యుగళధారతో మ్యూజిక్‌ థె‘రఫీ’

రఫీ సోలోలు వేన వేలు... వాటికి అభిమానులు ఉన్నారు. రఫీ డ్యూయెట్లు వేలకు వేలు... వాటికీ అభిమానులు ఉన్నారు. ఈ స్వీటు కావాలా ఆ జున్ను కావాలా అంటే చాయిస్‌ ఏమైనా ఉంటుందా ఎవరికైనా? రెండూ కావాలి. కాని రఫీతో డ్యూయెట్లు పాడి సరిజోడుగా నిలిచి సంగీతాభిమానులను మెప్పించిన అద్భుత గాయనీమణులను రఫీతో పాటు స్మరించుకోవాలి. డిసెంబర్‌ 24 రఫీ శతజయంతి.  మరి ఆయనతో కలిసి పాడుదామా యుగళగీతం.

లాహోర్‌ నుంచి ఒక అన్నను తోడు చేసుకుని బాంబేకు బయలుదేరిన రఫీ (Mohammed Rafi) తాను గాయకుడిగా బతకాలంటే ముందు సంగీత దర్శకుణ్ణి మెప్పించాలని తెలుసుకున్నాడు. ఆ రోజుల్లో నౌషాద్‌ చాలా పెద్ద డిమాండ్‌లో ఉన్నాడు. కాని ఆయనను నేరుగా కలిసే శక్తి రఫీకి లేదు. అందుకని అన్నాదమ్ములు ఆలోచించి నేరుగా లక్నో వెళ్లారు. అక్కడ నౌషాద్‌ తండ్రి ఉంటారు. ఆయన దగ్గర సిఫార్సు ఉత్తరం తీసుకుని బాంబే తిరిగి వచ్చి అప్పుడు నౌషాద్‌ను కలిశారు. 

‘లాహోర్‌ నుంచి వచ్చావా? పాడతావా? ఏం పాడతావ్‌... నిన్ను వద్దనడానికి లేనంత పెద్ద రికమండేషన్‌ తెస్తివి’ అని నౌషాద్‌ రఫీని పరికించి చూసి తన టీమ్‌లోకి తీసుకున్నాడు. అప్పటికి తలత్‌ ఊపు మీదున్నాడు. అయినా సరే ‘దులారీ’ (1949)లో రఫీ పాడిన సోలో ‘సుహానీ రాత్‌ ఢల్‌ చుకీ నా జానే తుమ్‌ కబ్‌ ఆవొగే’ పాట పెద్ద హిట్‌ అయ్యి రఫీ దేశానికి పరిచయం అయ్యాడు. అయినప్పటికీ రావలసినంత పేరు రాలేదు. అప్పుడు నౌషాదే ‘బైజూ బావరా’ (1952)లో మళ్లీ పాడించాడు. 

ఆ సినిమాలో రఫీ పాడిన సోలో పాటలు ‘ఓ దునియాకే రఖ్‌వాలే’, ‘మన్‌ తర్‌పత్‌ హరి దర్శన్‌ కో ఆజ్‌’ పాటలు ఇక రఫీని తిరుగులేని గాయకుని స్థానంలో కూచోబెట్టాయి. రఫీ రేంజ్‌ను తెలిపిన పాటలు అవి. అయితే అప్పటికే నూర్జహాన్‌ పాకిస్తాన్‌ వెళ్లిపోగా ప్రతిభను, ప్రొఫెషనలిజాన్ని నిలబెట్టుకుంటూ లతా మంగేశ్కర్‌ ‘మహల్‌’ (1949)లో ‘ఆయేగా ఆయేగా ఆనేవాలా ఆయేగా’ పాటతో స్థిరపడింది. రఫీ, లతా తొలి పాట కామెడీ సాంగ్‌ అయినా ఆ తర్వాత వారి డ్యూయెట్లు సరైన రొమాంటిక్‌ టచ్‌ను అందుకున్నాయి. అందుకు ‘బైజూ బావరా’లోని ఈ పాటే సాక్ష్యం.

తూ గంగాకి మౌజ్‌ మై యమునా కా ధార
హో రహేగా మిలన్‌ యే హమారా హో
హమారా తుమ్హారా రహేగా మిలన్‌...

