న్యూఢిల్లీ: నాలుగేళ్ల సుదీర్ఘ జాప్యం తర్వాత ఎట్టకేలకు దేశ జనాభా గణన జరగనుంది. ‘‘2025 తొలినాళ్లలో ఈ ప్రక్రియను ప్రారంభించాలని కేంద్రం భావిస్తోంది. 2026 కల్లా ఇది ముగియనుంది. దాని ఆధారంగా జాతీయ జనాభా రిజిస్టర్‌ (ఎన్‌పీఆర్‌)ను సవరిస్తారు. అనంతరం తాజా జనాభా లెక్కల ఆధారంగా లోక్‌సభ స్థానాల పునర్విభజన ప్రక్రియ మొదలయ్యే అవకాశముంది. అదే జరిగితే ఆ ప్రక్రియ 2028 నాటికి పూర్తి కావచ్చు’’ అని అధికార వర్గాలు తెలిపాయి. కులగణన చేపట్టాలన్న ప్రతిపక్షాల డిమాండ్‌ నేపథ్యంలో ఈ పరిణామం చోటుచేసుకోవడం గమనార్హం. అయితే జనగణనలో భాగంగా కులగణన కూడా ఉంటుందా అన్న కీలక అంశంపై మాత్రం ప్రస్తుతానికి స్పష్టత లేదు. జనగణనలో భాగంగా పౌరులను అడిగేందుకు 31 ప్రశ్నలతో కూడిన ప్రశ్నావళిని రిజిస్ట్రార్‌ జనరల్, జనగణన కమిషనర్‌ కార్యాలయం ఇప్పటికే సిద్ధం చేసింది. జనగణనలో మత, సామాజిక వర్గీకరణతో పాటు, జనరల్, ఎస్సీ, ఎస్టీ గణనే గాక జనరల్, ఎస్సీ, ఎస్టీ కేటగిరీలలోని ఉప విభాగాల సర్వేలు కూడా ఉండవచ్చని భావిస్తున్నారు. దీనిపై ఇప్పటికైతే స్పష్టత లేదు. జనగణనను సరైన సమయంలో చేపడతామని కేంద్ర హోం మంత్రి అమిత్‌ షా గత ఆగస్టులో చెప్పడం తెలిసిందే. ఈసారి కార్యక్రమం పూర్తిగా మొబైల్‌ అప్లికేషన్‌ ద్వారా డిజిటల్‌గా జరుగుతుందని ఆయన వెల్లడించారు.మారిపోనున్న జనగణన సైకిల్‌: భారత్‌లో తొలి జనగణన 1872లో జరిగింది. స్వాతంత్య్రానంతరం 1951 నుంచి ప్రతి పదేళ్లకు ఓసారి జరుగుతూ వస్తోంది. చివరిసారిగా 2011లో జనగణన జరిగింది. 2021లో జరగాల్సిన జనగణనకు కరోనా కారణంగా అంతరాయం ఏర్పడింది. అప్పటినుంచీ పెండింగ్‌లోనే ఉంది. ఈ ఆలస్యం కారణంగా జనగణన సైకిల్‌ కూడా మారనుంది. ఇకపై 2025–35, 2035–45... ఇలా కొనసాగనుంది. తాజా పరిణామాల నేపథ్యంలో భారత జనగణన కమిషనర్‌ మృత్యుంజయ్‌ కుమార్‌ నారాయణ్‌ డిప్యుటేషన్‌ను 2026 ఆగస్టు దాకా కేంద్రం పొడిగించింది. 2011 జనగణనలో భారత్‌లో 121 కోట్ల పై చిలుకు జనాభా ఉన్నట్టు తేలింది. అంతకుముందు పదేళ్లతో పోలిస్తే 17.7 శాతం వృద్ధి రేటు నమోదైంది.కులగణన జరపాల్సిందేనన్న కాంగ్రెస్‌: కులగణనకు కేంద్రం నిరాకరించడం ఓబీసీ వర్గాలకు ద్రోహం చేయడమేనని కాంగ్రెస్‌ నేత మాణిక్యం ఠాగూర్‌ విమర్శించారు. మోదీ సర్కారు రాజకీయ అహంకారంతో వ్యవహరిస్తోందని ఆరోపించారు. ప్రజల పక్షాన నిలబడతాయా, లేదా మౌనంగా ఉంటాయా?’’ అని ఆయన ప్రశ్నించారు.లోక్‌సభ సీట్లు తగ్గుతాయేమో!జనాభా లెక్కల విషయంలో దక్షిణాది రాష్ట్రాల్లో ఇప్పటికే తీవ్ర ఆందోళన నెలకొని ఉంది. ఉత్తరాదితో పోలిస్తే ఆ రాష్ట్రాలు జనాభా నియంత్రణలో ముందంజలో ఉండటం తెలిసిందే. ఫలితంగా ఆ రాష్ట్రాల్లో జనాభా బాగా తగ్గుముఖం పట్టింది. ఈ కారణంగా నూతన జనగణన గణాంకాల ఆధారంగా పునర్‌ వ్యవస్థీకరణ జరిగే పోంలో తమ లోక్‌సభ స్థానాల్లో బాగా కోత పడే ఆస్కారముండటం వాటిని కలవరపెడుతోంది. ఇది రాజకీయంగా తమ ఆధిపత్యాన్ని బాగా తగ్గిస్తుందని ఆ రాష్ట్రాలు అనుమానిస్తున్నాయి. 1971 జనాభా లెక్కల ఆధారంగా చివరిసారిగా నియోజకవర్గాల పునర్‌ వ్యవస్థీకరణ జరిగింది. అయితే 2026 అనంతరం చేపట్టే తొలి జనగణన తాలూకు ఫలితాలు అందుబాటులోకి వచ్చేదాకా లోక్‌సభ నియోజకవర్గాల తదుపరి పునర్‌ వ్యవస్థీకరణ జరగరాదని రాజ్యాంగంలోని 82వ ఆర్టికల్‌ నిర్దేశిస్తోంది. ఆ లెక్కన తాజా జనగణన 2025లో మొదలయ్యే పక్షంలో వాటి ఆధారంగా పునర్‌ వ్యవస్థీకరణ ప్రక్రియ చేపట్టడానికి వీలుండదు. అలాగాక వాటి ఆధారంగా పునర్‌ వ్యవస్థీకరణ జరపాలంటే 82వ ఆర్టికల్‌ను సవరించాల్సి ఉంటుంది. కనుక ఆ క్రతువును మొదలుపెట్టే ముందు ఈ అంశాలన్నింటినీ కూలంకషంగా పరిశీలించి పరిగణనలోకి తీసుకోవాల్సి ఉంటుందని కేంద్ర ప్రభుత్వ వర్గాలు తెలిపాయి.

