సాక్షి, హైదరాబాద్‌: రాష్ట్రంలో భూగర్భ జలమట్టాలు వేగంగా పడిపోతున్నాయి. ఎండాకాలం ఇంకా మొదలవక ముందే బోర్లలో నీళ్లు ఇంకిపోతున్నాయి. యాసంగిలో బోరుబావుల కింద సాగుచేస్తున్న పంటలకు నీటి కోసం కటకట తప్పని పరిస్థితి కనిపిస్తోంది. డిసెంబర్‌లో 6.7 మీటర్ల లోతుగా ఉన్న రాష్ట్ర సగటు భూగర్భ జలమట్టం జనవరిలో 7.46 మీటర్ల లోతుకు తగ్గిపోయింది. అంటే నెల రోజుల్లోనే సుమారు 0.74 మీటర్ల మేర భూగర్భ జలమట్టం పడిపోవడం ఆందోళన రేపుతోంది. వ్యవసాయం, ఇతర అవసరాలకుతోడు తాగునీటి కోసం వేసవిలో వినియోగం మరింత పెరగనుండటంతో.. రానున్న రోజుల్లో భూగర్భ జలమట్టాలు మరింతగా పడిపోయే అవకాశం కనిపిస్తోంది. రాష్ట్ర భూగర్భ జలవనరుల శాఖ జనవరిలో రాష్ట్రవ్యాప్తంగా 33 జిల్లాల్లో భూగర్భ జలాల స్థితిగతులను పరిశీలించి రూపొందించిన నివేదికలోనే ఈ అంశాలు వెల్లడయ్యాయి. భూగర్భ జలవనరుల శాఖ రాష్ట్రంలోని 33 జిల్లాల పరిధిలోని అన్ని మండలాల్లో ఏర్పాటు చేసిన 1,771 పీజోమీటర్ల ద్వారా భూగర్భ జలాల స్థితిగతులను ప్రతి నెలా సమీక్షించి, తర్వాతి నెలలో నివేదికలను విడుదల చేస్తూ ఉంటుంది. 8 జిల్లాల్లో 10 మీటర్ల కంటే లోతున... రాష్ట్రంలోనే అత్యధికంగా వికారాబాద్‌ జిల్లాలో 12.29 మీటర్ల లోతుకు భూగర్భ జలాలు పడిపోయాయి. రాష్ట్రంలోని జిల్లాలను సగటు భూగర్భ జలమట్టం 0–5 మీటర్లు, 5–10 మీటర్లు, 10 మీటర్లపైన లోతు.. అనే మూడు కేటగిరీలుగా భూగర్భ జలశాఖ వర్గీకరించింది. రాష్ట్రంలోని మొత్తం 33 జిల్లాలకుగాను 6 జిల్లాల్లో మాత్రమే 5 మీటర్లలోపు భూగర్భ జలమట్టం ఉన్నట్టు గుర్తించారు. భూగర్భ జలాలు సురక్షిత స్థాయిలో ఉన్నది కేవలం ఈ జిల్లాల్లో మాత్రమే. మరో 9 జిల్లాల్లో 5–10 మీటర్ల మధ్య, మిగతా 8 జిల్లాల్లో 10 మీటర్లకుపైగా లోతుకు భూగర్భ జలాలు పడిపోయాయి. ఇలా 10 మీటర్లకన్నా లోతుకు భూగర్భ జలాలు పడిపోయిన జిల్లాల్లో పరిస్థితి ఆందోళనకరంగా ఉన్నట్టుగా భావిస్తారు. 18 జిల్లాల్లో భారీ క్షీణత గత ఏడాది జనవరితో పోల్చితే ఈ ఏడాది జనవరిలో రాష్ట్రంలోని 18 జిల్లాల్లో భూగర్భ జలమట్టాల్లో భారీ క్షీణత నమోదైంది. గత ఏడాది జనవరిలో రాష్ట్ర సగటు భూగర్భ జలాల లోతు 7.72 మీటర్లుకాగా.. ఈ ఏడాది 7.46 మీటర్లకు తగ్గింది. రాష్ట్ర సగటు కాస్త మెరుగ్గానే కనిపిస్తున్నా... కొన్ని జిల్లాల్లో బాగా పడిపోయాయి. అత్యధికంగా యాదాద్రి జిల్లాలో 7.29 మీటర్ల నుంచి 10 మీటర్లలోతుకు అంటే.. 2.71 మీటర్ల మేర పడిపోవడం గమనార్హం. ఈ ప్రాంతాల్లో ప్రమాదకర స్థాయిలో.. రంగారెడ్డి, కామారెడ్డి, మెదక్, మేడ్చల్, సంగారెడ్డి జిల్లాల ఉత్తర, పశ్చిమ ప్రాంతాలు, వికారాబాద్‌ జిల్లాలోని దక్షిణ ప్రాంతాల్లో ప్రమాదకర స్థాయికి భూగర్భ జలమట్టాలు పడిపోయాయి. ఈ ప్రాంతాల్లో భూగర్భ జలమట్టాలు 15–20 మీటర్ల మధ్య, కొన్నిచోట్ల 20 మీటర్లకన్నా లోతుకు వెళ్లిపోయినట్టు తేల్చారు. రాష్ట్ర భూభాగం ఈ ప్రాంతాల వాటా 4 శాతమని అధికారులు చెబుతున్నారు. మరో 18 శాతం భూభాగంలో 10–15 మీటర్ల లోతున.. ఇంకో 54 శాతం ప్రాంతాల్లో 5–10 మీటర్లు లోతున, 25శాతం ప్రాంతాల్లో పరిధిలో 5 మీటర్ల కంటే తక్కువ లోతున భూగర్భ జలమట్టాలు ఉన్నట్టు గుర్తించారు. 156 మండలాల్లో దశాబ్ద సగటుకన్నా తగ్గి.. గత దశాబ్ద కాల (2015–2024) సగటుతో పోల్చినప్పుడు.. రాష్ట్రంలోని మొత్తం 612 మండలాలకుగాను 456 మండలాల్లో భూగర్భ జల మట్టాలు కాస్త మెరుగ్గా ఉన్నాయి. మిగతా 156 మండలాల్లో క్షీణించాయి. 53 మండలాల్లో 0.5 మీటర్ల మేర, 33 మండలాల్లో 1–2 మీటర్ల మేర, 37 మండలాల్లో 2 మీటర్లకుపైగా పడిపోయాయి.

