ఒకప్పుడు స్మార్ట్‌ఫోన్‌ రారాజు.  చేతిలో ఆ కంపెనీ ఫోన్‌ ఉంటే అదో దర్పం. ప్రొఫెషనల్స్‌కి అదొక అవసరం కూడా.  ఒకానొక సీజన్‌లో ఏకంగా ఒక 5 కోట్ల డివైజ్‌లు అమ్ముడు పోయిన చరిత్ర ఉంది. కానీ, అటుపై ఘోరమైన పతనాన్ని చవిచూసింది. అందుకు కారణం ఆలస్యమేనన్న విశ్లేషణ నడుస్తోంది ఇప్పుడు.  ‘ఆలస్యం అమృతం విషం’ అంటారు పెద్దలు. రీసెర్చ్‌ ఇన్‌ మోషన్‌(RIM) అలియాస్‌ బ్లాక్‌బెర్రీ లిమిటెడ్‌ విషయంలో ఇదే జరిగింది. పోటీతత్వాన్ని తేలికగా తీసుకున్న బ్లాక్‌బెర్రీ.. రాంగ్‌ స్టెప్పులు వేసింది. నష్టాలను సైతం పట్టించుకోకుండా విలువల పేరుతో ఈ కెనెడియన్‌ టెలికాం కంపెనీ స్వీయ తప్పిదాలు చేసి పతనం వైపు అడుగు వేసింది. ఇంతకీ బ్లాక్‌బెర్రీ ది రైజ్‌ అండ్‌ ది ఫాల్‌ ఎలా సాగిందో చూద్దాం..   పేజర్లు, హ్యాండ్‌సెట్ల తయారీతో మొదలైన RIM(బ్లాక్‌బెర్రీ) ప్రస్థానం.. స్మార్ట్‌ఫోన్‌ రాకతో కొత్త పుంతలు తొక్కింది. పూర్తిగా ఐకానిక్‌ కీబోర్డుతో పదిహేనేళ్లపాటు కోట్ల మంది యూజర్లను అలరించింది. ఒకానొక టైంలో బ్లాక్‌బెర్రీ.. అమెరికాలో 50 శాతం స్మార్ట్‌ఫోన్‌ మార్కెట్‌ను, ప్రపంచం మొత్తం మీద 20 శాతం మార్కెట్‌ను శాసించింది. 2011, 2012లో ప్రపంచవ్యాప్తంగా రికార్డుస్థాయి హ్యాండ్‌సెట్ల అమ్మకాలతో సంచలనం సృష్టించిన బ్లాక్‌బెర్రీకి.. పోటీదారుల ఒరవళ్లతో గడ్డుకాలం మొదలైంది. 2016 నుంచి ఏకంగా ఫోన్ల తయారీని నిలిపివేస్తున్నట్లు ప్రకటించిన బ్లాక్‌బెర్రీ.. తాజాగా సొంత ఓఎస్‌ ఫోన్లు పని చేయవంటూ ప్రకటించింది. దీంతో కోట్ల ఫోన్లు మూగబోయాయి. ఇంతకీ ఏం జరిగింది? బీజం.. 1984లో  మైక్‌ లాజరడీస్‌,డౌగ్లస్‌ ఫ్రాగ్‌ అనే కెనెడియన్‌ ఇంజీనీర్లు RIMను ప్రారంభించారు.  మొదట్లో ఈ కంపెనీ ఐబీఎంకోసం ఎల్‌ఈడీ సిస్టమ్‌, మోడెమ్స్‌ తో పాటు పేజెస్ వంటి లోకల్‌ నెట్‌ వర‍్కింగ్‌ కనెక్టివిటీ టెక్నాలజీ డెవలప్‌ చేసింది. అలాగే ఫిల్మింగ్‌ ఎడిటింగ్‌ సిస్టమ్‌ను డిజైన్‌ చేసింది. అందుకు గాను 1998లో ఆస్కార్‌ అవార్డ్‌ను గెలుచుకుంది.  