పరిపరిశోధన యోగాతో ఉన్న ఉపయోగాల గురించి ఎంత చెప్పినా తక్కువే. అయితే యోగాతో నడుమునొప్పికి సైతం ఉపశమనం దొరుకుతుందని చెబుతున్నారు అమెరికన్‌ పరిశోధకులు. ఇటీవల నిర్వహించిన ఒక అధ్యయనంలో ఈ విషయం వెల్లడైంది. నడుమునొప్పితో దాదాపు 12 వారాలకు పైగా బాధపడుతున్న 320 మంది వ్యక్తులను యోగా క్లాసులకు పంపించారు. వారికి 12 వారాల పాటు నిర్వహించిన యోగా క్లాసులకు పంపించారు. వారిలో చాలామందికి  ఉపశమనం దొరికింది. ఈ అధ్యయన ఫలితాలు ఇటీవలే ప్రతిష్ఠాత్మకమైన ఒక మెడికల్‌ జర్నల్‌లోసైతం ప్రచురితమయ్యాయి. ఇటీవల యోగాపై జరుగుతున్న పరిశోధనల్లో వెల్లడవుతున్న ఫలితాల నేపథ్యంలో నడుమునొప్పికి ఇచ్చే ఔషధరహిత చికిత్సల్లో (నాన్‌–డ్రగ్‌ థెరపీల్లో) యోగా ఒకటని, అది సమర్థంగా పనిచేస్తుందని అమెరికన్‌ కాలేజ్‌ ఆఫ్‌ ఫిజీషియన్స్‌కు చెందిన నిపుణులు సైతం సిఫార్సు చేస్తున్నారు.


 న్యూరో కౌన్సెలింగ్‌
 
 నా వయసు 30 ఏళ్లు. సాఫ్ట్‌వేర్‌ ఉద్యోగం చేస్తున్నాను. ఇంట్లో పనులు చేసుకుని, పిల్లలను రెడీ చేసి, నా ఉద్యోగానికి వెళ్తాను. అయితే కొంతకాలం నుంచి నాకు నడుమునొప్పి, తలనొప్పితో పాటు తల తిరుగుతోంది. క్యాబ్‌లో ఆఫీసుకు వెళ్తున్నప్పుడు కొన్నిసార్లు వాంతులు అవుతున్నాయి. ప్రయాణం వల్ల ఇలా జరుగుతోందేమో అనుకున్నాను. మా ఇంటి దగ్గర డాక్టర్‌ దగ్గరికి వెళ్లి కొన్ని టాబ్లెట్లు వాడాను. కానీ ఎలాంటి మార్పు లేదు. న్యూరో నిపుణుడిని కలవమని మా స్నేహితులు కొందరు సలహా ఇచ్చారు. దయచేసి నా సమస్యకు తగిన పరిష్కారం చూపండి. – ఒక సోదరి, హైదరాబాద్‌
 మీరు చెబుతున్న తలనొప్పి, నడుమునొప్పులకు చాలా కారణాలు ఉంటాయి. ముందుగా తలనొప్పి విషయానికి వస్తే... ఆహారం తినే వేళల్లో మార్పులు ఉన్నా, తినే వేళకు కాకుండా ఆలస్యంగా తింటూ ఉన్నా తలనొప్పి సమస్య తలెత్తుతుంది. అలాగే ఇంట్లో లేదా ఆఫీసులో పని ఒత్తిడి ఎక్కువగా ఉన్నా తలనొప్పి వచ్చే అవకాశం ఉంటుంది. అంతేకాకుండా మీకు తలనొప్పి ఒకవైపు మాత్రమే వస్తుంటే అది మైగ్రేన్‌ కావచ్చు. సైనసైటిస్‌ వల్ల కూడా రావచ్చు. మీకు తలనొప్పి చాలాకాలం నుంచి ఉందా లేదా కొద్దికాలంగానే వస్తుందా అన్న విషయం మీ లేఖలో ప్రస్తావించలేదు. అయితే మీకు రెగ్యులర్‌గా వాంతులు కావడంతో పాటు కళ్లు తిరగడం, ఒళ్లు తూలడం, నీరసం, శరీరం నిస్సత్తువకు లోనుకావడం వంటి లక్షణాలకు గురవుతున్నారా అన్న విషయం ఒకసారి పరిశీలించుకోండి.
 