సాక్షి,యాదాద్రి: వేసవి రాకముందే ఎండలు ముదిరిపోయా యి. దీంతో యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లాలో పలుచోట్ల భూగర్భజలాలు అడుగంటుతున్నాయి. నాన్‌ఆయకట్టు ప్రాంతంలో ఎక్కువ శాతం బోర్లు, బావుల కింద వరి సాగు చేశారు. దాదాపు 2.80 లక్షల ఎకరాల్లో పంట సాగైంది. సరిగ్గా నీరందక వరి చేలు ఎండుముఖం పడుతున్నాయి. పొట్టదశలో ఉన్న పైరు ఎండిపోతుండగా రైతులు పశువులను మేపుతున్నారు. ఇప్పటికే దాదాపు వెయ్యి ఎకరాల్లో పంట ఎండిపోయింది. పరిస్థితి ఇలాగే ఉంటే...వేలాది ఎకరాలకు పంటనష్టం జరిగే ప్రమాదం పొంచి ఉంది. దిగుబడి కూడా తగ్గే అవకాశాలున్నాయి. జనవరి నాటికి జిల్లాలో భూగర్భ జలాలు రెండున్నర మీటర్ల లోతుకు పడిపోయాయి. యాసంగి ఆశలపై దెబ్బ వానాకాలం సీజన్‌లో భారీ వర్షాలతో చెరువులు, కుంటలు నిండి పొంగిపొర్లాయి. జలకళ సంతరించుకోగా, రైతులు యాసంగి వరిసాగుపై ఆశలు పెంచుకున్నారు. ఫిబ్రవరి మొదటివారం నుంచే ఎండలు తీవ్రరూపం దాల్చడంతో రాజాపేట, ఆలేరు, మోటకొండూరు, ఆత్మకూర్‌(ఎం), మోత్కూరు, అడ్డగూడూరు, వలిగొండ మండలాల్లోని ఎగువ ప్రాంతాల్లో నీటిగండం వచ్చిపడింది. పంటను దక్కించుకోవాలన్న తపనతో కొందరు బోరు బావుల్లో పూడికతీత పనులు చేపట్టారు. మరికొందరు అప్పు చేసి బోర్లు వేయిస్తున్నారు. అయినా చుక్కనీరు పడకపోవడంతో రైతులు దిక్కుతోచని స్థితిలో కొట్టుమిట్టాడుతున్నారు. రెండు ఎకరాల వరి బీటలు వారింది నాకున్న ఐదెకరాల్లో వరిసాగు చేశాను. బావి నీటిమట్టం తగ్గడంతో రెండు ఎకరాల వరిపొలం బీటలు వారింది. ఉన్న మూడు ఎకరాలకు రెండు రోజులకో తడి ఇస్తున్నాను. దానిపై కూడా ఆశ లేదు. – వడకాల రాజు, వరి రైతు, మోత్కూర్‌.నీరు లేక పంట ఎండిపోయింది 3 ఎకరాల్లో వరి వేశా. నాట్ల సమయంలో బావి లో నీరు బాగానే ఉంది. వరి పొట్టకు వచ్చే దశలో నీరు పూర్తిగా అడుగంటి పోయింది. వారం క్రితం రెండు బోర్లు వేశాను. రెండూ ఫెయిల్‌ అయ్యాయి. నీరులేక పంట ఎండిపోయింది –చౌడబోయిన కనకయ్య, శ్రీనివాసపురం గ్రామం

సాక్షి, అమరావతి: రాష్ట్రంలో భూగర్భ జలం గరళంగా మారిందా? బావులు, బోరు బావుల్లో ఎక్కడ పడితే అక్కడ నీటిని తాగితే రోగాలు కొనితెచ్చుకున్నట్లేనా? 26 జిల్లాల్లోనూ కొన్ని చోట్ల తాగడానికే కాదు.. సాగుకు కూడా భూగర్భ జలాలు పనికి రానంత విషతుల్యంగా మారాయా? అనే ప్రశ్నలకు అవుననే సమాధానం చెబుతోంది భూగర్భ జలాల నాణ్యత నివేదిక–2024. దేశవ్యాప్తంగా 2023లో వర్షాకాలం ప్రారంభానికి ముందు, వర్షాకాలం ముగిసిన తర్వాత కేంద్ర భూగర్భ జల మండలి (సీజీడబ్ల్యూబీ) భూగర్భ జలాల నమూనాలను పరీక్షించి, వాటి నాణ్యతను తేల్చింది. దేశవ్యాప్తంగా అనేక ప్రాంతాల్లోని భూగర్భ జలాల్లో ప్రమాదకరమైన రసాయనాలు పరిమితికి మించి చేరడం వల్ల విషతుల్యంగా మారాయని సీజీడబ్ల్యూబీ నివేదిక తేల్చింది. ఆర్శనిక్, యురేనియం, క్లోరైడ్, ఫ్లోరైడ్, నైట్రేట్‌ వంటి ప్రమాదకరమైన రసాయనాలతోపాటు ఇనుము వంటి లోహ ధాతువులు భూగర్భ జలాల్లో పరిమితికి మించి ఉన్నట్లు వెల్లడించింది. పారిశ్రామిక వ్యర్థాలను యథేచ్ఛగా వదిలేయడం, వ్యవసాయంలో క్రిమి సంహారక మందులు, ఎరువులను అధిక మోతాదులో వినియోగించడం, పట్టణీకరణ పెరిగిపోవడంతో మురుగు నీటి­ని శుద్ధి చేయకుండా వదిలేయడం, వర్షాభావ పరిస్థితుల వల్ల భూగర్భ జలాలను పరిమితికి మించి తోడేయడం వల్లే ఈ పరిస్థితి వచ్చిందని తేల్చింది.