ఎనిమిది దక్షిణాసియా దేశాలూ, అభివృద్ధికి నోచుకోని అనేక ఆఫ్రికాలోని వెనకబడిన దేశాల పల్లెల్లోని అట్టడుగు వర్గాలు, మారుమూల గిరిజనులకు, నగరాల్లోని మురికివాడల్లో రక్షిత మంచినీరు, పారిశుద్ధ్యం, ప్రజారోగ్యం కోసం పనిచేస్తున్న వందలాది సంస్థల్ని  సమన్వయం చేసే బాధ్యతలు... చాలా దేశాల్లోని పేదలూ, అణగారిన ప్రజలు, వికలాంగులు, ట్రాన్స్‌జెండర్స్‌లాంటి వారి అవసరాలను అంతర్జాతీయ వేదికలపై వినిపించడంతో పాటు వారికి అందాల్సిన సేవలూ, సౌకర్యాల విధాన రూపకల్పనలకు కృషి.. తమ పరిశోధనల్ని అంతర్జాతీయ సంస్థలకూ, వివిధ దేశాల్లోని ప్రభుత్వాలకూ, అక్కడి నేతలకు తెలియజెప్పే పని... అర్ధరాత్రి, అపరాత్రుల్లేకుండా దాదాపు 35 పైగా దేశాల్లో పర్యటనలు... ఇవన్నీ నిర్విరామంగా నిర్వర్తిస్తున్న సార్క్‌ దేశాల, అంతర్జాతీయ స్వచ్ఛంద సంస్థల సమన్వయకర్త ‘స్నేహలత మేకల’తో మాటా మంతీ... ► ప్రస్తుతం మీరు నిర్వహిస్తున్న బాధ్యతల గురించి... స్నేహలత :  మన దేశంలోనే కాకుండా... మరెన్నో దేశాలలోని కుగ్రామాల్లో, గిరిజన ఆవాసాల్లో, పేదరికం తాండవిస్తున్న కొన్ని దేశాల్లోని మారుమూల పల్లెల్లో, పట్టణ మురికివాడల్లో మంచినీరు, పారిశుద్ధ్యం, ప్రజారోగ్యం కల్పనకు అవసరమైన విధాన రూపకల్పనలతో పాటు అనేక సేవా కార్యకలాపాల రంగంలో పాలుపంచుకుంటున్నాను. మనదేశంతోపాటు బాంగ్లాదేశ్, ఆఫ్ఘనిస్తాన్, భూటాన్, పాకిస్తాన్, మాల్దీవ్స్, శ్రీలంక, నేపాల్‌ దేశాల్లోని 500 పైగా ఉన్న అనేక స్వచ్ఛంద సంస్థలను సమన్వయపరుస్తూ... అవి తమ అవసరాలను, అభిప్రాయాలను అంతర్జాతీయ వేదికలపైన తెలియజెప్పే బాధ్యతలను, ప్రభుత్వ సహాయాలు అందేందుకు లోపరహితమైన విధాన రూపకల్పనలో పాలుపంచుకునే‘సౌత్‌ ఏషియన్‌ కాన్ఫరెన్స్‌ ఆన్‌ శానిటేషన్‌ ఫర్‌ ఆల్‌’ (సాకోశాన్‌) ప్రాజెక్టులో పనిచేస్తున్నాను. అట్టడుగువర్గాలు, గిరిజనలతో పాటు వికలాంగులు, ట్రాన్స్‌జెండర్స్‌ లాంటివారి వెతలను అంతర్జాతీయ వేదికలపై వినిపించడమే కాకుండా... ఆ సేవలన్నీ వారికి ఎలా అందాలన్న విధాన రూపకల్పనపై ప్రభుత్వాలతో కలిపి పనిచేస్తుంటాం. ఈ కార్యక్రమాల కోసం బాగా వెనకబడిన ఆఫ్రికా దేశాలు మొదలుకొని... యూఎస్, ఫ్రాన్స్, బెల్జియమ్, కెనడా, స్విట్జర్లాండ్, స్వీడన్‌ వంటి దేశాల్లోని స్వచ్ఛంద సంస్థలతో కలిసి పనిచేస్తాం. ► ఈ సివిల్‌ సొసైటీ ఆర్గనైజేషన్‌ కార్యకలాపాలూ, వాటిల్లో  మీ భాగస్వామ్యం... ఇది రెండు విధాలుగా జరుగుతుంది. వివిధ దేశాల్లోని 500 స్వచ్ఛంద సంస్థల సమన్వయంతో పాటు, బడుగువర్గాలు, నగర మురికివాడల్లోని పేద ప్రజల వెతలు తీర్చడానికి వివిధ దేశాల్లోని హైలెవల్‌ పొలిటికల్‌ కమిటీలు, ప్రభుత్వంలోని నేతలు, బాధ్యులందరూ తీసుకోవాల్సిన చర్యలు, అవి జరగడానికి అవసరమైన విధాన నిర్ణయాల రూపకల్పనలో తోడ్పాటు అందిస్తుంటాను. అలాగే అట్టడుగు వర్గాలు, గిరిజనుల గొంతుకను అంతర్జాతీయ వేదికలపై వినిపించడం... ఇదంతా ఒకవైపు కార్యక్రమం. ఇక మరోవైపున మా ప్రతిపాదనలు సాకారమయ్యాక... వీటి నిర్వహణకు కావలసిన పాలనాపరమైన ఆవశ్యకతలు, నిధులు... ఇవన్నీ అనేక దేశాల్లోని బడుగువర్గాలు, నగర మురికివాడల ప్రజలకు చేరేందుకు అవసరమైన సేవలందిస్తుంటాం.   ► ఇన్ని దేశాల్లోని ఇన్నిన్ని మారుమూల ప్రాంతాల్లో కార్యకలాపాలకు నిధులెలా? మాకు యునిసెఫ్, శానిటేషన్‌ అండ్‌ వాటర్‌ ఫర్‌ ఆల్, వాటర్‌ ఎయిడ్, జీడబ్ల్యూపీ వంటివాటితో పాటు ఇంకా అనేక అంతర్జాతీయ సంస్థలు నిధుల్ని అందిస్తాయి. ► అంతర్జాతీయ కార్యకలాపాల్లోకి మీ ప్రవేశం... ఇందుకు దోహదపడ్డ నేపథ్యం...   నా కెరియర్‌ కర్నూలులో మొదలైంది. వాననీటిని ఒడిసిపట్టి, చెక్‌డ్యామ్స్‌ వంటివి నిర్మించి, భూగర్భజలాల వృద్ధికి తోడ్పడే ‘వాటర్‌షెడ్‌’ కార్యక్రమంలో చాలా చిన్నస్థాయి ‘సోషల్‌ ఆర్గనైజర్‌’గా కెరియర్‌ ప్రారంభించా. ఈ కార్యక్రమంలో ఓ వ్యవసాయ అధికారి, ఓ ఇంజనీర్, ఓ ఫారెస్టు అధికారితోపాటు కలిసి ఫీల్డ్‌లో పనిచేయాలి. మారుమూల ప్రాంతాలతోపాటు కొన్నిసార్లు గిరిజన, అటవీ ప్రాంతాల్లోనూ పనిచేయాల్సి వచ్చేది. క్రమక్రమంగా జాతీయ, అంతర్జాతీయ స్థాయి సంస్థలూ, వేదికలపై కార్యకలాపాలతో పాటు ప్రపంచబ్యాంకుకూ, ఆసియా అభివృద్ధి బ్యాంకు వంటి  సంస్థలకు కన్సెల్టెన్సీ బాధ్యతలనూ నిర్వర్తించా. ప్రస్తుతం తాజాగా ‘ఫాన్సా’ లో ముఖ్యంగా సమన్వయ బాధ్యతలు. ఈ కార్యక్రమంలోనే భాగంగా  హైదరాబాద్‌లోని మెట్రో వాటర్‌ బోర్డుతో కలిసి ఇక్కడ కూడా నీటి వృథా నివారించడం, వర్షపు నీటిని కాపాడుకోవడం కోసం ఓ ప్రాజెక్టులో భాగం పంచుకున్నా. ► భవిష్యత్తు కార్యకలాపాల గురించి ఏమైనా ప్రణాళికలు?   ప్రస్తుతం ఈ సేవలతో పాటు కొంపల్లి ప్రాంతంలో ‘నిశ్చింత’ అనే వృద్ధాశ్రమం నడుపుతున్నా. అది నాకెంతో ఇష్టమైన సేవా కార్యక్రమం. చేయగలిగినంత కాలం చేశాక... నేనూ, నా భర్త... పూర్తిగా ఆర్గానిక్‌ ఫార్మింగ్‌నే ఎంచుకుని, ఎలాంటి లాభాపేక్ష లేకుండా వీలైనంతమందికి ఆరోగ్యాన్నివ్వాలన్నదే నా సంకల్పం. ఆమె సంకల్పం నెరవేరాలని ఆశిద్దాం.   ► మహిళగా వివక్షగానీ, ఇబ్బందులుగానీ ఎదుర్కొన్నారా? స్నేహలత : వివక్ష కాదుగానీ... ఇబ్బందులు చాలానే ఎదుర్కొన్నా. మారుమూల పల్లెలకూ, దట్టమైన అడవుల్లోని చాలా గిరిజన గ్రామాలకు వెళ్లాల్సి రావడంతో నన్ను తీసుకెళ్లడానికి తోటివాళ్లు ఇబ్బంది పడేవారు. పట్నంలో చదువుకున్న ఓ అమ్మాయి ఇలా గ్రామాలు పట్టుకు తిరగడం నాకంటే... నాతోటివాళ్లనీ, గ్రామస్తుల్ని ఇబ్బంది పెట్టేది. వాళ్లతో మమేకం కావడానికీ, వయసుకంటే పెద్దగా కనిపించడానికీ చీరకట్టుతో వెళ్తుండేదాన్ని. అడవిబాటల్లో చీరకట్టుతో ప్రయాణం అదో ఇబ్బంది. కాన్ఫరెన్స్‌ల కోసం ఇంగ్లిష్‌ తెలియని ఆఫ్రికా ఖండంలోని సమస్యాత్మక ప్రాంతాల్లో పర్యటనలు ఓ సవాల్‌. అర్ధరాత్రి, అపరాత్రి అనే తేడాలేకుండా ఆఫ్రికాలోని బుర్కినాఫాస్‌ లాంటి చోట్లకు వెళ్లినప్పుడు కేవలం సైగలతో నెట్టుకురావడం లాంటివి ఇబ్బంది కలిగించేవే. ఒంటరిగా దాదాపు 35 దేశాలు తిరుగుతున్నప్పుడు కొన్ని అటవీ ప్రయాణాలు, అర్ధరాత్రి పయనాలు సాహసయాత్రకు తీసిపోనివిగా ఉండేవి. మహిళలకు ఫీల్డ్‌ జాబ్‌ అనువు కాదని ఈ రోజుల్లో అనుకోడానికి ఎంతమాత్రమూ వీల్లేదు. మూడు దశాబ్దాల కిందటే నేనూ, అలాగే మా తరంలోని అనేకమంది చేయగలిగినప్పుడు... ఇప్పుడిది ఓ అంశమే కాదు. – యాసీన్‌ ఫొటో: రాజేశ్‌


 రూ.156.29 కోట్లతో ప్రణాళిక రూపొందించిన ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌
 
 సాక్షి, హైదరాబాద్‌: గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో తాగునీటి ఎద్దడిని ఎదుర్కొనేందుకు గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం సమ్మర్‌ యాక్షన్‌ప్లాన్‌ను సిద్ధం చేసింది. జిల్లాల్లో ప్రజల దాహార్తిని తీర్చేందుకు వివిధ మార్గాల ద్వారా తాగునీటి సరఫరా నిమిత్తం రూ.156.29కోట్లు అవసరమని అంచనా వేసింది. నీటి ఎద్దడి ఎక్కువగా ఉన్న గ్రామాలకు సమీపంలోని తాగునీటి వనరుల నుంచి ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేయాలని ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌ ఉన్నతాధికారులు నిర్ణయించారు. రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా ఇప్పటికే తాగునీటి ఎద్దడి అధికంగా ఉన్న 138 గ్రామాలకు ఈ నెల 1 నుంచి ట్యాంకర్లతో నీరు సరఫరా చేస్తున్నామని అధికారులు చెబుతున్నారు.
 
