సాక్షి, వైఎస్సార్‌ జిల్లా:  ప్రొద్దుటూరు మాజీ ఎమ్మెల్యే, వైఎస్సార్‌ కాంగ్రెస్‌ పార్టీ సీనియర్‌ నేత ఎం.వీ. రమణారెడ్డి ఆకస్మిక మృతి పట్ల ఆంధ్రప్రదేశ్‌ ముఖ్యమంత్రి వైఎస్‌ జగన్‌మోహన్‌రెడ్డి తీవ్ర సంతాపం వ్యక్తం చేశారు. రమణారెడ్డి కుటుంబ సభ్యులకు సీఎం జగన్‌ ప్రగాఢ సానుభూతి తెలిపారు. కొంత కాలంగా అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న రమణారెడ్డి బుధవారం కర్నూలులోని ఆసుపత్రిలో చికిత్స పొందుతూ తుదిశ్వాస విడిచిన విషయం తెలిసిందే. ఆయన మృతిపట్ల పలువురు రాజకీయ నేతలు తమ సంతాపాన్ని తెలియజేశారు. చదవండి: Proddatur: మాజీ ఎ‍మ్మెల్యే ఎంవీ రమణారెడ్డి కన్నుమూత

సాక్షి, కడప కార్పొరేషన్‌: కడప నగరం 40వ డివిజన్‌లోని మరియాపురంలో 50 కుటుంబాల వారు వైఎస్‌ఆర్‌ కాంగ్రెస్‌ పార్టీలో చేరారు. మంగళవారం సాయంత్రం వైఎస్‌ఆర్‌సీపీ డివిజన్‌ ఇన్‌చార్జి బాలస్వామి రెడ్డి, అల్ఫోన్స్, నాగరాజు, జయపాల్‌ ఆధ్వర్యంలో ఎమ్మెల్యే అంజద్‌బాషా సమక్షంలో వారు వైఎస్‌ఆర్‌సీపీ తీర్థం పుచ్చుకున్నారు. ఎమ్మెల్యే వారిని పేరు పేరునా పరిచయం చేసుకొని కండువాలు వేసి పార్టీలోకి ఆహ్వానించారు. ఈ సందర్భంగా తెలుగుదేశం ప్రభుత్వం అన్ని వర్గాల ప్రజలను మోసం చేసిందని, అందుకే అందరూ వైఎస్‌ జగన్‌మోహన్‌రెడ్డిపైనున్న విశ్వాసంతో వైఎస్‌ఆర్‌సీపీలో చేరుతున్నారన్నారు. పార్టీలో చేరిన ప్రతి ఒక్కరూ వైఎస్‌ జగన్‌ ప్రకటించిన సంక్షేమ పథకాలను ఇంటింటికీ తీసుకెళ్లి వైఎస్‌ఆర్‌సీపీ విజయానికి కృషి చేయాలని సూచించారు. పార్టీలో చేరిన వారిలో ఎస్‌. ప్రశాంత్, ఎస్‌. బాలస్వామి, వై. గోపాల్, ఎన్‌. వినీత్, ఎం. వంశీ, పి. అశ్వనీ, లక్ష్మి, అమర్, శ్రావణ్‌ ఉన్నారు.  మాజీ ఎమ్మెల్యే ఎంవీఆర్‌ సమక్షంలో 80 మంది యువకులు వైఎస్సార్‌సీపీలో చేరిక ప్రొద్దుటూరు : ఈ ఎన్నికల్లో వైఎస్‌ జగన్‌మోహన్‌రెడ్డి తప్పక ముఖ్యమంత్రి అవుతారని మాజీ ఎమ్మెల్యే ఎంవీ రమణారెడ్డి తెలిపారు. ప్రొద్దుటూరు మండలంలోని ఖాదర్‌బాద్‌లో ఉన్న ఆయన స్వగృహంలో మంగళవారం సాయంత్రం ప్రొద్దుటూరు, కడప పట్టణాలకు చెందిన 80 మంది యువకులను వైఎస్సార్‌సీపీ కండువాలు వేసి పార్టీలోకి ఆహ్వానించారు. ఈ సందర్భంగా ఆయన విలేకరులతో మాట్లాడుతూ రాయలసీమ ఉద్యమంలో యువత తన వెంట నడిచిందన్నారు. ప్రస్తుతం వైఎస్సార్‌ కాంగ్రెస్‌పార్టీలో చేరారన్నారు. రాష్ట్రంలో ప్రజలంతా వెల్లువలా జగన్‌వైపు పరుగులు తీస్తున్నారని పేర్కొన్నారు. ప్రత్యేకించి యువత ఎక్కువగా జగన్‌ను ఇష్టపడుతున్నారన్నారు.  ఎమ్మెల్యే రాచమల్లు శివప్రసాదరెడ్డి వెంట ప్రచారంలో తిరగడానికి తన ఆరోగ్యం సహకరించలేదన్నారు. కొత్తపల్లి గ్రామ పంచాయతీలో మాత్రం వచ్చే ఆదివారం నుంచి ఎన్నికల ప్రచారాన్ని ప్రారంభించడానికి ఏర్పాట్లు చేస్తున్నానన్నారు. పార్టీలో చేరిన వారిలో అమరనాథరెడ్డి, అహ్మద్‌బాషా, ముజాహిర్, మహబూబ్‌బాషా, సమీవుల్లా, విశ్వనాథ్, సుధీర్, తాహిర్, గిరి, హేమంత్‌ తదితరులు ఉన్నారు. జమ్మలమడుగులో... జమ్మలమడుగు రూరల్‌: పట్టణంలోని కన్నెలూరులో 30 కుటుంబాలు వైఎస్సార్‌సీపీ తీర్థం పుచ్చుకున్నాయి. మంగళవారం వైఎస్‌ఆర్‌సీపీ జమ్మలమడుగు నియోజకవర్గ సమన్వయకర్త డాక్టర్‌ సుధీర్‌రెడ్డి ఆధ్వర్యంలో గిద్దలూరు రామమోహన్, చంద్రమౌళి, సత్యం, శివగంగయ్య, సాగర్, సుబ్బరామయ్య, ఫకృమోద్దీన్, ఎం.సుబ్బరాయుడు, ఎన్‌.శేఖర్, శ్రీరాములు, గిద్దలూరుశేఖర్, మురళీ, సుధాకర్, రామన్నలతోపాటు 16 కుటుంబాలు వైఎస్సార్‌సీపీలో చేరాయి. ఈ సందర్భంగా వారికి సమన్వయకర్త పార్టీ కండువాలు వేసి పార్టీలోనికి ఆహ్వానించారు. ఈంసదర్భంగా వారు మాట్లాడుతూ తాము మంత్రివర్గంలో ఉన్నామని అయితే తమకు ఎలాంటి గుర్తింపులేకపోవడంతో తాము పార్టీమారినట్లు పేర్కొన్నారు.రాబోయే  ఎన్నికల్లో వైఎస్సార్‌సీపీని గెలిపించి తమ సత్తాచాటుతామని తెలిపారు. ఈకార్యక్రమంలో కన్నెలూరు నాయకులు వేణుగోపాల్‌ యాదవ్, గురుమూర్తి, రమేష్, పుల్లారెడ్డి, వెంకటస్వామి, శివశంకర్‌రెడ్డి కిరణ్, పట్టణ అధ్యక్షుడు పోరెడ్డి మహేశ్వరరెడ్డి, హనుమంతరెడ్డి, గౌస్‌లాజం పోచిరెడ్డి తదితరులు పాల్గొన్నారు. కలసపాడులో...   మండలంలోని ఎగువరామాపురం గ్రామానికి చెందిన 15 ముస్లీం మైనార్టీ కుటుంబాలు మంగళవారం తెలుగుదేశం పార్టీ నుండి వైఎస్సార్‌ కాంగ్రెస్‌పార్టీలో చేరారు. స్థానిక నాయకులు పోడెద్దుల బాలఅంకిరెడ్డి ఆధ్వర్యంలో ఎమ్మెల్సీ డీసీ గోవిందరెడ్డి,  బద్వేలు నియోజకవర్గ సమన్వయకర్త డాక్టర్‌ వెంకటసుబ్బయ్యలు వీరికి పార్టీ కండువా వేసి పార్టీలోకి ఆహ్వానించారు. పార్టీలో చేరిన వారిలో ఆర్మీరహీమ్, జలీల్‌బాష, రషీద్‌బాష, అబ్దుల్‌ఖాదర్, మూలపల్లెపెద్దమాబు, మూలపల్లెఖాజా, మూలపల్లె మహబుబ్‌వలి, అబ్దుల్‌గఫూర్, ఉయ్యాలవాడ నుండి ఖాదర్‌వలి, ఉయ్యాలవాడ ముస్తఫా, శ్రీను, ఎనుముల శ్రీనివాసులరెడ్డి, అంకయ్య, పెద్దమస్తాన్, వెంకటయ్య తదితర కుటుంబాలు వైఎస్సార్‌సీపీలో చేరాయి.  తంబళ్లపల్లెలో... తంబళ్లపల్లె గ్రామానికి చెందిన మాజీ ఆయకట్టు ప్రెసిడెంట్‌ గంగసానివెంకటరెడ్డి, ఎంపీటీసీ బికారి మంగళవారం ఎమ్మెల్సీ డీసీగోవిందరెడ్డి, సమన్వయకర్త డాక్టర్‌ వెంకటసుబ్బయ్యల ఆధ్వర్యంలో టీడీపీ నుండి వైఎస్సార్‌ కాంగ్రెస్‌పార్టీలో చేరారు. కార్యక్రమంలో జెడ్పీటీసీ సుదర్శన్, మండల వైఎస్సార్‌సీపీ నాయకులు సూద రామకృష్ణారెడ్డి, సింగమాల వెంకటేశ్వర్లు, దాదాన రాంభూపాల్‌రెడ్డి, పురుషోత్తంరెడ్డి, కొండా దామోదర్‌ రెడ్డి, లక్ష్మికాంత్‌ రెడ్డి, తంబళ్లపల్లె నారాయణ రెడ్డి, అట్లూరు మాజీ ఎంపీపీ బాలమునిరెడ్డి, బాల అంకిరెడ్డి, మస్తాన్‌వలి పాల్గొన్నారు.


 అందరమూ తెలుగువా ళ్లమే; చదువుకున్న ప్రతి ఇంటికీ ఒక ఇంగ్లిష్ నిఘం టువు ఉండేవుంటుంది; తెలుగు నిఘంటువు మా త్రం కనిపించదు. ‘‘మన పిల్లలకు అవసరమైంది ఇంగ్లిషే కదా; మనమేమో అమెరికాకు గుమాస్తాలను ఉత్పత్తి చేసే యంత్రాలమై ఉంటిమి! పేరుకు తెలు గోళ్లం గానీ, తెలుగు చదువుతో పూట గడుస్తుం దా?’’ అనేది కల్తీలేని అంతరంగం.
 
 మంచి తెలుగు పుస్తకాన్ని మార్కెట్లో అమ్ముకో వాలంటే, వెయ్యికాపీలు వదిలించుకునేందుకు ఏడా దిపాటు ఎదురుచూడాలి. తెలుగు జాతి జనాభాది ఎనిమిది కోట్ల పైచిలుకు. అందులో చదువుకున్న వారి మోతాదు అరవైశాతం కంటే ఎక్కువే. పేరొ చ్చిన ఒకే ఒక రచనతో జీవితమంతా చీకూచింతా లేకుండా గడిచిపోయేది ఇంగ్లిష్ రచయితల జాత కం. మనబోటివాళ్లం కూడా ఖరీదును ఖాతరు చెయ్యకుండా కొనేవి ఇంగ్లిష్ పుస్తకాలేనాయె. తన రచన అందరూ చదవాలని కోరుకోవడమే తప్ప, కొట్టుకు వెళ్లి ఇతరుల పుస్తకం కొనే తెలుగు రచయితలే అరుదు.
 
 తెలుగును ఉద్ధరించాలనే నాటకానికి బహు విశాలమైన రంగస్థలం ‘ప్రపంచ తెలుగు మహాసభలు’. ఆ జాతరలో వేది కను ఆక్రమించే పెద్దలను ఎన్నుకొనే ప్రాతి పదిక ఏమిటో నాలాటి వారికి బోధపడదు. వాళ్లందరూ తెలుగువాళ్లే కావచ్చు. కానీ వాళ్లకూ, తెలుగు విజ్ఞానానికీ వీసమెత్తు సాంగత్యం కనిపించదు. భాష అనేది మతా తీత వ్యవహారమనే ఇంగితమైనా లేకుండా వైదిక ప్రార్థనతో కార్యక్రమం మొదలవుతుంది.
 
 ఆహ్వానితులందరి చేతుల్లో తెలుగులో అచ్చే సిన బ్రోచర్లు కనిపిస్తాయి. ఇవన్నీ నిర్వాహకులు ఉచి తంగా పంచే కాగితాలు. ఆవరణలో తెలుగు పుస్త కాల ఎగ్జిబిషన్లు ఏర్పాటయ్యే ఉంటాయి. ఐనా, వం ద రూపాయలు చేసే తెలుగు రచన ఏ చేతా కనిపిం చదు. హాజరయ్యే సభికులంతా దొరలూ, దొర సానులకు మల్లే ఖరీదైన కార్లలో దిగేవాళ్లే. వేల ఖరీదు చేసే కాలిజోళ్లతో నాలుగడుగులు హుందాగా నడిచేవాళ్లే. వేమనదో, సుమ తిదో ఒక పద్యం బట్టీ పట్టించిన చంటో ళ్లను వెంటదీసుకొచ్చే కుటుంబాలు కూడా కొన్నుంటాయి. ఆ పిల్లో, పిల్లోడో మైకు ముందు నిలబడి, వచ్చీరాని తెలుగులో కంఠస్థం చేసిన పద్యాన్ని వేదికమీద చీదేసి, చప్పట్ల మధ్యన కిందికి దిగి. సిగ్గుపడుతూ తల్లిదగ్గరికి పరుగులు తీస్తారు. తల్లితో ఆత్రంగా ‘హౌ డు యు ఫీలిట్ మామ్?’ అంటూ కాన్వెంట్ భాషలో అడుగుతారు. ‘సో నైస్’ అంటూ బుగ్గమీద చిటికేస్తుంది తల్లి. ‘హౌ డిడ్ డ్యాడీ ఫీల్?’ అనేది పిల్లల రెండో ప్రశ్న. ‘వెరి మచ్ ఇంప్రెస్డ్’ అనేది తల్లి జవాబు. ఆత్మీయ సంబంధా లను ‘అమ్మా’, ‘నాన్నా’ అనే పలుకులతో పిలిపిం చుకునేందుకు సిగ్గుపడే సభాసదులతో సాగే సంబ రాలకు తెలుగు తల్లి విస్తుపోతుంది. తన ముఖ మెట్లుంటుందో కడుపున పుట్టిన బిడ్డలకే తెలియని గొడ్రాలి రాత ఈ తల్లిది.
 
 ఉమ్మడి మదరాసు రాష్ట్రం నుంచి విడిపోవా లన్న కోరిక ఉదయించిన రోజుల్లో మన పెద్దలు నూరిపోసిన ఉగ్గు ‘తమిళ ద్వేషం.’ ఆ అవసరం గతించి అరవయ్యేళ్లు దాటిపోయినా కైపు మాత్రం మనకు దిగిపోలేదు. అందుకే తమిళనాడులో మాతృ భాషను కాపాడుకునేందుకు జరుగుతున్న కృషి మన కు ఎండమావి. బడి కావచ్చు. గుడి కావచ్చు. వాడ వలసిన భాష మాత్రం తమిళమొక్కటే ఉండాలన్నది ఆ జాతి పట్టుదల. మతమేదైనా ప్రార్థన తమిళం లోనే జరుగుతుందనేది మనం నమ్మలేని యథార్థం. పాఠశాలల్లో తమిళం తరువాతిదే ఇతర భాషల స్థాయి. పాలనకోసం జరిగే ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలకు విధిగా నియమితమైన భాష తమిళం. జిల్లా కలెక్టరు స్థాయి ఆఫీసరైనా, ఇంట్లో తప్ప ఇతరత్రా మాట్లాడ వలసింది తమిళమే. ‘ఇంత నామోషీగా ఉంటారనే కదా అరవలను మనం అసహ్యించుకునేది’ అను కునే తృప్తి తెలుగు జాతి సౌభాగ్యం. పట్టుదలను రుద్రమదేవికీ, పౌరుషాన్ని బాలచంద్రునికీ, పాండి త్యాన్ని విజయనగరానికీ  అప్పగించి, మనం నిశ్చిం తగా బతుకుతున్నాం.
 
 ఎం.వి. రమణారెడ్డి
 (వ్యాసకర్త మాజీ శాసనసభ్యులు) మొబైల్: 94402 80655
  


 వేకువ 
 
 ఇంద్రుడు అనేక పురాలను కూల్చినట్టు రుగ్వేదం చెబుతున్నా, అవి సింధూ ప్రాంత పట్టణాలుగా ఆనవాళ్లు దొరకలేదు. ఇంద్రుడు ఏకాకిగా పోరాడటం తప్ప, సమూహంగా ఆర్యులు దండయాత్ర చేసిన సందర్భం వేదాల్లో ఒక్కటైనా కనిపించదు. దండయాత్ర చేసిగానీ, చెయ్యకగానీ - సనాతన ప్రపంచంలో ఆర్యులు ప్రవేశించిన ప్రతి ప్రదేశంలోనూ అనివార్యంగా మనకు కనిపించేది ఆర్యభాష అధికారం. బహుశా శబ్దాల సంఖ్య బహుళంగా ఉన్న సౌకర్యం కారణంగా ఈ ఆధిపత్యం సాధ్యమై ఉండొచ్చు. అంతమాత్రాన ఇతర భాషలకు చెందిన పదాలను, శబ్దాలను ఆర్యులు గ్రహించలేదని కాదు. ఆర్యభాషా కుటుంబానివిగా గుర్తించిన ఏవొక్క యూరోపియన్ భాషలోను ‘ణ’, ‘ళ’ శబ్దాలు కనిపించవు. ఒక్క భారతీయ భాషల్లోనే ఆ ఉచ్ఛారణ ఉంది. బహుశా ఆర్యులు పంజాబ్ ప్రాంతంలో నివసించే సమయంలో మెలుహ్హన్ల నుండి వీటిని స్వీకరించి ఉండవచ్చు. ఏదో కొంత మోతాదులో స్థానిక భాషనూ సంప్రదాయాన్నీ మిళితం చేసుకోకుండా ఏ జాతివారికైనా కొత్త జాతితో విలీనం జరగడం ఊహాతీతం. ఈ దశలోనే ఆర్య వనితలకు చెవి దిద్దులు, చేతి గాజులు అలంకార సాధనాలుగా సంక్రమించి ఉండవచ్చు. అంతేగాదు, కేవలం పశుపోషణ మీదే ఆధారపడకుండా వ్యవసాయంలో దిగేందుకు వాళ్లు చేసిన ప్రాథమిక ప్రయత్నాలు రుగ్వేదం ద్వారా తెలుస్తున్నాయి. పంజాబ్ చేరుకున్న ఆర్యులు అనతికాలంలోనే తదుపరి విస్తరణకు తావులు వెదుక్కోవలసిన అవసరం కలిగినట్టు కనిపిస్తుంది. ఎందుకంటే, ఖాళీ అయినవి మెలూహన్ల నగరాలు, వాటిని ఆశ్రయించి బతికిన గ్రామాలు మాత్రమే. స్వయంపోషఖ సదుపాయం గల గ్రామాలు చెక్కుచెదరకుండా నిలిచే ఉన్నాయి. ఆ ప్రాంతానికి ఆర్యసంతతి మొత్తాన్ని ఇమిడించుకునేంత వసతి లేదు. అందువల్ల, వాళ్లు తదుపరి విస్తరణకు తూర్పుదిశను ఎన్నుకున్నారు. తూర్పు దిశనే ఎన్నుకున్న కారణం మనం ఊహించలేం. రథాలను ఆవలకు దాటుకోనివ్వమని సింధూను, దాని ఉపనదులను పదేపదే బతిమాలుకునే రుగ్వేద మంత్రాలను గమనిస్తే, క్రీ.పూ. 1400 కాలంలో ఆర్యులు సప్తసింధును దాటుకునే ప్రయత్నంలో ఉన్నట్టు అర్థమౌతుంది. అందువల్ల వాళ్లకు ఘగ్గర్ - హాక్రా గురించి గానీ, గంగా యమునల గురించి గానీ తెలిసుండే అవకాశమే లేదు. మొదటి నుండి తుదిదాకా ప్రక్షిప్తమని (అసలు పేరుతో ఇతరులు జొప్పించినవని) భాషా నిపుణులు నిస్సంకోచంగా తేల్చిన రుగ్వేదం పదవ మండలంలో గంగా-యమునల ప్రస్తావన ఒకే వొక్కసారి కనిపించడం మినహా మిగతా మండలాల్లో ఆ నదుల ఎరుకే కనిపించదు. దీన్నిబట్టి ఆర్యులు సప్తసింధును దాటుకునే సమయానికి ఘగ్గర్ - హాక్రా ఉనికే లేకుండా అంతరించి ఉండాలి.
 