ఆ తర్వాత 1989లో కెనడియన్‌ ఫోన్‌ కంపెనీ అయిన రోజెర్స్‌ ఫోన్‌ మెసేజింగ్‌ కోసం స్పెషల్‌ గా డిజైన్‌ చేయబడిన తన మొబైల్‌ నెట్‌వర్క్‌లో పనిచేసేలా రిమ్‌(RIM)తో ఒప్పందం కుదుర్చుకుంది.  ఈ ఒప్పందం ద్వారా పేజర్ల తయారీ మొదలుపెట్టింది. 1996లో వాటర్లూ(ఒంటారియో) వేదికగా రిమ్‌ నుంచి పేజర్లు కలర్‌ ఫీచర్లతో రిలీజ్‌ అయ్యాయి.   ఫోన్ల రాక..  బ్లాక్‌ బెర్రీ డివైజ్‌ 850 1999 నుంచి అధికారికంగా రిలీజ్‌ అయ్యింది.  2000 సంవత్సరంలో ఫిజికల్‌ బోర్డుతో కూడిన 957 మోడల్‌ స్మార్ట్‌ఫోన్‌ రిలీజ్‌ అయ్యింది.  2006లో ట్రాక్‌ బాల్‌ను అమర్చింది. బిజినెస్‌ ప్రొఫెషనల్స్‌ కోసం తీసుకొచ్చిన ఫోన్లు.. సాధారణ జనాలకు సైతం కిక్కు ఇచ్చింది. బ్లాక్‌ బెర్రీ అంటే.. ముందుగా వచ్చిన అడ్వాన్స్‌డ్‌ స్మార్ట్‌ఫోన్‌ అనే ముద్ర పడింది. 2007లో కంపెనీ ఆదాయం అక్షరాల 3 బిలియన్‌ డాలర్లు దాటేసింది. బ్లాక్‌బెర్రీ సెల్ ఫోన్‌లు ఒకప్పుడు చాలా ప్రజాదరణ పొందిన వ్యక్తులు వాటిని "క్రాక్‌బెర్రీస్" అని పిలిచేవారు. కిమ్ కర్దాషియాన్, బరాక్ ఒబామా లాంటి ప్రముఖులు ఈ ఫోన్‌లనే వాడేవాళ్లు. పెద్ద కీబోర్డు, మధ్యలో ఐబాల్‌.. కీ సెటప్‌తో ప్రత్యేకంగా ఆకర్షించేవి ఫోన్లు. అందులో నెట్‌ ఇన్‌కమ్‌ 631 మిలియన్‌ డాలర్లు. ఈ లోపు బ్లాక్‌బెర్రీ స్ఫూర్తితో యాపిల్‌ ఐఫోన్‌లను తీసుకొచ్చింది.  ఈ విషయాన్ని స్వయంగా స్టీవ్‌ జాబ్స్‌ అంగీకరించడం విశేషం. పైగా ఇకపై బ్లాక్‌బెర్రీకి తాము గట్టి పోటీ ఇవ్వబోతున్నామంటూ ఆయన ప్రకటించాడు కూడా. కానీ, బ్లాక్‌బెర్రీ మాత్రం ఏనాడూ యాపిల్‌ను పోటీగా చూడలేదు. అదే కొంప ముంచింది.  ఏడాదికో అప్‌డేట్‌ లేకపాయే! 2008లో రిలీజ్‌ అయిన  ఫ్లిప్‌ఫోన్‌ స్మార్ట్‌ఫోన్‌ మార్కెట్‌లో సంచలనం సృష్టించింది. అయితే ఆ వెంటనే వచ్చిన టచ్‌ మోడల్‌ మాత్రం అట్టర్‌ ప్లాప్‌ అయ్యింది. అదే సమయంలో ఐఫోన్‌ అమ్మకాలు మొదలైనా ఖరీదు ఎక్కువ కావడంతో బ్లాక్‌బెర్రీ హవానే నడిచింది. అలా 2011 వరకు బ్లాక్‌బెర్రీ ఫోన్‌ల డామినేషన్‌ కొనసాగింది.  అయితే స్మార్ట్‌ఫోన్‌ మార్కెట్‌లో వస్తున్న మార్పును పసిగట్టడంలో బ్లాక్‌బెర్రీ ఘోరంగా విఫలమైంది.  