 ఒకవేళ పైన తెలిపిన ఆరోగ్య సమస్యలతో మీరు సతమతమవుతుంటే మాత్రం ఎట్టి పరిస్థితుల్లో ఆలస్యం చేయకండి. వెంటనే తగిన పరీక్షలు చేయించుకొని, మీ లక్షణాలకు కారణం ఏమిటో తెలుసుకోవాల్సి ఉంటుంది. మీరు తక్షణం మీకు దగ్గర్లో ఉన్న న్యూనో ఫిజీషియన్‌ను కలవండి. మీ వైద్య పరీక్షల్లో వచ్చిన రిజల్ట్స్‌ను ఆధారంగా మీకు చికిత్స చేయాల్సి ఉంటుంది. ఇక మీ నడుము నొప్పి విషయానికి వస్తే... ఇంట్లోనే కాకుండా ఆఫీసులో కూడా పనిభారం ఎక్కువగా ఉండటం లేదా గంటల తరబడి ఒకే దగ్గర కదలకుండా, ఒకే భంగిమలో కూర్చొని ఉండటం (అంటే ఒంటి మీద ఒత్తిడి పడకుండా ఉండే ఆఫీస్‌ ఎర్గనమిక్స్‌ భంగిమలో కాకుండా తప్పుడు పద్ధతుల్లో కూర్చోవడం) వంటివి జరుగుతున్నప్పుడు నడుము నొప్పి రావచ్చు. దీన్ని నిర్లక్ష్యం చస్తే అది స్పాండిలోసిస్‌గా మారే ప్రమాదం ఉంది. కాబట్టి మీ తలనొప్పి, నడుమునొప్పి విషయంలో వాస్తవ కారణాలన తెలుసుకొని, తగిన చికిత్స తీసుకునేందుకు వెంటనే న్యూరో నిపుణులను కలిసి, తగిన చికిత్స తీసుకొండి.
 
 డా‘‘ఎస్‌. శ్రీకాంత్, న్యూరో సర్జన్, మ్యాక్స్‌క్యూర్‌ హాస్పిటల్స్
 మాదాపూర్, హైదరాబాద్‌


 డాక్టర్ల వద్దకు వచ్చే ఫిర్యాదుల్లో అత్యధికం నడుము నొప్పి అనే సమస్యతోనే వస్తుంటాయి. బహుశా మన సమాజంలో చాలామంది ఈ నడుమునొప్పితో బాధపడుతుండటం... దాంతో చాలా పనిగంటలు వృథా అయిపోవడంతో నడుము నొప్పి మన ఉత్పాదకతపైనా ప్రభావం చూపుతోంది. నడుము నొప్పికి చాలా అంశాలు కారణమవుతాయి. అయితే వాటిన్నింటిలోకెల్లా వయసు పెరుగుతున్న కొద్దీ అరుగుదల కారణంగా వెన్నుపూసలు అరగడంతో ఒక ప్రధాన సమస్య కాగా, వెన్నెముకల మధ్యన కుషన్‌లా ఉండే డిస్క్‌ (ఇంటర్‌ వర్టిబ్రియల్‌ డిస్క్‌) ఒత్తిడికి గురికావడం మరో సాధారణమైన అంశం. చాలా మంది పేషెంట్లు ఫిజియోథెరపీ ద్వారా నడుము నొప్పిని తగ్గించుకోడానికి ప్రయత్నిస్తారు. అయితే నొప్పి నివారణ మందులు వాడటం, తగినంత విశ్రాంతి తీసుకోవడం, వెన్ను విషయంలో తీసుకోవాల్సిన జాగ్రత్తలు పాటించడం కూడా ఈ సమస్యనుంచి ఉపశమనం కలిగిస్తాయి. సాధారణంగా వచ్చే నడుము నొప్పుల్లో దాదాపు 95 శాతం సంప్రదాయ చికిత్సలైన ఫిజియోథెరపీ వ్యాయామాలు, ఉపశమనంగా వాడే పూతమందులు రాయడం వంటి వాటితో తగ్గిపోతాయి. అన్ని రకాల నడుము నొప్పులు సమస్యాత్మకం కాదు గానీ వీటిలో దాదాపు 5 శాతం కేసులు చాలా తీవ్రంగా పరిణమిస్తాయి.
 