రాష్ట్రంలో కొన్ని ప్రాంతాల్లో నైట్రేట్, 17 జిల్లా­ల్లోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో ఫ్లోరైడ్, 12 జిల్లాల్లో ఇనుము, 7 జిల్లాల్లో ఆర్శనిక్‌ పరిమితికి మించి ఉన్నట్లు తెలిపింది. ప్రతి జిల్లాలో కొన్ని ప్రాంతాల్లోని భూగర్భ జలాల్లో పరిమితికి మించి సోడియం కార్బొనేట్‌ ఉండటం వల్ల ఆ నీళ్లు సాగుకు కూడా వాడకూడదని సీజీడబ్ల్యూబీ తేల్చింది.నైట్రేట్‌భూగర్భ జలాల్లో నైట్రేట్‌ అత్యధికంగా ఉన్న రాష్ట్రాల్లో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ ఆరో స్థానంలో ఉంది. దాదాపు అన్ని జిల్లాల్లోనూ నైట్రేట్‌ ఎక్కువ ఉంది. 2023 వర్షాకాలం ముగిసిన తర్వాత 1149 ప్రాంతాల్లో పరీక్షించగా.. 270 ప్రాంతాల్లో పరిమితికి మించి నైట్రేట్‌ ఉన్నట్లు తేలింది. రాజస్థాన్, కర్ణాటక, తమిళనాడు, మహారాష్ట్ర, తెలంగాణ తరువాతి స్థానంలో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ ఉంది. పల్నాడు జిల్లాలో 70 చోట్ల పరీక్షించగా 36 చోట్ల నైట్రేట్‌ చాలా ఎక్కువ ఉన్నట్లు తేలింది.క్లోరైడ్‌లీటర్‌ నీటిలో 250 మిల్లీ గ్రాముల లోపు క్లోరైడ్‌ ఉంటే అవి తాగడానికి సురక్షితం. రాష్ట్రంలో 887 చోట్ల పరిమితికి లోపే క్లోరైడ్‌ ఉన్నట్లు తేలింది. 222 చోట్ల 250 నుంచి 1,000 మిల్లీగ్రాముల మధ్య ఉన్నట్లు తేలింది. వెయ్యి మిల్లీగ్రాములకంటే ఎక్కువ క్లోరైడ్‌ ఉంటే ఆ నీటిని ఎలాంటి పరిస్థితుల్లోనూ తాగకూడదు. రాష్ట్రంలో 40 ప్రాంతాల్లో వెయ్యి మిల్లీగ్రాములకంటే ఎక్కువగా క్లోరైడ్‌ ఉన్నట్లు తేలింది.ఇనుములీటర్‌ నీటిలో ఒక మిల్లీ గ్రాముకంటే ఎక్కువ పరిమాణంలో ఇనుప (ఐరన్‌) ధాతువులు ఉంటే ఆ నీటిని పొరపాటున కూడా తాగకూడదు. రాష్ట్రంలో 12 జిల్లా­ల్లో (అనంతపురం, చిత్తూరు, తూర్పు గోదా­వరి, గుంటూరు, కడప, కృష్ణా, కర్నూలు, నెల్లూరు, ప్రకాశం, శ్రీకా­కుళం, విజయనగరం, పశి్చమ గోదావరి) కొన్ని ప్రాంతాల్లో భూగర్భజలాల్లో పరి­­మి­­తికి మించి ఇనుప ధాతువులు ఉన్నట్లు పరీక్షల్లో తేలింది.ఫ్లోరైడ్‌భూగర్భ జలాల్లో ఫ్లోరైడ్‌ అత్యధికంగా ఉన్న రాష్ట్రాల్లో ఏపీ 8వ స్థానంలో ఉంది. రాష్ట్రంలో 130 ప్రాంతాల్లో పరిమితికి మించి ఫ్లోరైడ్‌ ఉన్నట్లు తేలింది. శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలో 27 చోట్ల, పల్నాడు జిల్లాలో 19, ప్రకాశం జిల్లాలో 25 చోట్ల ఫ్లోరైడ్‌ పరిమితికి మించి చాలా ఎక్కువ ఉన్నట్లు తేలింది. అల్లూరి సీతారామరాజు, అనకాపల్లి, అనంతపురం, అన్నమయ్య, బాపట్ల, చిత్తూరు, తూర్పుగోదావరి, కర్నూలు, నంద్యాల, నెల్లూరు, ఎనీ్టఆర్, పల్నాడు, ప్రకా­శం, శ్రీసత్యసాయి, శ్రీకాకుళం, తిరుపతి, వైఎస్సార్‌ కడప జిల్లాలోనూ ఫ్లోరైడ్‌ పరిమితికి మించి ఉన్నట్లు తేలింది. ఫ్లోరైడ్‌ పరిమితికి మించి ఉన్న జిల్లాలు 2015 నుంచి క్రమేణా పెరుగుతున్నాయి.ఆర్శనిక్‌ఆర్శనిక్‌ విషతుల్యమైనది. లీటర్‌ నీటిలో 0.01 మిల్లీ గ్రాములకు మించి ఉంటే ఆ నీటిని పొర­పాటున కూడా తాగకూడదు. రాష్ట్రంలో అనంతపురం, తూర్పు గోదావరి, గుంటూరు, కృష్ణా, కర్నూలు, నెల్లూరు, ప్రకాశం జిల్లాల్లోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో భూగర్భ జలాల్లో పరిమితికి మించి ఆర్శనిక్‌ ధాతువులు ఉన్నట్లు పరీక్షల్లో తేలింది.సాగుకూ పనికి రావు..లీటరు నీటిలో 1.25 మిల్లీ గ్రాములకంటే ఎక్కువగా సోడియం కార్బొనేట్‌ ఉంటే ఆ నీటిని సాగుకు వినియోగించకూడదు. రాష్ట్రంలో 27.68 శాతం నమూనాల్లో సాగుకు పనికిరాని విధంగా ప్రమాదకరమైన రసాయనాలు ఉన్నట్లు తేలింది.