చెన్నై: నూతన దంప తులు ఎక్కువ మంది పిల్లల్నికనే విష యం ఆలోచించాల ని తమిళనాడు ము ఖ్యమంత్రి ఎంకే స్టాలిన్‌ పేర్కొ న్నారు. ‘తమిళ సంప్రదాయంలో పెద్దలు నూతన దంపతులను 16 సంపదలతో వర్ధిల్లాలని ఆశీర్వదిస్తుంటారు. కానీ, నేడు పరిస్థితి మారిపోయింది. 2026 నుంచి చేపట్టనున్న జన గణన, లోక్‌సభ నియోజ కవర్గాల పునర్విభజనతో పుణ్యమాని చిన్న కుటుంబానికి బదులు, 16 మంది సంతానంతో కళకళలాడాలని ఆశీర్వదించాల్సిన రోజులొచ్చాయి’అని ఆయన వ్యాఖ్యానించారు. సోమవారం చెన్నైలో జరిగిన సామూహిక వివాహ వేదిక కార్యక్రమంలో సీఎం స్టాలిన్‌ మాట్లాడారు. నియోజకవర్గాల పునర్విభజన కారణంగా దేశంలో ఎన్నికల ముఖ చిత్రమే పూర్తిగా మారిపోనుందని అన్నారు. ‘లోక్‌సభ నియోజకవర్గాల సంఖ్య తగ్గే అవకాశం ఉన్నందున, మాకు 16 మంది పిల్లలుండాలా అని ఆశ్చర్యపోయే పరిస్థితి ఏర్పడొచ్చు. అయితే, ఈ విషయం మనం మర్చిపోకూడదు’ అని ఆయన అన్నారు.

హైదరాబాద్‌: లోక్‌ససభ డీలిమిటేషన్‌తో దక్షిణాది రాష్ట్రాలకు తీరని అన్యాయం జరగనుందని బీఆర్‌ఎస్‌ వర్కింగ్‌ ప్రెసిడెంట్‌, తెలంగాణ మంత్రి కల్వకుంట్ల తారకరామారావు ఆవేదన వ్యక్తం చేశారు. 2026 తర్వాత జనాభా ప్రతిపాదికన జరుగనున్న లోక్‌సభ స్థానాల డీలిమిటేషన్‌పై ఆయన తీవ్ర అసంతృప్తి వ్యక్తం చేస్తూ ట్వీట్లు చేశారు.  అధిక జనాభాతో సతమతమవుతున్న దేశాన్ని కాపాడుకునేందుకు.. జనాభా నియంత్రణ పద్ధతులు పాటించాలని దశాబ్దాల నుంచి కేంద్రం చెబుతున్న మాటల్ని, విధానాలను దక్షిణాది రాష్ట్రాలు నమ్మాయి. ప్రగతిశీల విధానాలతో జనాభా నియంత్రణ చేశాయి. అలాంటిది ఇవాళ డీలిమిటేషన్‌ వల్ల తీవ్ర అన్యాయానికి లోనయ్యే అవకాశం ఉంది. ప్రగతిశీల విధానాలతో ముందుకు పోతున్న దక్షిణాది రాష్ట్రాలు ఈ నూతన డీలిమిటేషన్ వల్ల తక్కువ లోక్‌సభ స్థానాలు (MP Seats) పొందడం అన్యాయం, బాధాకరమని ట్విట్టర్‌ వేదికగా కేటీఆర్‌ తెలిపారు.  మరోవైపు కేంద్ర ప్రభుత్వ విజ్ఞప్తులను పట్టించుకోకుండా జనాభా నియంత్రణ చేయని రాష్ట్రాలు, ముఖ్యంగా ఉత్తరాది రాష్ట్రాలు లోక్‌సభ సీట్ల పెంపులో లబ్ధిపొందుతున్నాయని.. ఇది దురదృష్టకరమన్నారు. జనాభాను నియంత్రించిన కేరళ, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, కర్ణాటక, తెలంగాణలు.. తమ ప్రగతిశీల విధానాలకు తీవ్రంగా శిక్షించబడుతున్నాయని మంత్రి కేటీఆర్‌ వెల్లడించారు.  కేవలం జనాభా నియంత్రణ మాత్రమే కాకుండా అన్ని రకాల మానవాభివృద్ధి సూచీల్లోనూ దక్షిణాది రాష్ట్రాలు ముందు వరుసలో ఉన్నాయని చెప్పారాయన. 18 శాతం జనాభా కలిగిన దక్షిణాది రాష్ట్రాలు 35 శాతం జాతీయ స్థూల జాతీయోత్పత్తికి (GDP) నిధులు అందిస్తున్నాయని, జాతీయ ఆర్థికాభివృద్ధికి, దేశాభివృద్ధికి ఎంతగానో దోహదం చేస్తున్న దక్షిణాది రాష్ట్రాలు.. అసంబద్ధమైన లోక్‌సభ డిలిమిటేషన్ విధానం వల్ల భవిష్యత్తులో తమ ప్రాధాన్యత కోల్పోరాదని అభిప్రాయపడ్డారాయన. తమ ప్రగతిశీల విధానాలకు లబ్ధిపొందాల్సిన చోట తీవ్రమైన అన్యాయానికి గురవుతున్న దక్షిణాది రాష్ట్రాల వాణిని వినిపించాల్సిన అవసరం ఉన్నదని, ఈ విషయంలో రాజకీయాలకు అతీతంగా జరుగుతున్న అన్యాయంపైన నాయకులు, ప్రజలు గళమెత్తాలని మంత్రి కేటీఆర్‌ పిలుపునిచ్చారు. This is indeed a travesty and a tragedy of it does come true. Southern states of India have been best performers on all fronts post independence Leaders and people of all Southern states need to raise their voices collectively cutting across political affiliations against this… https://t.co/ohE9GD8hDD — KTR (@KTRBRS) May 29, 2023 ఇదీ చదవండి: కేసీఆర్‌ కోవర్టులు అంతటా ఉన్నారు!