మేల్‌ సింగర్‌ కొందరికి సరిపోతాడు.. కొందరికి సరిపోడు అనే ధోరణి ఉంది. రఫీ.. రాజ్‌కపూర్‌కు(Raj Kapoor) మేచ్‌ కాడు. దిలీప్‌ కుమార్, దేవ్‌ ఆనంద్‌లకు బాగా సరిపోయేవాడు. కాని లతాకు ఆ అడ్డంకి లేదు. ఏ హీరోయిన్‌ గొంతైనా లతా గొంతే. మీనా కుమారి, నర్గిస్, వైజయంతీ మాల, మాలా సిన్హా.. అందరికీ లతా గొంతు. అందువల్ల రఫీ, లతాల పాటలు రాజ్‌ కపూర్‌ సినిమాల్లో తప్ప తక్కిన అన్నింటిలో కొనసాగాయి. అందరు సంగీత దర్శకులు సరైన తీపితో తయారైన రవ్వలడ్ల వంటి పాటలను వారి చేత పాడించారు.

∙దో సితారోంకా జమీ పర్‌ హై మిలన్‌ ఆజ్‌ కీ రాత్‌ (కోహినూర్‌)
∙ఓ జబ్‌ యాద్‌ ఆయే బహుత్‌ యాద్‌ ఆయే (పరాస్‌మణి)
∙దిల్‌ పుకారే ఆరె ఆరె ఆరె (జువెల్‌ థీఫ్‌)
∙జిల్‌ మిల్‌ సితారోంక ఆంగన్‌ హోగా (జీవన్‌ మృత్యు)
∙వాదా కర్‌లే సాజ్‌నా (హాత్‌ కీ సఫాయి)..

వీటికి అంతే లేదు. రఫీ తన కెరీర్‌లో షమ్మీ కపూర్‌కు పాడటానికి ఎక్కువ సరదా చూపాడు. వాళ్లిద్దరిదీ హిట్‌ పెయిర్‌. షమ్మీ కపూర్‌ సినిమాలో రఫీ డ్యూయెట్లు ఎక్కువగా ఆశా భోంస్లేకు (Asha Bhosle) వెళ్లినా లతా కూడా పాడింది.  రఫీ–లతాల జోడి వెన్నెల–వెలుతురు లాంటిది. ఆ చల్లదనం వేరు.

→ ఆశా భోంస్లే
వ్యాంప్‌లకు పాడుతూ మెల్లమెల్లగా కుదురుకున్న గాయని ఆశా రఫీతో కలిసి గొప్ప పాటలు పాడింది. అన్నింటిలోకి కలకాలం నిలిచే పాట ‘అభీ నా జావో ఛోడ్‌ కర్‌ కె దిల్‌ అభీ భరా నహీ’ (హమ్‌ దోనో). ఈ పాటలో రఫీ బాగా పాడుతున్నాడా ఆశానా అనేది చెప్పలేం. ఓపి నయ్యర్‌ ఆశా చేత ఎక్కువ పాడించడం వల్ల ‘కశ్మీర్‌ కి కలీ’లో రఫీతో ‘దీవానా హువా బాదల్‌’, ‘ఏక్‌ ముసాఫిర్‌ ఏక్‌ హసీనా’లో ‘బహుత్‌ షుక్రియా బడీ మెహర్బానీ’ వంటి సూపర్‌హిట్లు సాధించింది. ఆర్‌.డి.బర్మన్‌ తన సంగీతంలో రఫీ, ఆశాలను అద్భుతమైన పాటల్లో కూచోబెట్టాడు. ‘ఓ మేరే సోనరే సోనరే సోనరే’ (తీస్రీ మంజిల్‌), ‘చురాలియా హై తుమ్‌నే జో దిల్‌కో’ (యాదోంకి బారాత్‌)... ఒంట్లో నిస్సత్తువను వదలగొట్టే పాటలు.