 నరాలు అన్నీ మెదడు నుంచి మొదలై వెన్నుపాము ద్వారా అన్ని వెన్నుపూసల మధ్య ఖాళీ ప్రదేశాల నుంచి బయటకు వచ్చి మొండెం, చేతులు మొదలుకొని కాళ్ల వేళ్ల వరకు వ్యాపించి ఉంటాయన్న విషయం తెలిసిందే. ఏదైనా కారణం చేతగానీ, అరుదుగల వల్ల గానీ, వెన్నుపూసకూ, వెన్నుపూసకూ మధ్య ఉండే కుషన్‌ వంటి భాగమైన డిస్క్‌ జరగడం వల్ల గానీ నడుము ప్రాంతంలో ఏదైనా నరం మీద ఒత్తిడి పడటంతో సాధారణంగా నడుము నొప్పి వస్తుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో నడుము భాగంలో డిస్క్‌ జారడం లేదా ఏదైనా ప్రమాదం వల్ల డిస్క్‌ నొక్కుకుపోవడంతో ఒక్కోసారి నడుము నొప్పి రావచ్చు. ఇంకొన్నిసార్లు ఆ ప్రాంతాల్లో ఇన్ఫెక్షన్, ట్యూమర్లు, నడుములో నిర్మాణపరమైన (అనటామికల్‌) సమస్యలు, వెన్నెముక వంకరగా ఉండటం (స్కోలియోసిస్‌), నడుము వద్ద ఉండే వెన్ను ఎముకలు విరగడం (ఫ్రాక్చర్స్‌), కణుతులు, గడ్డలు, ఇతర ట్యూమర్లు రావడం వంటి సందర్భాల్లో తీవ్రంగా నొప్పి రావచ్చు.
 
 శస్త్రచికిత్స అవసరమైన సందర్భాలు..
  ప్రమాదాల్లో వెన్నుపూసలు విరగడం లేదా డిస్క్‌ పక్కకు జరిగిపోవడం, వెన్నుపూసల అరుగుదలతో వెన్నుపాము నుంచి కిందివైపునకు వెళ్లే నరాలపై ఒత్తిడి పడి మల, మూత్ర విసర్జనలపై నియంత్రణ కోల్పోవడం, వెన్నుపూసల్లో ఎముక పెరిగి అది వెన్నుపాముపై తీవ్రమైన ఒత్తిడి కలిగించడం, కాళ్లు బలహీనంగా కావడం, కాళ్ల చివర్లలో తిమ్మిరులు వచ్చి ఆ ప్రాంతం స్పర్శ కోల్పోవడం... వంటి కొన్ని సందర్భాల్లో ఇతరత్రా సంప్రదాయ ఉపశమన చికిత్సలతో ఎలాంటి ప్రయోజనం లేనప్పుడు శస్త్రచికిత్స ఒక్కటే మార్గమవుతుంది. శస్త్రచికిత్స ప్రక్రియ  దెబ్బతిన్న వెన్నెముక భాగాలను సరిచేయడమో లేదా అవసరమైన సందర్భాల్లో అక్కడ రాడ్స్, ఫ్రేమ్స్‌ వంటి కొన్ని పరికరాలను (ఫిక్షేషన్స్‌) అమర్చడం ద్వారా ద్వారా నొప్పికి కారణమైన అంశాలను తొలగించడం జరుగుతుంది. ఇంకా చాలా అనుభవించాల్సిన జీవితం ముందున్న చిన్న వయసు రోగుల్లో నడుము భాగంలోని వెన్ను ప్రాంతంలో నొప్పి వచ్చి, ఇతరత్రా సంప్రదాయ ఉపశమన చికిత్సలతో తగ్గనప్పుడు శస్త్రచికిత్స చేస్తారు. అయితే సంప్రదాయ ఉపశమన చికిత్సలు ఏడాది పాటు తీసకున్న తర్వాత కూడా నొప్పి తగ్గకుండా ఉన్నప్పుడు డాక్టర్లు శస్త్రచికిత్స అనే ప్రత్యామ్నాయానికి  వెళ్తారు.
 