న్యూఢిల్లీ: జమ్ము కశ్మీర్‌ నియోజకవర్గాల విషయంలో కేంద్ర ప్రభుత్వానికి ఊరట లభించింది. ప్రత్యేక కమిటీ ద్వారా నియోజకవర్గాల సంఖ్య పెంపు, సరిహద్దులు మార్పులు చేయడంపై అభ్యంతరాలు లేవనెత్తుతూ ‍ప్రతిపక్షాల తరపున దాఖలైన పిటిషన్‌ను సుప్రీం కోర్టు ఇవాళ (సోమవారం) కొట్టేసింది.  జమ్ము కశ్మీర్‌లోని మొత్తం 90 అసెంబ్లీ, ఐదు లోక్‌సభ స్థానాల హద్దులను తిరగరాసింది డీలిమిటేషన్‌  కమిషన్‌. అయితే ఈ చర్య బీజేపీకి లాభం చేకూర్చేదిగా ఉందంటూ శ్రీనగర్‌కు చెందిన స్థానిక నేతలు  హాజీ అబ్దుల్‌ ఘనీ ఖాన్‌, ముహమ్మద్‌ అయూబ్‌ మట్టో.. సుప్రీం కోర్టులో పిటిషన్‌ దాఖలు చేశారు.  2019లో పార్లమెంట్‌లో ప్రత్యేక చట్టం ద్వారా.. ఆర్టికల్‌ 370 రద్దుతో జమ్ము కశ్మీర్‌కు ఉన్న ప్రత్యేక హోదాను రద్దు చేయడంతో పాటు ఆ ప్రాంతాన్ని రెండు కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలుగా విభజించిన సంగతి తెలిసిందే. అయితే కిందటి ఏడాది మే నెలలో జమ్ము అసెంబ్లీని 114 అసెంబ్లీ స్థానాలు(అందులో 24 పాకిస్థాన్‌ ఆక్రమిత కశ్మీర్‌కు.. 43 జమ్ము రీజియన్‌కు, కశ్మీర్‌ లోయకు 47 సీట్లు..), కేటాయిస్తూ డీలిమిటేషన్‌ కమిషన్‌ ప్రతిపాదనలు చేసింది. అంతేకాదు.. పాక్‌ ఆక్రమిత జమ్ము కశ్మీర్‌ శరణార్థులకు, ఇద్దరు కశ్మీర్‌ వలసవాదులను సైతం  అసెంబ్లీకి నామినేట్‌ చేయాలని డీలిమిటేషన్‌ కమిషన్‌ సిఫార్సు చేసింది.      అయితే.. 1971 జనాభా లెక్కల ప్రకారం.. దేశంలో 2026 ఏడాది వరకు నియోజకవర్గాలను పునర్వర్థస్థీకరించడానికి వీల్లేదని, పైగా కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలుగా విభజించిన తర్వాత నియోజకవర్గాలను ఎలా మారుస్తారని.. కేంద్రంలోని బీజేపీది ముమ్మాటికీ రాజ్యాంగ విరుద్ధమని.. పిటిషన్‌దారులు సుప్రీం కోర్టులో వాదించారు. అయితే కేంద్ర ప్రభుత్వం మాత్రం కశ్మీర్‌  ప్రత్యేక హోదాను జమ్ము కశ్మీర్‌ పునర్వవ్యస్థీకరణ చట్టం-2019 ప్రకారమే నిజయోకవర్గాల కోసం కమిటీ ఏర్పాటు చేసినట్లు వాదించింది. దీంతో కేంద్రం వాదనతోనే ఏకీభవించింది సుప్రీం కోర్టు. ఈ ఏడాదిలో.. కుదరకుంటే వచ్చే ఏడాది సార్వత్రిక ఎన్నికలతో పాటు జమ్ము కశ్మీర్‌కు ఎన్నికలు జరిగే అవకాశం ఉంది.

సాక్షి, న్యూఢిల్లీ:  జమ్మూకశ్మీర్‌ అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాల పునర్విభజన ఆర్డర్‌ గెజిట్‌ నోటిఫికేషన్‌ను సవాల్‌ చేయడం సాధ్యం కాదని కేంద్ర ప్రభుత్వం, జమ్మూకశ్మీర్‌(యూటీ) స్పష్టం చేశాయి. ఈ పునర్విభజనకు సంబంధించి కమిషన్‌ ఏర్పాటు, దాని పరిధి, పదవీకాలం, అధికారాలపై ప్రభుత్వం గెజిట్‌ విడుదల చేసిన నేపథ్యంలో దీనిపైæ వ్యాఖ్యలు చేయదలచుకోలేదని కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం పేర్కొంది. జమ్మూకశ్మీర్‌లో అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాల పునర్విభజన ప్రక్రియను సవాల్‌ చేస్తూ హజీ అబ్దుల్‌ గనీ ఖాన్, మహమూద్‌ మట్టూ సుప్రీంకోర్టులో పిటిషన్‌ దాఖలు చేశారు. న్యాయస్థానం ఆదేశాల మేరకు కేంద్రం, జమ్మూకశ్మీర్‌(యూటీ), ఎన్నికల సంఘం కౌంటర్‌ అఫిడవిట్‌ దాఖలు చేశాయి.   పునర్విభజనపై ఏర్పాటైన కమిషన్‌ గెజిట్‌లో ప్రచురణ అయిన తర్వాత డీలిమిటేషన్‌ చట్టం–2002లోని సెక్షన్‌ 10(2) ప్రకారం సవాల్‌ చేయడం సాధ్యం కాదని కేంద్రం పేర్కొంది. మేఘరాజ్‌ కొఠారీ వర్సెస్‌ డీలిమిటేషన్‌ కమిషన్‌ కేసులో ఈ సెక్షన్‌ను ఇప్పటికే కోర్టు సమర్థించిందని గుర్తుచేసింది. పిటిషన్లను అనుమతిస్తే గెజిట్‌ నిష్ఫలం అవుతుందని, ఇది ఆర్టికల్‌ 329ని ఉల్లంఘించడమేనని తెలిపింది. ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణలో అసెంబ్లీ సీట్లు పెంపునకు సంబంధించి ఏపీ విభజన చట్టాన్ని అమలు చేయాలని కోరుతూ పురుషోత్తంరెడ్డి దాఖలు చేసిన పిటిషన్‌ను ఇదే కేసుతో సుప్రీంకోర్టు గతంలో జత చేసింది.