ఐఫోన్‌లో ప్రతీ ఏడాది ఓ అప్‌డేట్‌ రావడం, ఆపై మోటోరోలా అమ్మకాల సంచలనం కొనసాగడంతో బ్లాక్‌బెర్రీ పతనం చిన్నగా మొదలైంది. అదే సమయంలో టార్చ్‌, ప్లేబుక్‌ టాబ్లెట్‌ అంటూ ఇన్నోవేషన్లు చేసిందే తప్ప.. అప్‌డేట్‌కి ప్రయత్నించలేదు. దీంతో ఆ తర్వాత వచ్చిన మోడల్స్‌ ఏవీ పెద్దగా అమ్ముడుపోలేదు.  బోర్‌ కొట్టించాయి.  సొంత యాప్‌ స్టోర్‌ బ్లాక్‌బెర్రీలో మరో ఫెయిల్యూర్‌ అంశం. యాపిల్‌, ఆండ్రాయిడ్‌ ఆపరేటింగ్‌ సిస్టమ్‌లా మ్యాజిక్‌ చేయలేకపోయింది. ఎంత ప్రయత్నించినా.. చిన్న చిన్న ఫీచర్లు తీసుకొచ్చేందుకు బోలెడంత సమయం తీసుకునేది. ఇదంతా యూజర్లకు విసుగు తెప్పించింది. తోటి పోటీదారులు  ఫ్రంట్‌ బ్యాక్‌ కెమెరాలంటూ అడ్వాన్స్‌డ్‌ ఫీచర్లు తెస్తుంటే.. బ్లాక్‌బెర్రీ మాత్రం అక్కడే ఆగిపోయింది. దీంతో పతనం ఉధృతి పెరిగింది.  2009లో 20 శాతానికి పడిపోయిన బ్లాక్‌బెర్రీ మార్కెట్‌.. మూడేళ్లలో 5 శాతానికి పడిపోయింది. అయితే 2013లో టచ్‌ మోడల్స్‌ స్పెసిఫికేషన్స్‌ వచ్చినప్పటికీ.. అప్పటికే చాలా ఆలస్యమైంది. అదే ఏడాది రిమ్‌ అధికారికంగా బ్లాక్‌బెర్రీ అనే పేరును ప్రమోట్‌ చేసుకుంది. కానీ, ఆ వ్యూహం కూడా బెడిసి కొట్టింది.  కస్టమర్లు, యూజర్ల పట్ల నిజాయితీగా ఉందనుకునే తప్పా.. పతనాన్ని ఊహించలేదు. 2016 చివరి క్వార్టర్‌కు చేరుకునే సరికి.. 432 మిలియన్ల స్మార్ట్‌ఫోన్‌లో అమ్ముడుపోయినవి కొన్నే. దీంతో స్మార్ట్‌ఫోన్‌ మార్కెట్‌ షేర్‌ సున్నాకు చేరింది. చేతులు మారినా..  2015 నుంచి బ్లాక్‌బెర్రీ ఆపరేటింగ్ సిస్టమ్‌ను నిలిపివేసి.. సొంత ఓఎస్‌ ప్లేస్‌లో ఆండ్రాయిడ్‌ భాగస్వామిగా సాగుతున్నాయి. స్మార్ట్‌ ఫోన్‌ ఆవిష్కరణలో సంచలనాలకు నెలవైన బ్లాక్‌బెర్రీ లిమిటెడ్‌.. అనూహ్యంగా ఓనర్‌షిప్‌ నుంచి పక్కకు జరిగింది.   2016లో చైనీస్‌ కన్జూమర్‌ ఎలక్ట్రిక్ కంపెనీ టీసీఎల్‌.. బ్లాక్‌బెర్రీని కొనుగోలు చేసింది.  బ్లాక్‌బెర్రీ 10, బ్లాక్‌బెరర్రీ వోఎస్‌లతో పని చేసింది.  1999 నుంచి కెనెడియన్‌ కంపెనీ బ్లాక్‌బెర్రీ లిమిటెడ్‌ (RIM) ఆధ్వర్యంలో పని చేసి.. 