సాక్షి, అమరావతి: దేశవ్యాప్తంగా అన్ని రాష్ట్రాల్లోనూ 2024లో భూగర్భజలాలు అపారంగా పెరిగాయి. నైరుతి, ఈశాన్య రుతుపవనాల ప్రభావం వల్ల సమృద్ధిగా వర్షాలు కురవడంతో వర్షపు నీరు భారీగా భూమిలోకి ఇంకి భూగర్భజలంగా మారింది. దేశంలో 2024లో 12,656.20 టీఎంసీలు(446.9 బిలియన్‌ క్యూబిక్‌ మీటర్లు) మేర భూగర్భజలాలు పెరిగాయని కేంద్ర భూగర్భజల మండలి(సీజీడబ్ల్యూబీ) అంచనా వేసింది. ఇందులో 11,503.30 టీఎంసీలను ఉపయోగించుకునే అవకాశం ఉందని వెల్లడించింది. అందులో 60 శాతం జలాలను వినియోగించుకున్నారని లెక్కగట్టింది. రాష్ట్రంలో 2024లో 787.30 టీఎంసీల మేర భూగర్భజలాలు పెరిగితే.. అందులో 223.17 టీఎంసీలను ఉపయోగించుకున్నారని అంచనా వేసింది. దేశవ్యాప్తంగా 2024లో భూగర్భజలాల పరిస్థితి అధ్యయనం చేసిన సీజీడబ్ల్యూబీ ఇటీవల కేంద్ర జల్‌ శక్తి శాఖకు నివేదిక ఇచ్చింది. సీజీడబ్ల్యూబీ నివేదికలో ప్రధానాంశాలు ఇవీ... ⇒ దేశంలో తొలి సారిగా 1980లో భూగర్భజలాల పరిస్థితిపై అధ్యయనం జరిగింది. ఆ తర్వాత 1995, 2004, 2009, 2011, 2013, 2017, 2020లలో భూగర్భజలాల పరిస్థితిపై సీజీ­డబ్ల్యూబీ అధ్యయనం చేసింది. 2022 నుంచి ఏటా భూగర్భజలాల పరిస్థితిపై అంచనా వేస్తోంది. ⇒ దేశంలో కురిసే వర్షం వల్ల వచ్చే నీటిలో 61 శాతం భూమిలోకి ఇంకి, భూగర్భజలాలుగా మారుతున్నాయి. ⇒ 2023తో పోల్చితే 2024లో భూగర్భజలాల పరిమాణం కాస్త తగ్గింది. 2023లో భూగర్భజలాల పరిమాణం 12,717.95 టీఎంసీలు ఉంటే... అది 2024లో 12,656.20 టీఎంసీలకు తగ్గింది. ఇక భూగర్భజలాల వినియోగం 2023తో పోల్చితే 2024లో పెరిగింది. భూగర్భం నుంచి 2023లో 6,834.75 టీఎంసీలను... 2024లో 6,956.52 టీఎంసీలను వినియోగించుకున్నారు. ⇒ దేశంలో భూగర్భజలాలను పంజాబ్, రాజస్థాన్, ఢిల్లీ, హర్యానా, డయ్యూ డామన్, గుజరాత్‌లలో భారీ ఎత్తున తోడేసి ఉపయోగించుకుంటున్నారు.

సాక్షి, అమరావతి: రాష్ట్రంలో గత ఐదేళ్ల తరహాలోనే ఈ ఏడాదీ భూగర్భ జలాల లభ్యత పెరిగింది. ప్రస్తుత నీటి సంవత్సరంలో భూగర్భ జలమట్టం 4.19 మీటర్లు పెరిగింది. భూగర్భ జలమట్టం పెరిగిన జిల్లాల్లో శ్రీసత్యసాయి జిల్లా (12.69 మీటర్లు) మొదటి స్థానంలో ఉండగా, రెండో స్థానంలో ప్రకాశం జిల్లా (8.52 మీటర్లు), మూడో స్థానంలో పల్నాడు జిల్లా (7.97 మీటర్లు) ఉన్నాయి. అంబేడ్కర్‌ కోనసీమ జిల్లా(1.16 మీటర్లు), శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు జిల్లా (1.31 మీటర్లు), పార్వతీపురం మన్యం జిల్లా(1.52 మీటర్లు)లో అత్యల్పంగా పెరిగాయి. 26 జిల్లాల్లో భూగర్భ జలాలు పుష్కలంగా పెరగడంతో బోరు బావుల కింద రబీలో పంట సాగుకు, వేసవిలో తాగు నీటికి ఇబ్బందులు ఉండవని అధికారవర్గాలు చెబుతున్నాయి. సగటున 7.6 మీటర్లలో భూగర్భ జలాల లభ్యత నీటి సంవత్సరం జూన్‌ 1తో ప్రారంభమై.. మే 31తో ముగుస్తుంది. గత నీటి సంవత్సరం ముగిసేటప్పటికి అంటే 2024 మే 31కి రాష్ట్రంలో భూగర్భ జలాలు 11.79 మీటర్లలో లభ్యమయ్యేవి. గత ఐదేళ్ల తరహాలోనే ఈ ఏడాదీ నైరుతి, ఈశాన్య రుతుపవనాల ప్రభావం వల్ల సమృద్ధిగా వర్షాలు కురిశాయి. రాష్ట్రంలో ఈ ఏడాది ఇప్పటికి 858 మిల్లీమీటర్ల వర్షపాతం కురవాల్సి ఉండగా ఇప్పటిదాకా 950.57 మిల్లీమీటర్లు కురిసింది. అంటే సాధారణ వర్షపాతం కంటే 10.79 శాతం ఎక్కువ. దాంతో భూగర్భ జలాలు పెరిగాయి. ప్రస్తుతం భూగర్భ జలమట్టం సగటున 7.6 మీటర్లకు చేరుకుంది. అంటే.. ప్రస్తుత నీటి సంవత్సరంలో ఇప్పటికే 4.19 మీటర్ల మేర భూగర్భ జలాలు పెరిగాయి.బాపట్ల జిల్లా గరిష్టం.. తూర్పు గోదావరిలో కనిష్టం భూగర్భ జలాల లభ్యతలో బాపట్ల జిల్లా (2.63 మీటర్లతో) ప్రథమ స్థానంలో ఉంది. అంబేడ్కర్‌ కోనసీమ జిల్లా (2.64 మీటర్లు) రెండో స్థానంలో, గుంటూరు జిల్లా (3.39 మీటర్లు) మూడో స్థానంలో నిలిచాయి. భూగర్భ జలాల లభ్యత కనిష్టంగా ఉన్న జిల్లాల్లో తూర్పుగోదావరి జిల్లా (21.66 మీటర్లతో) ప్రథమ స్థానంలో నిలవగా.. ఏలూరు జిల్లా(17.59 మీటర్లు) రెండో స్థానంలో, అన్నమయ్య జిల్లా(13.67 మీటర్లు) మూడో స్థానంలో నిలిచింది.