 మహబూబ్‌నగర్‌ జిల్లాలో 58, వనపర్తి జిల్లాలో 32, నాగర్‌కర్నూల్‌ జిల్లాలో 31, నల్లగొండలో 11 గ్రామాల్లో తాగు నీటి ఇబ్బందులున్నట్లు గుర్తించారు. భవిష్యత్తు లో ఎండలు ముదిరే అవకాశం ఉన్నందున, అన్ని జిల్లాల్లో తాగునీటి సమస్యను అధిగమించే విధం గా సీఆర్‌ఎఫ్‌ (కెలామిటీ రిలీఫ్‌ ఫండ్‌) నుంచి నిధులను సమకూర్చారు.


 నల్లగొండ: పెండింగ్లో ఉన్న జీతాలను చెల్లించాలని డిమాండ్ చేస్తూ నల్లగొండ జిల్లా ఆర్డబ్ల్యూఎస్ వర్కర్లు మరోమారు సమ్మెబాట పట్టారు. గతంలో సమ్మెకు దిగినా అధికారులు స్పందించకపోవడంతో పాటు.. సమస్యలను పరిష్కరించే దిశగా చర్యలు తీసుకోకపోవడంతో గత్యంతరం లేని పరిస్థితిలో శనివారం నుంచి మరోమారు సమ్మెకు దిగారు. దీంతో జిల్లా వ్యాప్తంగా 25 ప్లాంట్ల పరిధిలోని 800 గ్రామాలకు తాగునీటి సరఫరా నిలిచిపోనుంది. తమ సమస్యలను పరిష్కరించేంతవరకు పోరాటం ఆగదని వారు స్పష్టం చేశారు.
  


 రంగారెడ్డి జిల్లాలో తీవ్ర దుర్భిక్షం
  
 ♦ ఎన్నడూ ఎండిపోని చెరువులూ నైచ్చాయి
 ♦ పశువులకు గ్రాసం కరువు.. మేత లేక సంతలో అమ్ముకుంటున్న రైతులు
 ♦ సాగు పనుల్లేక వలసబాట పట్టిన రైతులు, కూలీలు
  
  ఇది రంగారెడ్డి జిల్లాలోనే అతిపెద్ద
  సాగునీటి ప్రాజెక్టు కోటిపల్లి దుస్థితి!
  12,600 ఎకరాలను స్థిరీకరించే ఈ జలాశయం ఎండిపోవడంతో దీని పరిధిలోని ఆయకట్టు బీడును తలపిస్తోంది. ఒకప్పుడు బోటు షికారు.. చేపల వేట.. పర్యాటకుల సందడితో కళకళలాడే ఈ ప్రాజెక్టు ఇప్పుడిలా కళావిహీనంగా కనిపిస్తోంది. దీని నీటి నిల్వ సామర్థ్యం 1,688 అడుగులు. కానీ ఇప్పుడు ఓ బురద గుంటగా మారింది. మరో వారం రోజుల్లో ఈ నీరు కూడా ఆవిరైపోతుందని భావించిన మత్స్యకారులు బురదలో వలలు వేసి చేపలను పట్టారు.  జిల్లాలో ఎక్కడ చూసినా నైచ్చిన నేలలు, అడుగంటిన జలాశయాలు, ఎండిపోయిన పంటలు, మోడువారిన చెట్లే కనిపిస్తున్నాయి. పశువులకు గ్రాసం కరువవడంతో వాటిని సాకలేక రైతులు సంతల్లో అమ్మేస్తున్నారు. రాష్ట్ర రాజధాని అవసరాలను తీర్చే కూరగాయల పంటలు, ఉద్యాన తోటలపైనా కరువు పంజా విసిరింది. ఎద్దు, ఎవుసం పోవడంతో పొట్ట చేతబట్టుకొని రైతులు, వ్యవసాయ కూలీలు వలసబాట పడుతున్నారు! రంగారెడ్డి జిల్లాలో కరువుపై ‘సాక్షి’ ప్రత్యేక కథనం...
  - డోకూరి వెంకటేశ్వర్‌రెడ్డి, సాక్షి ప్రతినిధి, రంగారెడ్డి
  
  మేత లేక.. సాకలేక
  ఈ చిత్రంలో చూడముచ్చటగా కనిపిస్తున్న కాడెద్దులు అమ్మకానికి వచ్చాయి. ఇన్నాళ్లు కంటికి రెప్పలా కాపాడుకున్న ఎడ్లను సాకలేక మహబూబ్‌నగర్ జిల్లా పెబ్బేరుకు చెందిన రైతు అంజన్‌గౌడ్ సర్దార్‌నగర్ సంతకు ఇలా తీసుకొచ్చాడు. అంజన్‌గౌడ్ బలహీనతను సొమ్ము చేసుకునేందుకు దళారీలు జోడెడ్లను రూ.40 వేలకు అమ్మాలని బేరమాడారు. ఒకప్పుడు రూ.1.20 లక్షలకు బేరం వచ్చినా అమ్మేందుకు మనసొప్పని ఆ రైతు... దళారుల ధరతో నివ్వెరపోయాడు. ‘ఏం చేస్తాం సార్.. నాకున్న రెండెకరాల్లో మొక్కజొన్న, పత్తి, మినుములు వేశా. వర్షాల్లేక అవి పూర్తిగా ఎండిపోయాయి. బోరు బావి తవ్వించా. అది కూడా పోయింది. మరోవైపు పశువులకు మేత కూడా కరువైంది. చేసేదిలేక నమ్ముకున్న ఎడ్లను అమ్ముదామని సంతకు వస్తే ఇదీ పరిస్థితి’ అని వాపోయాడు.
  
  చెరువు తోటయింది..
  ఈ చిత్రం చూశారా! ఇదొక జ లాశయం. దాదా పు 3 వేల ఎకరాల ఆయకట్టును సస్యశ్యామలం చేసే ప్రాజెక్టు. సీను కట్ చేస్తే.. ఇప్పుడో తోట! ఈ చెరువు ఎండిపోవడంతో ఓ వ్యాపారి ప్రాజెక్టును పండ్ల తోటగా మార్చాడు. చెరువు గర్భంలో కర్బుజా తోటను సాగు చేశాడు. సారవంతమైన ఒండ్రుమట్టి కావడంతో దిగుబడి కూడా బాగానే వచ్చింది. ఇదంతా ఎక్కడనుకుంటున్నారా. పరిగి మండలం లక్నాపూర్ ప్రాజెక్టులో. మునుపెన్నడూ ఎండిపోని ఈ రిజర్వాయర్ తొలిసారి ఎండిపోయింది. ఎండుముఖం పట్టిన చెరువు పరిస్థితిని ముందే ఊహించిన వ్యాపారి అక్రమంగా పండ్ల తోటను వేశాడు. దీంతో ఇప్పుడు చెరువు స్థానంలో తోట దర్శనమిస్తోంది.
  
  అన్నదాతకు ఎంత కష్టం.. ఎంత నష్టం
  ఆవులకు మేత పెట్టలేని దయనీయ పరిస్థితిలో అన్నదాతలు దిక్కుతోచని పరిస్థితిలో కొట్టుమిట్టాడుతున్నారు. ఏళ్లుగా కుటుంబంలో ఒక్కరిగా మెలిగిన గోమాతను గత్యంతరం లేక రైతన్నలు అమ్మకానికి పెట్టారు. గతేడాది ఏప్రిల్ నుంచి ఈ ఏడాది మార్చి వరకు సుమారు రూ.4 కోట్ల విలువైన ఆవులు,గేదెలు,ఎడ్లను రైతులు విక్రయించారు. పంటలు ఎండుతున్నా.. వాటికోసం  చేసిన అప్పుల వడ్డీలు మాత్రం పెరుగుతున్నాయి. కనీసం పశువులకు మేత కూడా పెట్టలేని దయనీయ పరిస్థితి. ఒక్కొక్క రైతుది ఒక్కో దీనగాథ. కూతుళ్ల పెళ్లిళ్ల కోసం కొందరు.. అప్పుల వడ్డీ పెరుగుతుందనే కారణంతో కొందరు.. గ్రాసం కోసం వందల్లో ఖర్చు పెట్ట లేక మరికొందరు పశువులను అమ్మేసుకుంటున్నారు.
  
  రోజుకు గడ్డికి రూ.500 ఖర్చు
  పశుగ్రాసం కొరత ఉంది. జత ఎడ్లకు మేతకు రోజుకు రూ.500 ఖర్చు పెట్టాలి. నెలకు ఒక ట్రాక్టర్ గడ్డికి రూ.15 వేల వరకు పెట్టుబడి కావాలి. అంత డబ్బు లేదు. వరి పంట వేసినా..నీళ్లు లేక ఎండిపోయింది.  పంటలకోసం చేసిన అప్పులు ఉన్నాయి. వాటికి మిత్తి కట్టాల్సి వస్తుంది. అందుకే ఎడ్లను రూ.40 వేలకు విక్రయించాను.
  - కృష్ణ, పాత తాండూరు
  
  బిడ్డ పెళ్లి కోసం...ఎడ్ల అమ్మకం
  రూ.1 లక్ష వరకు పంటల కోసం చేసిన అప్పు ఉంది. కంది పంట దిగుబడులు అంతంతమాత్రంగా వచ్చాయి. పశువులకు గడ్డి లభించడం లేదు. మోపు ధర అధికంగా ఉంది. పశువులకు మేత పెట్టే స్తోమత లేదు. ఇప్పుడు బిడ్డ పెళ్లి పెట్టుకున్నా. అందుకే రెండ ఎడ్లను రూ.60వేలకు అమ్మకానికి పెట్టాను.
  - అంజిలయ్య,వాల్మీకినగర్
  
  ఉద్యానం ఢమాల్..
  ఉద్యాన పంటల సాగు భారీగా తగ్గిపోయింది. హైదరాబాద్ చుట్టూరా విస్తరించి ఉండడంతో జిల్లాలో పండి ంచిన కూరగాయల్ని నేరుగా నగరంలోని మార్కెట్లకు రైతులు తరలిస్తారు. జిల్లాలో ఏటా 28,264 హెక్టార్లలో వివిధ రకాల కూరగాయలు, ఆకుకూరలు, పండ్లతోటలు సాగవుతాయి. కానీ ఈసారి ఉద్యాన పంటల సాగు ఒక్కసారిగా తగ్గుముఖం పట్టింది. జిల్లాలో అధికంగా సాగయ్యే టమాటా పంట దిగుబడి దారుణంగా పడిపోయింది. చిత్తూరు జిల్లా మదనపల్లి నుంచి టమాటాను చేవెళ్ల మార్కెట్‌కు దిగుమతి చేసుకుంటున్నారంటే కూరగాయల కొరత తీవ్రతను అంచనా వేసుకోవచ్చు. ఉత్తరాదితో పాటు విదేశాలకు ఎగుమతి చేసే క్యారెట్ పంట 1,736 హెక్టార్ల నుంచి 250 హెక్టార్లకు పడిపోయింది.
  
  30% తగ్గిన పాల ఉత్పత్తి...
  పాడిరైతులు అధిక ధర వెచ్చించి గ్రాసం కొనలేక.. పశువులనే విక్రయించేందుకు సిద్ధమవుతున్నారు. దీంతో పాలిచ్చే ఆవులు, గేదెల సంఖ్య క్రమంగా తగ్గడంతో పాల ఉత్పత్తిపై ప్రభావం పడింది. జిల్లాలో 65వేల మంది రైతులు పాడిపరిశ్రమపై ఆధారపడ్డవారే. రోజుకు సగటున 1.5 లక్షల లీటర్ల పాలు నగరానికి ఎగుమతి అవుతాయి. తాజా పరిస్థితులతో పాల దిగుబడి 30 శాతం తగ్గింది. ప్రస్తుతం రోజుకు 1.06 లక్షల లీటర్ల పాలు ఎగుమతి చేస్తున్నట్లు మదర్ డెయిరీ మేనేజర్ రమేశ్ చెప్పారు.
  