2016 నుంచి బీబీ మెరాహ్‌ పుతిహ్‌(ఇండోనేషియా), ఒప్టిమస్‌ ఇన్‌ఫ్రాకమ్‌(ఇండియా), టీసీఎల్‌ కార్పొరేషన్‌ భాగస్వామ్యంతో నడిచింది. అయితే ప్రస్తుతం ప్రపంచవ్యాప్తంగా టీసీఎల్‌ కార్పొరేషన్‌ మాత్రమే  బ్లాక్‌బెర్రీ డెవలపర్‌గా ఉంది.  కస్టమైజ్డ్‌ ఆప్షన్స్‌, సెక్యూరిటీ ఫీచర్స్‌.. ఇలా ఎన్నో.. 2018లో రిలీజ్‌ అయ్యింది. BlackBerry KeyOne అండ్ Key2 వంటి స్మార్ట్‌ఫోన్‌లను పరిచయం చేసింది టీసీఎల్‌. ఇక జనవరి 4, 2022 తేదీ నుంచి బ్లాక్‌బెర్రీ మోడల్స్‌ ఫోన్లలో బ్లాక్‌బెర్రీ ఆపరేటింగ్ సిస్టమ్‌ను పూర్తిగా నిలిపివేశాయి.  కానీ బ్లాక్‌బెర్రీ ఫోన్‌లలో ఆండ్రాయిడ్ ఆపరేటింగ్ సిస్టమ్ ఉన్న ఫోన్‌లపై ఎలాంటి ప్రభావం ఉండదని తెలిపింది. 2021 నుంచి టెక్సాస్‌కు చెందిన స్టార్టప్‌ ఆన్‌వార్డ్‌మొబిలిటీ 5జీ బ్లాక్‌బెర్రీ స్మార్ట్‌ఫోన్ల లైసెన్స్‌ను చేజిక్కించుకుంది. స్మార్ట్‌ఫోన్‌ మార్కెట్‌ నుంచి బ్లాక్‌బెర్రీ ఫోన్లు ఇంకా పూర్తిగా కనుమరుగు కాకపోయి ఉండొచ్చు.. కానీ, క్లాసిక్‌ టచ్‌తో వచ్చిన ఫోన్లు, ఫీచర్లు, సొంత సాఫ్ట్‌వేర్‌ మాత్రం ఇక కనిపించవు. బహుశా.. రాబోయే రోజుల్లో ఆ  పేరు కనుమరుగు అయినా ఆశ్చర్యపోనక్కర్లేదు. అదే జరిగితే.. బ్లాక్‌బెర్రీ నోస్టాల్జియా కేటగిరీలో చేరిపోవడం ఖాయం. -సాక్షి, వెబ్‌స్పెషల్‌


 న్యూఢిల్లీ: తమిళనాడు ముఖ్యమంత్రిగా ఆరవ సారి బాధ్యతలు స్వీకరించిన జయలలితా రామన్ జీవితం పూల బాటతో ప్రారంభమైనప్పటికీ అందులో ముళ్ల మలుపులు ఎన్నో వున్నాయి. తెలివితేటలు, జాగురూకత, విధేయత, పట్టుదల అనే నాలుగు అంశాలను ఆమె ఆయుధాలుగా మార్చుకొని ముళ్ల మలుపులను అధిగమించి పూల వనంలోకి అడుగుపెట్టారు. కానీ ఆనారోగ్యమనే ముళ్ల పాన్పులోనే శాశ్వత నిద్రలోకి వెళ్లాల్సి వస్తుందని ఆమె ఊహించలేదు. 
  
  1. రాజకీయ రంగప్రవేశం...
 జయలలితతో జోడీగా పది సినిమాల్లో హీరోగా నటిచించిన ఎంజీ రామచంద్రన్ ఆమెను 1982లో రాజకీయాల్లోకి తీసుకొచ్చారు. ఆయన ప్రోత్సాహంతోనే ఏఐఎడీఎంకేలో చేరారు. అయితే ఈ విషయాన్ని ఆమె ఎప్పుడూ బహిరంగంగా ఒప్పుకోలేదు. తనంతట తానే ఇష్టంగా రాజకీయాల్లోకి వచ్చానని చెప్పారు. పార్టీలో ఎంతో మంది సీనియర్ నాయకులను కాదని 1983లో ఆమెను పార్టీ ప్రచార కార్యదర్శిగా నియమించారు. 