భూగర్భ జలాలు క్షీణించే దిశగా భారత్‌ వేగంగా పురోగ మిస్తుందని ఐక్యరాజ్యసమితి నివేదిక హెచ్చరించింది.‘ఇంటర్‌ కనెక్టెడ్‌ డిజాస్టర్‌ రిస్క్‌ రిపోర్ట్‌ 2023’ నివేదిక ప్రకారం, ప్రపంచంలోని 31 ప్రధాన జలాశయాల్లో 27 తిరిగి నింపగలిగే స్థాయి కంటే వేగంగా క్షీణిస్తున్నాయి. భారత దేశం భూగర్భజలాలు క్షీణ దశకు చేరుకున్నాయని ‘యునైటెడ్‌ నేషన్స్‌ యూనివర్సిటీ ఇనిస్టిట్యూట్‌ ఫర్‌ ఎన్విరాన్మెంట్‌ అండ్‌ హ్యూమన్‌ సెక్యూరిటీ’ (యూఎన్‌ఐ ఈహెచ్‌ఎస్‌) ప్రచురించిన కొత్త నివేదిక కూడా హెచ్చరించింది. ఇంటర్‌ కనెక్టెడ్‌ డిజాస్టర్‌ రిస్క్‌ రిపోర్ట్‌ –2023 నివేదిక ఆరు పర్యావరణ పాయింట్లను పరిశీలిస్తుంది. అవి 1. వేగ వంతమయిన విలుప్తాలు 2. భూగర్భ జలాల  క్షీణత. 3. పర్వత హిమానీనదం. 4 ద్రవీభవనం. 5. అంతరిక్ష శిథి లాలు 6. భరించలేని వేడి– బీమా చేయలేని భవిష్యత్తు.  నివేదిక ప్రకారం పంజాబ్‌లోని 78 శాతం బావులను అతిగా ఉపయోగించినట్లు పరిగణిస్తున్నారు. మొత్తం వాయవ్య ప్రాంతంలో 2025 నాటికి భూగర్భజలాల లభ్యత బాగా తగ్గిపోతుందని నివేదిక అంచనావేసింది. ‘జలాశ యాలు’ అని పిలువబడే భూగర్భ జలాశయాలలో నిల్వ చేయబడిన ముఖ్యమయిన వనరు మంచినీరు. ఈ జలాశ యాలు 200 కోట్లకు పైగా ప్రజలకు తాగునీటి సరఫరా చేస్తాయి. ఇందులో దాదాపు 70 శాతం వ్యవసాయం కోసం ఉపయోగిస్తారు. భూగర్భజలాలు వేలాది సంవత్సరాలుగా ‘పునరుత్పాదక వనరుగా’ ఉంటున్నాయి అని నివేదిక పేర్కొంది. కానీ ఇప్పటికే ఉన్న బావుల్లో నీటిని అందించగల స్థాయికంటే నిల్వలు కిందికి పడిపోతే విపత్తులు ప్రారంభమైనట్లే. వ్యవసాయానికి నీరు అందక ఆహార కొరత ఏర్పడుతుంది. భూగర్భ జలాల క్షీణత అత్యంత తీవ్రంగా ఉన్న ప్రాంతాలలో భారతదేశం, ఈశాన్య చైనా, పశ్చిమ యునైటెడ్‌ స్టేట్స్, మెక్సికో, ఇరాక్, సౌదీ అరేబియా, ఉత్తర ఆఫ్రికాలోని కొన్ని ప్రాంతాలు ఉన్నాయి. ఎక్కువ నీరు అవసరమైన వరి, గోధుమలను పండించడం వల్ల జలవనరులు తొందరగా అడుగంటుతున్నాయని నివేదిక తెలిపింది. గోదుమ, వరి పంటలకు భారత్‌ అధికంగా భూగర్భ జలాలను వినియో గిస్తోంది. పంజాబ్, హరియాణా రాష్ట్రాలు దేశంబియ్యం సరఫరాలో 60 శాతం, గోధుమల ఉత్పత్తిలో 85 శాతం ఉత్పత్తి చేస్తున్నాయి. అందుకే పంజాబ్‌లో 78 శాతం బావులు అతిగా వాడకానికి గురవుతున్నాయనేది నివేదిక సారాంశం. ‘2023 అంచనా నివేదిక’ ప్రకారం దేశం మొత్తం వార్షిక భూగర్భ జలాల రీచార్జ్‌ 4,49,087 బిలియన్‌ క్యూబిక్‌ మీట ర్లుగా ఉంది. ఇది మునుపటి సంవత్సరంతో పోలిస్తే 11.48 బిలియన్‌ క్యూబిక్‌ మీటర్ల పెరుగుదలను సూచిస్తుంది. దేశం మొత్తం వార్షిక భూగర్భజలాల వెలికితీత 241.34 బిలియన్‌ క్యూబిక్‌ మీటర్లుగా ఉంది.  భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోతే తాగునీటి సమస్య మరింత పెరుగుతుంది. ఇప్పటికే ప్రపంచంలోని 220 కోట్ల మంది ప్రజలు సురక్షితమయిన నీరు అందుబాటులోలేకుండా జీవిస్తున్నారు. ఈ నేపథ్యంలో 2030 నాటికి ప్రతీ ఒక్కరికీ పరిశుభ్రమయిన నీటిని అందజేయాలని ఐక్యరాజ్య సమితి లక్ష్యం నిర్దేశిస్తోంది. భూగోళం మీద ఉన్న నీటిలో 97 శాతం ఉప్పు నీరే. తాగడానికి ఉపయోగపడే జలాలు కేవలం 1 శాతం మాత్రమే అందుబాటులో ఉన్నాయి. అందులో 0.86 శాతం చెరువులు, 0.02 శాతం నదులలో, మిగతా 0.12 శాతం భూగర్భజలాల రూపంలో ఉంది. ఈ వనరులే ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఉన్న 760 కోట్ల మందికి పైగా ఆహారాన్నీ, ఇతర అవసరాలనూ తీరుస్తున్నాయి. ‘2050 నాటికి ఈ భూమ్మీద తాగడానికి పుష్కలమయిన జలంఉండనే వుండదు. జనం స్నానాలు చేయడం మానేసి శరీరా నికి లేపనాలు పూసుకోవలసి ఉంటుంది. సరిహద్దులో వుండాల్సిన సైన్యం నీటి వనరుల చుట్టూ కాపలాకాస్తుంది...’ అంటూ దివంగత మాజీ రాష్ట్రపతి అబ్దుల్‌ కలాం వ్యాఖ్యానించారంటే పరిస్థితి ఎలా ఉంటుందోఅంచనా వేయవచ్చు! – ప్రొ‘‘ గనబోయిన మచ్చేందర్, జియాలజీ విభాగ అధిపతి, మహాత్మాగాంధీ విశ్వవిద్యాలయం, నల్లగొండ 