 ► నియోజకవర్గాల పరిధిలో గ్రామాల జాబితా ఇవ్వండి
 ► జిల్లా యంత్రాంగానికి కేంద్ర ఎన్నికల కమిషన్  లేఖ
 
 సాక్షి, రంగారెడ్డి జిల్లా ప్రతినిధి: నియోజకవర్గాల సమగ్ర సమాచారం నివేదించాలని కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం(సీఈసీ) జిల్లా యంత్రాంగానికి లేఖ రాసింది. ఆయా నియోజకవర్గాల పరిధిలోకి ఏయే మండలాలు, గ్రామాలు వస్తాయనే వివరాలను తక్షణమే పంపాలని ఆదేశించింది. అదే పట్టణ నియోజకవర్గాలయితే.. వార్డుల హద్దుల సమాచారం ఇవ్వాలని సూచించారు. ఈ మేరకు అదనపు చీఫ్‌ ఎలక్టోరల్‌ ఆఫీసర్‌ అనూప్‌సింగ్‌ లేఖ రాశారు.
 నియోజకవర్గాల పునర్విభజనను నిర్వచిస్తూ లేఖలో రాసినప్పటికీ, ఇది రొటీన్ లో భాగంగా జరుగుతున్న ప్రక్రియ మాత్రమేనని అధికారవర్గాలంటున్నాయి. ఇదిలా ఉండగా, ఈసీ అడిగిన సమాచారాన్ని తక్షణమే పంపాలని ఆర్డీఓ, తహసీల్దార్లను జిల్లా యంత్రాంగం ఆదేశించింది. జిల్లాల పునర్‌వ్యవస్థీకరణ నేపథ్యంలో నియోజకవర్గాల్లో కొన్ని మండలాలు వేర్వేరు జిల్లాల్లో కలిసినందున.. దానికి అనుగుణంగా సమాచారాన్ని సేకరించాలని నిర్దేశించింది.


 నియోజకవర్గాల పునర్విభజనపై జైరాం రమేష్
 ► 2026 వరకూ సీల్ చేస్తూ పార్లమెంట్ చట్టం చేసింది
 ► అందుకే జార్ఖండ్ కోసం మేం రెండేళ్లు కృషి చేసినా కాలేదు
 ► ఆర్టికల్-170కి లోబడే ఏపీ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం సెక్షన్-26 ఉంది
 ► ఒక్క రాష్ట్రం కోసం డీలిమిటేషన్ సాధ్యం కాదు
 ► డీలిమిటేషన్‌ను చూపి ఫిరాయింపుల పోత్సాహం సరికాదు
  
 సాక్షి, న్యూఢిల్లీ: తెలుగు రాష్ట్రాలలో అసెంబ్లీ నియోజక వర్గాల పునర్విభజన అంత సులువు కాదని విభజన బిల్లు రూపకర్త, కేంద్ర మాజీ మంత్రి జైరాం రమేశ్ వ్యాఖ్యానించారు. విభజన చట్టం రూపకల్పన సమయంలోనే ఈ విషయంపై చర్చ జరిగిందన్నారు. 2026 వరకూ ఇది సాధ్యం కాదని, తాను జార్ఖండ్ కోసం రెండేళ్లు కృషి చేసినా ఫలితం దక్కలేదని తెలిపారు. అసెంబ్లీ స్ధానాల పెంపు కోసం పలు రాష్ట్రాల నుంచి డిమాండ్లు వస్తున్నాయని, వాటన్నింటినీ పక్కన పెట్టి సీట్ల పెంపును తెలుగు రాష్ట్రాలకు మాత్రమే పరిమితం చేయడం కుదరకపోవచ్చని చెప్పారు.
 
 ఏపీ విభజన బిల్లు రూపకల్పనలో కీలకపాత్ర పోషించిన జైరాం రమేష్ సోమవారం ఢిల్లీలో ‘సాక్షి’తో మాట్లాడారు. ‘‘డీలిమిటేషన్‌ను 2026 వరకూ సీల్ చేస్తూ పార్టమెంట్ చట్టాన్ని ఆమోదించింది. అందువల్ల ప్రస్తుతానికి రాజ్యాంగం ప్రకారం డీలిమిటేషన్ సాధ్యం కాదు. ఏపీ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టంలోని సెక్షన్-26 లో చిన్న సవరణ ద్వారా అసెంబ్లీ స్థానాల పెంపుకు అవకాశం ఉందంటున్నారు. కానీ అది ఆర్టికల్-170కి లోబడి మాత్రమే ఉంది’’అని తెలిపారు. దీనిపై పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల శాఖా మంత్రి  వెంకయ్య నాయుడు స్పష్టత ఇవ్వాలన్నారు.
  
 2026కంటే ముందు సాధ్యంకాదు
 డీలిమిటేషన్ కోసం వివిధ రాష్ట్రాల నుంచి పలు డిమాండ్లు వస్తున్నాయని జైరాం రమేష్ తెలిపారు. జనాభా ఆధారంగా అయితే 2026 కంటే ముందుగా అది సాధ్యం కాదన్నారు. ‘‘ఉదాహరణకి జార్ఖండ్ రాష్ట్రం ఏర్పాటయినప్పుడు శాసనసభ సంఖ్యా బలం 81గా ఖరారు చేశారు. జార్ఖండ్ జనాభా, కేరళ జనాభా సమానంగా ఉన్నాయి. కేరళ శాసన సభ సంఖ్యా బలం 140. ఆ మేరకు జార్ఖండ్ శాసనసభ సంఖ్యా బలం పెంచాలని మేం రెండేళ్లు ప్రయత్నించి విఫలమయ్యాం. అయితే తాను ఆమోదించిన ఏ చట్టాన్నైనా, ఎప్పుడైనా పార్లమెంట్ సవరించవచ్చు. దీనికి అన్ని రాజకీయ పక్షాలు మద్దతు ఇవ్వాల్సి ఉంటుంది. అందువల్ల ఏం జరుగుతుందో, కేంద్రం ఏం చేస్తుందో వేచి చూడాలి. పార్లమెంట్ ఆమోదంతోనే మొత్తం సంఖ్యాబలంలో మార్పులు సాధ్యమవుతాయి. అది కేవలం ఒక్క రాష్ట్రం కోసం సాధ్యం కాదు’’ అని వివరించారు.
 
