకు పోలీస్, ఎస్సై, కానిస్టేబుల్‌ ఉద్యోగాలకు శిక్షణ ఇచ్చినట్లు పేర్కొన్నారు. కాలనీలు, గనుల్లో సౌకర్యాలు మెరుగుపర్చడానికి నిధులు ఇప్పటి కే మంజూరు చేశామని, అవసరమైతే మరిన్ని మంజూ రు చేస్తామన్నారు. సమీప గ్రామాల అభివృద్ధి కోసం కోట్లాది రూపాయలు వెచ్చిస్తున్నామని, సీఎస్‌ఆర్‌ కింద రూ.40 కోట్లు మంజూరు చేసినట్లు వివరించారు.
 అన్ని ఏరియాల్లో చిన్నతరహా పరిశ్రమలు
 తెలంగాణ రాష్ట్రం ఏర్పడిన అనంతరం సింగరేణి ఆధ్వర్యంలో ఇప్పటి వరకు 5వేల మంది నిరుద్యోగులకు ఉద్యోగ, ఉపాధి అవకాశాలు కల్పించామని, మరో 242 ఉద్యోగాల భర్తీకి నోటిఫికేషన్‌ ఇచ్చినట్లు తెలిపా రు. బొగ్గు ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో కంపెనీకి అవసరమైన విడిభాగాల తయారీకి స్థానిక యువకులతో చిన్నతర హా పరిశ్రమలు స్థాపించాలని యోచిస్తున్నామని, అన్ని ఏరియాల్లో ఆసక్తిగల యువకులను ఎంపిక చేస్తున్నట్లు చెప్పారు. అనంతరం వివిధ పాఠశాలల విద్యార్థులు సాంస్కృతిక ప్రదర్శనలు నిర్వహించారు. సింగరేణిలో ఉత్తమ కార్మికులు, ఉద్యోగులుగా ఎంపికైన వారిని సీఎండీ ఎన్‌.శ్రీధర్, ఆయన సతీమణి, డైరెక్టర్ల చేతులమీదుగా సత్కరించారు. డైరెక్టర్లు ఎ.మనోహర్‌బాబు, బి.రమేష్‌కుమార్, జె.పవిత్రన్‌కుమార్, రమేష్‌బాబు, జీఎం(పర్సనల్‌) వెల్ఫేర్‌ అండ్‌ సీఎస్‌ఆర్‌ జి.మురళీసాగర్, టీబీజీకేఎస్‌ అధ్యక్షుడు కనకరాజు, ప్రధాన కార్యదర్శి రాజిరెడ్డి తదితరులు పాల్గొన్నారు.