సాక్షి, అమరావతి/సాక్షి, విశాఖపట్నం: గోదావరి మిగులు జలాలను కృష్ణా, పెన్నా బేసిన్‌లకు మళ్లించడం, యాజమాన్య పద్ధతుల ద్వారా నీటి వృథాకు అడ్డుకట్ట వేయడం, భూగర్భజలాలను పరిరక్షించడం ద్వారా రాష్ట్రానికి జలభద్రత చేకూర్చడమే లక్ష్యంగా ప్రభుత్వం పనిచేస్తోందని జలవనరుల శాఖ ఇంజనీర్‌–ఇన్‌–చీఫ్‌ (ఈఎన్‌సీ) సి.నారాయణరెడ్డి చెప్పారు. విశాఖపట్నంలో జరుగుతున్న ఐసీఐడీ (ఇంటర్నేషనల్‌ కమిషన్‌ ఆన్‌ ఇరిగేషన్‌ అండ్‌ డ్రైనేజ్‌) సిల్వర్‌ జూబ్లీ కాంగ్రెస్‌లో రాష్ట్రంలో జలవనరుల వినియోగం, సుస్థిర సాగునీటి నిర్వహణకు చేపట్టిన చర్యలపై ఆయన పవర్‌ పాయింట్‌ ప్రజెంటేషన్‌ ద్వారా ప్రతినిధులకు వివరించారు. సదస్సులో ఆయన ఏం చెప్పారంటే.. ♦ రాష్ట్రంలో ఐదు పెద్ద నదులు, 35 చిన్న నదులు ఉన్నాయి. సాగుకు యోగ్యంగా 2 కోట్ల ఎకరాలున్నాయి. ఇప్పటిదాకా 1.067 కోట్ల ఎకరాలకు నీటిపారుదల సౌకర్యం ఉంది. ఇందులో సాగునీటి ప్రాజెక్టుల కింద 90 లక్షల ఎకరాల ఆయకట్టు ఉంది. ♦ రాష్ట్రంలో ఏడాదికి సగటున 967 మి.వీు.ల వర్షపాతం కురుస్తుంది. దీని పరిమాణం 1,811 టీఎంసీలు. ఇందులో 54.8 శాతం అంటే 617.34 టీఎంసీ­లు భూమిలోకి ఇంకుతాయి. 510.03 టీఎంసీలు ఉపరితలంలో ప్రవహిస్తాయి. మొత్తం ప్రా­జె­క్టుల నీటి నిల్వ సామర్థ్యం 983.39 టీఎంసీలు. ♦ జలయజ్ఞం కింద 54 ప్రాజెక్టులు చేపట్టాం. ఇందులో 14 పూర్తిగా, రెండు పాక్షికంగా పూర్తయ్యాయి. వీటి ద్వారా కొత్తగా 49.8 లక్షల ఎకరాల ఆయకట్టు సాగులోకి వస్తుంది. 33.3 లక్షల ఎకరాలు స్థిరీకరిస్తాం. 1.17 కోట్ల మందికి తాగునీరు అందుతుంది.   ♦ పోలవరం ప్రాజెక్టు ద్వారా 322.73 టీఎంసీలను వినియోగించుకుంటాం. 960 మెగావాట్ల జలవిద్యుదుత్పత్తి అందుబాటులోకి వస్తుంది.   ♦ దేశంలో మొదటిసారిగా 1863–70 సంవత్సరాలలో కేసీ (కర్నూల్‌–కడప) కెనాల్‌ ద్వారా తుంగభద్ర–పెన్నా నదులను అనుసంధానం చేశారు. గోదావరి నుంచి ఏటా 3 వేల టీఎంసీలు సముద్రంలో కలుస్తుంటే.. కృష్ణాతో పాటు పెన్నా బేసిన్‌లో వర్షాభావం వల్ల ఏటా 100 నుంచి 500 టీఎంసీల కొరత ఏర్పడుతోంది.  ♦ గోదావరి జలాలను కృష్ణా, పెన్నా నదులకు మళ్లించే పనులను దశలవారీగా చేపడతాం. శ్రీశైలం రిజర్వాయర్‌ గరిష్ట నీటి మట్టం 885 అడుగులు. రాయలసీమకు గ్రావిటీపై నీళ్లందించాలంటే.. గోదావరి జలాలను ఆ ఎత్తుకు ఎత్తిపోయాలి. తక్కువ ఖర్చుతో కృష్ణా, పెన్నా బేసిన్‌లకు నీటిని తరలించే విధానాలను సూచించాలని కోరుతున్నాం.  ♦ రాష్ట్రంలో 1,254 ఫిజియోవీుటర్లను ఏర్పాటు చేసి.. 15 లక్షల బోరుబావులను జియోట్యాగింగ్‌ చేసి భూగర్భజలాల వినియోగాన్ని ఎప్పటికప్పుడు అంచనా వేసి, పరిరక్షిస్తున్నాం. 2017తో పోలిస్తే 2022 నాటికి భూగర్భజలమట్టం 5.65 మీటర్లకు పెరిగింది. దేశంలో భూగర్భజలాల పరిరక్షణలో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ మొదటి స్థానంలో నిలిచింది.  ♦ నీటి వృథాకు అడ్డుకట్ట వేయడం కోసం పైప్డ్‌ ఇరిగేషన్‌ విధానాన్ని అమల్లోకి తెచ్చాం.  ♦ 33.34 లక్షల ఎకరాల్లో డ్రిప్, స్ప్రింక్లర్ల ద్వారా నీళ్లందిస్తున్నాం. దీనివల్ల 11.90 లక్షల మంది రైతులు ప్రయోజనం పొందుతున్నారు. 201.3 టీఎంసీలు ఆదా అవుతున్నాయి. ♦ చిన్ననీటివనరులను మరమ్మతు చేయడం, ఆధునీకరించడం ద్వారా వాటి నిల్వ సామర్థ్యాన్ని 84.5 టీఎంసీలకు పెంచి.. 6.9 లక్షల ఎకరాలకు నీళ్లందిస్తున్నాం. 