  శివసాగర్  ఎండింది
  వికారారాబాద్ పట్టణ ప్రజల తాగునీ టి అవసరాలను తీ ర్చే శివసాగర్ చెరువు తొలిసారి ఇలా ఎండిపోయింది. లక్ష జనాభా కలిగిన వికారాబాద్ పట్టణానికి ప్రతిరోజూ 2.44 ఎంఎల్‌డీ నీటిని సరఫరా చేసే ఈ జలాశయం చుక్కనీరు కూడా లేకపోవడంతో తాగునీటికి బోరుబావులపైనే ఆధారపడాల్సి వస్తోంది.
  
  చెంతనే నది అయినా..
  యాలాల మండలం బాణాపూర్ అనుబంధ గ్రామం అడాల్‌పూర్ పక్కనే కాగ్నా నది ఉంది. ఇన్నేళ్లూ ఈ నదీ ప్రవాహంతో అడాల్‌పూర్‌వాసులకు నీటి  కష్టాలంటే తెలియదు. కానీ ఇప్పుడు తొలిసారి నది ఎండిపోయింది. ఇది 40 ఏళ్ల చరిత్రలోనే అతిపెద్ద కరువుగా చెబుతున్న ఈ గ్రామ ప్రజలు... నది అంతర్భాగంలో చెలిమ తవ్వారు. ఈ చెలిమే మండు వేసవిలోనూ వారి దప్పికను తీరుస్తోంది. కాగ్నా ఎండిపోవడంతో తాండూరుకూ తిప్పలు తప్పడం లేదు. ఇక్కడ మూడ్రోజులకోసారి నీటిని సరఫరా చేస్తున్నారు.
  
  2,350 చెరువులు ఎండిపోయాయి
  సాగునీటి ప్రాజెక్టులు పెద్దగా లేకపోవడంతో జిల్లా రైతాంగం భూగర్భ జలాలపైనే ఆధారపడుతోంది. జిల్లావ్యాప్తంగా 2,851 నీటి వనరులు ఉన్నాయి. ఇందులో వంద ఎకరాల విస్తీర్ణం పైబడి 264 చెరువులు, వంద ఎకరాలలోపు చెరువులు 2,587 ఉన్నాయి. ఇవన్నీ నీటితో కళకళలాడితే 1,28,774 ఎకరాల ఆయకట్టు సాగులోకి వస్తుంది. ప్రస్తుతం జిల్లాలో 2,350 చెరువులు పూర్తిగా ఎండిపోయాయి. చిన్ననీటి పారుదల ప్రాజెక్టులు కోటిపల్లి, లక్నాపూర్, ఇబ్రహీంపట్నం, శివసాగర్ ప్రాజెక్టులు.. జంటనగరాల దాహార్తి తీర్చే ఉస్మాన్‌సాగర్, హిమాయత్‌సాగర్‌లు కరువు విలయానికి ఎడారులుగా మారాయి.
  
  తాగునీటికి తండ్లాట..
  గ్రామీణ నీటిసరఫరా విభాగం గణాంకాల ప్రకారం జిల్లాలో 1,646 ఆవాసాలుండగా.. ఇందులో 1,637 ఆవాసాల్లో తాగునీటి సమస్య  ఉన్నట్లు గుర్తించారు. ప్రభుత్వ బోర్లు ఎండిపోవడంతో అద్దెకు బోర్లు తీసుకుని ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేస్తున్నప్పటికీ.. సమస్యకు పూర్తిస్థాయి పరిష్కారం దొరకడంలేదు.
 
 ► జిల్లాలోని 12 మండలాల్లో 20 మీటర్ల నుంచి 43 మీటర్లలోతుకు భూగర్భ జలాలు పడిపోయాయి. మరో 15 మండలాల్లో 20 మీటర్లలోతులో గంగమ్మ ఉన్నట్లు గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. బంట్వారంలో గతేడాది ఇదే సమయంలో 35 మీటర్లలోతులో నీరు లభ్యమైతే.. ప్రస్తుతం 43 మీటర్లకు పడిపోయింది. మొయినాబాద్ మండలంలో గతేడాది ఇదే సమయంలో 27.66 మీటర్ల లోతులో జలాలుండగా.. ప్రస్తుతం 40.46 మీటర్ల లోతుకు వెళ్లాయి.
 ► జిల్లాలో 10,615 గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభా గం బోర్లు, చేతి పంపులుండగా.. ఇందులో 6వేలకు పైగా బోర్లలో నీళ్లు పూర్తిగా అడుగంటాయి.
  
  చలో పుణే.. ముంబై
  పల్లెలపై కరువు తీవ్ర ప్రభావం చూపుతోంది. వ్యవసాయం లేక.. ఉపాధి కరువై గ్రామాలను ఖాళీ చేయిస్తోంది.  ఉన్న ఊరిలో ఉపాధి కరువై.. పిల్లాజెల్లా.. తట్టాబుట్టా సర్దుకొని ఉపాధి కోసం ముంబై, పుణే రెలైక్కుతున్నారు. వలస వెళుతున్న వారిలో ఎక్కువగా రైతులే ఉన్నారు. కరువుతో పంటలు లేక.. చేసిన అప్పులు తీర్చలేక.. కుటుంబ పోషణ కోసం పట్టణాల వైపు పయనిస్తున్నారు. తాండూరు రైల్వే స్టేషన్ మీదుగా వెళ్లే కోణార్క్, రాజ్‌కోట్, హుస్సేన్‌సాగర్, ఎల్‌టీటీ ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లలో రోజుకు సగటున ఆరేడు వేల మంది ముంబై, పుణే, కుర్ల, థానే, లోనావాలాకు వలస వెళుతున్నట్లు రైల్వేశాఖ గణాంకాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి.
 
 గత నెల నుంచి వలసల పర్వం మొదలైందని రైల్వే టికెట్ల జారీని బట్టి తెలుస్తోంది. తాండూరు డివిజన్‌లోని సిరిగిరిపేట్, సంకిరెడ్డిపల్లితండా, గోవింద్‌రావుపేట, తొప్పర్లగడ్డ తండా, దుబ్బల తండా, మన్‌సాన్‌పల్లి, కోత్లాపూర్, నంద్యానాయక్, బాబునాయక్ తండాలతోపాటు మైల్వార్, నీళ్లపల్లి, జిల్లాలోని దోమ, కులకచర్ల గ్రామాల ప్రజలు తాండూరు రైల్వేస్టేషన్ నుంచి రోజుకు జనరల్ కేటగిరీ టికెట్లు 6 వందల వరకు విక్రయం అవుతున్నట్టు రైల్వే వర్గాలు చెబుతున్నాయి. భవన నిర్మాణ పనులు లేదా అడ్డా కూలీలుగా అక్కడికి వెళ్లడానికి ఆసక్తిని కనబరుస్తున్నారు. ఉపాధి హామీ కింద పనులు కల్పించినా డబ్బుల చెల్లింపులో జాప్యం జరుగుతుండడం కూడా వలసలకు కారణమవుతోంది.
  
  ప్రతి పశువుకు రెండు కేజీల దాణా
  జిల్లాలో కరువు తీవ్రంగా ఉంది. నీటి కొరత ఉన్నప్పటికీ, నియంత్రణలో ఉంది. 205 ఆవాసాలకు ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటి సరఫరా చేస్తున్నాం. 87 బోర్లను అద్దెకు తీసుకున్నాం. 14 ప్రాంతాల్లో నీటి ఫిల్లింగ్ చేసి... ఎద్దడి ఉన్న గ్రామాల్లో పంపిణీ చేస్తున్నాం. కరువు ప్రభావం పశువులపై పడింది. పశుగ్రాసం దొరకడం లేదు. ఈ పరిస్థితిని అధిగమించేందుకు సబ్సిడీపై గడ్డి విత్తనాలను పంపిణీ చేశాం. ప్రతి పశువుకు రోజుకు 2 కేజీల దాణా ఇవ్వాలనే ప్రతిపాదనలను ప్రభుత్వానికి పంపుతున్నాం. నీటి తొట్లను కూడా ఏర్పాట్లు చేస్తున్నాం. ఉపాధి కూలీలు వడదెబ్బ బారిన పడకుండా ఓఆర్‌ఎస్ ప్యాకెట్లు, డేరాలను అందజేస్తున్నాం.   
  - రజత్‌కుమార్‌సైనీ, రంగారెడ్డి జిల్లా ఇన్‌చార్జి కలెక్టర్
  
  మకరందం కాదు.. మంచినీళ్లు కావాలి!
  మనుషులే కాదు నీళ్లకోసం క్రిమికీటకాలూ అవస్థలు పడుతున్నా యి. రంగారెడ్డి జిల్లా పరిగిలో ఓ పళ్ల రసం అమ్మే వ్యాపారి రెండు గ్లాసుల్లో నీళ్లు నిం పి పెట్టగా ఇలా గుం పుగా వచ్చిన తేనెటీగ లు దాహం తీర్చు కున్నాయి.  
    - పరిగి


 గ్రామీణ నీటి సరఫరా, ప్రజారోగ్య విభాగం ప్రతిపాదనలు
  
 హైదరాబాద్: రాష్ట్రవ్యాప్తంగా కరువు పరి స్థితులు నెలకొన్న ప్రాంతాల్లో తాగునీటి  ఎద్దడి నివారణకు చేపట్టాల్సిన చర్యల నిమిత్తం రూ.179 కోట్లు అవసరమని ప్రకృతి వైపరీత్యాల విభాగం సర్కారుకు నివేదించింది. పల్లెల్లో పరిస్థితులపై గ్రామీణ  నీటి సరఫరా విభాగం(ఆర్‌డబ్ల్యుఎస్), పట్టణ ప్రాంతాల్లో ఎద్దడి పరిస్థితులపై ప్రజారోగ్య విభాగం, హైదరాబాద్ మెట్రో వాటర్ బోర్డు ఇచ్చిన అంచనాల మేరకు డిజాస్టర్ మేనేజ్‌మెంట్ అధికారులు తాజాగా నివేదికను సిద్ధం చేశారు. దాన్ని పరిశీలించి  నిధులను విడుదల చేయడంతో పాటు ఆయా ప్రాంతాల్లో తగు చర్యలు చేపట్టాలని ప్రభుత్వానికి ప్రకృతి వైపరీత్యాల విభాగం సిఫారసు చేసింది. కరువు ప్రాంతాల్లో తాగునీటి కోసం అవసరమైన చోట్ల కొత్త బోర్లను వేయాలని, పనిచేయని స్థితిలో ఉన్న వాటిని మరమ్మతులు చేయించాలంది. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో బావులను కొత్తగా తవ్వించడం, పాతవాటిని  లోతు చేయాలంది. ఆయా బావు లకు పవర్ పంపులను అమర్చాలంది. గ్రామాల్లోని చెరువులను కాల్వల ద్వారా వచ్చే నీటితో నింపాలంది.గత్యంతరం లేని స్థితిలోనే అద్దె పద్ధతిన ప్రైవేటు వ్యక్తులకు చెందిన వ్యవసాయ బావుల నుంచి నీటి సరఫరా చేయాలంది. తాగునీటి ఎద్దడి నివారణకు ప్రత్యామ్నాయాలు లేని పక్షంలోనే ట్యాంకర్ల ద్వారా సరఫరా చేయాలని పేర్కొంది.
 
 కరువు మండలాలపై కేంద్రం శీతకన్ను
 రాష్ట్రంలోని 231 మండలాల్లో నెలకొన్న కరువు పరిస్థితులను ప్రస్తావిస్తూ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం కేంద్రాన్ని సాయం కోరినా ఆశించిన మేరకు సాయం అందలేదు. కరువు ప్రాంతాల్లో తాగునీటి కోసం రూ.486.16 కోట్లు కావాలని రాష్ట్ర ప్రభుత్వం కోరగా, కేంద్రం రూ.88.5 కోట్లు ఇచ్చింది. రూ.310.61 కోట్లు కావాలని ప్రతిపాదనలిచ్చిన గ్రామీణ నీటిసరఫరా విభాగానికి రూ.72.86 కోట్లు, రూ.86.25 కోట్లు అడిగిన ప్రజారోగ్యశాఖకు రూ.9.21 కోట్లు, రూ.83.30 కోట్లను కోరిన హైదరాబాద్ మెట్రోవాటర్ వర్క్స్‌కు రూ.6.43 కోట్లు ఇచ్చేందుకే కేంద్రం ఆమోదం తెలిపింది.  కరువు మండలాల్లో ప్రస్తుతం నెలకొన్న నీటి ఎద్దడి నివారణకు తక్షణం రూ.179.04 కోట్లు విడుదల చేయాలని ఆయా విభాగాలు కోరాయి.
 
 గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో తాగునీటి ఎద్దడి నివారణకు ఇటీవల రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రూ.55 కోట్లు విడుదల చేయగా, మిగిలిన మొత్తం విడుదలకు సంబంధించిన ఫైలు ప్రభుత్వం వద్ద పెండింగ్‌లో ఉన్నట్లు తెలిసింది.
  


 ఏఈపై టీడీపీ ఎంపీపీ దాడిని తీవ్రంగా ఖండిస్తున్నాం
 ఏపీ జేఏసీ డిప్యూటీ సెక్రటరీ జనరల్ చంద్రశేఖర్‌రెడ్డి
  
 హైదరాబాద్: అధికార పార్టీ నాయకుల ఆగడాలు మితిమీరి పోయాయని, ఇలాగైతే రాష్ట్రంలో ఉద్యోగులు పనిచేయలేరని ఏపీ ఉద్యోగుల జేఏసీ డిప్యూటీ సెక్రటరీ జనరల్ చంద్రశేఖర్‌రెడ్డి అన్నారు. అధికార పార్టీకి చెందిన ఎంపీపీ ప్రతాపరెడ్డి ఇటీవలే బద్వేలులో గ్రామీణ నీటిసరఫరా (ఆర్‌డబ్ల్యుఎస్) విభాగానికి చెందిన అసిస్టెంట్ ఇంజనీర్ ప్రసాద్‌పై దాడిచేయడాన్ని హేయమైన చర్యగా వర్ణించారు. శుక్రవారం ఆయన ఏపీ జేఏసీ ఉద్యోగ సంఘాల నేతలతో పాటు ఆర్‌డబ్ల్యుస్, పంచాయతీరాజ్ ఇంజినీర్ల సంఘాలతో కలిసి సచివాలయంలో మీడియాతో మాట్లాడారు. ‘మొన్నటికి మొన్న కృష్ణా జిల్లాకు చెందిన తహసిల్దార్ వనజాక్షిని అధికార పార్టీ ఎమ్మెల్యే దారుణంగా కొట్టారు. ఇప్పుడేమో ఏఈపై ఎంపీపీ దాడి చేశారు.  ఉద్యోగులు పనిచేయాలంటేనే భయపడుతున్నా’రని అన్నారు. అధికార పార్టీ ఎంపీపీ పదిమంది గూండాలను తీసుకెళ్లి ఇష్టారాజ్యంగా దాడిచేయడం దేనికి సంకేతమని ప్రశ్నించారు.
 
  కలెక్టర్లు ప్రభుత్వ తొత్తులు కాదు
  జిల్లా కలెక్టర్లు అధికార పార్టీకి తొత్తులు కాదని, ఉద్యోగులపై దాడి జరిగితే అండగా నిలవాలని చంద్రశేఖర్‌రెడ్డి సూచించారు. దాడికి గురైన ఆర్‌డబ్ల్యూ ఏఈ.. కలెక్టర్‌కు ఫిర్యాదు చేస్తే స్పందించకపోవడమే కాకుండా ఎస్సీ, ఎస్టీ అట్రా కేసు నమోదు చేస్తే కేసును ఉపసంహరించుకోవాలని కోరడం దారుణమన్నారు. ఈ విషయాన్ని ముఖ్యమంత్రి దృష్టికి తీసుకెళ్తామని, 24 గంటల్లో ఏఈపై దాడి చేసిన వారిని అరెస్టు చెయ్యకపోతే ఇంజినీర్లందరూ విధులు బహిష్కరిస్తామని ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ ఇంజనీర్ల సంఘం అధ్యక్షుడు నాగేశ్వరరావు, పంచాయతీరాజ్ ఇంజినీర్ల సంఘం కార్యదర్శి మురళీకృష్ణలు ప్రభుత్వాన్ని హెచ్చరించారు.
  


 సాక్షి, హైదరాబాద్: మిషన్ కాకతీయకు రూ. 108.63 కోట్ల పనులకు పరిపాలనా అనుమతులు మంజూరు చేస్తూ గురువారం నీటిపారుదల శాఖ ముఖ్య కార్యదర్శి ఎస్‌కే జోషి ఉత్తర్వులు జారీ చేశారు. మిషన్ కాకతీయలో ఇప్పటి వరకు 288 చెరువుల పనులు ఆరంభమయ్యాయి.
 
 గ్రామీణ నీటి సరఫరా పనులకు రూ.199 కోట్లు
 
 రాష్ట్రంలో గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగంలో వివిధ మరమ్మతులకు తెలంగాణ ప్రభుత్వం రూ. 199.92 కోట్లు మంజూరు చేసింది. ఈ మేరకు  గురువారం గ్రా మీణాభివృద్ధి శాఖ ముఖ్యకార్యదర్శి రేమండ్ పీటర్ ఉత్తర్వులు జారీ చే శారు.


 హైదరాబాద్: గ్రామీణ నీటి సరఫరా(ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్) విభాగాన్ని బలోపేతం చేసేందుకు అవసరమైన మౌలిక సదుపాయాలను తెలంగాణ ప్రభుత్వం సమకూర్చుతోందని పంచాయితీరాజ్ శాఖ మంత్రి కె.తారక రామారావు అన్నారు. ఇందులో భాగంగా ప్రభుత్వం కొత్తగా కొనుగోలు చేసిన 26 ఇన్నోవా వాహానాలను ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌లో పనిచేస్తున్న ఎస్‌ఈ, సీఈ స్థాయి ఉన్నతాధికారులకు మంత్రి కేటీఆర్ బుధవారం అందజేశారు. ఈ సందర్భంగా ఆయన మాట్లాడుతూ.. తెలంగాణ తాగునీటి ప్రాజెక్టు పనులు బహుముఖంగా సాగుతున్నాయని చెప్పారు.
  


 సాక్షి, రంగారెడ్డి జిల్లా ప్రతినిధి : ‘ప్రతి ఇంటికి నల్లా.. ప్రతి పౌరుడికీ రక్షిత నీరు’ లక్ష్యంతో రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ప్రతిష్టాత్మకంగా చేపడుతున్న ‘వాటర్‌గ్రిడ్’ ప్రాజెక్టు డిజైన్‌ను జిల్లా యంత్రాంగం ఖరారు చేసింది. గోదావరి, కృష్ణా జలాలను తాగునీరు, పారిశ్రామిక అవసరాలను దృష్టిలో పెట్టుకుని కార్యాచరణ ప్రణాళిక రూపొందించిన గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం (ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్).. పథకం ఆచరణకు రూ.3,500 కోట్లు అవసరమని అంచనా వేసింది.
 
 2011 లెక్కల ప్రకారం వాటర్‌గ్రిడ్ ప్రతిపాదిత ప్రాంత జనాభా 16,78,414. దీనికి అనుగుణంగా గోదావరి, శ్రీశైలం బ్యాక్‌వాటర్ నుంచి 6.824 టీఎంసీలను వాడుకునేలా ప్రణాళిక తయారు చేసింది. ఇదిలావుండగా మరోవైపు వాటర్‌గ్రిడ్ ఏర్పాటుపై శనివారం వికారాబాద్‌లో పంచాయతీ రాజ్‌శాఖ మంత్రి కల్వకుంట్ల తారక రామారావు జిల్లా అధికారులతో సుదీర్ఘంగా సమీక్షించారు.
  
 కృష్ణా, గోదావరి జలాలు
 మారుమూల పల్లెలకు సైతం రక్షిత నీరు అందించాలని భావిస్తున్న ప్రభుత్వం.. వాటర్‌గ్రిడ్ ద్వారా రెండు నదుల జలాలు వినియోగించుకునేలా ప్రాజెక్టును రూపొందించింది. గోదావరి జలాలను సెగ్మెంట్-1, శ్రీశైలం బ్యాక్‌వాటర్‌ను సెగ్మెంట్-2 నిర్వచించింది. మహబూబ్‌నగర్ జిల్లా కొల్లాపూర్ మండలం ఎల్లూరు శ్రీశైలం బ్యాక్ వాటర్ నుంచి జిల్లా మీదుగా జంట నగరాలకు మంచినీటిని సరఫరా చేయాలని హైదరాబాద్ జలమండలి నిర్ణయించింది. ఈ నీటిలో 4.791 టీఎంసీలను జిల్లా అవసరాలకు కేటాయించారు. తద్వారా 28 మండలాలు, మూడు నగర పంచాయతీలు, రెండు మున్సిపాలిటీల దాహార్తి తీరనుంది.
 
 కర్కల్‌పహాడ్, ఫరూఖ్‌నగర్, కొందుర్గు, బొంరాస్‌పేట సమీపంలో ఏర్పాటు చేసే పంపింగ్ స్టేషన్ల నుంచి జిల్లాలోని నిర్ధేశిత ప్రాంతాలకు నీటి సరఫరా జరుగనుంది. ఇక సెగ్మెంట్-1లో ప్రతిపాదించిన గోదారి జలాలు కుత్బుల్లాపూర్, మేడ్చ ల్ నియోజకవర్గాలకు కేటాయించారు. ఈ నీటి ని ఘన్‌ఫూర్ నుంచి ఈ రెండు నియోజకవర్గాలకు 2.033 టీఎంసీల పంపిణీ చేయనున్నారు.
  మూడేళ్లలో కార్యరూపం
  
 వాటర్‌గ్రిడ్ అంచనా వ్యయం రూ.3,500 కోట్లు కాగా, దీంట్లో ప్రాథమిక సరఫరా వ్యవస్థకు రూ.450 కోట్లు, ద్వితీయ స్థాయి సరఫరా వ్యవస్థకు రూ.2,300 కోట్లు, గ్రామాల్లో అంతర్గత సరఫరాకు రూ.750 కోట్లు అవసరమని అంచనా వేసింది. 2018 నాటికీ వాటర్‌గ్రిడ్ ద్వారా అన్ని గ్రామాలకు జలాలు అందించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్న  ఈ పథకానికి 3.64 మెగావాట్ల విద్యుత్ అవసరమని లెక్క తేల్చింది. కొందుర్గు వరకు గ్రావిటీ ద్వారా శ్రీశైలం బ్యాక్ వాటర్ వస్తున్నప్పటికీ అక్కడి నుంచి జిల్లాలోని మారుమూల ప్రాంతాలకు పంపింగ్‌కు చేసేందుకు మాత్రం విద్యుత్ తప్పనిసరి.


 
 అధికారులకు మంత్రి కేటీఆర్ ఆదేశం
 
 సాక్షి, హైదరాబాద్: వాటర్‌గ్రిడ్ ప్రాజెక్టుకు సంబంధించిన లైన్ సర్వేను ఈనెలాఖరు కల్లా పూర్తి చేయాలని తెలంగాణ పంచాయతీరాజ్‌శాఖ మంత్రి కె.తారకరామారావు అధికారులను ఆదేశించారు. గ్రామీణ నీటి సరఫరా (ఆర్‌డబ్ల్యుఎస్) విభాగం క్షేత్రస్థాయి అధికారులతో నేరుగా మాట్లాడేందుకు ఇంజనీర్ ఇన్ చీఫ్ కార్యాలయంలో ఏర్పాటు చేసిన వీడియో కాన్ఫరెన్స్ సదుపాయాన్ని సోమవారం ఆయన ప్రారంభిం చారు.
 
 ఈ సందర్భంగా అన్ని జిల్లాల సూపరింటెండెంట్ ఇంజనీర్ల కార్యాలయాల్లోని అధికారులతో మంత్రి మాట్లాడారు. భవిష్యత్తులో వాటర్‌గ్రిడ్ పనులు జరిగే 40 ప్రాంతాలను కూడా వీడియో కాన్ఫరెన్స్ సదుపాయానికి అనుసంధానం చేయనున్నట్లు ఆయన తెలిపారు.
 
 క్షేత్రస్థాయి అధికారులతో పాటు కేంద్ర కార్యాలయంలోని అధికారులతో మంత్రి వాటర్‌గ్రిడ్ పనులపై సుదీర్ఘం సమీక్షించారు. ఈ సమీక్షలో పంచాయతీరాజ్ శాఖ ముఖ్య కార్యదర్శి రేమండ్ పీటర్, గ్రామీణ నీటి  సరఫరా విభాగం ఇంజనీర్ ఇన్ చీఫ్ సురేందర్‌రెడ్డి తదితరులు పాల్గొన్నారు.
  