 ఆర్యులు గంగామైదానం చేరుకునే పాటికే సింధూ నాగరికత జనావాసాలు అక్కడ పల్చగా విస్తరించి ఉన్నాయి. మెలూహన్ల భాషనూ, సంప్రదాయాలను కొంతమేరకు ఇమిడించుకుని అక్కడికి చేరిన ఆర్యులకు ఈ కొత్త నివాసాలతో సహజీవనం కష్టమైందిగాదు. ఆ ప్రాంతంలో స్థిరపడిన తరువాత మెలుహ్హన్ల వ్యవహారిక భాష అచ్చంగా ఇదివరకటి ఉండేందుకు వీలులేదు. స్థానిక భాషలతో మిళితమై, కొత్త తరహా భాషలు పుట్టుకొచ్చాయి. ఈ పామర భాషలను తరువాతి కాలంలో ‘ప్రాకృతం’ అన్నారు. ప్రాకృతాల్లో ఒక వైవిధ్యానికి ‘అర్ఘమాగధి’ అనే పేరుంది. బహుశా అది మగధ పరిసరాల స్థానిక వ్యవహారంతో సమ్మిళితమైన మెలూహన్ల భాష వంటిది కావచ్చు. అందులో కొంత ‘పాళీ’ భాష కూడా కలిసుండొచ్చు. ఎందుకంటే, మగధ సరిహద్దుకు ఇరుగుపొరుగున ఉన్నవి పాళీ భాష మాట్లాడే హిమాలయ పర్వత జాతులు కాబట్టి!
 
 గంగా మైదానంలో కుదుటపడిన తరువాత ఆర్యుల భాష, సంప్రదాయం, జీవన విధానాలు పూర్తిగా మారిపోయాయి. విరాటులు, యాదవులు వంటి కొన్ని వంశాలను మినహాయిస్తే, మిగతా వంశాలకు పశుపోషణ వృత్తిగా తప్పిపోయింది. వాళ్ల భాష సంస్కృరించబడిన ‘సంస్కృతం’గా మారిపోయింది. ఆ భాషలో తర్కశాస్త్రం, వ్యాకరణాల వంటి ప్రత్యేక నైపుణ్యాలకు పునాది ఏర్పడింది. వాటి ఆధారంగా సాహిత్యం బహుముఖంగా పరిగెత్తడం ప్రారంభించింది. సప్తసింధును దాటుకునే సమయానికి వేదత్రయం మినహా ఇతర సాహిత్యం లేని ఆర్యులకు గంగామైదానంలో అధర్వవేదం మొదలు ఉపనిషత్తులు, బ్రాహ్మణులు, అరణ్యకాలు, పూర్వగాథల ఆధారంగా ఎదిగిన ఇతిహాసాలు, దేవుళ్లకు స్వరూప స్వభావాలు కలిగించిన పురాణాలు మొదలైనవి సాహిత్య సంపదగా ఏర్పడ్డాయి. ఆ సాహిత్యంలో సింధూనది ప్రసక్తి అట్టడుగు పడిపోవడం గమనిస్తే, ఆర్యుల జ్ఞాపకాల నుండి సింధూనది మాసిపోయినట్టు కనిపిస్తుంది. ఉత్తర దక్షిణంగా హిమాలయాల నుండి వింధ్య వరకు విస్తరించిన భూభాగం సంస్కృత సాహిత్యం మూలంగా ‘ఆర్యావర్తం’ అయిపోయింది. ఇంత పురోభివృద్ధి జరిగినా సంస్కృతానికి ‘లిపి’ లేని కొరత కొన్ని శతాబ్దాల పర్యంతం కొనసాగింది. వ్యాకరణానికి మూలపురుషుడుగా ప్రసిద్ధికెక్కిన ‘పాణిని’ చదువు మౌఖికంగా సాగినదే. ప్రపంచంలో సాటిలేని సాహిత్య గ్రంథంగా నిలిచిపోయిన ‘మహాభారతం’ తరువాతి తరాలకు మౌఖికంగా అందుబాటుకొచ్చిందే.
  
 ఆర్యులు గంగామైదానం చేరుకునే పాటికే సింధూ నాగరికత జనావాసాలు అక్కడ పల్చగా విస్తరించి ఉన్నాయి. మెలూహన్ల భాషనూ, సంప్రదాయాలను కొంతమేరకు ఇమిడించుకుని అక్కడికి చేరిన ఆర్యులకు ఈ కొత్త నివాసాలతో సహజీవనం కష్టమైందిగాదు.
  
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
 రచయిత ఫోన్: 9440280655; email: mvrr44@gmail.com
  
  


 పుస్తక రూపంలో ప్రపంచ చరిత్ర... గత 80 రోజులుగా పాఠకులను అలరిస్తున్న ఎం.వి. రమణారెడ్డి రచన ‘టూకీగా... ప్రపంచ చరిత్ర’ ఇప్పుడు పుస్తకరూపంలో కూడా లభ్యం అవుతోంది. వివరాలకు: కవిత పబ్లికేషన్స్, 3/75, రాయవరం, ఖాదరాబాద్ పోస్ట్, పొద్దుటూరు - 516 362, ఆంధ్రప్రదేశ్. ఫోన్ నెం. 9063077367
 
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  


 ఏలుబడి కూకట్లు
  
  పర్షియా సువిశాలమైన  ప్రదేశమేగానీ, రాతిగుట్టల మూలంగా పచ్చిక బయళ్లు తక్కువ. ఇక్కడి నుండి పడమటికి సాగాలంటే, జాగ్రోస్ పర్వతపంక్తి అడ్డగిస్తుంది. దాన్ని దాటుకున్నా అప్పటికే బలమైన రాజ్యాధికారంగా ఎదిగిన సుమేరియన్లను అక్కడ ఎదుర్కోవాలి. దానికంటే, తూర్పు దిశగా ఉన్న సింధుస్థాన్ (ఇప్పటి ఆఫ్గనిస్థాన్, పడమటి పాకిస్థాన్‌లు) అనువైనదిగా ఆర్యులు ఎంచుకున్నారు. క్రీ.పూ. 1500 ప్రాంతంలో ఆ దిశగా సాగిన ఆర్యులు, స్థానిక ప్రజలతో యధేచ్ఛగా మమేకమౌతూ సింధూనదిని చేరుకున్నారు. నడుమ నడుమ నాగరికతకు ఎదగని ఆటవికులతో అక్కడక్కడ ఇబ్బందులు ఎదురైవుండొచ్చు. మహాభారతంలో భీమసేనుడు రాక్షసకన్య హిండిబిని పెళ్లాడిన రీతిలో కయ్యము, వియ్యాలతో ఆర్యులు ఆ సమస్యలు ఎదుర్కొంటూ సింధూనది వరకు వేగంగా విస్తరించారు. ఈ పరిణామం గమనిస్తే, సింధూనాగరికత అంతరించిపోయేందుకు కారణం వాతావరణంలో వచ్చిన మార్పువల్ల భూములు బీడుపడటంగా కొందరు చేస్తున్న వాదనగూడా వాస్తవం కాదని తెలుస్తుంది. అదే నిజమైతే, పచ్చికబయళ్లకోసం పాకులాడే ఆర్యులు ఇటువైపుగా విస్తరించే అవసరమే ఉండేదిగాదు.
 
  వేదంలో తొలుత సూచనప్రాయంగా కనిపించే వ్యవసాయానికి తరువాతి కాలంలో ప్రాముఖ్యత పెరగడం గమనిస్తే, సింధూపీఠభూమికి చేరిన ఆర్యులు వ్యవసాయంలో దిగినట్టు అర్థమౌతుంది. అప్పుడుగాని వాళ్లకు సేవకులతోనూ బానిసలతోనూ అవసరం ఏర్పడలేదు. పరిమితమైన వ్యాపారం, వ్యవసాయాలతో ఆర్యన్ భారతీయుల్లో వర్ణవ్యవస్థ సంపూర్ణంగా చోటుచేసుకుంది. బ్రాహ్మణ, క్షత్రియ, వైశ్య వర్ణాలు గోత్రాలుగా విభజించబడిన ఆర్యులుగానూ, సేవకులుగా వినియోగించుకునే శూద్రులు కులాలవారీగా విభజింపబడిన అనార్యులుగానూ కాలక్రమంలో స్థిరపడినట్టు అర్థమౌతుంది.
  వ్యవసాయం అనగానే స్థిరనివాసం తప్పనిసరి. ఆ అవసరం ఏర్పడినప్పుడు కూడా ఆర్యులు అదివరకటి వాళ్లు వదిలిపోయిన గృహాలను ఆక్రమించలేదు. వాళ్లు ఏ కారణంగా వాటిని బహిష్కరించారో ఊహించడం కష్టం. గ్రామాలుగా స్థిరపడిన ఆర్యులు మట్టిగుడిసెలతోనే గడుపుకున్నారు. యమునా, గంగా తీరాలకు విస్తరించిన తరువాత కూడా, పౌరాణిక గాథల్లో వినిపించే నగరాలూ, చక్రవర్తులు మినహా, ఆర్యులకు నగరాలున్నట్టు నిరూపించే ఆధారాలు కనిపించవు.
 
 ఒకప్పుడు సింధూనదికి తూర్పున మొదలై, ఉత్తరావర్తమంతా విస్తరించిన ‘ద్రవిడ నాగరికత’ ఒకటుండేదనీ, ఆర్యులు వాళ్లను దక్షిణాదికి తరిమేసి ఉత్తరాపథం ఆక్రమించారనీ, ఒక కొత్త వాదన ఇటీవల ముమ్మరంగా ప్రచారమైంది. క్రీ.పూ. 8వ శతాబ్దం దాకా ఉత్తరావర్తంలో నగరాల ఆనవాళ్లే చరిత్రకు అందనప్పుడు, ఏదో నాగరికత అక్కడ గొప్పదశలో ఉండేదని వాదించడం ఊహకు అతీతమైన తర్కం. పురాణాల్లో కనిపించే ‘హస్తినాపురం’, ‘ఇంద్రప్రస్థం’ వంటి పట్టణాలను వదిలేస్తే, క్రీ.పూ. 6వ శతాబ్దంలో అక్కడ మగధ, కోసల, కాశీ, వత్స, అంగ, పాంచాల, అవంతి, విదర్భ, గాంధార, కాంభోజ వంటి కొన్ని రాజ్యాలూ, శాక్య, మల్ల, వృజి, లిచ్ఛవి వంటి కొన్ని గణతంత్రాలూ ఏర్పడివున్నట్టు సమకాలీన సాహిత్యం ద్వారా తెలుస్తూంది.
 
 పేరుకు రాజ్యాలేగానీ, చెప్పుకోదగ్గ వైశాల్యం కలిగినవిగా ఇవి కనిపించవు. ఆ శతాబ్దం చివరిలో (బహువా క్రీ.పూ. 580 ప్రాంతంలో) కాశీ, కోసల రాజ్యాలనూ, వృజి గణతంత్రాన్నీ హస్తగతం చేసుకుని, విశాలంగా విస్తరించిన మొట్టమొదటి సామ్రాజ్యం మగధ. కట్టుకథలను దాటిన వాస్తవచరిత్ర భారతదేశానికి ఇక్కడ మొదలౌతుంది. ‘రాజగృహ’ పట్టణం రాజధానిగా, ‘హర్యాంక’ వంశానికి చెందిన ‘బింబిసారుడు’ మొదటి చక్రవర్తిగా మగధ సింహాసనం అధిరోహించాడు.
 
  చైనా చరిత్ర గూడా మనదానికి మల్లే పురాణ చక్రవర్తులతో మొదలౌతుంది. ఆధారాలులేని ఐదుగురు చక్రవర్తులూ, గ్జియా వంశాలను వదిలేస్తే, ‘షాంగ్’ వంశంతో వాస్తవ చరిత్ర మొదలౌతుంది. క్రీ.పూ. 1750 ప్రాంతంలో వీళ్ల పాలన మొదలైన తరువాత, పోగు తెగకుండా చైనా రాచరికచరిత్ర ఆనవాళ్లతో కొనసాగుతుంది. కనీసం క్రీ.పూ. 200 వరకూ ఆ రాజులు పాలించినవి ఒక మోస్తరు భూ భాగాలే తప్ప, సామ్రాజ్యాలని పిలిచేందుకు వీలుపడేది కాదు.
  
 ఒకప్పుడు సింధూనదికి తూర్పున మొదలై, ఉత్తరావర్తమంతా విస్తరించిన ‘ద్రవిడ నాగరికత’ ఒకటుండేదనీ, ఆర్యులు వాళ్లను దక్షిణాదికి తరిమేసి ఉత్తరాపథం ఆక్రమించారనీ, ఒక కొత్త వాదన ఇటీవల ముమ్మరంగా ప్రచారమైంది. క్రీ.పూ. 8వ శతాబ్దం దాకా ఉత్తరావర్తంలో నగరాల ఆనవాళ్లే చరిత్రకు అందనప్పుడు, ఏదో నాగరికత అక్కడ గొప్పదశలో ఉండేదని వాదించడం ఊహకు అతీతమైన తర్కం.
 
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  


 ఏలుబడి కూకట్లు
  
 మంచు కరిగేకొద్దీ ఉత్తరంగా జరుగుతూ, ఉత్తర ఆఫ్రికాతీరం నుండి ఆదిమకాలంలోనే యూరప్ ఖండాన్ని చేరుకున్న ‘ఐబేరియన్’ తెగలు కొన్ని అప్పటికే యూరప్‌లో ఉన్నాయి. యూరప్ ఉత్తరార్థంలో వాటి జనసంఖ్య పలుచన. దానికితోడు సామాజిక స్థాయిలో ఎదుగుదల కూడా అంతంత మాత్రమే. అందువల్ల, తారసపడిన తెగలను తమలో జీర్ణించుకుంటూ, పోలెండ్, ఆర్మీనియా, జర్మనీ, స్కాండినేవియా ప్రాంతాల్లో ఆర్యుల ఆక్రమణ నల్లేరు మీద బండి నడకలా సాగింది. నడిమి యూరప్‌లోని రుమేనియా, హంగెరీ, ఆస్ట్రియా, స్విట్జర్లాండ్, ఫ్రాన్స్ ప్రాంతాల్లో సవాళ్లు ఎదురైనా సత్తాతో జవాబిస్తూ, స్థానికులతో పలురకాల సంబంధాలు నెరుపుతూ, దొంతర్లు దొంతర్లుగా వాళ్లు ఇంగ్లండు చేరుకున్నారు. అప్పటికి కూడా ఆ స్థానికులూ వ్యవసాయదారులు కాదు, వచ్చినవాళ్లకూ వ్యవసాయం తెలీదు. మట్టిగోడలూ, పూరికప్పుతో తాత్కాలిక మజిలీగా పనికొచ్చే గుడిసెలే తప్ప, క్రీ.పూ. 3000 వరకు అక్కడ స్థిరనివాసానికి అనువైన కట్టడం దొరకదు. పగలంతా పశువులు మేపుకుంటూ ఆరుబయట గడపడం, చీకటిపడే ముందు మందలను మళ్లించుకుని, రాత్రి వేళ తలదాచుకునేందుకు పూరిపాకకు చేరడం వాళ్ల దినచర్య. వేదాలు విధించిన కర్మకాండ ఆ ఆర్యులకు తెలిసినట్టు లేదు. అక్కడ దొరికే పొట్టిజాతి గుర్రాలు ఆహారానికేగానీ వాహనంగా పనికొచ్చేవిగావు.
 
 కాస్పియన్ సముద్రం వెనక్కు తీసిన అంచుల్లో పచ్చదనం ఏర్పడినప్పుడు ఆర్యుల దృష్టి తూర్పు దిశకు మళ్లింది. ఆ సందుగుండా వాళ్లకు ‘బొటాయ్’ నివాసులతో సంబంధాలు ఏర్పడ్డాయి. బొటాయ్ ప్రాంతం ఇప్పటి కజికిస్థాన్‌లోని పడమటి రాష్ట్రం. అక్కడి నివాసులు మంగోలియన్ తెగలనుండి ఎదిగినవాళ్ళు; వ్యవసాయం, లోహం తెలిసినవాళ్లు; క్రీ.పూ. 4000 సంవత్సరాల నాడే వాళ్లు గుర్రాలను మచ్చిక చేసుకున్నవాళ్లు. అక్కడ దొరికేది భారీ శరీరం, అమితమైన వేగంగల గుర్రాలజాతి. వ్యవసాయానికీ, చక్రాలుండే బండ్లును లాగటానికీ వాళ్లు అప్పటికే గుర్రాలను ఉపయోగిస్తున్నారు. వాళ్లతో పరిచయం ఏర్పడిన తరువాతే ఆర్యులకు గుర్రమూ, దానివల్ల ప్రయోజనమూ తెలిసొచ్చింది. వాళ్ల స్నేహంవల్ల గుర్రాలూ, వాటి తర్ఫీదు, రథాలు ఆర్యులకు అందుబాటయ్యాయి. వాళ్ల సంపర్కం వల్ల ఆర్యులకు ఉరల్ పర్వతాల తూర్పు పాదం వెంట ఉత్తరంగా ఉన్న రష్యాలోకీ, కాస్పియన్ సముద్రం తూర్పు తీరం వెంట దక్షిణ దిశగా పర్షియా (ఇప్పటి ఇరాన్)లోకి మార్గం దొరికింది.
 
 కాస్పియన్ తూర్పుతీరం వెంట దక్షిణంగా దిగివస్తున్న ఆర్యుల్లో యజ్ఞ యాగాదుల ఆచూకీ కనిపిస్తుంది. అక్కడి మొదలు ఆఫ్గనిస్తాన్ వరకు ‘సోమలత’ సమృద్ధిగా దొరుకుతుంది. సోమరసం లేకుండా యజ్ఞం లేదు. బహుశా కాస్పియన్ దక్షిణానికి చేరుకున్న దశలో ఒకే మూసగా ఉన్న ఆర్యులమధ్య విభేదాలు ఏర్పడినట్టు కనిపిస్తుంది. అవి కేవలం తాత్విక వైరుధ్యాలు. యజ్ఞయాగాదులనూ, సురాపానాన్నీ విసర్జించినవాళ్లు ‘అసురులు’. వాళ్లే తరువాతి జొరాస్ట్రియన్లు. వైదికకర్మలను ఆచరించేవాళ్లు ‘ఆర్యులు’. ఇక్కడ గమనించవలసిన అంశం ఏమిటంటే - సుర, సోమరసాలు వేరువేరు పానీయాలని! సోమలతను నలగదంచి పిండగా వచ్చేది సోమరసం. తృణధాన్యాన్ని పులియబెట్టి, కాచినప్పుడు వచ్చే ఆవిరిని చల్లబరిస్తే తయారయ్యేది సుర. అసురులు విసర్జించింది సురాపానమేగాని, సోమపానం గాదు. కొన్ని పండుగ సందర్భాలకు ఎండినదైనా సరే, ఎన్ని తంటాలైనా పడి, ఇప్పటికీ సోమలతను సంపాదించుకుంటున్నవాళ్లు జొరాస్ట్రియన్ తత్వాన్ని అనుసరించే పారసీలు మాత్రమే.
 