 ఏపీ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం రూపకల్పన సమయంలోనే దీనిపై చర్చ జరిగిందని చెప్పారు. అసెంబ్లీ స్థానాలు పెరుగుతున్నాయని తెలుగు రాష్ట్రాల్లో ఫిరాయింపులను ప్రోత్సహించడం సరికాదన్నారు. పార్టీ ఫిరాయింపుల వ్యతిరేక చట్టం తన పని తాను చేయాలని ఆయన అభిప్రాయపడ్డారు.


 సాక్షి ప్రతినిధి, ఆదిలాబాద్ : నియోజకవర్గాల పునర్విభజనతో జిల్లా రాజకీయ ముఖచిత్రంలో మార్పులు చోటు చేసుకోనున్నాయి. అసెంబ్లీ స్థానాల సంఖ్య రెండు లేదా మూడు పెరిగే అవకాశాలున్నాయి. 2019 ఎన్నికల నాటికి ఈ నియోజకవర్గాల సంఖ్య 12 నుంచి 13కు చేరనుంది. అదేవిధంగా ప్రస్తుతం ఉన్న నియోజకవర్గాల భౌగోళిక స్థితిగతుల్లో కూడా మార్పులు చోటు చేసుకోవడం ఖాయంగా కనిపిస్తోంది.
 
 ఆయా నియోజకవర్గాల పరిధిలో ఉన్న మండలాలు పక్క నియోజకవర్గంలో కలిసే అవకాశాలున్నాయి. దీనికితోడు రిజర్వు స్థానాల సంఖ్య కూడా పెరగనున్నట్లు రాజకీయ వర్గాలు భావిస్తున్నాయి. తెలంగాణలో నియోజకవర్గాల పునర్విభజనపై కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం దృష్టిసారించడంతో ఈ అంశం చర్చకు దారితీస్తోంది. తెలంగాణలో నియోజకవర్గాల సంఖ్య పెంచాలని సీఎం కూడా ఇటీవల ఎన్నికల సంఘానికి లేఖ రాశారు. ఎన్నికల సంఘం ఈ అంశంపై కసరత్తు ప్రారంభించడంతో చర్చ మొదలైంది.
 
  భారీ మార్పులు
  గతంలో జిల్లాలో తొమ్మిది నియోజకవర్గాలు మాత్రమే ఉండేవి. 2009లో జరిగిన పునర్విభజనతో కొత్తగా బెల్లంపల్లి నియోజకవర్గం ఆవిర్భవించగా, లక్సెట్టిపేట ఎమ్మె ల్యే స్థానం మంచిర్యాల నియోజకవర్గంగా రూపాంతరం చెందింది. ఇప్పుడు మరోమారు పునర్విభజన అంశం తెరపైకి రావడంతో మార్పులు అనివార్యం కానున్నాయి. 2011 జనాభా లెక్కలను ఆధారంగా చేసుకుని పునర్విభజన చేయాలని కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం భావిస్తోంది. ఈ లెక్కల ప్రకా రం జిల్లాలో 27.41 లక్షల జనాభా ఉంది.
 
  ప్రతి 2.30 లక్షల జనాభాకు ఒక నియోజకవర్గం చొప్పున పునర్విభజన జరిగే అవకాశాలున్నాయని రాజకీయ వర్గాలు భావి స్తున్నాయి. దీంతో జిల్లాలో రెండు లేదా మూడు నియోజకవర్గాలు పెరగనున్నాయి. ముఖ్యంగా అత్యధిక జనాభా కలిగిన ఆదిలాబాద్ నియోజకవర్గంలో మార్పు లు అనివార్యం కానున్నాయనే అభిప్రాయం వ్యక్తమవుతోంది. ఆదిలాబాద్ అర్బన్, బోథ్ నియోజకవర్గం పరిధిలోని కొన్ని మండలాలను కలిపి ఆదిలాబాద్ రూరల్ నియోజకవర్గం ఏర్పడే అవకాశాలు ఉన్నాయి.
 
  పెరగనున్న రిజర్వుడ్ స్థానాలు
  తెలంగాణలో ఎక్కడా లేని విధంగా జిల్లాలో సగం అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాలు రిజర్వు అయ్యాయి. ఆసిఫాబాద్, బోథ్, ఖానాపూర్ నియోజకవర్గాలు ఎస్టీలకు రిజర్వు కాగా, చెన్నూరు, బెల్లంపల్లి నియోజకవర్గాలు ఎస్సీ సామాజికవర్గానికి కేటాయించారు. పునర్విభజనతో తెలంగాణలో పెరుగనున్న నియోజకవర్గాలకు  సంఖ్యను బట్టి రిజర్వు స్థానాల సంఖ్య కూడా పెరగాల్సి ఉంటుంది. దీంతో గిరిజనుల జనాభా అధికంగా ఉన్న జిల్లాలో రిజర్వుడు స్థానాల సంఖ్య ఆరుకు చేరడం ఖాయంగా కనిపిస్తోంది.


  బి. కృష్ణారెడ్డి, డెరైక్టర్,
  క్లాస్-1 స్టడీ సర్కిల్, హైదరాబాద్
  
 ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర విభజన ప్రక్రియ నేపథ్యంలో.. నూతనంగా ఏర్పాటయ్యే తెలంగాణ రాష్ట్రంలో విధానసభ స్థానాలను పెంచాలనే ప్రతిపాదన తెర మీదకు వచ్చింది. ఈ విషయంలో కొంత మంది రాష్ట్ర విభజనపై ఏర్పాటైన జీఓఎం (గ్రూప్ ఆఫ్ మినిస్టర్‌‌స)తో చర్చలు జరపడంతో.. ఈ అంశం ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకొంది. ఈ నేపథ్యంలో నియోజక వర్గాల పునర్విభజనకు సంబంధించిన రాజ్యాంగ  ప్రకరణలు, చట్ట ప్రక్రియలు, అసెంబ్లీ స్థానాలు స్వల్పంగా ఉండడం ఎటువంటి ప్ర భావాన్ని చూపుతుంది తదితర అంశాలపై పరిశీలన..
  