 సాక్షి, హైదరాబాద్: తెలంగాణ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ప్రతిష్టాత్మకంగా చేపట్టిన వాటర్‌గ్రిడ్ పథకం అమలుపై ముఖ్యమంత్రి కె.చంద్రశేఖరరావు మంగళవారం సమీక్షించనున్నారు. సీఎం స్వయంగా సమీక్షకు పిలవడంతో..  గ్రిడ్ నిర్మాణ బాధ్యతలను చూస్తున్న గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం అధికారులు ఈ పథకంపై సమాచారాన్ని  సిద్ధం చేశారు.
 
 తొలుత ఉదయం 10 గంటలకు పంచాయతీరాజ్ ముఖ్య కార్యదర్శి రేమండ్ పీటర్, మధ్యాహ్నం 2 గంటల నుంచి ఆ శాఖ మంత్రి కేటీఆర్, చివరిగా సీఎం కేసీఆర్ వాటర్‌గ్రిడ్‌పై అధికారులతో సమీక్షించి ప్రణాళికలకు తుది రూపు ఇవ్వనున్నట్లు తెలిసింది. ఈ నెల 10న అధికారులతో జరిపిన సమీక్షలో తీసుకున్న నిర్ణయాల అమలుపైనే ప్రధానంగా సీఎం దృష్టి సారించనున్నట్లు తెలిసింది.
  


 నేడు ఎల్‌ఎండీకి కేసీఆర్ రాక
 మంత్రులు, అధికార యంత్రాంగం సైతం
 ఉదయం 11.30 గంటలకు సీఎం చేరిక
 సిద్దిపేట నీటి సరఫరా పథకం పరిశీలన
 కాన్వాయ్ ద్వారా హన్మాజీపల్లె సంపు సందర్శన
 గంటకుపైగా ఇంటేక్‌వెల్, పంపుసెట్ పరిశీలన
 ఏర్పాట్లు సిద్ధం చేసిన జిల్లా యంత్రాంగం
  
 బెజ్జంకి/తిమ్మాపూర్: ముఖ్యమంత్రి కె.చంద్రశేఖరరావు బుధవారం జిల్లాకు వస్తున్నారు. ఆయనతోపాటు రాష్ర్ట మంత్రులు, ఉన్నతాధికారులతోపాటు సుమారు రెండు వందల మంది గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం ఇంజనీరింగ్ అధికారులు రానున్నారు. ప్రభుత్వం రాష్ట్రవ్యాప్తంగా వాటర్‌గ్రిడ్ పథకాన్ని అమలు చేయాలని నిర్ణయించిన నేపథ్యంలో.. అందుకు స్ఫూర్తిగా నిలిచిన దిగువ మానేరు డ్యాం (ఎల్‌ఎండీ)- సిద్దిపేట నీటి సరఫరా పథకం అమలు తీరును మంత్రులు, అధికారులతో కలిసి సీఎం పరిశీలించనున్నారు. ఈ పథకాన్ని తాను ఎమ్మెల్యేగా ఉన్నప్పుడు 1998లో రూ.60 కోట్లతో నిర్మించారు. పర్యటనలో అందులో భాగంగా ఉదయం 11 గంటలకు సీఎం హైదరాబాద్ నుంచి ప్రత్యేక హెలికాప్టర్లో బయలుదేరి 11.45 గంటలకు లోయర్ మానేరు డ్యాం వద్దకు చేరుకుంటారు. అప్పటికే రాష్ట్ర మంత్రులు, అధికారులు రోడ్డు మార్గాన అక్కడికి విచ్చేస్తారు. అనంతరం మంత్రులు, అధికారులతో కలిసి బెజ్జంకి మండలంలోని మైలారం గుట్ట, హన్మాజీపల్లె సమీపంలోని ఇంటేక్‌వెల్ పంపుహౌస్‌లను సందర్శిస్తారు. సుమారు గంటకుపైగా అక్కడే ఉంటారు. ఈ పంపుహౌస్ ద్వారా గత పద్నాగేళ్లుగా సిద్దిపేట నియోజకవర్గంలోని 180 గ్రామాలకు విజయవంతంగా నీటిని సరఫరా చేస్తున్న తీరును పరిశీలించడంతోపాటు మంత్రులు, అధికారులకు వివరిస్తారు.
 
 విస్తృత ఏర్పాట్లు..
 
 సీఎం రాక నేపథ్యంలో కలెక్టర్ ఎం.వీరబ్రహ్మయ్య, ఎస్పీ వి.శివకుమార్‌తోపాటు జిల్లా ఉన్నతాధికారులంతా మంగళవారం హన్మాజీపల్లెకు చేరుకుని అక్కడ ఏర్పాట్లను పర్యవేక్షించారు. ఆర్‌డబ్యూఎస్ ఎస్‌ఈ హరిబాబు, ఈఈ ప్రకాశ్, ఆర్‌అండ్‌బీ ఎస్‌ఈ చంద్‌లాల్, డీఈ వెంకటరమణ, జేఈ నరేందర్‌లను ఏర్పాట్ల గురించి అడిగి తెలుసుకున్నారు. అనంతరం ఎల్‌ఎండీకి విచ్చేసి స్థానిక ఎస్సారెస్పీ చీఫ్ ఇంజనీర్ కార్యాలయంలో అధికారులతో కలెక్టర్ సమావేశమయ్యారు. సీఎం పర్యటనకు విస్తృత ఏర్పాట్లు చేయాలని అధికారులను ఆదేశించారు. సీఎం పర్యటన సందర్భంగా హెలిప్యాడ్, బ్యారికేడ్లను ఏర్పాటు చేయాలని సూచించారు. ఎలాంటి ఇబ్బందులు తలెత్తకుండా ఉండేందుకు వైద్యుల బృందాన్ని, 104, 108 వాహనాలను, మెడికల్ కిట్లను అందుబాటులో ఉంచాలన్నారు. హెలిప్యాడ్ ఏర్పాట్లు, తాత్కాలిక మరుగుదొడ్లు, బారికేడ్లు, ఇతర సదుపాయాలకు సంబంధించి ఒక్కో అధికారికి ఒక్కో బాధ్యతను అప్పగించారు. టెంట్లు, కుర్చీలు ఆర్‌డబ్ల్యుఎస్ ఎస్‌ఈ, జెడ్పీ సీఈవో, 24 గంటల విద్యుత్ సరఫరాను ట్రాన్స్‌కో ఏస్‌ఈ, పరిశుభ్రతను డీపీవో, భద్రతను ఎస్పీ చూసుకోవాలన్నారు. సీఎం పర్యటన ప్రాంతంలో అంబులెన్స్, 104, 108 వాహనాలు, మెడికల్ టీంని ఏర్పాటు చేయాలని వైద్య, ఆరోగ్య శాఖ అధికారులను ఆదేశించారు.
 
 సమీక్ష సమావేశంలో జాయింట్ కలెక్టర్ సర్ఫరాజ్ అహ్మద్, ఇన్‌చార్జి అడిషనల్ జేసీ టి.వీరబ్రహ్మయ్య, జెడ్పీ సీఈవో అంబయ్య, డీఎస్‌వో చంద్రప్రకాష్, ఆర్డీవో చంద్రశేఖర్, ఎస్సీ కార్పొరేషన్ ఈడీ శోభ, డీపీవో కుమారస్వామి, టూరిజం అధికారి వెంకటేశ్వర్‌రావు, ఎల్‌ఎండీ ఈఈ కరుణాకర్, క్లస్టర్ మెడికల్ ఆఫీసర్ జువేరియా, ఏవో రాజగౌడ్, తహశీల్దార్లు కోమల్‌రెడ్డి, శ్రీనివాస్, ఎంపీడీవో కిషన్‌స్వామి ఉన్నారు.
  


 సాక్షి ప్రతినిధి, ఖమ్మం: జిల్లాలో తాగునీటి కొరతను తీర్చడానికి గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం భారీ ప్రణాళిక రూపొందించింది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం అత్యంత ప్రతిష్టాత్మకంగా భావిస్తున్న వాటర్ గ్రిడ్ పథకాన్ని జిల్లాలోని అన్ని మండలాలకు అనుసంధానం చేస్తూ నిరంతరం నీటి సరఫరా చేయాలని నిర్ణయించింది. జిల్లాలో రక్షిత మంచినీటి పథకాల పనితీరు, వాటర్‌గ్రిడ్ నిర్మాణ పనుల రూపకల్పన తీరు గురించి జిల్లా గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం సూపరింటెండెంట్ ఇంజనీర్ (ఎస్‌ఈ) జగన్‌మోహన్‌రెడ్డి ‘సాక్షి’తో మాట్లాడారు.
 
 వచ్చే నాలుగేళ్లలో జిల్లాలోని ప్రతి ఇంటికి పంపు కనెక్షన్ ఇవ్వడంతోపాటు స్వచ్ఛమైన తాగునీరందించాలనే లక్ష్యంతో ఏర్పాట్లు చేస్తున్నామని చెప్పారు.  ఇందుకోసం జిల్లాలోని పలు ప్రాంతాల్లో వాటర్‌గ్రిడ్‌లు నిర్మించాలని సంకల్పించామన్నారు. 38 మండలాల ప్రజలకు నిరంతరం తాగునీరు అందించేందుకు వాటర్‌గ్రిడ్ నిర్మిస్తున్నామని, దీనికి రూ.2,600 కోట్ల వ్యయం అవుతుందని అంచనా వేశామని చెప్పారు. ఈ మేరకు ప్రభుత్వానికి ప్రతిపాదనలు పంపామని తెలిపారు.
 
  ప్రజల తాగు అవసరాలకు సరిపడా నీరందించే అవకాశం ఉన్న గోదావరి పరీవాహక ప్రాంతాన్ని వాటర్‌గ్రిడ్ నిర్మాణానికి అనువైనదిగా ఎంచుకున్నామని, అశ్వాపురం మండలం పాములపల్లి వద్ద నిరంతరం నీరు అందుబాటులో ఉంటున్నందున అక్కడ వాటర్‌గ్రిడ్ నిర్మించాలని నిర్ణయించినట్లు చెప్పారు. అలాగే అశ్వాపురం వద్ద గల రధం గుట్ట నుంచి గ్రావిటీ ద్వారా నీరు సరఫరా చేస్తామన్నారు. ఇక్కడ నిర్మించే వాటర్‌గ్రిడ్ ద్వారా 20 మండలాల్లోని 400 గ్రామాలు, మరికొన్ని శివారు గ్రామాలకు నిరంతరం నీరు సరఫరా అవుతుందని తెలిపారు. గోదావరి నది నుంచి సంవత్సరానికి 3.2 టీఎంసీల నీటిని తాగునీటి అవసరాలకు వినియోగించేలా డిజైన్ చేసినట్లు వివరించారు.
 
 నీటి సరఫరాకు ఎలాంటి ఇబ్బంది లేకుండా వాటర్‌గ్రిడ్ నిర్మించే ప్రాంతం నుంచి వినియోగదారుడి ఇంటి వరకు ప్రత్యేక పైపులైన్లను నిర్మిస్తామని చెప్పారు. జిల్లాలో తాగునీటి అవసరాలకు రూ.2,600 కోట్లు అవసరమని, వీటిని ప్రభుత్వం దశలవారీగా మంజూరు చేసే అవకాశం ఉందని అన్నారు. వాటర్‌గ్రిడ్ నిర్మాణ పనుల సర్వేకు ప్రభుత్వం త్వరలో టెండర్లు ఆహ్వానిస్తుందని పేర్కొన్నారు. మెయిన్ గ్రిడ్, సెకండరీ గ్రిడ్, అలాగే మూడు మండలాలకు కలిపి ఒక హెడ్ వర్క్‌ను నిర్మించాలని, ఈ సర్వే ప్రక్రియ డిసెంబర్ నాటికి పూర్తయ్యే అవకాశం ఉందని వివరించారు.
 