 ఎండోస్కోపిక్‌ స్పైన్‌ సర్జరీ ఇప్పుడు అత్యంత తక్కువ గాటుతో శస్త్రచికిత్స చేసే సౌకర్యాలు ఉన్నాయి.  వీటిని      కీ–హోల్‌ సర్జరీగా పేర్కొనవచ్చు. అందులో అత్యాధునికమైన కెమెరాను నడు భాగంలోకి పంపుతారు.  మైక్రోస్కోప్‌ సహాయంతోనూ,  వెన్నెముక వద్ద మంచి వెలుగు ప్రసరింపజేయడం ద్వారా వెన్నెముకను పదింతలు పెద్దగా చూసి, సమర్థంగా శస్త్రచికిత్స చేయడం సాధ్యమవుతుంది. అయితే ఇలాంటి కీ–హోల్‌ సర్జరీల విషయంలో ఎంతో అత్యంత నైపుణ్యం ఉన్న సర్జన్‌లతో శస్త్రచికిత్స చేయించడం మేలు. ఎందుకంటే అతి చిన్న గాటు ద్వారా లోపలి భాగాలను నేరుగా చూడకుండా శస్త్రచికిత్స చేసే సమయంలో నిర్దిష్టమైన భాగానికి కాకుండా పక్క భాగాలకు గాయం కావడం జరిగే ప్రమాదం ఉంది. అందుకే అంత్యత నిపుణులైన శస్త్రచికిత్సకులు, కీ–హోల్‌ సర్జరీలో ప్రత్యేక శిక్షణ పొందిన వారు  వీటిని చేస్తుంటారు.  
 
 శస్త్రచికిత్సలో ఏం చేస్తారు... నడుము భాగంలో ఒకవేళ డిస్క్‌ పెరగడం లేదా పక్కకు తొలగడం వంటి అనర్థాలు జరిగి, అది స్పైన్‌ భాగంలోని (లంబార్‌ స్పైనల్‌) నరాలను నొక్కుతున్నప్పుడు, శస్త్రచికిత్స చేసి, ఆ పెరిగిన డిస్క్‌ భాగాన్ని తొలగించడం గానీ లేదా తన స్థానం నుంచి  పక్కకు తొలగిన డిస్క్‌ను మళ్లీ సరిగా అమిరిపోయేలా చేస్తారు. ఒకవేళ ఏదైనా ప్రమాదాలలో డిస్క్‌ భాగం పూర్తిగా నుజ్జునుజ్జు అయినప్పుడు మళ్లీ ఆ డిస్క్‌ భాగాన్ని మెత్తటి ఎముకతో నింపి (బోన్‌ గ్రాఫ్ట్‌ చేసి), దానిపై ఒత్తిడి పడకుండా వెన్ను ప్రాంతంలో రాడ్స్, స్క్రూలు బిగిస్తారు. ప్రమాదాలకు గురైన యువ పేషెంట్లకు ఏడాది పాటు ఆగనవసరం లేకుండానే ఈ శస్త్రచికిత్స చేస్తారు.
 