 రుగ్వేదం పుట్టిన తొలినాటి ఆర్యుల్లో వర్ణభేదం కనిపించదు. పశుపోషణ మినహా ఇతర వ్యాపకం లేని రోజుల్లో సామాజిక అంతస్తులు ఏర్పడే అవకాశం ఉండదుకూడా. తాత్కాలిక మజిలీలకు పరిమితమైన తావులు మారే సంచారజాతికి సంతలూ వ్యాపారాలూ ఊహకందని విషయాలు. కాకపోతే ఇప్పుడు చక్రాలమీదే దొర్లే రథాలూ, వాటిని పరిగెత్తించే గుర్రాలూ చేతికి చిక్కడంతో పశువులు మేపుకురావడం సులభతరమయింది; వలసల్లో వేగం పుంజుకుంది. రుగ్వేదం నడిమి దశలో ‘రాజు’ అనే పదం అరుదుగా కనిపిస్తుంది. యజ్ఞాలు నిర్వహించేవాళ్లల్లో ఎక్కువభాగం యజమానులే. రుక్కులు నిర్మించిన రుషివర్గ మొక్కటీ ప్రత్యేక హోదాకు ఎదిగింది.
  
 సోమలతను నలగదంచి పిండగా వచ్చేది
 
 సోమరసం. తృణధాన్యాన్ని పులియబెట్టి, కాచినప్పుడు వచ్చే ఆవిరిని చల్లబరిస్తే తయారయ్యేది సుర. అసురులు విసర్జించింది సురాపానమేగాని, సోమపానం గాదు. కొన్ని పండుగ సందర్భాలకు ఎండినదైనా సరే,
  ఎన్ని తంటాలైనా పడి, ఇప్పటికీ సోమలతను
  సంపాదించుకుంటున్నవాళ్లు జొరాస్ట్రియన్ తత్వాన్ని అనుసరించే పారసీలు మాత్రమే.
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  


 ఏలుబడి కూకట్లు
  
 గుంపును చీల్చి దూరంగా పంపవలసిన అవసరం వచ్చినప్పుడు, ఒక భార్యతోపాటు ఆమె సంతానాన్ని విభజించి తరలించడం ఆర్యుల ఆచారమైనట్టు తెలుస్తుంది. మహాభారతంలో పాండవులను వారణావతానికి కుంతితోసహా తరలిస్తారు. రుగ్వేదంలో యజ్ఞానికి అతిథిగా విచ్చేసేది దేవమాత ‘అదితి’ మాత్రమే; ఆమె భర్త కశ్యపుడు ఎప్పుడూ వెంటరాడు.
  
 పడమటి నుండి వచ్చిన ఆర్యులు, సింధూ ప్రాంతంలోని నగరాలను ధ్వంసం చేసి, అక్కడి ప్రజల్లో కొందరిని తరిమేసి, మిగతావాళ్లను సేవకులుగా చేసుకున్నారనే వాదన ఒకటుండగా, ఆర్యులు పరాయిచోటు నుండి వచ్చినవాళ్లు కారనీ, అసలు సింధూ నాగరికత ఆర్యులదేననేది మరోవాదన. మొదటిది ఎంత నిజమో రెండవదీ అంతే నిజం. సింధూనది నుండి భారత ఉపఖండం పడమటి సరిహద్దు వెడల్పునా విస్తరించి ఉండిన సింధూనాగరిక పౌరుల మూలంగా ఆర్యుల వలసలకు తీవ్రమైన ఆటంకం ఏర్పడిన దాఖలాలు లేవు. సింధు నాగరికతలోని ఏ జనావాసంలోనూ దాడులవల్ల సంభవించిన దుర్మరణాలకు నిదర్శనం కనిపించదు.
 
 సింధూ నాగరికవాసులు ఎవరైనా అయ్యుండొచ్చుగానీ, ఆర్యులు మాత్రం కారని నిస్సంకోచంగా చెప్పవచ్చు. ఆర్యుల ఆచారాలు యజ్ఞయాగాదులతో విడదీయరానివి. సింధూ నాగరికతలో ఆ కర్మకాండకు సంబంధించిన యజ్ఞకుండం, యూపస్తంభం వంటి ఉపకరణాలు ఏవొక్క తావులో కనిపించలేదు. శవసంస్కారంలో ఆర్యులవిధానం ‘దహనం’ అయ్యుండగా, సింధూ నాగరికుల విధానం ‘ఖననం’. సింధూ ప్రాంతంలో కనిపించే ‘తాళిబొట్టు’ ఆచారం వేదంలో కనిపించదు. ఆర్యుల వంటకాల్లో గుర్రపు మాంసం, ఎద్దు మాంసం, దున్నపోతు మాంసాలే కనిపిస్తాయి గానీ, చేపలు వండినట్టు వేదంలో ఎక్కడా కనిపించదు. సింధూప్రాంతీయులు స్థానికంగా దొరికే చేపలు చాలనట్టు, గల్ఫ్‌నుండి ఎండుచేప దిగుమతి చేసుకున్నారు. ఇలా చెప్పుకుంటూపోతే మరో పుస్తకమౌతుంది కాబట్టి ఇంతటితో చాలిద్దాం.
 
 ఇంతకూ ఈ ఆర్యులు ఎవరు, ఎక్కడివారు? ఎలాగూ ఇంతదూరం వచ్చాము కాబట్టి, ఆర్యుల గురించి మరికొన్ని విషయాలు తెలుసుకునేందుకు ఈ సందర్భాన్ని వినియోగించుకోవడం ప్రయోజనంగా ఉంటుంది. ఎక్కడివారో చెప్పుకొచ్చే వాదనలు వందల్లో ఉన్నాయి. ఎక్కువ మంది ఏకీభవించిన మూలస్థానాలు రెండు. వాటిల్లో మొదటిది - నైరుతీరష్యాలోని ‘డాన్యూబ్ నది’ పరిసరాలు. రెండవది - దక్షిణరష్యాలోని ‘ఓల్గా నది’ పరిసరాలు. మధ్యధరా సముద్రం ఏర్పడక ముందు, ఉష్ణమండలం నుండి వేట జంతువును వెదుక్కుంటూ యూరప్ ఖండానికి విస్తరించిన ఇతర రాతియుగం మనుషుల్లాగే, ఏ 14 వేల సంవత్సరాలనాడో అక్కడికి చేరుకున్న విల్లనమ్ముల మానవులు వీళ్లు. అక్కడి వాతావరణ ప్రభావంతో వాళ్ల గోధుమరంగు చర్మం నలుపు విచ్చి, తెలుపు రంగుకు మారడం సహజం. అక్కడికి చేరుకున్న రెండు మూడు వేల సంవత్సరాలకు వాళ్లు పశుపోషకులయ్యారు. ఆ తరువాతి దశకు ఎదగకుండా, క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దం వరకూ పశువుల కాపరులుగానే మిగిలిపోయారు. తాత్కాలిక నివాసాలేతప్ప, వాళ్లింకా స్థిరనివాసాలకు ఎదగలేదు. కానీ, పచ్చికబయళ్ల కోసం వాళ్లు విస్తరించని దిక్కు లేదు; యూరప్ ఖండంలో వాళ్లు ఆక్రమించని ప్రదేశం లేదు.
 
 ఇంత విస్తీర్ణానికి చాలేంత జనసంఖ్య ఆర్యులకు ఎలా వచ్చింది? సంస్కృత సాహిత్యం ద్వారా కొంతవరకు మనం ఊహించగలిగే కారణం ఏదంటే - ఆర్యులకు సంతానేచ్ఛ ఒక సంస్కృతి. ఎక్కువ సంతానానికి కారకుడైన పురుషుడు ‘ప్రజాపతి’గా విశిష్టగౌరవం సంపాదించుకుంటాడు. అనేకమంది భార్యల్లో, ఒక్కొక్కరివల్ల వేల సంతానానికి కారకుడు కావడం అతిశయోక్తి కావచ్చుగానీ, ప్రతివొక్క ప్రజాపతికి విస్తారమైన సంతానం ఉండటం అబద్దం కాకపోవచ్చు. వేటజంతువులు పలుచబడినా, పచ్చిక కొరకు వేరు పడినా, ఒకేతెగ రెండు మూడుగా చీలి, వేరువేరు దిశల్లో దూరప్రాంతాలకు తరలిపోవడం కొత్తగాదు. గుంపును చీల్చి దూరంగా పంపవలసిన అవసరం వచ్చినప్పుడు, ఒక భార్యతోపాటు ఆమె సంతానాన్ని విభజించి తరలించడం ఆర్యుల ఆచారమైనట్టు తెలుస్తుంది. మహాభారతంలో పాండవులను వారణావతానికి కుంతితోసహా తరలిస్తారు. రుగ్వేదంలో యజ్ఞానికి అతిథిగా విచ్చేసేది దేవమాత ‘అదితి’ మాత్రమే; ఆమె భర్త కశ్యపుడు ఎప్పుడూ వెంటరాడు.
 
  జనసాంద్రత మూలంగా ఆర్యులు డాన్యూబ్ నదీప్రాంతం నుండి తూర్పునకు ఓల్గానది వరకో లేదా ఓల్గా తీరం నుండి పడమటి డాన్యూబ్ తీరానికో అతివేగంగా విస్తరించి ఉండాలి. ఓల్గా నుండి మరింత తూర్పుకు సాగే అవకాశం లేకుండా ‘ఉరల్’ పర్వతశ్రేణీ, దక్షిణానికి సాగకుండా కాస్పియన్, నల్లసముద్రాల సంగమం అడ్డుకొని ఉండాలి. ఒకప్పుడు ఆ రెండు సముద్రాలు ఒకటిగా కలిసుండేవి. రెండుగా విడిపోయిన తరువాత, వాటి మధ్యన ఏర్పడిన కాకేసియన్ పర్వతాలు వాళ్ల దక్షిణ గమనాన్ని తేలిగ్గా అనుమతించవు. ఆ తరువాత కాస్పియన్ సముద్రం కుంచించుకుని, దానికీ యూరల్ పర్వతాలకూ నడుమ చదునునేల ఏర్పడినా, ఆ నేలలో ఉప్పు తొలగక, చాలాకాలం వరకూ గడ్డి మొలవని బీడుగా నిలిచిపోయింది. అందువల్ల, ఆర్యుల విస్తరణ విధిగా మధ్య యూరప్ ప్రాంతాలవైపు మరలింది.
 
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  


 మెసొపొటేమియాకు సమాంతరంగా నడిచిన నాగరికత ఈజిప్టుది. క్రీ.పూ 5500 కాలంలో, నైలునది ఎగువప్రాంతాన నగరాల నిర్మాణానికి పూనుకున్న ఈజిప్షియన్లు స్థానికులు కాదేమోనని కొందరి అనుమానం. ఎందుకంటే. క్రీ.పూ. 5000కు ముందు ఆ ప్రాంతంలో నివసించిన మనుషుల అవశేషాలకూ, తరువాతి కాలం అవశేషాలకూ వ్యత్యాసం కనిపిస్తుండడం వల్ల ఆదిమకాలం తరహా సంప్రదాయం ఒక్కసారిగా అంతరించి, పైపొరల్లో ఎదిగిన మనుషుల సంప్రదాయంలోని అవశేషాలు బయటపడుతున్న కారణంగా వీళ్ళు మెసొపొటేమియా నుండి వచ్చిన వలసలై ఉండొచ్చని అనుమానం.
 
 దేవాలయాలూ, చిత్రలేఖనం వంటి నేర్పుల్లో మెసొపొటేమియాతో ఈజిప్టుకు పోలికలూ ఉన్నాయి, తేడాలూ ఉన్నాయి. నైలునదీ ప్రాంతంలో రాతికి కొరతలేని కారణంగా ఇక్కడి దేవాలయాలు రాతికట్టడాలు. ఈ దేవుళ్ళ ఆకారాలు వేరు, పేర్లు వేరు. అక్కడిలాగే ఇక్కడ కూడా అర్చకుల ఏలుబడిలో నగరపాలన మొదలైంది గానీ, పెద్ద ఆలస్యం కాకుండా ముగిసి, రాజవంశాల ఏలుబడికి సమాజం గెంతేసింది. అనాది నుండి ఈజిప్టు పాలకులు ‘ఫ్యారో’లుగా ప్రసిద్ధి. ఈ పాలకుల ప్రత్యేకత ఏమంటే -  వీళ్ళు దేవుని సేవకులు కాదు; స్వయంగా దేవతామూర్తులు.
 
 క్రీ.పూ. 3వ శతాబ్దంలో నివసించిన ‘మ్యానెథో (క్చ్ఛ్టజిౌ)’ పేరుగల అర్చకుడొకాయన, అనాది కాలం నుండి తన జీవితకాలం దాకా  పరిపాలించిన రాజులందరిని 30 వంశాలుగా విభజించాడు. ఆ వంశాలకు విడివిడి పేర్లు లేకపోవడంతో, 1వది, 2వది, 3వది అంటూ లెక్కించడం ఆనవాయితీగా రూపొందింది. ఉత్తర, దక్షిణ నైలునదీ ప్రాంతాలను ఏకం జేసి, ఈజిప్టు మొత్తాన్ని ఒకే సామ్రాజ్యంగా నెలకొల్పిన ఘనతను అతడు ‘మెనెస్’ పేరుగల ప్రభువుకు ఆపాదించాడు. ఐతే, చారిత్రక పరిశోధనల్లో అలాంటి పేరుండే చక్రవర్తి ఆనవాళ్ళు దొరకలేదు. ‘నేర్మెర్ ప్యాలెట్   మీద, రాజలాంఛనాలు ధరించి వేటినో ఏకం చేస్తున్న భంగిమలో కనిపించే క్రీ.పూ.
  3150 నాటి ‘ఫ్యారో నేర్మర్’ చక్రవర్తే ఆ మెనెస్ అయ్యుండొచ్చునని చరిత్రకారులు భావిస్తున్నారు. అత్యంత విస్తారమైన ప్రాచీన నాగరికతగా పేరుగాంచిన ‘సింధూ’ పీఠభూమి పరిపాలనా విధానం గురించి చెప్పేందుకు ఎంతైనా ఉందిగానీ, నిరూపించేందుకు ఆధారాలు శూన్యం. తవ్వకాల్లో బయటపడిన కట్టడాల్లో స్మారకచిహ్నాలుగానీ, రాజమందిరాలుగానీ, దేవాలయాలుగానీ మచ్చుకైనా కనిపించవు. చక్కని వ్యూహరచనతో నిర్మితమైన పట్టణాలూ, ప్రతి ఇంటిని అనుసంధానం చేసే మురుగునీటి తరలింపు సౌకర్యం, ప్రామాణీకరించబడిన తూనికలూ, కొలతలూ తదితర విధానాలు పరిపాలన లేకుండా జరిగేవిగావు.
 
 అది ఏ తరహా పాలో తెలుసుకునేందుకు గోరంత ఆధారం లేదు. ఆలయాలు గానీ, అర్చక వ్యవస్థగానీ లేకపోవడంతో సింధూ ప్రాంతీయుల ఆధ్యాత్మిక భావాలను గురించి తెలుసుకునేందుకు వీలుపడటం లేదు. ముద్రికల మీద అస్పష్టంగా ఉన్న బొమ్మల ఆధారంగా వాళ్ళు ‘పశుపతి’ని ఆరాధించేవాళ్ళని అన్వయిస్తున్నారేగానీ, యోగ ముద్రలో కూర్చోనున్నట్టు కనిపించే బొమ్మలను దేవుళ్ళతోనూ పోల్చుకోవచ్చు, కళావికాస ప్రయత్నంగానూ భావించొచ్చు.
 
 క్రీ.పూ. 5వ శతాబ్దం వాడైన హెరొడొటస్ మొదలు క్రీ.శ.1900 దాకా ఏ చరిత్రకారునికి సింధూ నాగరికత మీద దృష్టి పడకపోయేందుకు కారణం అందులోని పౌరజీవితం నోచుకున్న ప్రశాంతత. వంచితే వంగిపోయేంత బలహీనమైన బరిసెలు, కొన్ని కత్తులు తప్ప అక్కడ ఇతర ఆయుధాల జాడ కనిపించదు. డాలు, ఖడ్గం వంటి పరికరాలు లేకుండా ఆ బరిసెలతో యుద్ధాలు చెయ్యడం సాధ్యపడదు. కొన్ని పట్టణాల చుట్టూ బలమైన గోడలు కనిపించినా, వాటి ప్రయోజనం అనూహ్యమైన వరదను అడ్డుకునేందుకే తప్ప ఆత్మరక్షణ కోసం కట్టుకున్నవిగా కనిపించదు. ఈజిప్టుకుమల్లే సింధూ పీఠభూమిది స్వయం సంరక్షిత నైసర్గిక స్వరూపం. ఉత్తరంలో హిమాలయ పర్వతాలు; పడమట బెలూచీ పర్వతాలు; దక్షిణాన అరేబియా సముద్రం, వింధ్య పర్వతాలు; తూర్పుదిశ నుండే యమునా గంగా మైదానం దట్టమైన అరణ్యం. అందువల్ల, పరాయి దండయాత్రల బెడద ఈ ప్రాంతానికి లేదు. రాచకుటుంబాల మధ్య అధికారం కోసం జరిగిన కుమ్ములాటల వల్ల చరిత్రకారుల దృష్టిని ఆకర్షించగలిగింది ఈజిప్టు. ఇతరుల దృష్టిని ఆకర్షించగల సంఘటనే సింధూ నాగరికతలో కనిపించదు. క్రీ.పూ. 1500 ప్రాంతంలో హఠాత్తుగానూ, మూకుమ్మడిగానూ, వారసులనైనా మిగల్చకుండా ఈ నాగరికత ఎలా, ఎందుకు అంతరించిందో అంతుదొరకని చిక్కుముడిగా మిగిలిపోయింది. ఆ నాగరికులు మిగిలించిపోయిందల్లా, ‘వాళ్ళు మావాళ్ళే’ నని భారతదేశంలో ఏవొక్కడైనా ఎగబడగల హక్కు.
 
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  


 ఏలుబడి కూకట్లు
  
 వృత్తులవారీగా పౌరజీవితం విడిపోయి, ఏ వర్గానికావర్గం కూటమిగా ఏర్పడింది. వృత్తిపరమైన నైపుణ్యాలు ఆయా కుటుంబాలనూ, కూటములనూ దాటిపోకుండా వృత్తిరహస్యాలయ్యాయి. పరిశ్రమ ఏదైనా, నిర్వహణలో కుటుంబానికంతా భాగస్వామ్యం ఉండడం వల్ల, ఇంటికి కొత్తగా వచ్చే కోడలు కూడా ఆ వృత్తికి అలవాటుపడినదై ఉండవలసిన అవసరం వల్ల, చివరకు పెళ్లి సంబంధాలు సైతం వృత్తుల పరిధిలోకి కుదించుకున్నాయి. మారిన సామాజిక పరిస్థితులనూ, పౌరసంబంధాలనూ సమన్వయించగల కేంద్రం దేవాలయం. ఆ అర్చకుడు ఆ నగరానికి పాలకుడు. అది సహజమైన పరిణామం. ఎందుకంటే, మానవుణ్ణి సేద్యానికీ, స్థిరనివాసానికీ పురిగొల్పిన అంశాలు - సహజీవనం, సమృద్ధి, దేవుణ్ణి గురించి తలెత్తిన ఆలోచన.
 