  
  2. రాజ్యసభ ఎంపీగా...
  1984లో ఎంజీ రామచంద్రన్ కిడ్నీల ఆపరేషన్ నిమిత్తం అమెరికాకు వెళ్లేముందు జయలలిత రాజ్యసభ ఎంపీగా ఎన్నికయ్యారు. ఇది ఆమె రాజకీయ జీవితంలో పెద్ద ముందడుగు. పార్టీలో చాల మంది సీనియర్ నాయకులు ఆమె ఎన్నిక పట్ల అసంతృప్తి వ్యక్తం చేశారు. 1984 రాష్ట్ర అసెంబ్లీ ఎన్నికల సందర్భంగా ఎంజీఆర్‌లేని లోటు కనిపించకుండా జయలలిత, అమెరికాలో ఎంజీఆర్ చికిత్స పొందుతున్న ఫొటోలను పట్టుకొని పార్టీ తరఫున విస్తృతంగా ప్రచారం చేశారు. పార్టీలో ఆమె వ్యతిరేకులు చాలా మంది ఆమె పట్ల ఎంజీఆర్ విశ్వాసాన్ని దెబ్బతీయాలని చూశారు. సున్నితంగా వ్యవహారలను చక్కబెట్టడంలో చాకచక్యం కలిగిన జయలలిత వారి ప్రయత్నాలను వమ్ము చేశారు. 
  
  3. ఎంజీఆర్ కన్నుమూత...
  1987లో ఎంజీఆర్ చనిపోవడంతో తమిళనాడు రాజకీయాల్లో, ముఖ్యంగా ఏఐఏడీఎంకే పార్టీలో సంక్షోభ పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి. ఎంజీఆర్ భార్య జానకి రామచంద్రన్, జయలలిత మధ్య పార్టీ రెండు వర్గాలుగా చీలిపోయింది. వారిద్దరి మధ్య ఎంత అఘాతం ఏర్పడిదంటే ఎంజీఆర్ అంత్యక్రియలకు జయలలితను జానకి రామచంద్రన్ అనుమతించలేదు. ఆ తర్వాత 1988, జనవరి ఏడవ తేదీన జానకి రామచంద్రన్‌ను శాసన సభలో ముఖ్యమంత్రిగా ఎన్నుకున్నారు. ఈ విషయంలో స్వీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా వ్యవహరించారన్న కారణంగా ఆ ప్రభుత్వాన్ని అప్పటి కేంద్రంలోని రాజీవ్ గాంధీ ప్రభుత్వం రద్దు చేసి, రాష్ట్రపతి పాలనను విధించింది. 
  
  4. జయ కేతనం....
  1989లో జరిగిన అసెంబ్లీ మధ్యంతర ఎన్నికల్లో జయలలిత గెలిచినప్పటికీ పార్టీ అంతర్గత కుమ్ములాటల వల్ల పార్టీ అధికారంలోకి రాలేకపోయింది. డీఎంకే గెలవడంతో కరుణానిధి ముఖ్యమంత్రిగా ఎన్నికయ్యారు. పార్టీలోని రెండు వర్గాలు విలీనం కావడంతో జయలలిత ప్రతిపక్ష నాయకురాలిగా ఏకగ్రీవంగా ఎన్నికయ్యారు. అలాగే పార్టీ రెండాకుల గుర్తును కూడా తిరిగి సాధించారు. 
  
  5. వీరనారిగా శపథం....