 డాక్టర్‌ కె. సుధీర్‌రెడ్డి
 చీఫ్‌ ఆర్థోపెడిక్‌ సర్జన్,
 ల్యాండ్‌మార్క్‌ హాస్పిటల్స్,హైదరాబాద్‌


 నా వయసు 29 ఏళ్లు. బైక్‌పై ఎక్కువగా తిరుగుతుంటాను. నాకు నడుం నొప్పి ఎక్కువవుతోంది. నా సమస్యకు తగిన పరిష్కారం చెప్పండి. - సురేశ్, హైదరాబాద్
 
 ఈ వయసులో నడుం నొప్పి అంత సాధారణం కాదు. బైక్ నడపడంలో మీరు అనుసరిస్తున్న అవాంఛనీయ అంశాల వల్లనే ఈ నొప్పి వస్తుండవచ్చు. మీ సమస్య దూరం కావడానికి ఈ సూచనలు పాటించండి.  బైక్‌ల హ్యాండిల్స్ సాధారణంగా తగినంత విశాలంగా, రెండు చేతులు బాగా పట్టుకోవడానికి వీలైనంత నిడివితో ఉండాలి. పొట్టిగా ఉండే షార్ట్‌హ్యాండిల్స్ వల్ల ఒంటిపై భారం పడి శరీరభాగాల్లో నొప్పి వచ్చే అవకాశాలు ఎక్కువ.  మనం కాళ్లు పెట్టుకునే ఫుట్‌రెస్ట్ మన శరీరానికి మరీ దూరంగా ఉండకూడదు. దీనివల్ల కాళ్లు సాగినట్లుగా అయిపోయి నడుముపై భారం ఎక్కువగా పడుతుంది. దాంతో నడుమునొప్పి రావచ్చు.  బైక్‌పై కూర్చొనే సమయంలో వీపు భాగమంతా నిటారుగా ఉండి, మన వెన్ను ఒంగకుండా ఉండాలి. సాధారణ బైక్‌ల నిర్మాణం ఇలాగే ఉంటుంది. కానీ కొన్ని స్పోర్ట్స్ బైక్‌లలో సీట్లు ఏటవాలుగా ఉండి, మనం కూర్చొనే భంగిమ వాలుగా ఉండేలా నిర్మితమై ఉంటాయి. దాంతో ముందుకు వాలినట్లుగా కూర్చోవాల్సి వస్తుంది. ఇలా వాలిపోయినట్లుగా కూర్చొనేలా రూపొందించిన ఫ్యాషన్ బైక్స్ వల్ల మన వెన్ను నిటారుగా నిలపలేకపోవడంతో వెన్ను నొప్పి వచ్చే అవకాశాలు ఎక్కువ.  బైక్‌లపై వెళ్లేవారు వీపుపై ఉండే బ్యాగ్స్ (బ్యాక్‌ప్యాక్స్) పెట్టుకొని వెళ్తుండటం సాధారణం. ఈ భారం నడుంపైనా భారం పడటం వల్ల కూడా నొప్పి రావచ్చు. ఇలాంటివారు ఆ బ్యాగ్ భారం వీపుపై కాకుండా సీట్‌పై పడేలా చూసుకోవాలి.  
  మీ బైక్‌లో పైన పేర్కొన్న భాగాల అమరిక, మీరు కూర్చొనే భంగిమ ఎలా ఉందో పరీక్షించుకొని, లోపాలు ఉన్నట్లయితే సరిచేసుకోండి. మీ నొప్పి దూరం కావచ్చు. అప్పటికీ నడుం నొప్పి వస్తుంటే డాక్టర్‌ను సంప్రదించండి.
  