  ఈ రూపంగా సంచార జీవితం నాటి ఆనవాయితీలకూ, సమిష్టి ఆలోచనలకూ శాశ్వతంగా తెర పడిపోయింది. నగరమూ, దానికి అనుబంధంగా ఉన్న కుగ్రామాలూ కలిసి ఒక ప్రామాణిక రాసి (యూనిట్). అర్చకుల నాయకత్వంలో ‘నగరపాలన’ ఏర్పడింది. మెసొపొటేమియా పీఠభూమి నిలువునా ఉనికిలోకి వచ్చిన వందలాది నగరాలన్నీ ఇదే మార్గాన్ని అనుసరించాయి. ఆ ఒక్క చోటునే కాదు, అనాది నాగరికతల్లోని అన్ని ప్రాంతాల్లోనూ ‘నగర పాలికల’తోనే ఏలుబడి ప్రారంభమయింది.
 
  విడిగా బ్రతికే జంతువుకున్న స్వేచ్ఛ, ఉమ్మడిలో భాగంగా బ్రతికే జంతువుకు ఉండదు. కొన్ని నిబంధనలకు అలవాటు పడితే తప్ప సహజీవనం సాధ్యపడదు. అంటే, తన స్వేచ్ఛలో కొంతభాగాన్ని వదులుకునేందుకు సిద్ధపడితే తప్ప సాంఘిక జీవనం ప్రశాంతంగా సాగదు. సమాజం పెరిగేకొద్దీ నిబంధనల సంఖ్య అనివార్యంగా పెరుగుతుంది. హక్కులతోపాటు మోపెడన్ని బాధ్యతలు కూడా ప్రవేశిస్తాయి. అర్చకుల పాలనలో స్వేచ్ఛ ఎంత కుదించుకున్నా, హక్కులకు మాత్రం భంగం కలుగలేదు. ఎవరి ఇల్లు వాళ్లకు సొంతం; ఎవరి భూమి వాళ్లకు సొంతం; ఎవరి వ్యాపారం వాళ్లకు సొంతం. కాకపోతే, పాలనకయ్యే ఖర్చుకోసం చిన్న మోతాదులో శిస్తు చెల్లించాలి. ‘శిస్తు’ అనే విధానం పరిపాలనకు తోబుట్టువు.
 
  మెసొపొటేమియన్ పీఠభూమిలో నివసించిన నాగరికులను ‘సుమేరియన్’ జాతిగా పేరొచ్చింది. క్రీ.పూ.40వ శతాబ్దంలో మొలకెత్తిన ఆలయ పాలన దాదాపు 1000 సంవత్సరాలు సుమేరియన్లను నడిపించింది. అంతకుమించి నిలువలేక రాచరికాలకు తలుపులు తెరిచింది. విజ్ఞానం, దేవుని మీద ప్రజలకున్న విశ్వాసం అర్చకులకుండే బలం. ఆత్మరక్షణకు యుద్ధం ఆవశ్యకమైనప్పుడు ఒక్క పిలుపుతో పౌరులందరిని అర్చకులు కూడేయగలరు. కానీ, యుద్ధతంత్రంలో ప్రావీణ్యతలేని అర్చకుల నాయకత్వంలో జరిగే పోరాటం సారంలేని చెరుకుపిప్పి.
 
  పరిసరాల్లోని సంచారతెగలతో చేసుకున్న ఒప్పందాల కారణంగా, యుద్ధంతో అవసరం తీరిపోయిన తరువాతి కాలం అర్చకుడు ఆలయానికే అంకితమైన వ్యక్తిగా మారిపోయాడు. కౌమారంలో అర్చకుడిగా తన జీవితాన్ని ఆలయానికి చేర్చి, దానికి సంబంధించిన తర్ఫీదుమీదనే దృష్ట కేంద్రీకరించడంతో యుద్ధతంత్ర అతని పిడికిలినుండి జారిపోయింది. దేవతలూ, దేవాలయాల సంఖ్య పెరగడంతో, ప్రజల విశ్వాసం మరో దేవునివైపు మరలకుండా, సంపూర్ణంగా అది తన దేవునికే ఉండేలా చేసుకునే తహతహవల్ల అర్చక వర్గంలో విభేదాలు తలెత్తి, ఆ వర్గాన్ని ముక్కలకింద చీల్చేసింది. అర్చకుల ఈ బలహీనతను ఆధారం చేసుకుని కండబలం కలిగిన యోధులు పరిపాలనను హస్తగతం చేసుకున్నారు. దేవుళ్ళందరికీ సమాన గౌరవం ప్రకటించి, ఏయే అర్చకుణ్ణి ఆయా దేవాలయాలకు పరిమితం చేశారు.
  
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  


 ఏలుబడి కూకట్లు
  
 మెసొపొటేమియా ఈజిప్టుల్లో చెప్పుకోదగ్గ నగరం ఏర్పడిన ప్రతిచోట ఒక దేవాలయం ఉండే తీరుతుంది. సాధారణంగా అది ఊరికి మధ్యలో ఉంటుంది. దాని గోపురం కంటే ఎత్తై కట్టడం ఆ నగరంలో మరొకటి ఉండదు. చివరకు రాజభవనమైనా సరే, దానికి మించగూడదు.
  అడపాదడపా సంచారజాతుల దాడులను ఎదుర్కోవడం మినహా, స్థిరనివాసుల జీవితంలో నిలకడ ఏర్పడింది. సంపద పెరగడంతో పాటు విశ్రాంతి పెరిగింది. ఆందోళనలేని విశ్రాంతి మనిషిని వినోదాలవైపు, ఉత్సవాలవైపు నడిపిస్తుంది. ఆ కాలంలో వినోదానికైనా, ఉత్సవానికైనా కేంద్రం దేవాలయమే. గాయకులతో కథాగానాలు జరిపించడమేగాక, తన అనుభవంతో ఇతరులకు సలహాలివ్వడం, మూలికలతో జబ్బులకు చికిత్స చెయ్యడం, నక్షత్రాల గమనాన్ని గుర్తించి రుతువుల రాకపోకలు ఎరిగించడం వంటి సామాజిక కార్యక్రమాలకు దేవాలయం కూడలి కావడంతో, అర్చకుల ప్రాముఖ్యత అత్యున్నత స్థాయికి ఎదిగింది.
 
 అరుదుగా వచ్చే పండుగ రోజుల్లోనే కాకుండా, ఏ పని తలపెట్టినా మొదట దేవుణ్ణి బుజ్జగించి ముందుకు సాగటం మంచిదనే నమ్మకాలు పెరిగేకొద్దీ దేవాలయ కార్యక్రమాల్లో రద్దీ పెరిగింది. బ్రతుకుతెరువు విధానాల్లో వైవిధ్యాలు పెరిగేకొద్దీ బుజ్జగించుకోవలసిన దేవుళ్లసంఖ్య అదే నిష్పత్తిలో పెరుగుతూ పోయింది. ప్రతి వృత్తికి ఒక సొంతదేవుడు; ఆ దేవుని ఒక నివాసం, ఒక భార్య, ప్రత్యేక వ్యవస్థగా తయారైంది. అందులో పలురకాల పనులకు వినియోగింపబడే సేవకుల బృందం ఏర్పడింది. ఆ సేవకులు ధరించే దుస్తులు కూడా ఇతరులు ధరించే వాటికి భిన్నంగా మారిపోయాయి. నెత్తురు బంధాలు తెంచుకుని, అర్చకులు కుటుంబరహిత వ్యక్తులుగా మారిపోయారు. దాంతో ఆలయాలది ఒక ప్రత్యేక కుటుంబంగా రూపొందింది.
 
 నాగరికత పెరిగేకొద్దీ అదే నిష్పత్తిలో నైతిక విలువలు దిగజారడం సహజం. క్రమబద్ధం చేసేందుకు పాతకాలం ఆనవాయితీలు చాలవు. కొత్త అవసరాలు తీర్చేందుకు సరికొత్త నిబంధనలు అవసరమయ్యాయి. వ్యాపారం విస్తరించడంతో కొలతలూ, తూనికలకు ఒక ప్రామాణికత తీసుకురావడం కూడా అవసరమయింది. ఆ బాధ్యతలు నిర్వహించడం అనుభవజ్ఞులకే సాధ్యం. అందువల్ల అర్చకులు శాసనకర్తలయ్యారు. దేవాలయాలు న్యాయస్థానాలయ్యాయి.
 
  దేవాలయ నిర్వహణకు ప్రతి కుటుంబం వస్తురూపంలో కొంత విరాళంగా చేరుతుండటంతో, వాటి జమాఖర్చులూ, అత్యవసరమైన కొన్ని సంఘటనలూ జ్ఞాపకం నుండి జారిపోకుండా ఉండేందుకు ఏదోవొక రూపంలో వాటిని నమోదు చేయవలసిన అవసరం ఏర్పడింది. ఆ అవసరం నుండి చిత్రలిపి పుట్టుకొచ్చింది. అర్చకుల పరస్పర సంప్రదింపులతో చిత్రలిపి వైశాల్యం ఒనగూరదు. వ్రాయగలగడం, చదవగలగడం కలిసి ‘విద్య’. ఆ కాలంలో గుడికీ బడికీ తేడా లేదు.
 
 చదవడం, రాయడం ఎంత వేగంగా పెరిగినా, దేవాలయం వెలుపలున్న సమాజమంతా విద్యలేని వాళ్లే. తమ పెద్దరికానికి సవాలు ఎదురయ్యే ఉపద్రవాన్ని నిరోధించేందుకు, ‘విద్య’ తమ హద్దును దాటిపోకుండా అర్చకవర్గం కట్టుదిట్టాలు పాటించింది. ‘అర్చకులంతా సంకుచితులే’ అనేందుకు వీలు లేదు గానీ, సంకుచితులవల్ల శాస్త్రవిజ్ఞానానికి ఎంత హాని జరిగిందో భారతీయులకు తెలిసినంతగా మరొకరికి తెలియరాదు. విద్యలను కుటుంబ పరిధిలో నిబెట్టుకోవాలనే తాపత్రయంతో అమూల్యమైన వైద్యవిజ్ఞానాన్నీ, ఖగోళవిజ్ఞానాన్నీ లోహపరిజ్ఞానాన్నీ చేతులారా ధ్వంసం చేసుకున్న జాతి మనది. తనసంతానం మేథోశక్తి చాలుతుందా చాలదా అనే విచక్షణ వదిలేసి, ఆసక్తిని వారసులకు సంక్రమింపజేసే చాదస్తంతో విద్యల సారాన్ని సంపూర్ణంగా ఇగురబెట్టింది. ఈ విషయంలో ప్రపంచంలోని పురాతన నాగరికతలన్నింటికి భిన్నంగా ప్రవర్తించింది చైనా, ఆ దేశంలో చదవడం, రాయడం ఒక వర్గం సొత్తుగాదు. ఆసక్తి ఉంటే ఎవరైనా అర్హులే. ఆ విధానం వల్ల సమాజంలో వాళ్ల నైపుణ్యాలు విస్తరిస్తూ వచ్చాయి.
 
 మెసొపొటేమియా ఆలయాల దృక్పథం పెద్దదైనా, చిన్నదైనా, అవి ఆ నగరవాసుల విశ్వాసాన్ని మాత్రం కోల్పోలేదు. పైగా, సామాజిక వ్యవహారాలను సమన్వయించేందుకు విజ్ఞత కలిగిన కేంద్రంగా వాటి అవసరం రోజు రోజుకు పెరిగిపోయింది. ఇదివరకటి పౌరుల వ్యాపకాలు వ్యవసాయం, పశుపోషణ, ఆత్మరక్షణలకు పరిమితం. ఇప్పుడు లోహపు పనిముట్ల తయారీ, వర్తకం, నౌకాయానం వంటి కొత్త వ్యాపకాలు సమాజంలో ప్రవేశించాయి. ఎవరెవరి వ్యాపకం వాళ్లది కావడంతో నగర రక్షణకు ఒక సైనికదళాన్ని ప్రత్యేకంగా ఏర్పాటు చేసుకోవడం ఆవశ్యకమయింది.
 
 ఎం.వి.రమణారెడ్డి


 లిపి
  
 వాస్తవ చరిత్ర కంటే అలౌకిక శక్తులతో మిళితమైన కథ (ఫాంటసీ) ప్రజలకు ఆకర్షణీయంగా ఉంటుంది. ఈ కోవకు చెందిన కథలను గానంగా ప్రజలకు వినోదాన్ని కలిగించిన ‘బార్డ్స్’ కాలంలోనే ఈ ప్రక్రియ సమాజంలో ప్రవేశించి ఉండొచ్చు. అదే కోవలో, గిల్‌గమేష్ పేరుండే ఒక పాలకుని కథ ఈ పదకవిత. చరిత్రకు దొరికిన సాహిత్యంలో ఇదే మొదటిది. అంతమాత్రాన ఇదే మొదటి సాహిత్యమని చెప్పలేం. ఎన్నో తరాలకు ముందే పుట్టిన సాహిత్యం మౌఖికరూపంలో ఉండిపోవడంతోనో, కాలానికి నిలువని పదార్థాల మీద లిఖితం అయ్యుండడం వల్లనో అవి చరిత్రకు దొరకలేదు. అనాది లిపిగా మనమెరిగిన క్యూనిఫాం లిపిలో ఉండడం వల్లనూ, అనాది పరికరమైన మట్టిపలక మీద లిఖించివుండడం వల్లనూ, తరువాతి కాలానిదిగా ఎరిగిన బైబిల్లో కొన్ని పాత్రలూ సంఘటనలూ గిల్‌గమేష్‌కు పోలివుండడం వల్లనూ, ఇలియడ్ వంటి కథాగానాలు దీన్ని ఒరవడిగా స్వీకరించడం వంటి కారణాల మూలంగా, ప్రస్తుతానికి ప్రపంచంలోని మొట్టమొదటి గ్రంథంగా గిల్‌గమేష్‌కు ఆదరణ దక్కింది.
 
 గ్రంథరచన స్థాయికి ఎదిగినా, తనలోని వెలుతులను సంపూర్ణంగా పూడ్చుకునేందుకు క్యూనిఫాం లిపి సాధ్యపడలేదు. చిత్రలిపి ఏ తరహాదైనా, దాని ఇబ్బందులు దానికి ఉంటూనే వచ్చాయి. మార్పులు ఆశిస్తున్న చిత్రలిపి కొంతకాలానికి కుంచెకు తేలిగ్గా ఉండే సరళీకృత రూపం సంతరించుకుంది. ఆ రూపాలను రోడ్‌క్రాసింగ్, కుటుంబ నియంత్రణ వంటి ప్రకటనల్లో మనం ఇప్పటికీ చూస్తూనే ఉన్నాం. ఉదాహరణకు - ఒక నిలువు గీత మోసిన వృత్తం తల, తలకింద ఇరువైపులకు సాగే ఏటవాలు గీతలు చేతులు; గీత అడుగున లిఖించిన నిలువుగీతల జంట కాళ్లజత; దానిపక్కన రెండు సెంటీమీటర్లు చిన్నదిగా గీసిన అదేబొమ్మ తలకు కొప్పును చేర్చితే భార్య; వాళ్లపక్కన అదే తరహాలోని గీసిన పొట్టిబొమ్మలు చిన్నబొమ్మల్లో బోడిగా ఉండేది బాలుడు, రెండు జడలుండేది బాలిక. ఈ తరహా చిత్రసంకేతాల పద్ధతి కుంచెకు తేలిక.
 
  చిత్రలిపికి తరువాతి దశ ‘భావచిత్రలిపి (ఇడియోగ్రామ్); అంటే, ఒకే బొమ ఆక్రమించే స్థలంలో మరో బొమ్మను జతగూర్చి భావన్ని కలుగజేయడం. ఉదాహరణకు ఎడంఎడంగా ఉండే రెండు నిలువుగీతల మీద మూత కప్పినట్టుండే ఏటవాలుగీతను కలిపితే ఇల్లు; ఆ గీతల మధ్య మనిషి బొమ్మను గీస్తే ‘స్వగృహం’; అలాగే పంజరం, అందులో పక్షి మొదలైనది. దీనికి తరువాతి దశ ‘శబ్దచిత్రలిపి (ఫొనోగ్రామ్)’. ఒక్కొక్కసారి ఒకే శబ్దం అనేక అర్థాలకు ప్రతీకగా ఉండటమేగాక, ఒకే శబ్దం కొన్నిసార్లు నామవాచకంగానూ, మరికొన్నిసార్లు క్రియగానూ వాడబడటంవల్ల, శబ్దచిత్రలిపితో అవసరం ఏర్పడింది. ఉదాహరణకు ఇంగ్లీషు పదం ‘బాక్స్’ అనేది పెట్టెనూ సూచిస్తుంది, పిడికిళ్లతో కొట్టుకోవడాన్నీ సూచిస్తుంది. ఇలాటి సమస్యలకు పరిష్కారంగా ఫోనోగ్రాఫిక్ లిపి అవతరించింది. చతురస్రంగా గీసిన నాలుగు గీతల మీద తెరిచివున్న మూతలాగా ఒక ఏటవాలు గీతను కలిపితే అది పెటే దాని లోపల నాణెంను సూచించే చిన్న వృత్తం గీస్తే గళ్లాపెట్టె లేదా ఖజానా; వృత్తానికి మారుగా పెట్టేమీద రెండు ఏటవాలుగా ఢీకొంటున్న కత్తులు గీతస్తే అది ముష్టియుద్ధం.
  సవరణలు ఎన్ని తీసుకొచ్చినా, దినదిన ప్రవర్ధమానంగా పెరుగుతున్న భాషను ఇమిడించుకోవడం చిత్రలిపికి సాధ్యపడిందిగాదు. ఇలాటి సంధి సమయంలో, ఉచ్చారణకు సంకేతమైన అక్షరరూపాలను (ఆల్ఫాబెట్స్) తొట్టతొలిగా ఆవిష్కరించి ఫొయెనీసియన్లు (ఇప్పటి లెబనాన్ ప్రాంతం). దాన్ని గ్రీకులు అందుకుని మెరుగులు దిద్ది, క్రీ.పూ. శతాబ్దంలో అచ్చులనూ హల్లులనూ వేరువేరుగా గుర్తించే అక్షరమాలను ప్రవేశపెట్టింది. యూరప్‌లోని భాషలన్నీ గ్రీకు సంప్రదాయాన్ని అనుసరించగా, తూర్పుదేశాలు మరో సంప్రదాయంగా చేరినప్పుడే శబ్దం ఉత్పన్నమౌతుంది. ప్రాచర్యపద్ధతిలో ఏ అక్షరానికి ఆ అక్షరమే శబ్దం. ఈ పరిణామం తరువాత, చిత్రలిపి చిన్నపాటి ఉపాంగంగా మిగిలిపోయింది.
 
