ఊరికి.. బంధువులోస్తున్నారు!

పల్లెలకు వస్తున్న సంక్రాంతి కళాకారులు (ఫైల్‌)

హరిలో రంగ హరి.. అంటూ హరిదాసులు.. అయ్యగారికి దండం పెట్టు.. అంటూ డూడూబసవన్నలు.. అంబ పలుకు అంటూ.. జంగమ దేవరలు.. కొమ్మదాసులు విన్యాసాలతో పెద్ద పండుగను నెల రోజుల ముందే వెంటేసుకొస్తారు.. సంక్రాంతికి అందరి ఇళ్లకు బంధువులు పండుగకు ముందు వస్తే.. ‘ఊరికి బంధువులు’ మాత్రం ‘నెల’గంట మోగిన వెంటనే ఇళ్ల ముందు ప్రత్యక్షమవుతూ సందడి చేస్తారు.. సంప్రదాయ కళలకు పట్టం గడుతూ.. ధనుర్మాసంలో ఊరూవాడా తిరుగుతుంటారు. సోమవారం నుంచి ధనుర్మాసం ప్రారంభం కానుంది.

డూడూ బసవన్నల విన్యాసాలు (ఫైల్‌)

సాక్షి, భీమవరం: సూర్యుడు ధనుస్సు రాశిలో ప్రవే శించడంతో ధనుర్మాసం మొదలవుతుంది. దీనిని ధనుస్సంక్రమణమని, నెల పట్టడం అని పల్లె నానుడి. ఈనెల 16వ తేదీ (సోమవారం) నుంచి ధనుర్మాసం ప్రారంభం కానుంది. జనవరిలో మకర సంక్రమణం వరకు ధనుర్మాసం ఉంటుంది. ఈ నెలరోజుల పాటు ఉదయాన్నే హరినామ సంకీర్తలు పాడుతూ హరిదాసులు, డూడూ బసవన్నలతో విన్యాసాలు చేయిస్తూ గంగిరెడ్ల వారు, పప్పుదాకలో పడిపోతున్నానంటూ కొమ్మదాసులు, అంబ పలుకు జగదంబ పలుకంటూ బుడబుక్కల వాళ్లు, శంఖం ఊదుతూ జంగమ దేవరలు, ఏడాదికో మారంటూ పిట్టల దొరలు, భట్రాజులు, సోదెమ్మలు, పగటి వేషగాళ్లు, కనికట్టు చేసేవాళ్లు, గారడీ చేసేవాళ్లు వరుసగా క్యూ కడుతుంటారు. ఆయా జాతుల వారు ఊళ్లను పంచుకుని తమతమ పరిధిలోని గ్రామాల్లో ఇంటింటికీ వెళ్లి తమ కళలను ప్రదర్శించి వినోదాన్ని పంచి యజమానులు ఇచ్చిన మొత్తాన్ని తీసుకువెళుతుంటారు. పల్లె జీవనానికి ఈ సంప్రదాయ కళలకు ఎంతో అనుబంధం ఉందని పెద్దలు చెబుతుంటారు. మారుతున్న కాలంలో ఆదరణ తగ్గి ఉపాధి కోసం జిల్లాలోని చాలా మంది కళాకారులు వేరే వృత్తుల్లో స్థిరపడగా, కొందరు మాత్రం తమ తాతల కాలం నుంచి వస్తున్న విద్యను ప్రదర్శిస్తూ సంప్రదాయ కళలను కాపాడుకుంటూ వస్తున్నారు. సోమ వారం నుంచి ఊరూరు తిరిగేందుకు సన్నాహాలు చేసుకుంటున్నారు.

శ్రీమద్‌ రమా రమణ గోవిందో..

శ్రీమద్‌ రమా రమణ గోవిందో హరి.. అంటూ తెలవారకుండానే నుదుటన తిరునామం, నెత్తిన అక్షయపాత్ర, చేతిలో చిడతలు, భుజాన తంబూర, పట్టుధోవతి పంచెకట్టు, మెడలో మాల, కాళ్లకు గజ్జలతో హరిదాసులు వీధివీధి తిరుగుతూ హరినామ సంకీర్తనలు ఆలపించడం అనాదిగా వస్తున్న ఆచారం. వారు నడయాడిన గ్రామం పాడిపంటలతో సుభిక్షంగా ఉంటుందని, హరిదాసు అక్షయపాత్రలో పోసే కాసి బియ్యం తమ ఇంటిని సిరిసంపదలతో నింపుతాయని పల్లె ప్రజలు భావిస్తారు. పండుగ నెల పట్టారంటే ప్రతిరోజూ ఉదయాన్నే ప్లేటులో బియ్యంతో మహిళలు హరిదాసు రాకకోసం ఇంటి ముంగిట వేచి ఉండటం పల్లెల్లో కనిపిస్తుంది. గ్రామాలు విస్తరించడంతో రోజులో ఊరంతా నడవలేక కొందరు హరిదాసులు ద్విచక్ర వాహనాలపై తిరుగుతున్నారు.