  
 నా వయసు 50 ఏళ్లు. గత పన్నెండేళ్లుగా షుగర్ ఉంది. నా రక్తపరీక్షలో క్రియాటినిన్ 10 ఎంజీ/డీఎల్, యూరియా 28 ఎంజీ/డీఎల్, ప్రోటీన్ మూడు ప్లస్ ఉన్నాయని చెప్పారు. నాకు షుగర్ వల్ల సమస్య వస్తోందా? నాకు తగిన సలహా ఇవ్వండి.
  - రవికుమార్, నిడదవోలు
 మీ రిపోర్డులను బట్టి మీకు మూత్రంలో ప్రోటీన్ ఎక్కువగా పోతోంది. ఇది షుగర్ వ్యాధి వల్ల వచ్చిన కిడ్నీ సమస్యా (డయాబెటిక్ నెఫ్రోపతి) లేక మరోదైనా సమస్యా అని తెలుసుకోవాలి. మీరు కంటి డాక్టర్ దగ్గకు వెళ్లి రెటీనా పరీక్ష కూడా చేయించుకోవాలి. మూత్రంలో యూరియా ఎక్కువగా పోవడం కూడా షుగర్ వల్లనే అయి ఉంటుంది. ఈ సమస్య ఉన్నవాళ్లు భవిష్యత్తులో కిడ్నీ దెబ్బతినకుండా ఉండేందుకు కొన్ని జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి. మొదటగా షుగర్ నియంత్రణలో ఉంచుకోవాలి. తినకముందు బ్లడ్ షుగర్ 100 ఎంజీ/డీఎల్, తిన్న తర్వాత 160 ఎంజీ/డీఎల్ ఉండేలా నియంత్రించుకోవాలి. బీపీ 125/75 ఎమ్‌ఎమ్‌హెచ్‌జీ ఉండేలా చూసుకోవాలి. మూత్రంలో ప్రోటీన్ పోవడం తగ్గించడం కోసం ఏసీఈ, ఏఆర్‌బీ అనే మందులు వాడాలి. రక్తంలో కొలెస్ట్రాల్ పాళ్లు 150 ఎంజీ/డీఎల్ లోపలే ఉండేలా జాగ్రత్తపడాలి. ఇవే కాకుండా ఉప్పు బాగా తగ్గించాలి. రోజుకు రెండు గ్రాముల కంటే తక్కువే తీసుకోవాలి. పొగతాగడం, ఆల్కహాల్ తీసుకోవడం వంటి అలవాట్లకు దూరంగా ఉండాలి. డాక్టర్ సూచించకుండా పెయిన్ కిల్లర్స్ వాడకూడదు.
  
  మా అబ్బాయి వయసు ఐదేళ్లు. పొద్దున్నే లేచాక వాడి కళ్లు; కాళ్లు వాచినట్లుగా కనిపిస్తున్నాయి. మావాడి సమస్య ఏమిటి? - సుకుమార్, కందుకూరు
  మీరు చెబుతున్న లక్షణాలను బట్టి మీ బాబు నెఫ్రోటిక్ సిండ్రోమ్ అనే వ్యాధితో బాధపడుతున్నట్లు తెలుస్తోంది. ఈ వ్యాధి ఉన్నవారిలో మూత్రంలో ప్రోటీన్లు ఎక్కువగా పోతుంటాయి. మొదట ఈ వ్యాధి నిర్ధారణ జరగాలి. ఒకసారి ‘24గంటల్లో పోతున్న ప్రోటీన్‌ల పరీక్ష’, సీరమ్ ఆల్బుమిన్, కొలెస్టరాల్ పరీక్షలు చేయించాలి. నెఫ్రోటిక్ సిండ్రోమ్ చిన్నపిల్లల్లో చాలా సాధారణంగా వచ్చే సమస్య. మొదటిసారి వచ్చినప్పుడు మూడు నెలల పాటు స్టెరాయిడ్స్ వాడాలి. అవి వాడే ముందు ఇన్ఫెక్షన్స్ ఏమీ లేవని నిర్ధారణ చేసుకోవాలి. ఇన్ఫెక్షన్స్ ఏమీ లేనప్పుడే ఆ మందులు వాడాలి.  మీ బాబుకు ఆహారంలో ఉప్పు, కొవ్వుపదార్థాలు బాగా తగ్గించాలి. పూర్తికాలం మందులు వాడితే మళ్లీ వచ్చే అవకాశాలు తక్కువ.
  