  మిగతావాళ్లకు మల్లే చైనీయుల రాత చిత్రలిపితో మొదలయింది. అయితే చదువుకునే క్రమం ఎడమ నుండి కుడికీగాడు, కుడి నుండి ఎడమకూ కాదు; ఎగువ నుండి దిగువకు నడపడం వాళ్ల ప్రత్యేకత. అనాదికాలంలో వ్రాతకు ఉపరితలంగా వాళ్లు ఉపయోగించినవి తాబేటి చిప్పలు, పశువుల గూడబొమికె (స్కాపులా). ఆ తరువాత పట్టురుమాళ్లూ, వెదురుబిళ్లలూ రంగంలోకొచ్చాయి. బట్టమీద రంగుదారాల అల్లిక (ఎంబ్రాయిడరీ)లో చైనీయులది అందెవేసిన చెయ్యి. ఆ దేశం పట్టుకే కాదు, వెదురుకు కూడా ప్రసిద్ధి. వెదురుతో వస్తువుల తయారుజేసే ప్రావీణ్యత ఇంతింతగా పెరిగి, కాగితం తయారీకి ఆస్కారం అందువల్లే కలిగించింది. ఐనా, వాళ్ల లిపి మాత్రం ఇప్పటికీ ఫొనోగ్రఫీకి దగ్గరలోనే ఆగిపోయింది. వేలాది సంకేతాలను క్షుణ్ణంగా నేర్చుకుని, చూడగానే గుర్తించగలిగేంత చురుకుకు అలవాటు పడితేగాని ఆ భాషను చదివేందుకు వీలుపడదు. ఆ లిపి మిగతావాళ్లకు ఒరకరాని కొయ్య. తేలికైంది కాదని తెలిసి గూడా, చైనా, జపాన్, కొరియాలు తమ రాతను అక్షరలిపికి మార్చుకునేందుకు సుముఖత చూపడంలేదు.
 
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  


 వ్రాత ఉపరితలంగా ఈజిప్టులో పుట్టుకొచ్చిన మరో సాధనం ‘పపైరస్’. ఈ పదం నుండే ‘పేపర్’ అనే పదం పుట్టుకొచ్చింది. వెదురు చువ్వకు సమానమైన చుట్టుకొలతతో పెరిగే నీటి మొక్క పపైరస్. బెరడు గోకేసి, కాండాన్ని 40 సెం.మీ. నిడివితో పల్చటి పొరలుగా చీల్చి, అంచులను అతికించి తొలి పొరమీద మరో పొరను అంటించి కాగితపు టావులాగా తయారుచేస్తారు. క్రీ.పూ. తొలి శతాబ్దంలో పుట్టిన ఈ సాధనం మధ్యధరా తీరంలోని అన్ని నాగరికతలకూ వేగంగా విస్తరించింది. ఇదే తరహాలో ప్రవేశించిన మరో సాధనం ‘తాళపత్రం’. రాతకు అనుకూలించేంత నునుపుగా తీర్చిన తాటాకు మీద, కంచు ఘంటంతో ఆకారాలు గోకి, స్పష్టంగా కనిపించేందుకు వీలుగా ఆ గాట్లను నల్లటి మసితో నింపుతారు. తాటిచెట్టు దొరకని ఉత్తరభారతదేశంలోని దీని స్థానాన్ని ఆక్రమించింది ‘భూర్జపత్రం’. అడుగు పెట్టీ పెట్టకముందే ఈ పరికరాలన్నిటినీ ఒక్క విసురుతో తోసేసింది ‘కాగితం.’ క్రీ.శ. 206-220ల మధ్య కాగితం అనే సాధనం చైనాలో రూపుదిద్దుకుని, ‘సిల్క్ రూట్’ ద్వారా నాగరిక ఫ్రపంచానికి విస్తరించి, గత 1600 సంవత్సరాలుగా సార్వభౌమాధికారం చెలాయిస్తూనే వుంది.
 
  తిరిగి మరోసారి వెనుకటి తరాకు చేరుకుంటే,చిత్రలిపికి సంభవించిన మార్పులు కూడా మనం తెలుసుకోవచ్చు. క్రీ.పూ. 3000 నాటికి వ్యాపారం ఎంత విస్తరించినా, అది సమాజంలో ఒక భాగమే తప్ప సర్వస్వం కాదు.  అనాది నుండి కాలక్షఏపం కోసం ఆదరించబడిన కథాగానాలు ఇప్పుడు లిఖితరూపంలోకి మార్చుకునేందుకు పురోహిత, పూజారి వర్గాలు తాపత్రయపడుతున్నాయి. కానీ, ఆ భావాల విస్తృతిని ఇమిడించుకునేందుకు తొలితరాల చిత్రలిపి పొలిమేరలు చాలకొచ్చాయి. చిత్రలిపి ప్రధానంగా ప్రాతినిధ్యం వహించేది ఆకృతులకు మాత్రమే. మేక గుర్తు గీస్తే ఒక మేక, ఐదు మేకలను సూచించాలంటే అదే బొమ్మను మరో నాలుగుసార్లు వరుసగా చిత్రించేంత స్థలం అవసరమౌతుంది. అందువల్ల, స్థలాన్ని పొదుపు చెయ్యాలంటే, మేక బొమ్మకు సంఖ్యను తెలిపే సంకేతం అదనంగా జతచెయ్యాలి.
  ఇబ్బందులు అంతటితో తీరేవిగావు. చిత్రలిపి గోచర పదార్థాలకు పరిమితమైన సంకేతం. చూపుకు అతీతమైన పదార్థాలనూ, దృశ్యాలనూ, భావాలనూ తెలియబరిచే మార్గమేది? అంతేకాకుండా, చిత్రలిపిలో క్రియలకు స్థానం తక్కువ. తనకు తానుగా భావాన్ని సంపూర్ణంగా వ్యక్తం చేయడం చిత్రలిపికి సాధ్యపడదు. ఉదాహరణకు - ఒక యక్షుని శిల్పం ఉంది. శిల్పంలో యక్షుని కుడిచేతి చూపుడువేలు అతని బొడ్డు మీద ఉంటుంది. ఎడమచేతి చూపుడు వేలు విగ్రహానికి ఎడమవైపు ఆనించి వున్న గదను చూపిస్తూంది. ఆ గదతో తన పొట్టను పగలగొట్టమని ఆ యక్షుడు కోరుతున్నట్టు మనకు తెలియజేయాలంటే మార్మిక సంకేతాలతో పరిచయముండే మధ్యవర్తి అవసరం. వ్యాఖ్యాత లేకుండా, తనకు తానుగా ఆ శిల్పం మనకు అర్థం కాదు. అందువల్ల క్రీ.పూ. 3500 కాలంలో ఏర్పడిన ముడి లిపి, కాలానుగుణ్యమైన మార్పులూ చేర్పులతో మెరుగుపడుతూ వచ్చింది.
 
  మెసొపొటేమియా ప్రాంతంలోని క్యూనిఫాం లిపికి, పరిణామ క్రమంలోని ఒకానొక దశలో, సాహిత్యానికి వీలయ్యే రూపం ఏర్పడిందనటానికి తార్కాణం ‘గిల్‌గమేష్’ గ్రంథం. ఎడమనుండి కుడికి నడిచే పంక్తులతో, క్యునిఫాం లిపిలో రచించిన ‘పదకవిత’ ఈ గ్రంథం. మెసొపొటేమియా పీఠభూమి దక్షిణ కొసలో ఏర్పడిన ‘బాబిలోనియా’ సామ్రాజ్యానికి చిట్టచివరి పాలకుడైన ‘అషుర్‌బానిపాల్’ (క్రీ.పూ. 668-627) గ్రంథాలయంలో, అక్కాడియన్ భాషలో రచించిన ఈ పదకవితా కథ 12 మట్టిపలకలుగా దొరికింది. క్రీ.పూ. 1800 ప్రాంతానికే ఇది ఉనికిలోకి వచ్చినా, పరిష్కరించబడిన పాఠ్యాంతరం క్రీ.పూ. 1300-1000 మధ్యలో వెలువడిందిగా నిర్ధారించబడింది.
  
  
 రచయిత ఫోన్: 9440280655;
 email: mvrr44@gmail.com
 
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  


 లిపి
  
 సంఖ్యకు సంకేతంగా అంకెల రూపంతో ఉనికిలోకి వచ్చిన లిపి, అనతికాలంలోనే పదార్థాలను గుర్తించేందుకు ప్రాకులాండింది. ఒక వృత్తం గీస్తే పున్నమి చంద్రుడు; ఆ వృత్తం వెలుపలిగా చుట్టూరా చిన్న చిన్న గీతలు గీస్తే సూర్యుడు; గీతలులేని అర్ధవృత్తం కొసలను వంకర చాపంతో కలిపితే మిగతా రోజులు చంద్రుడు; వృత్తాన్ని నలుపుతో నింపితే అమావాస్య! ఈ విద్యకు రాతియుగం నాటి నేపథ్యం ఉండనే ఉంది. చెట్టూ గుట్టూ పిట్టల వంటి ఇతర పదార్థాలకు రూపం సమకూర్చుకోవడం పెద్ద విశేషం గాదు కూడా. ఆలోచన తట్టగానే కసరత్తు మొదలయింది. సమృద్ధిగా రాయి దొరికే ఈజిప్టు వంటి ప్రాంతాల్లో శిల్పం, చిత్రలేఖనంతో ప్రయోగాలు ఊపందుకున్నాయి. లోహపు పనిముట్లు అందుబాటైన మీదట శిల్పంతో రూపొందించే చిత్రలిపికి నాణ్యత ఏర్పడింది. ఈజిప్టు పిరమిడ్ల నిర్మాణం నాటికి ఈ ‘చిత్రలిపి’ గొప్పగా ప్రాచుర్యం సంపాదించుకుంది. పిరమిడ్ల అంతర్భాగంలో గోడలమీద మలచిన శిల్పాలు అలంకారప్రాయమైనవి మాత్రమే గాదు; కొన్ని సంఘటనలను గుర్తుజేసే చిత్రలిపి సంకేతాలు కూడా. దక్షిణ అమెరికాలో నివసిస్తున్న ‘అమెరిండియన్ల’లోనూ, దక్షిణ ఆఫ్రికాలో నివసిస్తున్న కొన్ని ఆటవిక జాతుల్లోనూ వ్యవహారాలు ఇప్పటికీ చిత్రలిపిలోనే సాగుతున్నాయి. అంతెందుకు - అక్షరజ్ఞానం లేనివాళ్లు సౌకర్యం కోసం రహదారుల వెంట కనిపించే గుర్తులకు ఉపయోగించేది చిత్రలిపే. రోడ్డు వంకరను తెలిపేందుకు వంకరగీత, రైల్వేగేటును తెలిపేందుకు గేటు గుర్తు, స్పీడ్‌బ్రేకర్‌ను తెలిపేందుకు మధ్యలో మూపురమున్న అడ్డగీత మొదలైనవి నిత్యం మన చూస్తూనే ఉన్నాం. వేరువేరు భాషలకు చెందిన ప్రయాణీకులకు ఆలవాలమైన అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయాల్లో - ‘కప్పు సాపరు’ గుర్తు అల్పాహారశాలనూ, ‘నైఫ్ అండ్ ఫోర్క్’ గుర్తు భోజనశాలనూ, అనేక తదితర సదుపాయాలు ఇతర గుర్తులతోనూ సూచిస్తూ, ఇప్పటికీ తన సేవలను చిత్రలిపి మనకు అందిస్తూనే ఉంది.
 
 రాయి దొరకని మెసపొటేమియా, సింధుస్థాన్ వంటి ప్రదేశాల్లో లేఖనానికి అనువైన ఉపరితలంగా ప్రత్యామ్నాయాలు అవసరమయ్యాయి. ఆ ప్రాంతాల్లో అచ్చులుగా పోసేందుకు వీలయ్యే బంకమట్టి సమృద్ధిగా దొరుకుతుంది కాబట్టి, మట్టిపలక-మొనదేరిన పుడకలు లేఖనా సామగ్రీ ఉపయోగంలో కొచ్చాయి. అయితే, పచ్చిగా ఉండే పలకమీద కర్రములికితో వంపుగీతలు తొలచడం తేలికైన పనిగాదు. పైగా, వేగం పుంజుకుంటున్న వర్తకం తీరుబాటుగా నొక్కులు తీర్చేంత అవకాశం కల్పించదు. అందువల్ల, పచ్చిపలకమీద కర్రములికి తొలిచే నిలువు గీతలూ అడ్డగీతలూ వాళ్ల లేఖనానికి ఆధారాలయ్యాయి. ములికి విసురు (స్ట్రోక్)తో తొలిచే గీత, మొదటగా ములికి మోసిన తావులో కాసింత వెడల్పుగానూ, పైకి లేచిన చోట కోసుగానూ ఏర్పడటం సహజం. దరిమిలా ఆ లేఖనానికి అడ్డదిడ్డంగా పేర్చిన పొడవాటి మేకుల ఆకారం ఏర్పడటంతో, ‘క్యూనిఫాం లిపి’గా శాస్త్రజ్ఞులు నామకరణం చేశారు.
 
 తూకమైన రాతిపలకలూ, మట్టిపలకలకు మారుగా, దూరప్రాంతాలకు వర్తమానం చేరవేసేందుకు వీలయ్యే తేలికపాటి పరికరాలకోసం మరోవైపు అన్వేషణ మొదలయింది. పలుచటి చర్మం మీదనో, దళసరి బట్ట మీదనో రంగు మట్టి నుండీ, ఆకుల రసం నుండి లభ్యమయ్యే చిక్కటి ద్రవంలో మొనదేరిన లేఖిని ముంచి, సంకేతాలను పొందుపరచడం అమలులోకొచ్చింది. ఇలాంటి ఉపరితలం మీద వంకర తీగలకు అవరోధం తక్కువ. అద్ది రాసేందుకు తయారు చేసిన రంగు ద్రవం ‘సిరా’ (ఇంక్). సిరాను ఉపరితలం మీదికి బదిలీ చేసే లేఖినిగా చాలాకాలం ఉపయోగపడిన సాధనాలు - కుంచె, పక్షి ఈక, ఎన్నో దశలుగా ఎదిగి, నిన్నామొన్నటి దాకా లేఖినిగా ఉపయోగపడిన సాధనం ‘పాళీ’ (నిబ్). లోహ పరిశ్రమ నైపుణ్యం పెరిగిన తరువాత, ఇత్తడి పలకలూ, రాగి రేకులు కూడా వ్రాతపరికరాలుగా ప్రవేశించాయి. వీటి మన్నిక దీర్ఘమైనదే కానీ, లభ్యత ఖరీదులు అందరికీ అందుబాటయ్యే పరిమితిలో ఉండవు.
 
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి


 లిపి
  
 ‘లిపి’ అనేది మాటకు కల్పించబడిన రూపం. చెవులతో మాత్రమే గ్రహించేందుకు వీలయ్యే మాటను కంటితో గ్రహించేందుకు వీలుగా ఏర్పాటైన సౌకర్యం లిపి. గొంతు నుండి వెలువడే పలురకాల శబ్దాలను దేనికి దానిగా తెలుసుకునేందుకు వీలుగా ఏర్పాటైన అక్షరాల సమాహారం లిపి. ఒక తరంలో పుట్టిన విజ్ఞానం ఆ తరంలోనే అంతరించకుండా, తరువాతి తరాలకు అందించే సాధనంగా నాగరికతకు కొత్తకోణం ఆవిష్కరించిన ఘనత లిపికే దక్కుతుంది. అందులోని అక్షరాల ఉచ్చారణ వల్ల గోచరరూపం దాల్చిన మాట, తిరిగి శబ్దరూపానికి బదిలీ అవుతుంది.
 
 అక్షరాలకంటే ముందు సమాజంలో ప్రవేశించినవి అంకెలు. రాతియుగం పరికరాల్లో పాచికలను పోలిన గుర్తుండే గులకరాళ్లు దొరికిందాన్ని బట్టి, ఒకటి రెండు లెక్కించుకునే పరిజ్ఞానం అప్పటికే ఏర్పడి వుండొచ్చు. అయితే, అంకెలతో ప్రయోజనం అప్పట్లో అంతగా ఉండి ఉండదు. మానవుడు పశువుల కాపరి జీవితంలో ప్రవేశించిన వెనువెంటనే అంకెల పరిజ్ఞానాన్ని మెరుగు పెట్టుకోవలసిన అవసరం తన్నుకొచ్చింది. తన మందలో జీవాలు ఎన్ని ఉన్నాయో లెక్కించుకునేందుకు ప్రాథమికమైన గణితం కావాల్సి వచ్చింది. పెద్ద పెద్ద బండలమీద బొగ్గుతోనో, సుద్దతోనో వేలెడంత నిడివిగల గీతలతో అతని గణితం మొదలయింది. జీవాల సంఖ్య పెరిగినప్పుడు గీతలు పెంచడం, తరిగినప్పుడు నిలువుగీతను చిన్న అడ్డగీతతో రద్దుపరచడం.
 
 వలస జీవితంలో నివాసం మారినప్పుడల్లా రద్దుకాకుండా మిగిలిన నిలువు గీతలన్నింటిని కొత్త ప్రదేశంలో తిరిగి గీసుకుంటూపోవడం ప్రయాసతో కూడిన పనిగా కొంతకాలానికి తెలిసొచ్చింది. ప్రత్యామ్నాయంగా, సంఖ్యను గుర్తుంచుకునేందుకు గులకరాళ్లనూ, బంకమట్టి బిళ్లలనూ ఆశ్రయించాడు. బండరాళ్లు దొరకని మెసపొటేమియా వంటి ప్రదేశాల్లో బంకమట్టి బిళ్లలు అంతకుముందే ఉనికిలోకి వచ్చిండొచ్చు కూడా. ఈ దశలో అతనికి ఇష్టమైనవి జత, ఉడ్డా (నాలుగు), డజను (పన్నెండు) వంటి సరిసంఖ్యలు. వాటిని భాగించడం తేలిక. భాగించేందుకు బేసి సంఖ్యతో తకరారు. ఆ రాళ్లనో బిళ్లలనో పాత్రలో భద్రంచేసి, ఉరువు (ఐటెమ్) కలిసొచ్చినప్పుడు ఒక బిళ్లను కలపడం. తరిగినప్పుడు పాత్ర నుండి ఒకటి తీసేయడం ద్వారా తన జ్ఞాపకశక్తికి సహకారంగా భౌతికమైన ఆధారాన్ని కల్పించుకున్నాడు. ఒంటిగీత బిళ్ల ఒకటి సంఖ్యకు, రెండుగీతలు రెండుకు, మూడు గీతలు మూడుకు సంకేతాలయ్యాయి. ఒకే బిళ్లమీద నాలుగు గీతలకు మించి ఇమడకపోయినా, ఈ పద్ధతివల్ల బిళ్లల సంఖ్య ఇదివరకటి కంటే చాలా తగ్గుతుంది.
 
 కానీ, అదే పనికి ఇంకా ఇంకా తేలికైన మార్గాలను అన్వేషించేందుకు తపనపడే మెదడు, ఉన్నచోటునే ఆగిపోదు. దానికి తోడు, జీవితంలో వర్తకం ప్రవేశంతో, దానికి అనుకూలంగా తమ రూపు రేఖలు దిద్దుకోవలసిన అగత్యం అంకెలకు ఏర్పడింది. దశలవారీగా అంకెలకు సంభవించిన మార్పుకు సూచనగా ‘రోమన్’ అంకెలతో తయారైన గడియారాలు ఇంకా మిగిలే ఉన్నాయి. ఆ పద్ధతిలో ఒకటి, రెండు మూడు సంఖ్యలకు మన మామూలుగా వాడుతున్న అంకెలకు మారుగా, ఐ, ఐఐ, ఐఐఐ అనే సంకేతాలుంటాయి. రోమన్లు ఇటీవలి కాలం దాకా (బహుశా ఇప్పుడు కూడా) అంకెలకు నిలువు గీతలే వాడుకున్నారు. గీతల వరుస ఇలా అనంతంగా పొడిగించుకుపోతే సౌకర్యం తగ్గుతుంది. ఆ ఇబ్బందిని అధిగమించేందుకు, కొన్ని కొన్ని స్థానాల్లో వాటిని తెంచుకుంటూ వచ్చారు. ఉదాహరణకు - ఐదు అంకెకు సంకేతం, గ, పదికి గీ, యాభైకి ఔ, నూటికి ఇ - ఇలా. ఈ పెద్ద సంఖ్యల నుండి ఒకటి తగ్గించాలంటే దానికి ఎడమవైపు గీత, పెంచాలంటే కుడివైపు గీతలతో సూచించారు. రోమన్లకు వలెనే మిగతా నాగరిక ప్రదేశాల్లో కూడా వారివారి సదుపాయాన్నీ, ఆలోచననూ బట్టి, రకరకాల అంకెలు ఏర్పడుతూ వచ్చాయి. కానీ, విస్తరించే వాణిజ్యం ధాటికి తట్టుకోలేక అవి వాడుక నుండి తప్పుకోవడంతో, అరబిక్ సంప్రదాయంలో పుట్టిన అంకెలు ఇప్పటి ప్రపంచాన్ని ఏలుతున్నాయి.
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి


 ఆచారాలు-నమ్మకాలు
  
  వైదికకర్మ ప్రాధాన్యతకు భిన్నంగా ‘భక్తి’ని సారాంశంగా మలుచుకున్న రచన భాగవతం. ఐనా, భాగవతంలో దేవతలకు ఆలయాలున్న విరివి కనిపించదు. క్రీ.పూ. 400 కాలానిదైన పాణిని వ్యాకరణం ద్వారా ‘వాసుదేవుని ఆరాధన’ ప్రజల్లో చొరబడినట్లు సూచనలగా తెలుస్తుంది. మౌర్య చంద్రగుప్తుని పాలనలో స్థానికసంస్థలు నిర్వహించే బాధ్యతల జాబితాలో దేవాలయాల నిర్వహణ కూడా ఒక అంశంగా ‘ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్సిటీ’వారి హిందూదేశ చరిత్రలో మాటమాత్రంగా కనిపించడం మినహా, ఆ వంశం రాజులు దేవాలయాలు నిర్మించినట్టు ఆధారాలు లేవు.
 