  జిల్లాలోని 3,167 గ్రామాలలో ఇప్పటి వరకు 1885 గ్రామాలకు నిరంతరం, 1282 గ్రామాలకు పాక్షికంగా నీటి సరఫరా జరుగుతోందని తెలిపారు. వచ్చే జనవరి నాటికి ముదిగొండ మండలం ముత్తారం చెరువు వద్ద ఉన్న గుట్ట వద్ద హెడ్‌వర్క్స్‌ను నిర్మించి, అక్కడినుంచి వాటర్‌గ్రిడ్ నియమావళి ప్రకారం ప్రతి మనిషికి 100 లీటర్లు మంచినీటిని సరఫరా చేసేందుకు రంగం సిద్ధం చేసినట్లు తెలిపారు. దీని ద్వారా 11 గ్రామాలకు నిరంతరం తాగునీటి సౌకర్యం కలుగుతుందని, ప్రస్తుతం ఉన్న సీపీడబ్ల్యూ స్కీమ్‌ను వాటర్‌గ్రిడ్‌కు అనుసంధానం చేశామని చెప్పారు.
 
 అశ్వాపురం- దుమ్ముగూడెం మండలాల మధ్య గోదావరిపై సర్ ఆర్ధర్ కాటన్ నిర్మించిన ఆనకట్ట వద్ద నుంచి నీటిని మోటార్ల ద్వారా తోడి అక్కడే శుద్ధిచేసి జిల్లాలోని 26 మండలాలకు తాగునీటిని అందించనున్నామన్నారు. జిల్లాలో 580 కిలోమీటర్ల పొడవున ప్రధాన పైపులైన్, అక్కడి నుంచి గ్రామాలు, ఆవాస ప్రాంతాలకు తాగునీటిని సరఫరా చేసేందుకు 4,431 కిలోమీటర్ల పొడవైన పైపులైన్ నిర్మించాల్సి ఉంటుందని వివరించారు. జిల్లాలో పలు జలాశయాలు, చెరువుల్లో నీటిని నింపి అక్కడ నుంచి నిరంతరం తాగునీటిని అందించేందుకు ప్రణాళిక రూపొందించామని,  దీని కోసం 11 ఉపగ్రిడ్‌లు ఏర్పాటు చేయాల్సి ఉంటుందని చెప్పారు.
 
  జిల్లా ప్రజలకు ప్రతి ఏడాది తాగునీటి కోసం 8 టీఎంసీల నీరు అవసరమన్నారు. కొత్తగూడెం, పాల్వంచ పట్టణాల ప్రజలకు కిన్నెరసాని రిజర్వాయర్ నుంచి ఇప్పుడున్న పథకాల ద్వారానే తాగునీరు అందించాలని నిర్ణయించినట్లు చెప్పారు. ఖమ్మం నగర పాలక సంస్థ పరిధిలోని ప్రజలకు పాలేరు రిజర్వాయర్ నుంచి తాగునీరు అందిస్తామని, ఖమ్మం నగర ప్రజలకు నిరంతరం తాగునీరు అందించేందుకు ఈ వాటర్‌గ్రిడ్ ఉపయోగపవడుతుందని అన్నారు.


 ఆదాయుం పెంచుకునేందుకు జలవుండలి భారీ కసరత్తు
 ఇకపై ‘గ్రేటర్’లో పక్కాగా నీటిబిల్లుల వసూళ్లు
 మొండిబకాయిదారులపై రెవెన్యూ రికవరీ యాక్ట్ కొరడా
  మీటర్లు లేని నల్లాలకు వినియోగదారులే వాటిని ఏర్పాటు చేసుకోవాలి
  
 సిటీబ్యూరో: జలమండలి గ్రేటర్ పరిధిలో నెలకు రూ.వందకోట్ల బిల్లుల దంచుడుకు శ్రీకారం చుట్టింది. ఈ నెలనుంచి ప్రతినెలా మీటర్ రీడర్లు జారీ చేస్తున్న బిల్లులను నిర్ణీత గడువులోగా ఠంచనుగా చెల్లించాలని వినియోగదారులపై ఒత్తిడి తేనుంది. ప్రస్తుతం జల వుండలి ద్వారా ప్రతినెలా సుమారు వందకోట్ల మేర బిల్లులు జారీ అవుతున్నాయి. కానీ ఇం దులో వసూళ్లు రూ. 75 కోట్లు మించడం లేదు. దీంతో ఇక నుంచి బిల్లుల వసూలు లక్ష్యం వంద కోట్ల వరకు సాధించాలని లక్ష్యం నిర్దేశించుకుంది. మరోవైపు వెయ్యికోట్ల మేర మొండి బకాయిలు పేరుకుపోయిన నేపథ్యంలో.. మొండిబకాయిదారులపై రెవెన్యూ రికవరీ యాక్ట్ ప్రకా రం నోటీసులు జారీ చేయాలని సంకల్పిం చింది. అప్పటికీ బకాయిలు చెల్లించనివారి చరాస్తుల జప్తుకు సైతం రంగం సిద్ధం చేసింది. ఇందుకోసం జనరల్ మేనేజర్లకు రెవెన్యూ అధికారాలను కట్టబెట్టింది. ప్రత్యేక సెల్‌నూ ఏర్పాటు చేసింది. ఈ విభాగం ద్వారా ఇటీవల పలు ప్రైవేటు ఆస్తులను జప్తు చేసి, మొండిబకాయిదారుల గుండెల్లో రైళ్లు పరుగెత్తిస్తోంది.
 
 బిల్లుల మేళా... గ్రేటర్ పరిధిలో జలమండలికున్న 16 నిర్వహణ డివిజన్ల పరిధిలో 8.25 లక్షల కుళాయి కనెక్షన్లున్నాయి. ఇందులో మురికివాడలవి 1.25 లక్షలు, మరో 50 వేలు బల్క్, వాణిజ్య, పారిశ్రామిక కనెక్షన్లున్నాయి. మిగతా 6.5 లక్షల కనెక్షన్లు గృహవినియోగ నల్లాలున్నాయి. ఇవికాక ప్రతినెలా సుమారు 1,500 నూతన కుళాయి కనెక్షన్ల జారీ, 674 ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిసరఫరా, గేటెడ్ కమ్యూనిటీలు, గ్రామీణ నీటిసరఫరా సంబంధించి సుమారు రూ.100 కోట్లు నీటి బిల్లులు జారీ అవుతున్నాయి. కానీ వసూళ్లు 75 కోట్లకు మించడం లేదు. దీంతో రెవెన్యూ ఆదాయాన్ని పెంచేం దుకు ఈ కసరత్తు చేస్తున్నామని జలవుండలి వర్గాలు పేర్కొన్నాయి.
  మొండిబకాయిలపైనే సందిగ్ధం.
 
 ఇక్కడివరకూ బాగానే ఉన్నా.. జలమండలికి కొన్నేళ్లుగా రూ.వెయ్యి కోట్ల మేర మొండిబకాయిలు పేరుకుపోయాయి. ఇందులో సగం వరకు సర్కారు విభాగాల బకాయిలే. నీటి బిల్లులు భారీగా బకాయి పడిన గ్రామీణ నీటిసరఫరా విభాగం, కంటోన్మెంట్‌బోర్డు, సర్కారు విభాగాలు, ప్రభుత్వ ఆస్పత్రులు, క్వార్టర్లు, రైల్వేశాఖ కార్యాలయాలకు ఇటీవలే జప్తు నోటీసులు జారీ చేసింది. అరుునా ఆశించిన ఫలితం లేకపోవడంతో ఆయా విభాగాలపై ప్రభుత్వ పరంగా ఒత్తిడిని పెంచడం ద్వారా బకాయిలు రాబట్టుకోవాలని నిర్ణయించినట్లు తెలిసింది.
 
 మీటరింగ్ పాలసీపై దృష్టి
 
 ఇక మహానగరం పరిధిలో ప్రస్తుతం 1,318 వాణిజ్య నల్లాలకు జీఎస్‌ఎం టెక్నాలజీ ఆధారంగా పనిచేసే మీటర్లను బోర్డు ఏర్పాటు చేసింది. ఇక మరో 4 లక్షల గృహవినియోగ కుళాయిలకు మీటర్లున్నాయి. మిగతా కనెక్షన్లకు సంబంధించి నీటి మీటర్లు లేని వినియోగదారులే స్వయంగా నల్లాలకు మీటర్లను ఏర్పాటు చేసుకోవాలని జలమండలి స్పష్టం చేస్తోంది. లేకుంటే రెండింతల నీటిబిల్లులు జారీ చేస్తావుని హెచ్చరిస్తోంది.
  
 బిల్లుల లక్ష్యం (రూపాయల్లో)
  
 ‘గ్రేటర్’ నల్లా కనెక్షన్లు:    8.25 లక్షలు
 నెలవారీగా జారీ అవుతున్న బిల్లులు:    100 కోట్లు
 ప్రస్తుతం వసూలవుతున్నవి:    75 కోట్లు
 మొండి బకాయిలు:    వెయ్యి కోట్లు
 వీటిలో సర్కారు విభాగాలవి:    500 కోట్లు
  
  


 గ్రామాలకు ప్రభుత్వం సరఫరా చేసిన నీటి పరీక్ష కిట్లు చాలా చోట్ల వినియోగించడంలేదు. దీంతో సర్కార్ లక్షల రూపాయలు వెచ్చించి కొనుగోలు చేసిన కిట్లు చాలావరకు మూలన చేరాయి. చేవెళ్ల గ్రామీణ నీటి సరఫరా సబ్ డివిజన్ పరిధిలో చేవెళ్ల, శంకర్‌పల్లి, షాబాద్, మొయినాబాద్, నవాబుపేట మండలాల పరిధిలో 126 గ్రామ పంచాయతీలు, వాటికి అనుబంధంగా 124 గ్రామాలున్నాయి. మొత్తమ్మీద 1560 చేతి పంపులుండగా, వాటిలో 80 వరకు పనిచేయటం లేదు. 269 చేతి పంపులు కే వలం వర్షాకాలంలోనే  పనిచేస్తాయి. 203 ఓహెచ్‌ఎస్‌ఆర్ వాటర్ ట్యాంకులు, 36 మినీ ట్యాంకులు, 106 సంపులున్నాయి.
 
  నియోజకవర్గంలో సుమారుగా రెండున్నర లక్షల జనాభా ఉంది. శంకర్‌పల్లి మండలంలో మాత్రమే మంజీరా జలాలను అందిస్తుండగా, విగిలిన మండలాల్లో బోరు బావుల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేస్తున్నారు. గ్రామాల్లో సరఫరా చేసే నీటిని ఎప్పటికప్పుడు పరీక్షించేందుకు వీలుగా అన్ని గ్రామాలకు ప్రభుత్వం నీటి పరీక్ష కిట్లను పంపిణీ చేసింది. నీటి పరీక్షలు ఎలా చేయాలన్నదానిపై అంగన్‌వాడీ కార్యకర్తలు, పంచాయతీ కార్యదర్శులకు అవగాహన కల్పించారు. ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ అధికారుల పర్యవేక్షణ లేకపోవడంతో తాగునీటి పరీక్షలు ప్రహసనంగా మారాయి. నీటి శుద్ధత కిట్లను పంపిణీ చేసిన అధికారులు వాటిని గ్రామాల్లో సక్రమంగా వినియోగిస్తున్నారా.. లేదా.. అనే అంశాలపై పర్యవేక్షించకపోవడం మూలంగా చాలా గ్రామాల్లో నిరుపయోగంగా పడిఉన్నాయి.
 
  నెలకోసారి పరీక్ష చేయాలి..
  జనాభా ఆధారంగా ప్రతి 500 మందికి నీరు అందించే వనరులను గుర్తించి వాటి నుంచి కనీసం నెలకోసారి నీటిని సేకరించి పరీక్ష చేయాలి. చేతి పంపుల నీటిని నెలకోసారి, బావుల్లోని నీటిని నెలకు రెండు సార్లు, కుళాయి నుంచి సరఫరా చేసే నీటిని నెలకు రెండు సార్లు, అంతర్గత క్లోరిన్ పరీక్ష నెలకోసారి చేయాలి. వర్షాకాలానికి ముందు, తర్వాత రసాయన పరీక్ష నిర్వహించాలి. నీటి నాణ్యతా కిట్ల సాయంతో నాణ్యత పర్యవేక్షణ, పరిరక్షణ కమిటీ ఆధ్వర్యంలో నీటి వనరుల వద్దే పరీక్షలు నిర్వహించాలి. విశ్లేషణ ఫలితాలను నిర్ణీత పట్టికలో నింపి ప్రతినెలా జిల్లా, డివిజన్ స్థాయి ప్రయోగశాలలకు పంపించాలి. క్షేత్రస్థాయిలో కిట్లతో నీటి నమూనాలను రసాయనిక, బ్యాక్టీరియాలాజికల్ పరీక్షలు నిర్వహించేందుకు అవకాశం ఉంది.
 