 నా వయసు 18. బైక్ మీద కాలేజీకి వెళ్తాను. మొత్తం ప్రయాణించేది ఐదున్నర కిలోమీటర్లు మాత్రమే. కానీ ఇలా ఆరుబయటకు వెళ్లినప్పుడల్లా నా ముఖం, మెడ, భుజాల మీద నల్లమచ్చలు వస్తున్నాయి. చాలా ఇబ్బందికరంగా ఉంటోంది. నా సమస్యకు పరిష్కారం చెప్పండి.
  - హారిక, హైదరాబాద్
 
 మీకు కనిపిస్తున్న నల్లమచ్చలను పిగ్మెంటేషన్‌గా పేర్కొనవచ్చు. ప్రతిరోజూ మీరు బైక్‌పై ప్రయాణం చేయడం వల్ల ఆరుబయటి వాతావరణానికి ఎక్స్‌పోజ్ అయ్యే వ్యవధి తక్కువే అయినా దాని ప్రభావం మీకు కొంచెం ప్రమాదకరంగానే పరిణమిస్తోంది. ట్రాఫిక్‌లోని కాలుష్యం, ఎండవేడిమి వంటి అంశాలు మీ చర్మానికి చేటు తెస్తున్నాయి. మీరు ఈ సూచనలు పాటించండి.
 
 ఎండలో వెళ్లినప్పుడు మూడుగంటలకొకసారి ఎస్‌పీఎఫ్ 40 కంటే ఎక్కువ ఉన్న సన్‌స్క్రీన్‌ను దుస్తులు కప్పని శరీర భాగాలపై రాసుకోండి   మైల్డ్ ఫేస్‌వాష్‌తో ముఖాన్ని శుభ్రపరచుకోండి  మచ్చలున్న చోట రాత్రి స్కిన్ లెటైనింగ్ క్రీమ్‌ను రాసుకోండి. కంటి చుట్టూ నల్లమచ్చలుంటే 15 శాతం విటమిన్ సి ఉండే సీరమ్‌ను రాయండి  మిగతా చర్మానికి కోజిక్ యాసిడ్, విటమిన్ సి, లికోరిస్, టెట్రాహైడ్రోకర్క్యుమిన్   కాంబినేషన్‌తో ఉండే క్రీమ్‌ను రాత్రివేళల్లో రాసుకోండి  క్యారట్, బీట్‌రూట్, తాజాపండ్లు, మొలకెత్తిన గింజలు, ముదురు రంగులో ఉండే కాయగూరలు, ఆకుకూరల వంటి మంచి పోషకాలు ఉండే ఆహారం తీసుకోండి   20 నిమిషాల పాటు వ్యాయామం చేయండి. అప్పటికీ తగ్గకపోతే డర్మటాలజిస్ట్‌ను కలవండి.
  
 నా వయసు 21. మొదట్లో నా వెంట్రుకలు మృదువు (సాఫ్ట్)గానే ఉండేవి. కానీ గత ఆర్నెల్లుగా అవి బిరుసెక్కిపోయినట్లుగా ఉంటూ తేలిగ్గా చిక్కుబడిపోతున్నాయి. చాలా రకాల నూనెలు వాడినా ప్రయోజనం లేదు. నాకు తగిన సలహా చెప్పండి.
  - సిరి, ఒంగోలు
 
 బహుశా మీరు ఉప్పు నీటిని (హార్డ్‌వాటర్‌ని) తలస్నానానికి వాడుతున్నట్లున్నారు. తలస్నానానికి మంచినీళ్లు వాడండి. జుట్టులో ఉండే ప్రోటీన్ పేరు కెరాటిన్. ప్రోటీన్లు పుష్టికరంగా ఉండే ఆహారం తీసుకుంటే, ఈ ప్రోటీన్ కూడా అంది, జుట్టు ఆరోగ్యంగా ఉంటుంది. మీ జుట్టు చిక్కుబడకుండా ఉండేందుకు ఈ సూచనలు పాటించండి.  మీ ఐరన్, విటమిన్ బి12, విటమిన్ డి పాళ్లను పరీక్షించుకోండి. వాటి లోపం ఉంటే వెంటనే నివారించుకోవాలి.  తలకు మరీ ఎక్కువ నూనె రాయవద్దు. దీనివల్ల చుండ్రు రావచ్చు.  తలస్నానం చేశాక. కాస్త తడిగా ఉండగానే జుట్టుకు లివాన్ కండిషనర్ రాసి అలా వదిలేయండి. ఈ జాగ్రత్తలు పాటించాక కూడా మార్పు కనిపించకపోతే, ఒకసారి డర్మటాలజిస్ట్‌ను కలవండి.