  క్రీ.శ. 213లో ఇక్ష్వాకు వంశానికి (ఇది రామాయణ ఇక్ష్వాకువంశం కాదు) చెందిన ఎహువళ శాంతమూలుడు అనే రాజు కట్టించిన ‘పుష్కభద్రస్వామి’ దేవాలయం (నందికొండ, నల్గొండ జిల్లా) భారతదేశంలోనే మరో నాలుగు ఆలయాలు కూడా నిర్మాణమైనట్టు చరిత్రకు తెలుస్తూంది. చిత్తూరు జిల్లా శ్రీకాళహస్తికి సమీపంలోని ‘గుడిమల్లం’ గ్రామానికి చెందిన శివాలయం భారతదేశానికి మొదటిదని మరికొందరి వాదన. ఇవి కాకపోతే మరొకటో మరొకటో మొట్టమొదటి దేవాలయంగా వెలుగుచూసే అవకాశం దక్షిణ భారతదేశానికే ఉంది. దానికి కారణాలు రెండు. పడమటి నాగరికతలతో సింధూనాగరికతకు బలిష్టమైన వ్యాపారసంబంధాలు చిరకాలంగా కనొసాగినా, తాత్విక సంప్రదాయాలను వాళ్ల నుండి అది స్వీకరించకపోవడం మొదటిది.
 
 ఆ తరువాతి కాలంలో విగ్రహారాధన ఇచ్చగించని ఆర్యసంప్రదాయం సింధూనది పొడవునా పటిష్టమైన కోటగోడగా నిలవడం రెండవది. అందువల్ల ఉత్తరభారతదేశంలో దేవాలయాల స్థాపనకు ఆస్కారం లేకుండా పోయింది. అటువంటి అవరోధం దక్కన్ (దక్షిణ) పీఠభూమికి లేదు. సముద్రమార్గంలో దక్కన్‌కు పడమటి వైపుండే మెసొపొటేమియాతోనూ, తూర్పు వైపుండే ఆగ్నేయ ఆసియాలోని ఇండోనేషియా, మలేషియా, థాండ్‌లాండ్, కాంబోడియా తదితర దేశాలతోనూ క్రీ.పూ. 1500 నాటి నుండే నిరవధికమైన వ్యాపార సంబంధాలు కొనసాగాయి. ద్రవిడ నాగరికత ఏ కారణంగానో మెసొపొటేమియా నుండి దేవాలయాల సంస్కృతిని స్వీకరించింది. ఆ సంస్కృతి దక్షిణభారతదేశంలో నెరుసుకున్న తరువాత ఉత్తర భారతదేశంలో క్రీ.శ. 12వ శతాబ్దం దాకా ఆలయనిర్మాణం జరిగిన దాఖలాలు చరిత్రకు దొరకలేదు. ఆగ్నేయ ఆసియాలోని థాయిలెండ్, కాంబోడియా వంటి దేశాల్లోని దేవాలయాలు దక్కన్‌లోని ఆలయాల నమూనాకు నకళ్లు మాత్రమే.
 
 ఇంతదాకా ప్రస్తావించిన నాగరికతలకు దూరంగా, వెలుపలిగా ఎదిగిన నాగరికత చైనాది. పడమటి సరిహద్దుగా దుర్గమమైన పర్వతాలూ, తూర్పున పసిఫిక్ మహాసముద్రాల అవరోధంవల్ల, ప్రాచీనకాలంలో ఆ దేశానికి ఇతర నాగరికతలతో సంబంధాలు పరిమితం. క్రీ.పూ. 3000 నాటికే, ‘పట్టుమార్గం’ (సిల్క్ రూట్) ద్వారా ఇతర ప్రదేశాలకు చైనా నుండి పట్టుబట్టల రవాణా జరిగేదని చరిత్రకు కొన్ని ఆధారాలున్నాయి. పట్టుబట్టలకు ‘చీనాంబరాలు’గా గుర్తింపు మన ప్రాచీన సాహిత్యంలోనూ కనిపిస్తుంది. రావాణా మార్గమంటూ ఏర్పడిన తరువాత ఎగుమతులూ ఉంటాయి, దిగుమతులూ ఉంటాయి. ఈ మార్గాల ద్వారా సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, సంస్కృతుల బదిలీలు జరుగుతాయి. ఐనా, చిత్రమేమిటంటే, ఇతర ప్రాచీనసంస్కృతుల్లోని ఏవొక్క దానితో ఏమాత్రం పోలికలేనిది చైనీయుల తాత్వికచింతన.
  
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  


 మెసొపొటేమియాలో మొదలైన దేవాలయ సంస్కృతి, అనతి కాలంలోనే పడమరగావున్న ఈజిప్టుకూ, ఉత్తరంగా మధ్యధరాసముద్రానికి ఆవలిగట్టునున్న గ్రీసుకూ ఆగమేగాల మీద ప్రాకిపో?ఇంది. ఐతే, ఈజిప్టు దేవాలయాలకూ మెసొపొటేమియా దేవాలయాలకూ నమునాలో కొంత తేడా ఏర్పడింది. మెసొపొటేమియన్ దేవాలయాలు విధిగా తూప్పు ముఖానివై ఉంటాయి. నిర్దేశించిన పండుగనాడు సూర్యోదయం తొలికిరణాలు, కుడి ఎడమల చీకటి మయంగా ఉండే నడవను ప్రాకి, బలిపీఠం వెనకుండే విగ్రహాన్ని కొన్ని క్షణాలపాటు దేదీప్యమానం చేసే దిశగా ముఖద్వారం ఏర్పాటైవుంటుంది.
 
 ఈజిప్టు పిరమిడ్లు కూడా చాలావరకు తూర్పు ముఖానివే. అరుదుగా పడమటి ముఖాలవి కూడా కనిపిస్తాయి. ఈజిప్టు పాలకుడు ‘ఫ్యారో’ తల అమర్చిన సింహం ప్రతిమలు (స్పింక్స్) తూర్పు ముఖంగానే ఉన్నాయి. కానీ, నైలునది దక్షిణ ప్రాంతంలోని గుళ్ళు ‘సిరియస్’ నక్షత్రానికి అభిముఖంగా ఉత్తరానికి తెరుచుకుంటూ ఉన్నాయి. దీన్నిబట్టి, సూర్యునికీ నక్షత్రాలకూ మధ్యనున్న అనుబంధం మీద ఈజిప్షియన్లకు కొంత అవగాహన మొదలైనట్టు తెలుస్తుంది.
 
 క్రీ.పూ. 4000 సంవత్సరాలనాడు ఏర్పడిన సంతలకు క్రమేణా ప్రాధాన్యత విస్తరించి, మెసొపొటేమియాకు నలుదిక్కులతో వాణిజ్య సంబంధాలు నెలకొనడంతో, ఈజిప్టు, గ్రీకు, సింధూ నాగరికతల్లోని స్థిరనివాసాలతో అనుబంధం ఏర్పడడమేకాక, దరిదాపుల్లోని సంచారజాతులతో శత్రు-మిత్ర సంబంధాలు ఉనికిలోకొచ్చాయి. దరిమిలా, సరుకుల ఎగుమతి దిగుమతులేగాక, వణిజుల రాకపోకలు కూడా ముమ్మరం కావడంతో సరుకుల రవాణా కంటే వేగంగా సాంస్కృతికమైన అభిప్రాయాలూ, విశ్వాసాలూ విస్తారంగా నెరుసుకునే వాతావరణం ఏర్పడింది. పరాయి ప్రదేశంలో పుట్టిన విశ్వాసాల్లో ఏది అనుకూలమో దాన్ని స్వీకరించడం, ఏది ప్రతికూలమో దాన్ని వదిలెయ్యడం మూలంగా, నాగరికజాతుల సంస్కృతి కలగాపులగమైన మిశ్రమంగా చాలాకాలం మనుగడ సాగించింది.
 
 ఆ మధ్యకాలంలో, దేవాలయాల నిర్మాణం సందర్భంగా ‘దేవునికి ఒక రూపం కల్పించడం ఎలా?’ అనే సమస్య తలెత్తింది. ‘మనిషీ, జంతువూ తదితర ప్రాణికోటి సమస్తం ఆయన సృష్టే అయినప్పుడు దేవుని ఆకారం ఒకానొక మానవునికి మల్లే ఎందుకుంటుంది? తన పోలికలోనే వున్న ఆకారం మనిషి నుండి విధేయతను శాసించగలదా?’ అనే చింతన ఈజిప్టు, మెసొపొటేమియాల్లోని విగ్రహాల స్వరూపాన్ని నిర్ణయించింది. ఈ విగ్రహాలు గొంతునుండి కాళ్ళదాకా మానవుని ఆకారంలో వున్నా, తలమాత్రం పక్షిదో పశువుదో అయ్యుంటుంది. చేప దేవతలైతే, బొట్టు కిందిభాగం చేప, పైభాగం మనిషి. ఎందుకోగానీ గ్రీకులు మాత్రం ఈ నమ్మకానికి చోటివ్వలేదు. వాళ్ల దేవతల విగ్రహాలన్నీ మానవుని పోలికలోనే వుంటాయి.
 
  దేవునికి ఒట్టిచేతులతో, వినయపూర్వకమైన భంగిమలతో తృప్తిపరచడం చాలదనే ఆలోచన ఆలయాల నిర్మాణానికి పూర్వమే ఏర్పడిందో, తరువాత ఏర్పడిందో గానీ, దేవాలయాల్లో ‘బలి’ అనేది విధిగా ప్రవేశించింది. ప్రతి దేవాలయంలోనూ విగ్రహానికి ఎదురుగా కొంతదూరంలో బలిపీఠం వెలిసింది. బలిని సమర్పించే ముందు, భక్తుని విధేయతను కళ్ళారా చూసేందుకు ఆ దేవుడ్ని ఆహ్వానించాలి. అందుకు తగిన మనిషి కావాలి, తగిన వాగ్ధాటి కావాలి. ఫలితంగా ప్రతి దేవాలయానికీ ఒక అర్చకుడు (పూజారి) అవసరమయ్యాడు. అతను స్థిరంగా పాదుకున్నాడు. ఆ అర్చకుని మూలంగా ఆచారాలూ, నమ్మకాలు మరింత జటిలంగా పెనవేసుకుని, సమాజంలోని కట్టుబాట్లను శాసించడం మొదలెట్టాయి.
  
  రచయిత ఫోన్: 9440280655;
  email: mvrr44@gmail.com
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  


 ఆచారాలు - నమ్మకాలు
  
 పశుపోషణ వల్ల మానవుని నివాసం గుహల్లో నుండి తోలు గుడారాలకు మారింది. ఐనా, అది పచ్చికబయళ్ళను వెదుక్కుంటూ సాగిన సంచార జీవితమే. కాకపోతే, వంటకు మట్టిపాత్రలు ప్రవేశించినట్టు కనబడుతుంది. చాలా శతాబ్దాల తరువాత, సంచారజీవనం మందగించింది అనటానికి ఆనవాళ్ళు మట్టిగోడలమీద పూరి కప్పుతో నిర్మించుకున్న గుడిసెలు, ఆ సమయానికి మట్టి పాత్రల నాణ్యత, వైవిధ్యం బాగా పెరిగింది. మట్టిగోడలనూ పాత్రలనూ రంగుతోనో పూజలతోనో అలంకరించడమే గాక, ఆ అలంకరణల్లో సూర్యుడూ చంద్రుడూ, పాములూ, నదులూ, చెట్లవంటి ప్రకృతి దృశ్యాలు చోటు చేసుకోవడం కనిపిస్తుంది. క్రీ.పూ.6000-5000ల ప్రాంతంలో నదుల పరీవాహక పీఠభూములను ఆశ్రయంచి మానవుడు స్థిర నివాసాలకు పూనుకున్నాడు.
 
 ఇటుకలతో కట్టిన గోడలూ, స్తంభాలూ దూలాలూ దంతెలతో పటిష్టమైన పైకప్పు ఏర్పడిన విశాల నివాసానికి అతని జీవితం మారిపోయింది. క్రీ.పూ.5000 సంవత్సరాల తరువాతి కాలంలో మానవుని స్థిర నివాసాలు పెద్ద పెద్ద గ్రామాలుగానూ, నగరాలుగానూ రూపొందుతున్న దశలో, జనావాసాలకు మధ్యలో ఒక దేవాలయాన్ని నిర్మించుకునే సంప్రదాయం మెసొపొటేమియాలో మొదలయింది. యూఫ్రాటెస్ నదీతీరంలో, పర్షియన్ గల్ఫ్ ఉత్తరాన త్రవ్వకాల్లో బయటపడిన ‘నిప్పల్’ నగరంలోని దేవాలయాన్ని ప్రపంచ మొత్తంలో అత్యంత ప్రాచీనమైన దేవాలయంగా శాస్త్రజ్ఞులు గుర్తించారు. ఇతర ఆధారాల మూలంగా అది ‘ఎన్-లిన్’ దేవునికి (గాలి దేవునికి) కట్టిన ఆలయంగా భావించారు.
 
 ఐతే ఆ దేవాలయ శిధిలాల్లో ఎలాంటి ప్రతిమ దొరక్కపోవడంతో దృగ్గోచరంగాని ‘గాలి’కి రూపం ఎలాంటిది కల్పించారో తెలుసుకునే అవకాశం లేకుండా పోయింది. రాతిలో మలచిన విగ్రహం కాక, అది మట్టితో తయారైన ప్రతిమే అయ్యుంటే గోపురం కూలినప్పుడు చితికిపోయైనా ఉండాలి. లేదా ప్రతిమను ప్రతిష్టించేలోపే కూలిపోయిందైనా అయ్యుండాలి. ‘దేవుని విగ్రహాన్ని మట్టితో ఎందుకు చేస్తారు’ అనే సంశయం రానక్కరలేదు. నిన్నా మొన్నటి వరకు వినాయకుని బొమ్మలు మట్టితో చేసినవిగానే ఉండేవి. దక్షిణ భారత దేశంలో జరుగుతున్న ‘దేవర’ అనే గ్రామదేవతల ఉత్సవానికి ఇప్పుడు గూడా పెద్దమ్మ చిన్నమ్మ ప్రతిమలు బంకమట్టితో చేస్తున్నారు. అలాంటప్పుడు, రాయి దొరకడం దుర్లభమైన దక్షిణ మెసపొటేమియాలో బంకమట్టి ప్రతిమలు అసంభవంగాదు. ‘ఒకవేళ ఆ దేవాలయానికి వాళ్ళు ప్రతిమను స్థాపించాలని ఉద్దేశించలేదేమో’ అనుకునేందుకూ వీలుగాదు. రూపానికి అతీతుడైన ‘ఎహోవా’ పట్ల ఏకోపాసకుడైన ఇజ్రేలీ పాలకుడు సాల్మన్, తన రాజధాని ‘జెరూసెలం’లో ప్రతిమలేని దేవాలయం నిర్మించక పూర్వమున్న ప్రతి దేవాలయ శిధిరలంలోనూ విధాగా విగ్రహం కనిపిస్తుంది.
 
 ఇప్పుడున్న దానికంటే పర్షియన్ గల్ఫ్ ఆ రోజుల్లో భూభాగంలోకి మరింత లోతుగా చొచ్చుకుని ఉండేది. అందువల్ల, సముద్రతీరానికి చేరువలో ఉన్న నిప్పర్ నగరం విదేశావర్తకానికి ప్రసిద్ధి కెక్కిన కేంద్రమై ఉండొచ్చు. తెడ్లూ తెరచాపల సహాయంతో పయనించే ఆనాటి నౌకలకు గాలివాటు మిక్కిలి ప్రాధాన్యత కలిగిన అంశం. గాలి అనుకూలిస్తే అనుకున్న దిశగా ఫ్రయాణం సాగి, గమ్యం చేరుకోవడం తేలిక. విజృంభిస్తే నావికుల జీవితాలు అల్లకల్లోలమై చావుబ్రతుకుల అంచుకు చేరుకుంటాయి. అందువల్ల, గాలిదేవుణ్ణి ప్రసన్నం చేసుకోవాలనే తాపత్రయం నావికుల బృందంలో బలంగా ఏర్పడేందుకు అవకాశాలు మెండు. కాబట్టి, నిప్పర్‌లో నిరిచిన దేవాలయం గాలిదేవుని ప్రీతికోసం ఏర్పాటుచేసుకున్నదే అయ్యుండాలి.
  
  రచయిత ఫోన్: 9440280655;
  email: mvrr44@gmail.com
  
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  


 ఆచారాలు - నమ్మకాలు
  
  అదే దశలో, మనిషికి చేయవలసిన పనులూ (కర్తవ్యాలు), మనుషులు చేయడగూడని పనులూ (నిషేధాలు) అనేవి ఒక క్రమంలో పటిష్టమై, ఆచారాల జాబితాలో కలిసి, అనుభవజ్ఞుల జ్ఞాపకంలో పొడవాటి సరంగా పాదుకొని ఉండాలి. అలా కాకపోతే, గుంపును క్రమశిక్షణలో ఉంచడం సాధ్యాపడదు. క్రమశిక్షణ లేని గుంపుకు మనుగడ ఉండదు. ఆనాటి గుంపులు నిరవధికంగా మనుగడ కొనసాగించడమేగాక, తెగలుగానూ, జాతులుగానూ ప్రపంచవ్యాప్తంగా విసృ్తతి చెందడమే పై సమాచారానికి రుజువు.
  మరికొంత ముందుచూపు ఏర్పడిన తరువాత, సంచార జీవితంలోనే పశువుల కాపరిగా నెలకొన్న దరిమిలా, సూర్యచంద్రులవల్ల ప్రయోజనం తనకు ఇదివరకు తెలిసినదానికంటే చాలా ఎక్కువగా ఉందని మానవుడు గ్రహించాడు. వలసలకు పగిటివేళలు అనుకూలమైనవిగా ఎన్నుకున్నాడు. పొద్దు పొడుపు, పొద్దు క్రుంకు ప్రదేశాలను తూర్పు పడమరలుగా విభజించుకున్నాడు. నక్షత్రాలను గుర్తించడం ద్వారా ఉత్తర దక్షిణాలను కూడా ఏర్పాటు చేసుకున్నాడు. పిల్ల తెమ్మర, విసురుగాలి, హోరుగాలి, ప్రచండమారుతం, ప్రళయమారుతం వంటి తేడాలతో గాలి ప్రవర్తించడం గమనించాడు. చిరుజల్లు మొదలు జడివాన దాకా వర్షపాతంలోని తేడాలను తెలుసుకున్నాడు. వాటి అనుకూలతను బట్టి వలసలను మలుచుకోవడమేగాదు, వాటిని సర్వసాధారణమైనవిగాకాక, ఏదో ప్రత్యేకతలు వాటిలో ఉన్నట్లు అనుమానించాడు. పశువుల కాపరిగా ఇప్పుడతనికి దిక్కులతోనూ, వాతావరణంతోనూ, వర్షాలతోనూ అనుబంధం ఏర్పడటమేగాక, నేల కొలతలతో గూడా అవసరం తన్నుకొచ్చింది.
  