డూడూ బసవన్నల విన్యాసాలు

అయ్యగారికి దండం పెట్టు.. అమ్మగారికి దండం పెట్టు అంటూ యజమానికి చెప్పే ఆదేశాలకు తలాడిస్తూ గంగిరెడ్లు చేసే విన్యాసాలు అబ్బురపరుస్తాయి. సంక్రాంతికి గంగిరెద్దులతో విడదీయలేని అనుబంధం ఉంది. డూడూ బసవన్నల రూపంలో ఇంటి ముందుకొస్తేనే పండుగ హడావుడి మొదలవుతుంది. గంగిరెడ్ల వారు పీపీలు ఊదుతూ పాటలు పాడుతుంటే గంగిరెద్దుల ఘల్‌.. ఘల్‌మనే గజ్జల చప్పుడు మధ్య తమ ఇంటికి లక్ష్మీ కళ వస్తుందని పల్లె ప్రజలు భావిస్తారు.

కొమ్మదాసు గారడీ

ఓ లప్పో.. లచ్చిమప్పో.. నీపప్పు దాకలో పడిపోతానప్పో. అక్కో రాఖీ పండక్కొచ్చినప్పుడు నీకు షాపింగ్‌మాల్‌లోంచి కాస్ట్‌లీ చీరతెత్తానప్పా.. మా యగారు ఆనందంగా ఉండాల. వారానికి మూడు సినిమాలకు వెలతుండాల.. ఎక్కడికెళ్లినా జయం కలగాల.. నీ కుటుంబమంతా బాగా ఉండాల అంటూ కొమ్మదాసులు మాటల గారడీ చేస్తూ ఆకట్టుకుంటారు. పూర్వం చెట్లు ఎక్కి హడావుడి చేసేవారు. ఇప్పుడు భుజాన కొమ్మేసుకుని తిరుగుతున్నారు.

బుడబుక్కల వారు.. జంగమ దేవరలు

అంబ పలుకు.. జగదంబ పలుకు అంటూ తల పాగా, కోటు ధరించి ఢమరకం వాయిస్తూ భవిష్యత్తు శుభాలు చెబుతూ బుడబుక్కల వారు వస్తే.. తలపాగా, పంచెకట్టు ధరించి ఓ చేతితో శంఖం ఊదుతూ మరో చేతితో గంట వాయిస్తూ జంగమ దేవరలు ఇంటింటికీ వస్తుంటారు.

తాతల కాలం నుంచి..

మా తాతల కాలం నుంచి గంగిరెడ్లు ఆడిస్తున్నాం. ఎన్నో ఏళ్లుగా మేం అదే వృత్తిని కొనసాగిస్తూ వస్తున్నాం. సంక్రాంతి ముందు నెల రోజులు మా పరిధిలోని అన్ని గ్రామాల్లో గంగిరెడ్లు ఆట ఆడిస్తాం. మిగిలిన రోజుల్లో అప్పుడప్పుడూ ఈ ఆటకు వెళుతుంటాం.

– చింత దుర్గయ్య, గంగిరెడ్ల కళాకారుడు, పెనుమంట్ర

జంగమ దేవరగా..

నెల రోజుల పాటు జంగమ దేవరగా గ్రామమంతా తి రుగుతాను. గతంలో మాది రి ఇప్పుడు ఆదరించేవారు లేక ఉపాధి కోసం మా పిల్లలు వేరే పనుల్లోకి వెళ్లిపోయారు. ఖాళీ రోజుల్లో మేం పనుల్లోకి వెళ్లిపోతుంటాం. మా చిన్నతనంలో రైతులు వడ్లు పోసేవారు.

– అనచంద్ర ధనకొండ, కళాకారుడు, మేడపాడు

1/3

జంగమ దొర (ఫైల్‌)

2/3

కొమ్మదాసు (ఫైల్‌)

3/3

హరిదాసు (ఫైల్‌)