  
  ప్రజాస్వామ్య దేశాల్లో ఎన్నికలకు, ప్రజా ప్రాతినిధ్యానికి అత్యంత ప్రాధాన్యత ఉంది. ఎన్నికలు ప్రజాస్వామ్యానికి వెన్నెముక వంటివి. పాలనా సౌధానికి పునాది. ఓటర్లు తమకు రాజ్యాంగబద్ధంగా సంక్రమించిన ఓటు హక్కు ద్వారా నియోజకవర్గ ప్రాతిపదికగా తమ ప్రతినిధులను ఎన్నుకుంటారు. మనదేశంలో ఏకసభ్య నియోజకవర్గ విధానం అమల్లో ఉంది.
  
 అంటే ఒక్కొక్క నియోజకవర్గం నుంచి ఒక్కొక్క సభ్యుడు మాత్రమే ఎన్నికవుతాడు. నియోజకవర్గ పరిమాణం, సరిహద్దులు వంటి అంశాలు ఎన్నికల ఫలితాలను చెప్పుకోదగ్గ స్థారుులోనే ప్రభావితం చేస్తాయి. కాబట్టి నియోజకవర్గాల ఏర్పాటు, పునర్విభజన శాస్త్రీయంగా, వాస్తవికంగా ఉండాలి. ఈ ప్రక్రియ మొత్తాన్ని స్వతంత్ర వ్యవస్థతో నిర్వహించాలి. అందుకోసం రాజ్యాంగంలో కొన్ని ఏర్పాట్లు ఉన్నాయి.
 
  
  ఎన్నికలు, నియోజకవర్గాలు విభజన:
  భారత రాజ్యాంగం 15వ భాగం ప్రకరణ 324 నుంచి 329 వరకు ఎన్నికలు, ఎన్నికల సంఘం అధికారాలు, విధులను ప్రస్తావించారు. స్థానిక సంస్థల ఎన్నికలు మినహా అన్ని ఎన్నికలను కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం నిర్వహిస్తుంది. ప్రకరణ 326 ప్రకారం లోక్‌సభకు, రాష్ట్ర విధానసభకు ప్రాదేశిక నియోజకవర్గాల ప్రాతిపదికన సార్వజనీన వయోజన ఓటు హక్కు ద్వారా ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికలు నిర్వహిస్తారు. రాజ్య సభకు, రాష్ట్ర విధానపరిషత్‌కు పరోక్షంగా నైష్పత్తిక ప్రాతినిధ్య పద్ధతిలో ఎన్నికలు జరుగుతాయి. వీటికి నియోజకవర్గాలు ఉండవు. రాజ్యసభ సభ్యులు ఆయా రాష్ట్రాలకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తే, విధానపరిషత్ సభ్యులు ప్రత్యేక ఓటర్ల ద్వారా ఎన్నికవుతారు.
 
  
  పునర్విభజన - ప్రత్యేక కమిషన్:
  లోక్‌సభ, రాష్ట్ర విధానసభకు ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికలు జరుగుతాయి. కాబట్టి అందుకనుగుణంగా ఆ రాష్ట్ర జనాభా ప్రాతిపదికన నియోజకవర్గాల సంఖ్యను నిర్ణయిస్తారు. దీనికి సంబంధించి దేశవ్యాప్తంగా ఒకే ప్రాతిపదికను తీసుకుంటారు. రాష్ట్రానికి, రాష్ట్రానికి మధ్య గానీ, ఒక రాష్ట్రంలో నియోజకవర్గాల మధ్యగానీ ఎటువంటి తేడా ఉండదు. పదేళ్లకోసారి జరిగే జనాభా గణాంకాల సేకరణ తర్వాత మారిన జనాభాకనుగుణంగా లోక్‌సభ, విధానసభ నియోజకవర్గాల సరిహద్దులను సవరించాలి.
  
  
  ఇందుకు సంబంధించి 82, 170ప్రకరణలను రాజ్యాంగంలో ప్రస్తావించారు. ఈ పునర్విభజన ప్రక్రియ పార్లమెంట్ చట్టం ద్వారా ఏర్పాటైన పునర్విభజన కమిషన్ ద్వారా జరుగుతుంది. ఇంతవరకూ 1952, 1962, 1972, 2002లో నాలుగు పర్యాయాలు పునర్విభజన కమిషన్లు ఏర్పాటయ్యాయి. వాటి సూచన మేరకే పునర్విభజన జరిగింది.
 
  
  సాగిందిలా:
  మొదటి లోక్‌సభలో (1952) మొత్తం సభ్యుల సంఖ్య 489. అయితే 1973లో 31వ రాజ్యాంగ సవరణ ద్వారా ఈ సంఖ్యను 545కు పెంచారు. దీనికి 1971 జనాభాను ప్రాతిపదికగా తీసుకున్నారు. 42వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం ద్వారా (1976) నియోజకవర్గాల పునర్విభజన సంఖ్యను 2001 సంవత్సరం వరకు స్తంభింపజేశారు. దీని ముఖ్యోద్దేశం.. దక్షిణాది రాష్ట్రాలైన తమిళనాడు, కర్ణాటక, కేరళ రాష్ట్రాలు లోక్‌సభలో తమకున్న సీట్లు కోల్పోకుండా కాపాడటం.
 
  
  ఈ రాష్ట్రాలలో కుటుంబ నియంత్రణ విధానాన్ని సమర్థవంతంగా అమలు చేయడంతో చెప్పుకోదగ్గ స్థాయిలో జనాభా తగ్గింది. దీంతో ఆయా రాష్ట్రాలలో లోక్‌సభ స్థానాలు తగ్గి, ఉత్తరాది రాష్ట్రాల్లో లోక్‌సభ సీట్లు పెరిగాయి. ఈ వ్యత్యాసాన్ని తగ్గించడానికి పునర్విభజన ప్రక్రియను 2001 వరకు స్తంభింపజేశారు. దీన్ని 84 రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం 2001 ద్వారా 2026 వరకు పొడిగించారు. అంటే ప్రస్తుతం ఉన్న లోక్‌సభ స్థానాల సంఖ్య 2026 వరకు మారదు.
 