 అవెస్టాలో ప్రకృతి శక్తుల సమాచారం ఉన్నప్పటికీ వాటి ప్రాముఖ్యత పెద్దగా కనిపించదు. న్యాయం, ధర్మం వంటి సామాజిక అంశాలకే అందులో ప్రాధాన్యత కనిపిస్తుంది. రుగ్వేదంలో భూమి, ఆకాశం, సూర్యుడు, చంద్రుడు, నిప్పు, నీరు వంటి దృగ్గోచర పదార్థాలకేగాక, గాలికీ, శౌర్యప్రతాపాల వంటి గుణాలకూ, జ్ఞానానికి, శరీరంలో ఉత్పన్నమయ్యే ఉద్రేకాలకూ రూపం కల్పించి, వాటివల్ల ఒనగూరే ప్రయోజనాలను పొందేందుకూ, వాటివల్ల కలిగే నష్టాలను నివారించుకునేందుకూ, ఆశక్తులకు ‘ప్రీతి’ కలిగించే కార్మకాండ ప్రారంభమయింది. ఈ అడుగుతో, ప్రలోభాలతోపాటు భయం కూడా నమ్మకాల జాబితాలో చేరిపోయింది.
 
 రుగ్వేద కాలంనాటికి తిథులూ, మాసాలూ ఏర్పడిన దాఖలాలు కనిపించవు. కానీ ‘సినీవాలి’ ప్రస్తావనతో చాంద్రాయణాన్ని వాళ్ళు క్షుణ్ణంగా పరిశీలిస్తున్నట్టు బోధపడుతుంది. బైబిల్లోని ‘నోవా అండ్ ది ఆర్క్’ వృత్తాంతం వివరంగా పరిశీలిస్తే, ఆ ఘోరమైన జలప్రళయం నాటికి చాంద్రాయణమాసం, దినాలూ మెసపటోమియా ప్రాంతంలో అప్పటికే ఏర్పడినట్టు అర్థమౌతుంది. ‘బుక్ ఆఫ్ జెనిసిస్’ తొలి అధ్యాయంలో దేవుడు మొదటి రోజు నుండి ఆరవరోజు వరకు వివిధ కార్యక్రమాలు నిర్వహించి, ఏడవరోజు విశ్రాంతి తీసుకున్నట్టుగా ఉండడంతో, బైబిల్ తయారౌతున్న సమయానికి కాలాన్ని రోజులుగా విభజించి, ఏడురోజులు కలిపి ఒక ‘వారం’గా చేసుకున్న ఏర్పాటు వెల్లడౌతుంది.
  
 లెక్కింపు కోసం కాలాన్ని విభజించుకునే ప్రయత్నం రుగ్వేదకాలం తరువాతి ఆర్యుల్లో స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. చాంద్రాయణ మాసాన్ని నాలుగు వారాలుగా కాకుండా, రెండు ‘పక్షాలు’గా విభజించుకున్నారు. చంద్రుడు పెరగడం మొదలుపెట్టి పూర్ణబింబంగా ఎదిగేవరకు నడిచేది ‘శుక్లపక్షం’. చంద్రుడు తరిగేది మొదలై పూర్తిగా మాయమయ్యేవరకు నడిచేది ‘బహుళపక్షం’ వారంలోని విభజన ఏడు రోజులై ఉండగా, పక్షంలోని విభజన పదిహేను తిథులకింద జరిగింది. మహాభారత కాలంనాటికి కూడా దినాలను తిథులతోనేగాని, ‘సోమవారం, మంగళవారం’ వంటి రోజులుగా లెక్కించడం కనిపించదు. ఆ తిథుల్లో కొన్ని మంచివిగానూ, మరికొన్ని చెడ్డవిగానూ భావించే సంప్రదాయం ఏర్పడినట్టు కనిపించదు. ఎందుకంటే, మహాభారతంలో శుభకార్యాలకు సుముహూర్తాలు కనిపించవు గాబట్టి.
  
 లెక్కింపు కోసం కాలాన్ని విభజించుకునే ప్రయత్నం రుగ్వేదకాలం తరువాతి ఆర్యుల్లో స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. చాంద్రాయణ మాసాన్ని నాలుగు వారాలుగా కాకుండా,  రెండు ‘పక్షాలు’గా విభజించుకున్నారు.  చంద్రుడు పెరగడం మొదలుపెట్టి పూర్ణబింబంగా ఎదిగేవరకు నడిచేది ‘శుక్లపక్షం’. చంద్రుడు తరిగేది మొదలై పూర్తిగా మాయమయ్యేవరకు నడిచేది ‘బహుళపక్షం.
  
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి 
  
  


 ఆచారాలు-నమ్మకాలు
 సింహం కలలోకొచ్చిన ఏనుగు, తిరిగి మెలకువలోకి రాకుండా, అదే నిద్రలో చనిపోతుందనేది ఒక నమ్మకం. ఏనుగు కాదుకదా, మాటలొచ్చిన మనిషైనా నిద్రలో హఠాత్తుగా చనిపోతే, తను ఏ కల కారణంగా అంతటి అవాంతరానికి గురయ్యాడో చెప్పుకోలేడు. పైగా, జంతువులకు కలలుగనే స్థోమత ఉందో లేదో మనకు తెలీదు. కలలు కనాలంటే అనేక సోపానాలుగా పనిచేయగల స్థాయికి మెదడు ఎదిగుండాలి.
  
 మైకంలోకి జారిపోయిన మనిషికి ‘ఉలుకూ లేదు, పలుకూ లేదు’ అంటుంటాం. పలుకు అనేది స్పృహలో ఉంటే తప్ప జరగని చర్య. ఉలుకు అంటే అసంకల్పిత చర్య. బాగా నిద్రలో వున్న మనిషికి ఎక్కడైనా ఏదైనా చురుకు తగిలితే మెలకువలోకి రాకుండానే దూరంగా సర్దుకుంటాడు. లేదా చేత్తో రుద్దుకుంటాడు. అది అసంకల్పిత చర్య. ఈ రెండు చర్యలు మెదడు అనే పదార్థం శరీరంలో ఏర్పడిన ప్రతి జీవిలో కనిపిస్తాయి.
  
 సందర్భ శుద్ది లేకుండా ఎవరైనా మాట్లాడితే - ‘మన లోకంలో ఉండే మాట్లాడుతున్నావా?’ అంటాం. లేదా ‘స్పృహలో ఉండే మాట్లాడుతున్నావా?’ అంటాం. అంటే మాట్లాడడం అనే చర్య స్పృహలోనూ జరుగుతుంది, స్పృహ తగ్గినప్పుడూ జరుగుతుంది కానీ, స్పృహ కోల్పోయినప్పుడు జరగదు అని మనందరికీ తెలుసు. దీన్నిబట్టి, మనిషి మెదడు స్పృహ, మగత, లేదా మత్తు, మైకం అనే సోపానాల్లో పనిచేయగల స్థాయికి ఎదిగిపోయిందని తెలుస్తుంది.
 
 ఏళ్ల తరబడి సంపాదించిన అనుభవాలను విశ్లేషించి, ప్రోగు చేసుకుని, ఎన్నో ఏళ్లు గడిచేదాకా దాచుకుని, అవసరమైన ప్రతి సందర్భంలోనూ ఆలోచనతో అనుసంధానం చేసే ప్రక్రియ ‘స్పృహ’. ఆలోచనా సంబంధంగా కాకుండా, దాచుకున్న సమాచారాన్ని అస్తవ్యస్తంగా వెళ్లగక్కే ప్రక్రియ ‘మగత’. ఇది కలలో దృశ్యంగానూ జరగొచ్చు, ప్రేలాపనలోనూ జరగచ్చు. ఈ రెండే కాకుండా మరిన్ని సోపానాల్లో ఆరోహణ, అవరోహణ చేయగల సమర్థత మనిషిలోని పెద్దమెదడుకు ఏర్పడింది. అందువల్లే మనిషికి ‘కల’ అనే ఒక అవస్థ సాధ్యపడింది.
  
 ఉదాహరణకు - మందలో తనతోటి జంతువొకటి చనిపోతే, ఆ ఎడబాటు మందలో మిగతా జంతువులకు ఎంతసేపు గుర్తుంటుందో చెప్పలేం. చావును వాసనబట్టే శక్తి ఉందిగాబట్టి అది చనిపోయిందని తెలుసుకోగలవు. అయినా దాన్ని అక్కడే వదిలేసి దూరంగా తొలగిపోతాయి. చంటిబిడ్డ చనిపోయినప్పుడు, చావు వాసన తెలిసికూడా, కడుపు తీపితోనో లేక తిరిగి ప్రాణం తెచ్చుకుంటుందనే ఆశతోనో రెండు మూడు రోజులదాకా శవం దగ్గరే కాపలా కాచే జంతువులు కూడా కనిపిస్తాయి. ఆ స్వల్పమైన వ్యవధి దాటిపోయిన తరువాత ఆ జంతువు జ్ఞాపకాల్లో ఆ బిడ్డ ఎన్నిరోజులు నిలుస్తుందో మనకు అర్థం కాదు. ఆ విషయంగా జంతువు ప్రవర్తనకూ, మనిషి ప్రవర్తనకూ పోలిక లేనంత వ్యత్యాసం కనిపిస్తుంది. ఈ వ్యత్యాసం పాత రాతియుగం కాలానికే ఏర్పడిందని మనం కచ్చితంగా చెప్పుకోవచ్చు.
  
 సన్నిహితుల్లో ఎవరైనా చనిపోతే, వాళ్ల జ్ఞాపకాలు మనిషిని ఏళ్ల తరబడి వెంటాడడమే కాదు,అడపాదడపా వాళ్లు కలలో కనిపించడం కూడా కద్దు. పాత రాతియుగం మనిషి కూడా చనిపోయిన నేస్తానికి తిరిగి ప్రాణం వస్తుందనే ఆశతో కొంతకాలం దాకా కాచుకుని గడిపి వుండొచ్చు. నిరాశతో శవాన్ని వదిలేసి ముందుకు సాగిపోయిన తరువాత కూడా జ్ఞాపకాల దాడిని తట్టుకోలేక శవమున్న చోటికి తిరిగిరాగానే - కుక్కలూ, నక్కలూ, కాకులూ, గద్దలూ ఛిద్రం చేసిన దృశ్యాన్ని సహించలేక, తనకు కావలసినవారి మృతదేహం వాటి బారిన పడకుండా చూసే మార్గాలను ఆలోచించే అవసరం అప్పుడు కలిగుండొచ్చు. ఆ ఆలోచన ఫలితంగా పుట్టిన ఆచారమే ‘శవసంస్కారం’. ఈ సంస్కారం ప్రధానంగా మూడు పద్ధతుల్లో కనిపిస్తుంది.
 (సశేషం)
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
 రచయిత ఫోన్: 9440280655; email: mvrr44@gmail.com


 జాతులు నుడికారాలు
 ‘‘వాళ్ళందరూ ఒకే ప్రజ. వాళ్ళందరిది ఒకే భాష. తూర్పుదిశ నుండి పడమరగా పయనిస్తూ వాళ్ళు ‘షినోర్’ పీఠభూమి చేరుకుని, ఆ ప్రదేశాన్ని నివాసం చేసుకునేదాకా వాళ్ళ ప్రయాణం కొనసాగింది. ‘పదండి. ఇటుకలు తయారుజేసి వాటిని బాగా తంపటం పెడదాం.’ అంటూ వాళ్ళు పరస్పరం మాట్లాడుకున్నారు. రాళ్ళకు బదులుగా ఇటుకలు సమకూర్చుకున్నారు. అడుసుకు బదులుగా జిగురును రూపొందించుకున్నారు. ‘పదండి. మనమొక నగరాన్ని నిర్మించుకుందాం.
 
 శిఖరం స్వర్గాన్ని తాకేలా ఒక గోపురం నిర్మిద్దాం. మనకు ఒక పేరు పెట్టుకుందాం. ఆనవాలు లేకపోతే మనం ఈ నేలమీద ఎక్కడెక్కడికో చెదిరిపోతాం’ అనుకున్నారు. మానవసంతానం నిర్మించిన నగరాన్నీ, గోపురాన్నీ చూసేందుకు దేవుడు దిగివచ్చాడు. ‘ఔరా! వీళ్ళంతా ఒకే ప్రజ. వీళ్ళందరికీ ఒకే భాష. కాబట్టే ఇంతటి కార్యానికి పూనుకున్నారు. తమ ఊహకు ఏది అందితే దాన్ని సాధించకుండా వీళ్ళను అడ్డుకోవడం ఎవ్వరికినీ సాధ్యంగాదు. పద. కిందికి దిగి వాళ్ళ భాషను అయోమయం చేద్దునుగాక. ఒకరు మాట్లాడింది మరొకరికి అర్థంగాకుండా చేద్దునుగాక’ అనుకున్నాడు. దరిమిలా దేవుడు వాళ్ళను నేల నాలుగు చెరగులకు వెదజల్లాడు. దాంతో వాళ్ళ నగర నిర్మాణం ఆగిపోయింది. ఆ కారణంగా దానికి ‘బేబెల్’ అనే పేరొచ్చింది.
  
 ఇది శాస్త్ర విజ్ఞానం పరిణతి చెందని కాలంలో ఏర్పడిన ఊహలకు ప్రతిబింబంగా నిలిచే కథ మాత్రమే. మానవులు జాతులుగా విడిపోయే ప్రక్రియ క్రీస్తుకు పూర్వమే జరిగిపోయిందనే సూచన మినహా, ఈ కథ వల్ల చరిత్రకు ఒనగూరే ఉపకారం పెద్దగా లేదు.
  దొరికిన ఆధారాలను బట్టి, క్రీ.పూ. 5000 సంవత్సరాల దరిదాపుల్లో కొంత జనసమూహం కొన్ని కొన్ని జాతులుగా ఏర్పడినట్టు చరిత్రకారులు నిర్ణయిస్తున్నారు. మధ్యధరా సముద్రం దక్షిణ కోస్తా - ఎర్ర సముద్రానికి తూర్పు భాగంలో నివసించిన వాళ్ళు సెమైట్లు, ఎర్రసముద్రానికి పడమరగా నివసించినవాళ్ళు ఇజిప్సియన్లు, వీళ్ళకు ఉత్తరంగా లిడియన్లూ హిట్టిటేట్లు, సెమైట్లుకు తూర్పున సుమేరియన్లూ అస్సీరియన్లు, మధ్యధరా సముద్రానికి ఉత్తరకోస్తా వెంట ఏజియన్లు - ఇలా వేరువేరు జాతులుగా వాళ్ళను గుర్తించారు.
 
 అయితే, తమ జాతిని తాము ఏ పేరుతో వాళ్ళు పిలుచుకున్నారో మనకు తెలీదు. ఇందాకా అనుకున్న పేర్లన్నీ వారివారి నివాస ప్రాంతాలనుబట్టో, ఆచార వ్యవహారాలనుబట్టో, అవశేషాల ఆధారంగా నిర్ణయించిన పోలికనుబట్టో చరిత్రకారులు ఏర్పాటుజేసుకున్న అనుకూలత మాత్రమే. చనిపోయినవాళ్ళను పాతిపెట్టడం కాకుండా, దహనం చేయడం ఆచారంగా అవలంభించడం వల్ల అవశేషాల రూపంలో ఆర్యులకు సంబంధించిన ఆధారాలే కరువయ్యాయి. దానికి తోడు, వాళ్ళు వినియోగించిన సామగ్రి మొత్తం కొయ్య, వెదులు వంటి శాఖాజనిత పరికరాలు కావడంతో, అనతికాలానికే అవి కాలగర్భంలో కలిసిపోయి, భౌతికమైన ఆధారాలు దొరికే ఆస్కారం లేకుండా చేశాయి.
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
 రచయిత ఫోన్: 9440280655; email: mvrr44@gmail.com


 జాతులు-నుడికారాలు
 
  చిలుక వేరు పావురం వేరు. చూసీ చూడగానే చిలకేదో పావురమేదో చిన్నపిల్లలైనా చెప్పేస్తారు. అలాగే ఏది కుక్కో ఏది ఏనుగో తేలిగ్గా పోల్చుకుంటారు. అన్నీ ఒకేలా ఒకే జాతి పక్షులగుంపులోగానీ, పశువుల గుంపులోగానీ ఒకదాన్నుండి మరొకదాన్ని విడివిడిగా గుర్తించడం ఎంతో పరిచయంతో తప్ప పెద్దలకైనా సాధ్యపడదు. ఉదాహరణకు, మందంగావున్న గొర్రెలన్నీ మొదటమొదట ఒకేలా కనిపిస్తాయి. కొట్టొచ్చినట్టు కనిపించే తేడాలు ఉంటే తప్ప, దేనికి దాన్ని విడివిడిగా గుర్తించడం మనకు చేతగాదు. వాటి కాపరి మాత్రం నిత్యసాంగత్యం కారణంగా, దేనికిదాన్ని వేరువేరుగా పోల్చుకోగలడు.
 
  మనుషుల విషయంలోనూ కొన్ని సందర్భాల్లో ఇదే తరహా అయోమయం ఏర్పడటం కద్దు. ఎంత గుంపులోనైనా ఎవరు భారతీయులో, ఎవరు యూరోపియన్లో, ఎవరు నీగ్రోలో గుర్తించడం పెద్ద కష్టంగా తోచదుగానీ, ఒకే జాతీయులైన పదిమంది విదేశీయుల్లో - వాళ్ళు నీగ్రోలే కావచ్చు, ఆంగ్లేయులే కావచ్చు, మరేజాతైనా కావచ్చు - ఏ మనిషికామనిషి విడివిడిగా పోల్చుకునేందుకు పరిచయం పెరిగిందాకా మనకు వీలుపడదు. అదే సొంతజాతి మనుషులైతే ఒకటిరెండు చూపులతో తేలిగ్గా గుర్తుండిపోతారు. దీన్నిబట్టి మనకు తెలిసొచ్చేదేమంటే - మనుషుల మధ్య పోలికల్లో వున్న తేడాల్లో కొన్ని తాటికాయంతవి కాగా, మరికొన్ని ఆవగింజ పరిమాణంలో కూడా ఉండొచ్చునని! మొత్తంమీద, వెలుపలి ఆకారంలో ఎంత వైవిధ్యం ఏర్పడినా మౌలికమైన శారీరక నిర్మాణంలో మనిషికీ మనిషికీ తేడాలు ఏర్పడకుండా ఆగిపోయిన కారణంగా, లక్షలాది సంవత్సరాల నుండి మానవజాతి ఒకే ‘స్పీసీస్’గా నిలబడిపోయింది.
 