సాక్షి, అమరావతి: ప్రస్తుత నీటి సంవత్సరంలో రాష్ట్రంలో భూగర్భజలాల్లో 650.22 టీఎంసీలు మిగిలాయి. నీటి సంవత్సరం జూన్‌ 1తో ప్రారంభమై మరుసటి ఏడాది మే 31తో ముగుస్తుంది. ప్రస్తుత అంటే 2022–23 నీటి సంవత్సరం మరో మూడురోజుల్లో ముగియనుంది. రాష్ట్రంలో ప్రస్తుత నీటి సంవత్సరంలో నైరుతి, ఈశాన్య రుతుపవనాల ప్రభావం వల్ల సగటున 967 మిల్లీమీటర్ల వర్షం కురవాల్సి ఉండగా 1,046.9 మిల్లీమీటర్ల వర్షం కురిసింది. వర్షాలు సమృద్ధిగా కురవడం.. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం చేపట్టిన జలసంరక్షణ చర్యల వల్ల రికార్డు స్థాయిలో వర్షపు నీరు భూగర్భంలోకి ఇంకింది. భూగర్భజలాలు 961.42 టీఎంసీలయ్యాయి. ఇందులో సాగు, తాగు, గృహ తదితర అవసరాలకు 913.35 టీఎంసీలు వినియోగించుకోవడానికి వీలుందని భూగర్భజలవనరుల అధికారులు లెక్కగట్టారు. కానీ నీటి సంవత్సరం ముగింపు దశకు చేరుకునేటప్పటికి అంటే ఆదివారానికి కేవలం 263.13 టీఎంసీల భూగర్భజలాలను మాత్రమే ప్రజలు వినియోగించుకున్నారు. దీంతో భూగర్భజలాల్లో 650.22 టీఎంసీలు మిగిలాయి. జలసంరక్షణ చర్యల ద్వారా వర్షపు నీటిని ఒడిసి పట్టి భూగర్భంలోకి ఇంకేలా చేసి, భూగర్భజలాలను పెంచడంతోపాటు వాటిని పొదుపుగా వినియోగించుకోవడం ద్వారా భూగర్భజలాల పరిరక్షణలో మన రాష్ట్రం దేశంలోనే అగ్రగామిగా నిలిచిందని అధికారవర్గాలు తెలిపాయి.   రబీలోనే భారీగా తోడివేత   అక్టోబర్‌ ఆఖరుకు వర్షాకాలం ముగిసిన తరువాత నవంబర్‌లో రాష్ట్రంలో భూగర్భజలాలు సగటున 6.13 మీటర్లలో లభ్యమయ్యేవి. రాష్ట్రంలో 15 లక్షల వ్యవసాయ బోరుబావులను భూగర్భజలవనరుల శాఖ జియోట్యాగింగ్‌ చేసింది. వాటికి అదనంగా మరో లక్షకుపైగా వ్యవసాయ బోరుబావులు ఉంటాయని అంచనా. భూగర్భజలమట్టాన్ని 1,806 పిజియోమీటర్ల ద్వారా భూగర్భజలవనరుల శాఖ అధికారులు ఎప్పటికప్పుడు లెక్కిస్తూ పర్యవేక్షిస్తున్నారు. రబీలో, వేసవిలో సాగు, తాగు, గృహ అవసరాల కోసం బోరుబావుల నుంచి భారీ ఎత్తున ప్రజలు నీటిని తోడేశారు. తూర్పుగోదావరి జిల్లాలో అత్యధికంగా 3.95 మీటర్ల మేర భూగర్భజలాలను తోడేయగా, నెల్లూరు జిల్లాలో అత్యల్పంగా 0.37 మీటర్ల మేర భూగర్భజలాలను వినియోగించుకున్నారు. వర్షాభావ ప్రాంతాలైన అనంతపురం జిల్లాలో 2.79, శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలో 3.29 మీటర్ల మేర రబీలో భూగర్భజలాలను వినియోగించుకున్నారు. నవంబర్‌ నుంచి మే వరకు సగటున 2.54 మీటర్ల మేర భూగర్భజలాలను వాడుకోవడంతో భూగర్భజలమట్టం 8.67 మీటర్లకు పడిపోయింది.  బాపట్లలో కనిష్ఠం.. ఏలూరులో గరిష్ఠం..    నీటి సంవత్సరం ముగిసేటప్పటికి రాష్ట్రంలో సగటున 8.67 మీటర్లలో భూగర్భజలాలు లభ్యమవుతున్నాయి. బాపట్ల జిల్లాలో కనిష్ఠంగా 3.59 మీటర్లలోనే భూగర్భజలాలు లభ్యమవుతుండగా.. ఏలూరు జిల్లాలో గరిష్ఠంగా 20.95 మీటర్ల లోతుకు వెళ్తేగానీ భూగర్భజలాలు దొరకని పరిస్థితి. వర్షాభావ ప్రాంతాలైన అనంతపురం జిల్లాలో 7.84, శ్రీసత్యసాయి జిల్లాలో 8.35 మీటర్లలోనే భూగర్భజలాలు లభ్యమవుతుండటం గమనార్హం. జూన్‌ 1 నుంచి కొత్త నీటి సంవత్సరం 2023–24 ప్రారంభమవుతుంది. గతేడాదిలానే ఈ ఏడాది వర్షాలు సమృద్ధిగా కురుస్తాయన్న వాతావరణశాఖ అంచనాల నేపథ్యంలో.. భూగర్భజలాలు పుష్కలంగా పెరిగే అవకాశం ఉందని అధికారవర్గాలు అంచనా వేస్తున్నాయి.    