  1989, మార్చి 25వ తేదీ తమిళనాడు రాజకీయాల్లోనే ఓ చీకటి అధ్యాయం. అసెంబ్లీలో జయలతిను డీఎంకే సభ్యులు ఘోరంగా పరాభవించారు. సభ నుంచి బయటకు వెళుతుండగా, కొంతమంది డీఎంకే సభ్యులు ఆమె చీరను పట్టుకొని లాగగా ఆమె చీర చిరిగిపోయింది. అలాగే ఆమె చిరగిన చీర, రేగిన జుట్టు, ఎరుపెక్కిన ముఖంతో మీడియా ముందుకు వచ్చి మాట్లాడారు. తాను ముఖ్యమంత్రి అయ్యేవరకు అసెంబ్లీలో అడుగు పెట్టనని శపథం చేశారు. మహా భారతంలో ద్రౌపతికి జరిగిన పరాభవం నిండు సభలో జయలలితకు జరిగిందంటూ మీడియాలో వార్తలు విస్తృతంగా వచ్చాయి. ఆమెకు ప్రజల నుంచి సానుభూతి పవనాలు వీచాయి. 
  
  6. తొలిసారి ముఖ్యమంత్రిగా...
  మాజీ ప్రధాని రాజీవ్ గాంధీ హత్యానంతరం ఎన్నికలు జరగడం వల్ల, కాంగ్రెస్ పార్టీలో పొత్తు పెట్టుకోవడం వల్ల 1991లో జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో 234 సీట్లకుగాను 225 సీట్లలో జయలలిత పార్టీ ఘన విజయం సాధించింది. ఆమె తొలిసారి ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలు చేపట్టారు. 1996 వరకు పూర్తి కాలంపాటు అధికారంలో కొనసాగారు. అనంతరం జరిగిన ఎన్నికల్లో అవినీతి ఆరోపణల కారణంగా ఆమె పార్టీ ఘోరంగా ఓడిపోయింది. తన సొంత సీటును కూడా ఆమె నిలబెట్టుకోలేపోయారు. తన దత్త పుత్రుడు సుధాకరన్ పెళ్లిని 1995లో అంగరంగ వైభవంగా చేయడంలో ఆమె భారీ అవినీతికి పాల్పడ్డారనే ఆరోపణలు వెల్లువెత్తడం తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపాయి. 
  
  7.2001లో జయకు మరిన్ని సమస్యలు
  2001లో ఆమె నాలుగు నియోజక వర్గాల నుంచి దాఖలు చేసిన నామినేషన్లు చెల్లకుండా పోయాయి. అయినప్పటికీ ఆమె పార్టీ ఎన్నికల్లో విజయం సాధించడంతో, పార్టీ నాయకురాలిగా ఎన్నికై మరోసారి ముఖ్యమంత్రి బాధ్యతలు స్వీకరించారు. అవినీతి కేసులో ఆమెను ముఖ్యమంత్రిగా అనర్హురాలిగా సుప్రీం కోర్టు ప్రకటించడంతో పదవికి రాజీనామా చేయాల్సి వచ్చింది. 
  
  8. మళ్లీ ముఖ్యమంత్రిగా ....
  జయలలితపై ఆదాయానికి మించిన ఆస్తుల కేసును సుప్రీం కోర్టు రద్దు చేస్తూ బెయిల్ మంజూరు చేయడం, ఆ తర్వాత కర్ణాటక హైకోర్టు ప్రత్యేక బెంచీ అంతకుముందు ట్రయల్ కోర్టు విధించిన శిక్షను కొట్టివేసి ఆమెకు క్లీట్ చిట్ ఇవ్వడంతో జయలలిత మరోసారి ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలు స్వీకరించారు. 2011లో అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో ఆమె పార్టీ విజయం సాధించడంతో ఆమె మరోసారి ముఖ్యమంత్రి బాధ్యతలు చేపట్టారు. పలు అవినీతి కేసుల్లో పలుసార్లు జైలు కెళ్లిన ఆమె,  కేసు కొట్టేసునప్పుడల్లా ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలు స్వీకరిస్తూ వచ్చారు. 2015లో ఐదవ సారి, 2016లో ఆరోసారి ముఖ్యమంత్రిగా బాధ్యతలు స్వీకరించారు. తమిళనాడులో వరుసగా రెండు పర్యాయాలు ముఖ్యమంత్రిగా కొనసాగిన తొలి మహిళగా, రెండవ వ్యక్తిగా రికార్డు సృష్టించారు. అంతకుముందు వరుసగా రెండుసార్లు గెలిచిన రికార్డు ఎంజీ రామచంద్రన్ పేరుతో ఉంది.