  ‘స్పీసీస్’ అనేది జీవశాస్త్రపరమైన సాంకేతిక పదం. దీన్ని సులభంగా అర్థం చేసుకునేందుకు పరిచితమైన జంతుజాతుల్లోకి ఒక్కసారి తొంగిచూద్దాం. కుక్కలు పెంచుకునే అలవాటు మనందరికీ లేకపోవచ్చుగానీ, ఆ అలవాటున్న స్నేహితులు ఉండేవుంటారు. సాధారణంగా ముచ్చటకోసం ఆడవాళ్ళు పెంచుకునేది ‘పొమేరియన్’ జాతి కుక్కలైవుంటాయి. వీటి శరీరం చంకలో ఇమిడేంత చిన్నదిగా ఉంటుంది. ఒళ్లంతా పొడవాటి వెంట్రుకలు ఉండడం వల్ల ముతకభాషలో వీటిని ‘బొచ్చుకుక్కలు’ అంటుంటాం. తోడేలుకుమల్లే కనిపించే మరోజాతి పెంపుడుకుక్క ‘అల్సేషన్.’ ఇలాంటి పెంపుడు కుక్కలు ఎదకొచ్చిన సమయంలో వాటి యజమానులు బెంబేలెత్తి భద్రతా ఏర్పాట్లు కట్టుదిట్టం చేస్తుంటారు. ఈ జాగ్రత్తలు ఎందుకంటే, తమది ఎంత ఉన్నతమైన జాతికుక్కైనా, దాటేందుకు నాటుకుక్కలకు అవకాశం దొరికితే దానికి కడుపు రావడమూ తప్పదు, సంకరసంతానం కలుగకా తప్పదు. దానికి కారణం ఖరీదైన జాతికుక్కలూ, ఏమాత్రం విలువజేయని వీధికుక్కలు ఒకటే ‘స్పీసీస్’కు చెందినవి కావడం.
 
 కుక్కను నక్కతో దాటిస్తే సంతానం కలగదు; చిరుతను పెద్దపులితో దాటిస్తే సంతానం కలుగదు. జన్యుపరమైన తేడాల మూలంగా ఇతరేతర ‘స్పీసీస్’కు చెందిన బీజంతో సంయోగాన్ని ఆడజంతువులో ఏర్పడిన అండం తిరస్కరిస్తుంది. అందువల్ల సంతానానికి ఆస్కారం లేకుండాపోయింది. అండబీజాల సంయోగానికి ఆస్కారం కలిగిన జీవులన్నీ, చూపులకు కనిపించే తేడాలకు అతీతంగా, జన్యుతారతమ్యంలేని ఒకే సమూహానికి చెందినవిగా, అంటే ఒకే ‘స్పీసీస్’గా, శాస్త్రం పరిగణిస్తుంది.ఒకే ‘స్పీసీస్’కు చెందిన వాళ్ళు కావడం మూలంగానే తెల్లటి అమెరికన్ యువతికి నల్లటి నీగ్రో పురుషునివల్ల సంతానం కలిగేందుకు జన్యుపరమైన అవరోధం లేకపోవడం.
 
  ఒకే ‘స్పీసీస్’కు చెందిన పక్షులైతేనేమి పశువులైతేనేమి మనుషులైతేనేమి - మొత్తం ఒకే  పోలికలో ఉండకుండా ఇన్ని తేడాలు ఎందుకు ఏర్పడ్డాయి? ఎందుకంటే - ఏర్పడక తప్పదుగాబట్టి. ఇంత పెద్ద భూగోళం మీద పలురకాల పరిసరాల్లో, పలుపలు వాతావరణాల్లో, పొంతనలేని పరిస్థితుల్లో, ఏ తావున నివసించే జీవి ఆ తావుకు అనుకూలంగా తన స్వరూపాన్ని మార్చుకోగలిగితేనే అది పదికాలాలు మనగలుగుతుంది. ఈ పద్ధతిని శాస్త్రంలో ‘అడాప్షన్’ అంటారు. అందుకు తిరస్కరించిన జీవి స్పీసీస్‌గా నిలబడలేక భూగోళం మీద ఉనికిని కోల్పోతుంది.
  
 ఇంత పెద్ద భూగోళం మీద పలురకాల పరిసరాల్లో, పలుపలు వాతావరణాల్లో, పొంతనలేని పరిస్థితుల్లో, ఏ తావున నివసించే జీవి ఆ తావుకు అనుకూలంగా తన స్వరూపాన్ని మార్చుకోగలిగితేనే అది పదికాలాలు మనగలుగుతుంది. ఈ పద్ధతిని శాస్త్రంలో ‘అడాప్షన్’ అంటారు. అందుకు తిరస్కరించిన జీవి స్పీసీస్‌గా నిలబడలేక భూగోళం మీద ఉనికిని కోల్పోతుంది.
  
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  
  


  ఆడ-మగ
 అనుబంధం
 
 ఈ కణ విభజన తేలిగ్గా అర్థమయ్యేందుకు నాలుగే క్రోమోజోములుండే ఒక కణాన్ని ఉదాహరణగా తీసుకుందాం. వీటిల్లో రెండు ‘ఎ’ గనివి, మిగతా రెండు ‘బి’ గనివి. మియాసిస్ విభజన రెండు అంచెలుగా జరుగుతుంది. మొదటి అంచె ప్రారంభంకాగానే, వీటిల్లో ప్రతివొక్కటి నిట్టనిలువుకు చీలి, రెండు పోగులుగా ఏర్పడుతుంది. ఇది మైటాసిస్‌లో ఇదివరకు చూసిందేగానీ, అక్కడికీ ఇక్కడికీ చిన్న తేడావుంది. అక్కడ దేనికదిగా పోగులు పూర్తిగా విడిపోతుండగా, మియాసిస్ పద్ధతిలో అలాకాకుండా. ఒకచోట ‘రివిట్’తో బిగించినట్టు అతుక్కుని, పట్టకారులా విచ్చుకుంటాయి. పట్టకారుకు ఉన్నట్టే ఈ ‘గీ’ ఆకారానికి, రివిట్‌కు (centromere) పైనుండే చేతులు కురుచ, కిందికుండే కాళ్ళు పొడవు. చూసేందుకు ఆ క్రోమోజోములు ఎనిమిదిగా విడిపోయినట్టు కనిపిస్తున్నా, రివిట్‌తో అతుక్కున్న మూలంగా వాస్తవానికి నాలుగే. ఈ దశలో ఎ గుంపు నుండి బి లకూ, బి గుంపు నుండి ఎ లకూ కొంత జన్యుపదార్థం ఇచ్చిపుచ్చుకునే ప్రక్రియ ద్వారా బదిలీ అవుతుంది. ఒక చేతినో, ఒక కాలినో అవతలిగుంపు క్రోమోజోముకు బదిలీచేసి, మారుగా దాన్నుండి అదే మోతాదు పదార్థాన్ని తనకు అతికించుకుంటుంది. ఈ బదిలీ తరువాత కూడా కణంలో ఉండే పోగులు ఎనిమిది, క్రోమోజోములు నాలుగు. వాటినుండి ఎ1, బి1లు ఒక ధ్రువానికి, ఎ2, బి2లు మరో ధ్రువానికి చేరుకుంటాయి. మధ్యకు కణకవచం చొచ్చుకొచ్చి విడదీయడం మూలంగా రెండు వేరువేరు కణాలుగా ఏర్పడుతుంది. ఒక్కొక్క కణంలో ఇప్పుడుండేవి నాలుగు పోగులు, వెరసి రెండు క్రోమోజోములు. అంటే క్రోమోజోముల సంఖ్య సగానికి పడిపోయింది.
 
 రెండవ అంచే పూర్తిగా మైటాసిస్‌ను పోలిందే. క్రోమోజోములోని పోగులు పూర్తిగా విడిపోయి నాలుగుగా ఏర్పడతాయి. ఒక ఎ పోగు, ఒక బి పోగు ఒక ధ్రువానికీ, మిగిలిన రెండూ మరో ధ్రువానికీ చేరుకుని కణం విభజించబడుతుంది. మొదటి అంచె తరువాత ఏర్పడినవి రెండు కణాలుకాగా, రెండవ అంచెలో ఒక్కొక్కటి రెండుగా ఏర్పడడంతో మొత్తం పిల్లల సంఖ్య నాలుగవుతుంది. రెండవ అంచెలో క్రోమోజోముల సంఖ్య తరగనందున, ఒక్కొక్క పిల్లకు రెండేసి క్రోమోజోములుంటాయి. ఏర్పడిన నాలుగు పిల్లల్లో ఏవొక్కటికి జన్యుపరంగా మరొకదాన్ని పోలిందిగాదు. ఇలా ఏర్పడిన కణాలను ‘గ్యామేట్స్’ అంటారు. సెక్స్ కణాలంటే ఇవే. మగ, ఆడ జీవులు దేని గ్యామేట్లను అవి ఉత్పత్తి చేసుకుంటాయి. పురుషగ్యామేట్‌ను బీజం (sperm) అంటారు, స్త్రీగ్యామేట్‌ను అండం (egg) అంటారు. అవి రెండూ సంయోగమైనప్పుడు ఏర్పడేది విశ్వజన్యురాశి (genome). ఆ సగం క్రోమోజోములూ, ఈ సగం క్రోమోజోములు కలిసి, పిండం తిరిగి నాలుగు క్రోమోజోములు కలిగినదై, ఆ స్పీసీస్‌కు ఉండవలసిన క్రోమోజోముల సంఖ్య యదాతథంగా నిలుపుకోవడంతో, స్పీసీస్‌లో మార్పు జరగకుండా నిలుస్తుంది. గ్యామేట్ల కలయికలో ఆరోగ్యకరమైన సంయోగంతో ఏర్పడిన సంతానం పరిసరాల ప్రభావాన్ని తట్టుకుని బలంగా ఎదిగే శక్తిని కలిగుంటుంది.
  
 మగ, ఆడ జీవులు దేని గ్యామేట్లను అవి ఉత్పత్తి చేసుకుంటాయి. పురుషగ్యామేట్‌ను బీజం (sperm) అంటారు, స్త్రీగ్యామేట్‌ను అండం (egg) అంటారు. అవి రెండూ సంయోగమైనప్పుడు ఏర్పడేది విశ్వజన్యురాశి  (genome).
 
 రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  
  


 ఆడ-మగ
  
  ‘ఎన్ని తరహాల సంతానం ఉత్పత్తి చేసినా, మనుగడ కోసం పోరాటం అనేది నిరంతరం కొనసాగేదేగానీ, ఒకచోట ఆగేదిగాదు. ఉన్నచోటునే ఉండేందుకు పరిగెత్తి పరిగెత్తి ఆయాసం తెచ్చుకున్నట్టుంది ఈ వ్యవహారం’ అనేవాళ్ళు కొందరు.
  ‘వాతావరణంలో సంభవించే మార్పులు ఎప్పుడు ఎలావుంటాయో తెలిసేందుకు వీలయ్యేవిగాదు. దానికోసమే సెక్సువల్ పద్ధతి ఏర్పడిందనేది నమ్మశక్యంగా లేదు’ అంటూ పెదవి విరిచేవాళ్ళు కొందరు.
 
  ‘మార్పును పునాదిగా చేసుకోకపోతే, ఈ భూమిమీద పరిణామమనేది జరిగుండేదే కాదు. అందువల్ల, సెక్స్ ద్వారా జరిగే మార్పుకు కారణం తెలుసుకునేందుకు ఇప్పట్లో కష్టమైనా, ఏదోవొక రోజు తెలుసుకోగలం’ అనే ధీమా కొందరిది. ‘ఒక ఒరిజినల్‌ను ఫొటోకాపీ చేసి, ఆ ఫొటోకాపీని తిరిగి ఫొటోకాపీ చేసి, మళ్ళీమళ్ళీ అలాగే చేసుకుపోతే ఫలితంగా తయారయ్యే చివరికాపీ రాసి (క్వాలిటీ) ఎలా తగ్గుతూపోతుందో అలాంటిది ఎసెక్సువల్ రిప్రొడక్షన్. అందువల్లనే సెక్సువల్ పద్ధతి ఉత్తమమైంది’ అంటారు కొందరు.
 
  ‘చెడిపోయిన జన్యుపదార్థం ముక్కను గ్రహించిన ఆడగ్యామేట్లు కొన్ని పక్వదశ చేరకముందే నశిస్తున్నాయి. అలాగే, అండాన్ని చేరుకునే పోటీలో బలహీనమైన మగబీజకణాలు వెనుకబడుతున్నాయి. అడపాదడపా చోటుచేసుకుంటున్న పొరబాట్లను లెక్కలోకి తీసుకుని వెక్కిరించడం కంటే, ఈ పద్ధతి వల్ల మొత్తంగా సమకూరే ప్రయో జనాన్ని మెచ్చుకోవాలి’ అంటూ కొందరు సమర్థిస్తున్నారు.
  ‘జన్యుపదార్థాన్ని మార్చుకునేందుకు అలవాటుపడిన బ్యాక్టీరియాలు యాంటీబయోటిక్ మందులకు లొంగని ‘డ్రగ్ రెసిస్టెంట్’ సంతానాన్ని పొందగలుగుతున్నప్పుడు, జన్యుమార్పిడిని అనుకూలించే సెక్స్ విధానాన్ని నిరుపయోగమని చెప్పేందుకు వీలులేదు’ అంటున్నారు ఇంకాకొందరు.
 
 మానవుని విజ్ఞానానికి ‘ఎప్పుడు, ఎక్కడ, ఎందుకు, ఎలా, ఎవరు, ఏది, ఏ (ఠీజ్ఛి, ఠీజ్ఛిట్ఛ, ఠీజిడ, జిౌఠీ, ఠీజిౌ, ఠీజ్చ్టి, ఠీజిజీఛిజి)’ అనే ఏడు ప్రశ్నలే గురువులు. వీటి సంకలనం జిజ్ఞాస. ఇవి నిరంతరం మెదడును పరిశోధనవైపుకు తరుముతూనే ఉంటాయి; విజ్ఞానంలో ఏర్పడిన సందులను నింపుకునేందుకు ప్రోత్సహిస్తూనే ఉంటాయి. ఈ గురువుల మూలంగా భవిష్యత్తులో ఏ సమాధానం దొరుకుతుందో మరికొంతకాలం వేచిచూద్దాం.
 
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి
  


 ఆడ-మగ
  
 ‘ఎప్పుడు’ అనే ప్రశ్నకు ఇటీవలి కాలంలో సమాధానం దొరికింది. ఎలక్ట్రానిక్ మైక్రోస్కోప్ వచ్చిన తరువాత, జన్యుపదార్థ నిర్మాణాన్నిబట్టి, జీవులను రెండు తరగతులుగా విభజించారు. మొదటి తరగతి ‘ప్రొకార్యోట్స్  కాగా, రెండవ తరగతి ‘యూకార్యోట్స్. ‘ప్రొకార్యోట్స్’ మొత్తం ఏకకణజీవులే. వీటిల్లో న్యూక్లియస్ ఉండదు; చిక్కటి జన్యుపదార్థం కణం మధ్యలో ఉంటుందేగానీ, దాని చుట్టూ న్యూక్లియార్ మెంబ్రేన్ ఏర్పడివుండదు. యూకార్యోట్లలో ఏకకణజీవులూ ఉన్నాయి, బహుకణజీవులూ ఉన్నాయి. కణాలసంఖ్య ఎంతైనా, ప్రతికణంలోని జన్యుపదార్థం పొరతో ఉండడం కారణంగా, అది న్యూక్లియస్‌గా కనిపిస్తుంది. ఈ తరగతిలోని బహుకణజీవుల్లో జన్యుపదార్థం వేరువేరు గనుల నుండి వచ్చిన మిశ్రమం కావడంతో, కణవిభజనకు ‘మైటాసిస్’నే కాకుండా, పరిమితంగా ‘మియాసిస్ పద్ధతిని గూడా అవలంబించే జీవుల దగ్గర సెక్స్ మొదలౌతుంది. వేరువేరు గనులనుండి పొందిన రెండురకాల జన్యువులు, తమ పదార్థాన్ని పరస్పరం మార్పిడి చేసుకోవడం ద్వారా వైవిధ్యం సంపాదించుకోవడం మియాసిస్ కణవిభజనలోని ప్రత్యేకత. పొరపాటుకు తావివ్వకుండా ఇక్కడ గుర్తుంచుకోవలసిన కీలకాశం ఏమిటంటే - ఆడ, మగ జీవుల్లో ప్రత్యేకంగా ఏర్పడిన జననేంద్రియాల్లో తయారయ్యే కణాలకు మాత్రమే మియాసిస్ విభజన పరిమితం. దేహంలోని మిగతా కణాలన్నీ పెరిగేదీ, యథాస్థితిని పోషించుకునేదీ మైటాసిస్ విభజన ద్వారానే.
 
 (అర్థం చేసుకునేందుకు మియాసిస్ విభజన కొంత కష్టంగా ఉంటుంది గాబట్టి, పాఠకులకు ఇబ్బంది కలగకుండా ఆ వివరణ అనుబంధంగా చేర్చబడింది. తెలుసుకోవాలనే కుతూహలం కలిగినవాళ్ళు ఈ అధ్యాయం చివరిలోని అనుబంధం నుండి తెలుసుకోగలరు)
  ‘ఇంత తతంగంతో అవసరం ఎందుకు ఏర్పడింది?’ అనే ప్రశ్నకు జవాబుగా ఎవరి ప్రతిపాదన వాళ్ళది. ‘ప్రయోజనం కోసం ఏర్పడింది కాదు. ఏదో సమయంలో సృష్టి పరిణామంలో జరిగిన యాక్సిడెంట్ కారణంగా ఏర్పడింది మాత్రమే. దీన్ని పట్టుకుని శాస్త్రజ్ఞులు కొందరు లేనిపోని రాద్దాంతం చేస్తున్నారు’ అనేవాళ్ళు లేకపోలేదు. కానీ, ఎక్కువమంది శాస్త్రజ్ఞులు సృష్టిని అంత తేలిగ్గా తీసుకునేందుకు నిరాకరిస్తున్నారు. ‘అది కేవలం యాక్సిడెంటే అయ్యుంటే, సృష్టి దాన్ని పక్కకు తొలగించుకోకుండా రెండువందల కోట్ల సంవత్సరాలుగా ఎందుకు కొనసాగిస్తుంది? కాబట్టి, ఏదోవొక ప్రయోజనం ఉండే ఉండాలి.’ అనేది మిగతావాళ్ళ నమ్మకం. ఇది కూడా తోసిపుచ్చేందుకు వీలులేని వాదనే. మనుగడ నిలుపుకునే విధానంలో జీవి ఎన్నో గాయాలను మాన్పుకోగలుగుతోంది.
 
 అవసరం తీరిపోయిన తోకను రాల్చేసింది; సంతానం సంఖ్య పడిపోయిన తరువాత స్తనాల సంఖ్యను కుదించుకుంది; ‘అపెండిక్స్’ను ఖాతరులేని అవయవంగా మూలకు నెట్టేసింది. ప్రయోజనం లేనివాటిని తనకుతానై తొలగించుకోగలిగిన ప్రాణి సెక్స్‌ను వందల కోట్ల సంవత్సరాలు కొనసాగించడం నిరర్థకమని భావించేందుకూ వీలుగాదు. కానీ, ఏమిటి ఆ ప్రయోజనం అనేది మాత్రం స్పష్టంగా తేల్చుకోలేకపోతున్నాం.
 
 ‘ఈ తరహా కణవిభజనకు పట్టే కాలం ఎక్కువ, ఖర్చయ్యే శక్తిగూడా ఎక్కువ. సంయోగంలో బలమైన గ్యామేట్లే కలుస్తాయో, బలహీనమైనవి కలుస్తాయే ముందుగా తెలియని లాటరీ ఫలితం వంటిది. ఇంతమాత్రానికి అంత ప్రయాస అవసరమా? పైగా, సెక్స్ లేకుండా పుడుతున్న సంతానం గూడా ఈ రెండువందల కోట్ల సంవత్సరాలుగా కొనసాగుతూనేవుంది గదా’ అంటారు కొందరు.
  
  రచన: ఎం.వి.రమణారెడ్డి