  
  నాలుగో పునర్విభజన కమిషన్ 2002:
  సుప్రీంకోర్టు మాజీ న్యాయమూర్తి కుల్దీప్‌సింగ్ అధ్యక్షతన నాలుగో పునర్విభజన కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. ఇందులో అప్పటి భారత ఎన్నికల కమిషనర్ బి.బి. టాండన్‌తోపాటు సంబంధిత రాష్ట్ర ఎన్నికల కమిషనర్ సభ్యులుగా వ్యవహరించారు. ఈ ముగ్గురు పూర్తి కాల సభ్యులు. వీరుకాకుండా ఐదుగురు లోక్‌సభ్యులు, సంబంధిత రాష్ట్రానికి చెందిన ఐదుగురు విధాన సభ సభ్యులు సహ సభ్యులుగా వ్యవహరిస్తారు. అయితే వీరికి ఎటువంటి ఓటుహక్కు ఉండదు.
 
  
  కమిషన్ కీలక నిర్ణయాలను ముగ్గురు పూర్తికాల సభ్యులు వూత్రమే తీసుకుంటారు. 84 రాజ్యాంగ సవరణ (2001), 87 రాజ్యాంగ సవరణ (2003) చట్టాల ప్రకారం 2026 తర్వాత సేకరించే జనాభా గణాంకాల వరకు లోక్‌సభలో వివిధ రాష్ట్రాలకు కేటాయించిన సీట్ల సంఖ్య, అలాగే రాష్ట్ర శాసనసభలో సైతం సీట్ల సంఖ్యలో ఎలాంటి మార్పు ఉండదు. షెడ్యూల్ కులాలు, తెగలకు రిజర్‌‌వ చేసే సీట్లు మాత్రం 2001 జనాభా లెక్కల మేరకు నిర్ణయించారు. దాంతో వీరి ప్రాతినిధ్యం పెరిగింది.
 
  
  న్యాయసమీక్ష పరిధిలోకి రావు:
  రాజ్యాంగ ప్రకరణ 329 మేరకు పునర్విభజన కమిషన్ నిర్ణయాలను న్యాయస్థానంలో ప్రశ్నించడానికి వీల్లేదు.
  1967లో మేఘరాజ్ వర్సెస్ పునర్విభజన కమిషన్ వివాదంలో సుప్రీంకోర్టు ఈ విషయాన్ని ధ్రువీకరించింది. పునర్విభజన విషయంలో కమిషన్‌దే తుది నిర్ణయమని తీర్పునిచ్చింది. ప్రజాభిప్రాయసేకరణ, సూచనలతో, విస్తృత స్థాయిలో ప్రక్రియలో పునర్విభజన ప్రక్రియును కమిషన్ చేపట్టడమే ఇందుకు కారణం.
 
  
  పునర్విభజన, సీట్ల సంఖ్య:
  సమాఖ్య వ్యవస్థలో రాష్ట్రాల సమతౌల్యత దెబ్బతింటుందనే భయంతో లోక్‌సభ స్థానాలు స్తంభింపజేయడంలో ఔచి త్యం ఉంది. కానీ రాష్ట్ర శాసనసభ స్థానాలను 2001 జనాభా మేరకు సవరించక తప్పలేదు. పెరిగిన జనాభాకు అనుగుణంగా శాసనసభలో ప్రజావాణిని వినిపించడానికి అదనపు ఎమ్మెల్యేలు అవసరం. ప్రస్తుతం కొనసాగుతున్న విధానం వల్ల ఉత్తరప్రదేశ్‌లో ఒక లోక్‌సభ నియోజకవర్గ పరిధిలో 5 అసెంబ్లీ స్థానాలుంటే, బీహార్- మహారాష్ట్రలలో 6, ఆంధ్రప్రదేశ్-పశ్చిమ బెంగాల్‌లో 7 అసెంబ్లీ స్థానాలున్నాయి.
 
  
  ప్రతినిధుల సంఖ్య పెరగడం వల్ల జవాబుదారీతనం పెరుగుతుంది. ఓటర్లకు, ప్రజా ప్రతినిధుల మధ్య సన్నిహిత సంబంధాలు ఏర్పడతాయి. వేగవంతమవుతున్న పట్టణీకరణ నేపథ్యంలో పారిశ్రామిక కేంద్రాల్లో విపరీతంగా జనాభా పెరిగింది. ఢిల్లీ, గుర్‌గావ్, నోయిడా, ఫరీదాబాద్ వంటి పట్టణాల్లో 15 లక్షలకు పైగా ఓటర్లు ఉన్నారు. ఈ పరిస్థితులల్లో వీరికి సరైన ప్రాతినిధ్యం లభించడం లేదు. దీంతో శాసనసభ స్థానాలను పెంచాల్సిన అవసరం ఉంది.
 
  
  ప్రజా సమస్యలు ప్రధానం:
  పునర్విభజన కమిషన్ పనితీరు, దాని సిఫార్సుల వల్ల సంభవించిన మార్పులపై సర్వత్రా విమర్శలు వచ్చాయి. చట్టబద్ధంగా ఏర్పాటైన వ్యవస్థ కావడంతో కమిషన్ సిఫార్సులను న్యాయస్థానంలో సవాలు చేయడానికి వీలుల్లేకుండా ప్రకరణ 329 అడ్డు రావడం, దాన్ని సుప్రీంకోర్టు సమర్థించడం వివాదాస్పదమైంది. ఆదివాసి ప్రాంతాల్లో సీట్లు తగ్గడం, మైదాన ప్రాంతాల్లో పెరగడం ఆదివాసీలకు ఇబ్బంది కలిగించే పరిణామమే. 2001 జనాభా ప్రాతిపదికగా పునర్విభజన జరిగినప్పటికీ.. రాష్ట్రాలకు కేటాయించిన సీట్ల సంఖ్యలో మార్పులేదు.
  
  దీంతో దక్షిణాది రాష్ట్రాలు లబ్ధి పొందాయి. ఉత్తరాది రాష్ట్రాలు నష్టపోయాయి. ప్రజాప్రతినిధుల పనితీరు, సమర్థత, నిబద్ధత, జవాబుదారీతనం, ప్రజాసమస్యల పట్ల అవగాహన, స్పందన ఆశించిన స్థాయిలో లేదనేది కఠోర వాస్తవం. జనాభా మేరకు ప్రాతినిధ్యాన్ని పెంచితే చేకూరే అదనపు ప్రయోజనం ఏంటి? అనేది ప్రధాన సంశయం. ప్రజాధనం అదనంగా వృథాకావడం తప్ప అనేది జనసామాన్య, మేధావుల అభిప్రాయం.  
 