 గ్రామస్థాయిలో నాణ్యతను తెలుసుకోవడానికి సాధారణ పరీక్షలు సరిపోతాయి. నీటి పరీక్షల్లో ఫ్లోరైడ్‌శాతం, కలుషిత నీటి శాతం, బ్యాక్టీరియా శాతం లాంటి నమూనాలు బయటపడితే నివారణ చర్యలను తీసుకోవచ్చనేది పరీక్షల ప్రధాన ఉద్ధేశం. దీనికి ప్రభుత్వం సరఫరా చేసిన కిట్లను వినియోగిస్తే చాలు. కాగా అధికారులెవరూ పట్టించుకోకపోవడం మూలంగా ఈ విధానం సత్ఫలితాలనివ్వడంలేదు. దీంతో ప్రజాధనం వృథా అవుతోందని పలువురు వాపోతున్నారు. ఇప్పటికైనా అధికారులు స్పందించి నీటి నాణ్యతా పరీక్షలను నిర్వహించి, రక్షిత మంచినీటిని అందించాలని కోరుతున్నారు. వర్షాకాలం త్వరలో ప్రారంభమవుతున్నందున నీటి నాణ్యతా పరీక్షలు క్రమం తప్పకుండా చేస్తే కలుషిత నీటి నుంచి ప్రజలను కాపాడవచ్చంటున్నారు.


 సాక్షి, రంగారెడ్డి జిల్లా: మండే ఎండల్లో ప్రజలకు గుక్కెడు నీరు దొరకడం లేదు. పల్లెల్లో దాహం కేకలు మిన్నంటుతున్నాయి. వేసవి తాపంతో విలవిల్లాడుతున్న గ్రామాల దాహార్తిని తీర్చే నాథుడే కరువయ్యాడు.పట్టణాలు, గ్రామాలు, గిరిజన తండాలు ఇలా ఒకటేమిటి.. జిల్లాలో ఎక్కడ చూసినా నీటి ఎద్దడితో ప్రజలు విలవిలలాడుతున్నారు. జిల్లాలో భూగర్భ జలమట్టం దారుణంగా పడిపోయింది. మంచినీటి బావులు ఎండిపోయాయి. 600 అడుగులకు పైగా లోతు వేస్తే గానీ బోర్లలో నీరు రాని పరిస్థితి.
 
 జిల్లాలో మూడింట రెండొంతులకు పైగా చేతి పంపులు ఎండిపోయాయి. మిగిలిన వాటిలో సగం చెడిపోయి మరమ్మతుల కోసం ఎదురుచూస్తున్నాయి. వాటిని బాగు చేసే నాథుడే లేడు. ఇక ఉన్నవాటిలో కూడా నీరు అంతంతమాత్రంగానే వస్తోంది. ఏటా వేసవి కాలం ముందు గ్రామీణ నీటి సరఫరా అధికారులు  నిర్వహించే స్పెషల్ డ్రైవ్‌ను ఈ ఏడాది పట్టించుకోలేదు. జిల్లాలో సగానికి పైగా గ్రామీణ మంచినీటి పథకాలు పనిచేయడం లేదు.  నిర్మాణంలో ఉన్న ట్యాంకులను పూర్తి చేసి అందుబాటులోకి తేలేదు. కరెంటు కోతలు నీటి ఎద్దడి సమస్యకు మరింత ఆజ్యం పోస్తున్నాయి.
 
 కరెంటు సరఫరా లేని కారణంగా బోర్లు  నడవడం లేదు. ఊర్లోని బోర్లు అడుగంటడంతో వ్యవసాయ బోర్లను ఆశ్రయిస్తున్న గ్రామీణ వాసులను అక్కడా కరెంటు కోతలు వెక్కిరిస్తున్నాయి. త్రీ ఫేజ్ కంరెంటు వస్తే గానీ వ్యవసాయ బోర్లలో నీరు లభించదు. దీంతో పనీపాటా మాని కరెంటు ఎప్పుడొస్తుందోనని పొలాల్లో పడిగాపులు కాయాల్సిన దుర్భర స్థితి.  కిలోమీటర్ల మేర నడిచి పోయి చెలమలు, వాగుల్లో నీటిని తెచ్చుకుంటున్నారు. గ్రామాల్లో సైతం ప్రైవేటు వాటర్ ట్యాంకర్లు రాజ్యమేలుతున్నాయి. ప్రజల అవసరాన్ని ఆసరాగా చేసుకుని నీటి వ్యాపారులు అధిక ధరలకు నీరు అమ్ముతూ సొమ్ము చేసుకుంటున్నారు. ఇప్పటికైనా అధికారులు గ్రామాల్లో మంచినీటి సమస్యల పరిష్కారానికి చర్యలు తీసుకోవాలని ప్రజలు కోరుతున్నారు. చెడిపోయిన చేతిపంపులు, ట్యాంకర్లను మరమ్మతులు చేయించాలని వేడుకుంటున్నారు.


 ఇందూరు, న్యూస్‌లైన్: వేసవిలో జిల్లా ప్రజలకు తాగునీటి సమస్య లు తలెత్తకుండా గ్రామీణ నీటి సరఫరా (ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్) అధికారులు ప్రత్యేక ప్రణాళికను రూపొందించారు. పని చేయని బోర్ల మరమ్మతులతోపాటు ట్యాంకుల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేయాల్సిన ప్రాంతాలను గుర్తించారు. అయితే, ఈసారి వేసవిలో తాగునీటి ఎద్దటి తీవ్రంగా ఉండబోదని అధికారులు పేర్కొంటున్నారు. ఆశించిన దానికం టే అధిక వర్షపాతం నమోదు కావడమే ఇందుకు కారణంగా చెబుతున్నారు. భూగర్భ జలాలు పు ష్కలంగా ఉన్నాయంటున్నారు. అయినా, ఎక్క డా ఎలాంటి నీటి ఎద్దడి ఏర్పడకుండా జిల్లా యంత్రాంగం దృష్టి సారించింది. ముందస్తు చర్యలలో భాగంగా మండలాలవారీగా ఏఈలు సర్వే నిర్వహించి నివేదికను తయారు చేశారు. వేసవిలో నీటి ఎద్దడి తీర్చడానికి సుమారు రూ. కోటిన్నర నిధులు అవసరం అవుతాయని అంచనా వేశారు. ప్రతిపాదనలను ఉ న్నతాధికారులకు, జిల్లా కలెక్టర్‌కు సమర్పించారు.
 
  వేసవి ప్రణాళిక ఇలా
  జిల్లాలో సుమారు 1,800 ఆవాస ప్రాంతాలున్నాయి. ఇందులో 1,054 ప్రాంతాలలో తాగునీటి సరఫరా ఉంది. 590 ప్రాంతాలలో పాక్షికంగా నీటి సరఫరా జరుగుతోం ది. 159 ప్రాంతాలలో సరఫరా అసలే లేదు. కొన్ని చోట్ల నీటి సరఫరా ఉన్నప్పటికీ నీటిలో ఫ్లోరైడ్ శాతం అధికంగా ఉంది. సురక్షితం కాని ఈ ప్రాంతాలకు సీపీడబ్ల్యూ, పీడబ్ల్యూసీ, ఆర్‌ఓ వాటర్ ప్లాంట్ల ద్వారా నీరు అందించడానికి చర్యలు చేపట్టనున్నారు. అలాగే 39 గ్రామాలలో అద్దె బోరుల ద్వారా, 31 గ్రామాలకు ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేయనున్నారు. పని చేయకుండా ఉన్న 347 బోర్లు, మోటార్లు, చేతి పంపులకు మరమ్మతులు చేయించనున్నారు. 77 గ్రామాలకు వాటర్ ట్యాంక్‌లను నిర్మించేందుకు ప్రతిపాదనలను సిద్ధం చేశారు.
 
  పుష్కలంగా నిధులు
  వేసవిలో తాగునీటి సరఫరాకు కావాల్సిన నిధులు పుష్కలంగా ఉన్నాయి. సీపీడబ్ల్యూ పథకానికి సంబంధించినవాటికి జిల్లా పరిషత్ 13వ ఆర్థిక సంఘం నిధులు న్నా యి. పీడబ్ల్యూసీ పథకాలకు సంబంధించినవాటికి గ్రామ పంచాయతీ నిధులతో పాటు 13వ ఆర్థిక సంఘం నిధులున్నాయి. మళ్లీ ప్రభుత్వం వేసవి కోసం మంజూరు చేసే నిధులు వేరు. వీటిని ప్రణాళిక బద్ధంగా వినియోగించడానికి ఉన్నతాధికారులు చర్యలు చేపట్టనున్నారు.


 అనంతపురం టౌన్/ సిటీ, న్యూస్‌లైన్ :  ‘మడకశిర నియోజకవర్గంలోని పాపసానిపల్లిని అన్నివిధాలా అభివృద్ధి చేస్తాం. ప్రతి ఇంటికి వ్యక్తిగత మరుగుదొడ్డిని మంజూరు చేస్తాం.’- సాక్షాత్తు మయన్మార్ ప్రజాస్వామ్య ఉద్యమనేత అంగ్‌సాన్ సూచీ ఎదుట ముఖ్యమంత్రి కిరణ్‌కుమార్‌రెడ్డి ఇచ్చిన హామీ ఇది. రాష్ట్ర రెవెన్యూ మంత్రి రఘువీరారెడ్డి కూడా వకాల్తా పుచ్చుకొని పాపసానిపల్లిని దేశం గర్వించేలా అభివృద్ధి చేస్తామంటూ గొప్పలు చెప్పారు.
 
 ఆ గ్రామానికి అంగ్‌సాన్ సూచీ వచ్చి వెళ్లి రెండేళ్లు కావస్తోంది. అయితే.. ఇప్పటికీ మన పాలకులు ఒరగబెట్టిందేమీ లేదు. ఒక్క పాపసానిపల్లిలోనే కాదు.. జిల్లా వ్యాప్తంగా ప్రతి గ్రామంలోనూ మహిళలు కాలకృత్యాలు తీర్చుకోవాలంటే అవస్థలు పడాల్సి వస్తోంది. ప్రజాప్రతినిధుల స్వగ్రామాల్లోనూ ఇదే దుస్థితి. సోమవారం జిల్లా వ్యాప్తంగా ప్రజాప్రతినిధుల సొంత గ్రామాల్లో ‘న్యూస్‌లైన్’ బృందాలు పర్యటించాయి. వాటి అభివృద్ధి ఎక్కడ వేసిన గొంగళి అక్కడే అన్న చందంగా ఉంది. మహిళలు కాలకృత్యాలు తీర్చుకోవాలంటే బహిర్భూమికి వెళ్లాల్సి వస్తోంది.
 
  సాయంత్రం ఆరు దాటితే తప్ప.. మహిళలు కాలకృత్యాలు తీర్చుకునేందుకు వెళ్లలేని దయనీయ పరిస్థితి ఉందంటే అందరూ సిగ్గుతో తలదించుకోవాలి. కొన్ని గ్రామాల్లో ఇప్పటికీ సామూహిక మరుగుదొడ్లను వినియోగిస్తున్నారు. ముఖ్యంగా కాంగ్రెస్, టీడీపీపజాప్రతినిధులు సొంత గ్రామాల్లో సైతం మరుగుదొడ్లను నిర్మింపజేయడంలో ఘోరంగా విఫలమవుతున్నారు. దివంగత రాష్ట్రపతి నీలం సంజీవ రెడ్డి శత జయంతి ఉత్సవాలను ఇటీవల రూ.కోట్లు ఖర్చు చేసి ఘనంగా నిర్వహించారు. అయితే ఆయన సొంతూరైన ఇల్లూరులో ఇప్పటికీ మహిళలు సామూహిక మరుగుదొడ్డినే ఉపయోగిస్తున్నారు.
 