→ గీతా దత్‌
ఎంతో గొప్ప గాయని అయి ఉండి తక్కువ కాలం పాడిన గీతా దత్‌ (గీతా రాయ్‌) గురుదత్‌ సినిమాల్లో రఫీతో మురిపమైన పాటలు పాడింది. ‘సున్‌ సున్‌ సున్‌ జాలిమా’ (ఆర్‌ పార్‌), ‘హమ్‌ ఆప్‌కే ఆంఖోమే ఇస్‌ దిల్‌ కో బసాదేతో’(ప్యాసా) ఇవి రెండు గురుదత్‌ మీద తీసినవి. ‘సిఐడి’లో దేవ్‌ ఆనంద్, షకీలా మీద తీసిన ‘ఆంఖోహి ఆంఖోమే ఇషారా హోగయా’..పెద్ద హిట్‌. గురుదత్‌ సినిమాల్లో కమెడియన్‌ జానీ వాకర్‌కు  పాటలు ఉంటాయి. జానీ వాకర్‌కు కూడా రఫీనే పాడతాడు. తోడు గీతా దత్‌. ‘అయ్‌ దిల్‌ ముష్కిల్‌ హై జీనా యహా’ (సిఐడి), ‘జానే కహా మేరా జిగర్‌ గయా జీ’(మిస్టర్‌ అండ్‌ మిసెస్‌ 55)... ఇవన్నీ దశాబ్దాలైనా నిలిచి ఉన్న పాటలు. రఫీతో పాటు గాయనీమణులు నిలబెట్టిన పాటలు.

→ సుమన్‌ కల్యాణ్‌పూర్‌
రాయల్టీ విషయంలో లతా మంగేష్కర్‌కు (Lata Mangeshkar) రఫీకు విభేదాలు వచ్చాయి. రాయల్టీ కావాలని లతా, అక్కర్లేదని రఫీ మూడేళ్లు విభేదించి పాడలేదు. 1961 నుంచి 63 వరకు సాగిన ఈ కాలంలో రఫీతో డ్యూయెట్లు పాడిన గాయని సుమన్‌ కల్యాణ్‌పూర్‌. ‘పూర్‌మేన్స్‌ లతా’గా పేరుబడ్డ సుమన్‌కు గొప్ప ప్రతిభ ఉన్నా తక్కువ అవకాశాలు దొరికాయి. అయినా సరే రఫీ, సుమన్‌ కలిసి మంచి హిట్స్‌ ఇచ్చారు. వీటిలో ‘బ్రహ్మచారి’ కోసం పాడిన ‘ఆజ్‌ కల్‌ తెరె మెరె ప్యార్‌ కే చర్చే హర్‌ జబాన్‌ పర్‌’, ‘జబ్‌ జబ్‌ ఫూల్‌ ఖిలే’లో ‘నా నా కర్తే ప్యార్‌ తుమ్హీసే కర్‌బైఠే’ పెద్ద హిట్స్‌గా నిలిచాయి. ‘రాజ్‌ కుమార్‌’లోని ‘తుమ్‌నే పుకారా ఔర్‌ హమ్‌ చలే ఆయే’ కూడా పెద్ద హిట్టే. అయితే లతా, రఫీల మధ్య సంధి కుదరడంతో సుమన్‌ వెనక్కు వెళ్లిపోయింది.

వీళ్లే కాదు ఎందరో గాయనులతో రఫీ డ్యూయెట్స్‌ పాడాడు. షంషాద్‌ బేగంతో ‘లేకె పెహలా పెహలా ప్యార్‌’, ముబారక్‌ బేగంతో ‘ముజ్‌కో అప్‌నే గలే లగాలో’, హేమలతాతో ‘తూ ఇస్‌ తర్హా మేరి జిందగీమే’... లాంటి ఎన్నో మంచి పాటలు ఉన్నాయి. సుశీలతో ‘ఇద్దరి మనసులు ఒకటాయె’, జానకితో ‘నా మది నిన్ను పిలిచింది గానమై’... ఈ పాటలు అపురూపం. రఫీ ఘనతలో రఫీ ఫ్రతిభకు మరో సగమై నిలిచిన గాయనీమణులందరికీ రఫీ శతజయంతి సందర్భంగా జేజేలు పలకాలి. రఫీకి జిందాబాద్‌లు కొట్టాలి.