  
  అసెంబ్లీ స్థానాల పెంపు అవసరమా?
  పార్లమెంట్ స్థానాలను పెంచాలన్నా, పునర్విభజన చేయాలన్న రాజ్యాంగ ప్రకరణ 82 ప్రకారం, పార్లమెంట్ ఒక చట్టం ద్వారా మాత్రమే.. పునర్విభజన కమిషన్, కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం సిఫార్సుల మేరకు చేయాల్సి ఉంటుంది. కానీ రాష్ట్ర అసెంబ్లీ స్థానాల సంఖ్య పెంచడం, పునర్విభజనకు అలాంటి ప్రక్రియ అవసరం లేదు. కేంద్ర ఎన్నికల సంఘం, కేంద్ర ప్రభుత్వాన్ని సంప్రదించి ఆ మేరకు అసెంబ్లీ స్థానాల సంఖ్యను పునర్‌వ్యవస్థీకరించవచ్చు (రాష్ర్టల విభజన సమయంలో).
 
  
  ఉదాహరణకు-ఉత్తరాఖండ్ అనుభవాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకుంటే.. 2001లో ఉత్తరప్రదేశ్ నుంచి ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రం ఏర్పడినప్పుడు ఆ రాష్ట్రంలో కేవలం 22 అసెంబ్లీ స్థానాలు మాత్రమే ఉండేవి. వాటిని పునర్విభజన ద్వారా 70 స్థానాలకు పెంచారు. ఇదే ప్రాతిపదికన.. ప్రతిపాదించిన తెలంగాణ రాష్ట్రంలో కూడా స్థానాలను పెంచవచ్చు. ఈ విషయుంలో నిర్ణయుం వెలువడాల్సి ఉంది.
 
  
  పరిమిత సీట్లు-రాజకీయ అస్థిరత:
  ప్రస్తుతం దేశవ్యాప్తంగా 100 స్థానాలకు మించని అసెంబ్లీ స్థానాలు ఉన్నా రాష్ట్రాల సంఖ్య 12. ఆయా రాష్ట్రాలను పరిశీలిస్తే.. సిక్కింలో అతి తక్కువగా 32 స్థానాలు ఉంటే, గోవా, మిజోరం రాష్ట్రాలలో 40 చొప్పున, మణిపూర్, మేఘాలయ, నాగాలాండ్, త్రిపుర రాష్ట్రాలలో 60 చొప్పున స్థానాలు ఉన్నాయి. ఉత్తరాఖండ్‌లో అసెంబ్లీ స్థానాల సంఖ్య -70. ఛత్తీస్‌గఢ్‌లో 90, హర్యానాలో 90, హిమాచల్‌ప్రదేశ్‌లో 68, జార్ఖండ్‌లో 81 స్థానాలు ఉన్నాయి.
  
 
  ఇక్కడ ప్రస్తావించిన అధిక శాతం రాష్ట్రాలలో రాజకీయ అస్థిరత రాజ్యమేలుతోంది. ప్రభుత్వాలు నిర్దేశిత కాలం కొనసాగిన సందర్భాలు చాలా తక్కువగా ఉంటున్నారుు. ఈ నేపథ్యంలో రాజకీయు అస్థిరత అభివృద్ధికి ఆటంకంగా వూరుతుందనే వివుర్శ నెలకొని ఉంది. ఈ నేపథ్యంలో అసెంబ్లీ స్థానాలను పెంచడం ద్వారా రాజకీయు అస్థిరతను అధిగమించవచ్చనే ఒక అభిప్రాయం వ్యక్తమవుతుంది. సీట్ల సంఖ్యను పెంచడం ద్వారా రాజకీయు స్థిరత్వాన్ని సాధించవచ్చు అనే విషయుంలో కూడా భిన్న అభిప్రాయూలు ఉన్నాయి.
  
  
  ఎందుకంటే ఎక్కువ అసెంబ్లీ స్థానాలున్న రాష్ట్రాల పరిస్థితి కూడా ఇందుకు భిన్నంగా లేదనే విషయూన్ని గత అనుభవాల ద్వారా గవునించవచ్చు. ఉదాహరణకు ఉత్తరప్రదేశ్‌ను తీసుకుంటే..గతంలో ఎన్నోసార్లు రాజకీయంగా అస్థిర పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి. స్వల్ప వ్యవధిలోనే ప్రభుత్వాలు మారాయి. నిబద్ధత, విలువలు, వ్యక్తిగత నైతిక, సేవాభావం ఉన్నప్పుడు సంఖ్యా పరమైన పరిమితులు ఉండవు అనేది జగమెరిగిన సత్యం.
  
 
  
  నాలుగో పునర్విభజన కమిషన్ ముఖ్యాంశాలు
  లోక్‌సభ, అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాలను 2001 జనాభా ప్రాతిపదికగా పునర్విభజన చేయాలి.
  పునర్విభజించిన నియోజకవర్గాలు సాధ్యమైనంతవరకు జనాభాపరంగా రాష్ట్ర మంతటా ఒకే పరిమాణంలో ఉంటాయి.
  పునర్విభజన ప్రక్రియ వల్ల ఆయా రాష్ట్రాలకు కేటాయించిన పార్లమెంటరీ, అసెంబ్లీ స్థానాల సంఖ్యలో మార్పు ఉండదు.
  వీలైనంతవరకు అన్ని నియోజకవర్గాల్లో జనాభా సమానంగా ఉంటుంది.
  నియోజకవర్గాల ఏర్పాటులో భౌగోళికాంశాలు, పౌరులకు అనుకూలత మొదలైన అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకొంటారు.
  నియోజకవర్గాలను ఏర్పాటు చేసేటప్పుడు వీలైనంతవరకు జిల్లాలో ఉప విభాగాలైన మండలం, గ్రామం విభజనకు గురికాకుండా చూస్తారు.
  అసెంబ్లీ నియోజక వర్గం ఏదో ఒక పార్లమెంటరీ నియోజకవర్గ పరిధిలోనే ఉంటుంది.
  నియోజకవర్గం మొత్తం జనాభా శాతంలో షెడ్యూల్డ్ తెగల జనాభా శాతం పెద్దదిగా ఉంటే అది వారికి రిజర్‌‌వ చేస్తారు. అలాగే ఒక నియోజకవర్గంలో మిగిలిన వర్గాల జనాభా శాతం కంటే షెడ్యూల్ కులాల జనాభా శాతం ఎక్కువ ఉంటే ఆ నియోజకవర్గాన్ని వారికి కేటాయిస్తారు.