   జాడలేని నిర్మల్ భారత్ అభియాన్
  ప్రతి కుటుంబానికి వ్యక్తిగత మరుగుదొడ్డి నిర్మించాలన్న ఉద్దేశంతో ప్రభుత్వం రెండేళ్ల క్రితం నిర్మల్ భారత్ అభియాన్ పథకాన్ని ప్రవేశపెట్టింది. ఈ పథకం అమలు బాధ్యతను గ్రామీణ నీటి సరఫరా(ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్), జిల్లా నీటి యాజమాన్య సంస్థ(డ్వామా), జిల్లా గ్రామీణాభివృద్ధి సంస్థ (డీఆర్‌డీఏ)లకు అప్పగించింది. ఒక్కో మరుగుదొడ్డి నిర్మాణానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ద్వారా రూ.4500,  ఉపాధి హామీ పథకం కింద రూ.4500 మంజూరవుతోంది. లబ్ధిదారుని వాటాగా రూ.900 చెల్లించాల్సి ఉంటుంది. మొత్తం రూ. 9900తో వ్యక్తిగత మరుగుదొడ్డి నిర్మాణం చేపట్టాలి.
 
  అయితే.. ఈ పథకం కింద మండలానికి ఐదు పంచాయతీల చొప్పున మాత్రమే ఎంపిక చేస్తున్నారు. వాటిలోనూ మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం వేగంగా సాగడం లేదు. జిల్లా వ్యాప్తంగా 1.60 లక్షల కుటుంబాలకు మరుగుదొడ్లు లేవని డీఆర్‌డీఏ అధికారులు గుర్తించారు. మొదటి విడత కింద 54,494 మరుగుదొడ్లను మంజూరు చేశారు. వీటిలో 2,119 మాత్రమే పూర్తయ్యాయి. 7,592 నిర్మాణంలో ఉన్నాయి. మిగిలినవి ఎప్పటికి పూర్తి చేస్తారో అధికారులే చెప్పలేకపోతున్నారు. మరుగుదొడ్ల నిర్మాణానికి తొలి ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలని హైదరాబాద్ నుంచి ఉన్నతాధికారులు నిత్యం ఆదేశాలు జారీ చేస్తున్నా జిల్లాలో పురోగతి మాత్రం కనిపించడం లేదు.
 
  దీనికితోడు ప్రజాప్రతినిధులు కూడా దృష్టి సారించకపోవడంతో పరిస్థితి అధ్వానంగా తయారైంది. పెరిగిన నిర్మాణ సామగ్రి (సిమెంటు, ఇసుక) ధరల కారణంగా ప్రభుత్వం మరుగుదొడ్ల నిర్మాణానికి ఇచ్చే మొత్తం ఏమాత్ర ం సరిపోవడం లేదని లబ్ధిదారులు గగ్గోలు పెడుతున్నారు. దీనికితోడు జాబ్ కార్డు ఉన్న వారికే బిల్లులు చెల్లిస్తామని మెలిక పెట్టారు. ఈ నిబంధన కారణంగా అప్పోసప్పో చేసి మరుగు దొడ్ల నిర్మాణం చేపట్టిన వారు ఇబ్బంది పడుతున్నారు.


 వరంగల్, న్యూస్‌లైన్ :ఎనభై శాతం వ్యాధులకు కలుషిత నీరే కారణం. నీటిలో మూలకాలు మోతాదుకు మించి ఉంటే అనర్థమే. ఈ మేరకు పల్లె ప్రజ లకు సురక్షిత నీరు అందేలా ప్రభుత్వం లక్షలు ఖర్చు చేసి పంచాయతీలకు తాగునీటి పరీక్షల కిట్‌లను సరఫరా చేసింది. గ్రామాల్లోని బోర్లు, బావులు, నీటి పథకాల నుంచి దశలవారీగా న మూనాలు సేకరించి పీహెచ్ ఎంత ఉంది... క్లో రైడ్, ఫోరైడ్, నైట్రేట్, ఐరన్, సల్ఫేట్ వంటి మూలకాలు మోతాదుకు మించి ఉన్నాయూ... వంటి అంశాలను పరీక్షించి తెలుసుకునేందుకు 2012లో జిల్లాలోని 962 పంచాయతీలకు పం పిణీ చేసింది.
 
 గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం అవసరాలకే కాకుండా... పౌరులు కోరితే నీటి ని పరీక్షించి ఇచ్చే విధానాన్ని కూడా అమల్లోకి తీసుకొచ్చింది. కానీ.. సర్కారు ప్రయత్నం వృథా ప్రయూసే అయింది. ఈ పథకం ద్వారా ఇప్పటివరకు గ్రామీణ ప్రాంతాల ప్రజలకు ఎ టువంటి ప్రయోజనం చేకూరలేదు. నీటి పరీ క్షలు చేశామని ఏ ఒక్క గ్రామం నుంచి ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ శాఖకు అందిన దాఖలాలు లేకపోవడమే ఇందుకు నిదర్శనంగా నిలుస్తోంది. అధికారుల నిర్లక్ష్యం, ప్రజాప్రతినిధుల పట్టింపులేని తనానికి ప్రజల్లో అవగాహన లేమి కొరవడడంతో ఈ పథకం లక్ష్యం నీరుగారుతోంది.
  
 కిట్‌లు పడేశారు..
  
 ఎక్కడైనా నీటి పరీక్షల తర్వాత స్వల్పంగా మోతాదుకు మించి మూలకాలు ఉన్నట్లయితే... ఆ నీటిని ఐదంచెల పద్ధతిలో ఫిల్టర్ చేసి తాగడానికి వినియోగించుకునే అవకాశం ఉంటుంది. ఒకవేళ అధిక శాతంలో మోతాదుకు మించి ఉంటే ఆ నీటిని ప్రజలు తాగకుండా ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ అధికారుల పర్యవేక్షణలో గ్రామకార్యదర్శులు చర్యలు చేపట్టాలి. ఇది తమకు భారమనుకున్నారో.. ఏమో పలు పంచాయతీల్లో ఆ కిట్‌లను పడేశారు. మరికొన్ని పంచాయతీల్లో అవి మూలకుపడి ఉన్నాయి. దీంతో ఒక్కో కిట్‌కు రూ. 1200 చొప్పున జిల్లాలో వెచ్చించిన రూ. 11.54 లక్షలు వృథా అయ్యూయి.
  
 అక్కరకురాని శిక్షణ
 
 నీటి పరీక్షల కిట్‌లను వినియోగించే విధానంపై గత ఏడాది ఫిబ్రవరిలో మండల కేంద్రాల్లో పంచాయతీ కార్యదర్శి, ఆశా, అంగన్‌వాడీ వర్కర్లు, ఏఎన్‌ఎంలకు  శిక్షణ ఇచ్చారు. ప్రతి వారం గ్రామంలోని బోర్లు, తాగునీటి పథకాల్లో వచ్చే నీటిని ఈ కిట్ల సాయంతో పరీక్షించాలని... మూడు నెలలకోసారి బాక్టీరియా, ఆరు నెలలకోసారి రసాయన పరీక్షలు నిర్వహించాలని అధికారులు సూచించారు. పంచాయతీ కార్యదర్శి పర్యవేక్షణలో శిక్షణ పొందిన వారిలో ఎవరో ఒకరు ఈ పనిచేయాల్సి ఉంటుందని...  పరీక్షల నివేదికను ఆర్‌డబ్యూఎస్ అధికారులకు సమర్పించాలని చెప్పారు. అయితే ఎక్కడా నీటిని పరీక్షించిన దాఖలాలు జిల్లాలో లేవు.
  
  స్వచ్ఛంద సంస్థ చేపట్టిన సర్వేలో తేలిన అంశాలు...
   జనగామ డివిజన్ : చేర్యాల, బచ్చన్నపేట, మద్దూరు, నర్మెట, జనగామ రూరల్ మండలాల్లోని 49 గ్రామాల పరిధిలోని నీటిలో ఫ్లోరైడ్ శాతం సగటున 1.4, నైట్రేట్ శాతం 47.9 ఉంది.  ఫ్లోరైడ్ 1-1.5 శాతం ఉంటే ఎటువంటి అనర్థం లేదు. ఈ లెక్కన ఆయూ గ్రామాల్లో ఫ్లోరైడ్ శాతం మోతాదులోనే ఉంది. కానీ.. సగటున 0-45 శాతం ఉండాల్సిన నైట్రేట్ మోతాదును మించి ఉంది.
  
  నర్సంపేట డివిజన్ : దుగ్గొండి, చెన్నారావుపేట, నెక్కొండ, ఖానాపురం మండలాల్లోని 31 గ్రామాల్లోని నీటిలో ఫ్లోరైడ్, నైట్రేట్ శాతం ఎక్కువే.  
      
  ములుగుడివిజన్ : పరకాల,రేగొండ, ఏటూ రునాగారం, ములుగు, తాడ్వాయి, మంగపేట, శాయంపేట, చిట్యాల, మొగుళ్లపల్లి, గణపురం, గోవిందరావుపేట, కొత్తగూడెం మం డలాల్లోని అన్ని తండాలతో కలిపి 210 గ్రామాల పరిధిలోని నీటిలో ఫ్లోరైడ్, నైట్రేట్ శాతం మోతాదును మించి ఉంది.  
      
  మహబూబాబాద్ డివిజన్ : మరిపెడ, కురవి, నర్సింహుల పేట, కేసముద్రం మండలాల్లోని 27 గ్రామాల్లో ఫ్లోరైడ్ శాతం ఎక్కువ.
      
  వరంగల్ డివిజన్ : రాయపర్తి, జఫర్‌గడ్, ధర్మసాగర్ మండలాల్లోని 15 గ్రామాల్లో ఫ్లోరైడ్, నైట్రేట్ శాతం అధికం.
  


 సాక్షి, హైదరాబాద్: గ్రామీణ మంచినీటి సరఫరా శాఖ(ఆర్‌డబ్ల్యుఎస్)లో కిందిస్థాయి ఇంజనీర్ల పదోన్నతులకు పెద్ద ఎత్తున డబ్బు వసూలు చేశారనే అంశం ఆ శాఖలో తీవ్ర చర్చనీయాంశంగా మారింది. పదోన్నతుల కమిటీ నెలన్నర కిందటే ఆమోదం తెలిపినప్పటికీ.. ఉత్తర్వులు ఇవ్వడానికి  ఆర్‌డబ్ల్యుఎస్ ఇంజనీర్ ఇన్ చీఫ్ కార్యాలయ అధికారులు భారీగా దండుకున్నారనే ఆరోపణలు గుప్పుమన్నాయి. 120 మందికిపైగా సహాయ ఇంజనీర్, అసిస్టెంట్ ఎగ్జిక్యూటివ్ ఇంజనీర్‌ల నుంచి డిప్యూటీ ఎగ్జిక్యూటివ్  ఇంజనీర్లుగా పదోన్నతులు కల్పించారు. వీరికి పదోన్నతుల ధ్రువపత్రం అందచేసే సమయంలో ఉన్నతాధికారికి చెందిన ఇద్దరు వ్యక్తులు వసూళ్లకు తెరతీశారని, ఒక్కో ఇంజనీర్ నుంచి రూ. 25 వేల నుంచి 75 వేలు వసూలు చేసినట్టు తెలిసింది. ఈ విషయం ఇంజినీర్ల అసోసియేషన్ దృష్టికి కూడా వచ్చినట్టు సమాచారం. ఇదిలావుంటే, పదోన్నతుల వ్యవహారంలో రూల్ ఆఫ్ రిజర్వేషన్‌ను సరిగా పాటించలేదని నాలుగో జోన్‌లోని ఎస్‌టీ ఇంజనీర్లు అభ్యంతరం వ్యక్తం చేశారు. దీనిపై ఇంజనీర్ ఇన్ చీఫ్ చక్రపాణికి ఫిర్యాదు కూడా చేశారు.
  
 డబ్బు తీసుకుంటే తాట తీస్తా : చక్రపాణి
 పదోన్నతులు పొందిన వారి నుంచి ఎవరు డబ్బు తీసుకున్నా తాట తీస్తానని హెచ్చరించినట్లు ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ ఇంజనీర్ ఇన్ చీఫ్ చక్రపాణి వివరించారు. ఎస్‌ఆర్ రికార్డుల పరిశీలన తర్వాతే పదోన్నతుల కమిటీ ఆమోదం తెలిపిందని, ఎస్సీ, ఎస్టీల్లో పదోన్నతులకు అర్హులు లేని కారణంగా ఆ ఖాళీలను అలాగే వదిలేశామన్నారు.