సాక్షి, అమరావతి: దేశవ్యాప్తంగా అన్ని రాష్ట్రాల్లోకెల్లా మన ఏపీలోని బోరు, బావుల్లోని తాగునీరే అత్యంత సురక్షితమని తేలింది. గత ఏడాది ఏప్రిల్‌ నుంచి ఈ ఏడాది మార్చి వరకు అన్ని రాష్ట్రాల గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని బోర్లు, బావుల నీటికి నిర్వహించిన నాణ్యతా పరీక్షల్లో వంద శాంపిల్స్‌కుగాను 14 నమూనాల్లో వివిధ రకాల కాలుష్య కారకాలను గుర్తించారు. కానీ, మన రాష్టంలో మాత్రం వందకు నాలుగు శాంపిల్స్‌లో మాత్రమే అవి ఉన్నట్లు తేలింది. ఈ పరీక్షల ఫలితాలను కేంద్ర జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ తన అధికారిక వెబ్‌సైట్‌లో పొందుపర్చింది. అలాగే, ఏపీలో మూడు నాలుగేళ్ల కిందట నెలకొన్న తీవ్ర వర్షాభావ పరిస్థితులతో ఫ్లోరైడ్‌ ఆనవాళ్లు ఎక్కువగా కనిపించేవని.. అయితే, గత మూడేళ్లగా రాయలసీమ జిల్లాలతో సహా రాష్ట్రమంతటా సమృద్ధిగా వర్షాలు కురవడంతో భూగర్భ జలాల్లో నీటి నాణ్యత చాలాబాగా మెరుగైనట్లు గ్రామీణ నీటి సరఫరా విభాగం (ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌) అధికారులు వెల్లడించారు. కాలుష్య కారకాలు.. వాటితో దుష్ఫలితాలు.. వైద్యులు పేర్కొంటున్న వివరాల ప్రకారం.. ► మెర్క్యూరీ ఉన్న నీటిని దీర్ఘకాలం తాగితే మనిషి నాడీ వ్యవస్థపై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతుంది.  ► క్లోరైడ్‌ కారకం ఉండే నీటిని తాగితే రక్తపోటు వ్యాధులకు గురవుతుంటారు.  ► లెడ్‌ వంటివి చిన్న పిల్లల ఎదుగుదల మీద, పెద్దల్లో కిడ్నీలపై ప్రభావం చూపుతుంది.  ► ఇక ఫ్లోరైడ్‌తో కీళ్ల వ్యాధులు రావడంతో చిన్న వయస్సులో పళ్లు దెబ్బతింటాయి.  ఈ నేపథ్యంలో.. ప్రజల తాగునీటిలో కలుషిత కారకాలను గుర్తించడానికి ప్రభుత్వం ముందస్తుగానే ఎప్పటికప్పుడు నీటి నాణ్యత పరీక్షలు నిర్వహిస్తుంటుంది. మన రాష్ట్రంలోని గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఉండే 2.60 లక్షల బోర్లు, బావుల్లో నీటికి ఏటా ఒకసారి.. అలాగే, దాదాపు 50 వేలకు పైబడి రక్షిత మంచినీటి పథకాల ద్వారా సరఫరాచేసే నీటికి ఏటా రెండు విడతల చొప్పున ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌ విభాగం, రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఈ పరీక్షలు చేపడుతుంది. ఇక ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌ పరిధిలో రాష్ట్రవ్యాప్తంగా 107 నీటి నాణ్యత పరీక్షల ల్యాబ్‌లు ఉండగా, వాటిల్లో మొత్తం 21 రకాల కలుషిత కారకాలను గుర్తించే సౌలభ్యం ఉంది. పరీక్షల ఫలితాలను ఎప్పటికప్పుడు ఆ వెబ్‌సైట్‌లో పొందుపర్చాల్సి ఉంటుంది.  పరీక్షల్లో మన రాష్ట్రమే ఫస్ట్‌ మార్చి నెలాఖరుతో ముగిసిన ఆర్థిక సంవత్సరంలో దేశం మొత్తం మీద మన ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో అత్యధికంగా నాణ్యత పరీక్షలు నిర్వహించారు. అన్ని రాష్ట్రాల్లో 47,03,476 నీటి శాంపిల్స్‌కు పరీక్షలు నిర్వహించగా.. అందులో మన రాష్ట్రం అత్యధికంగా 4,04,083 నమూనాలకు నిర్వహించింది. తర్వాత మధ్యప్రదేశ్‌ 4,01,022 శాంపిల్స్‌కు.. పశ్చిమ బెంగాల్‌లో 3,82,846 శాంపిల్స్‌కు పరీక్షలు జరిగాయి. మిగిలిన రాష్ట్రాల్లో ఎక్కడా 3 లక్షల మించి పరీక్షలు నిర్వహించలేదు.  నీటి నాణ్యతలోనూ ఏపీ చాలా మెరుగు మరోవైపు.. గత ఏడాది ఏపీలో పరీక్షలు నిర్వహించిన 4,04,083 శాంపిల్స్‌లో కేవలం 16,801 నమూనాల్లోనే కాలుష్య కారక ఆనవాళ్లు గుర్తించారు. అంటే మొత్తం శాంపిల్స్‌లో ఇది 4.15 శాతం మాత్రమే. అదే సమయంలో దేశం మొత్తం మీద 47,03,476 నీటి శాంపిల్స్‌కు నిర్వహించిన పరీక్షల్లో 6,73,687 శాంపిల్స్‌లో కలుషిత కారకాలు బయటపడ్డాయి. అంటే ఇది 14.32 శాతం.  పశ్చిమ బెంగాల్, కేరళ రాష్ట్రాల్లో అత్యధిక నీటి కాలుష్యం ఉన్నట్లు కేంద్ర జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ గణాంకాలు పేర్కొన్నాయి.  

కోల్‌కతా: మన పంటల సాగు పద్ధతులు తక్షణమే మారకపోతే దేశంలోని నదులు ఈ శతాబ్దంలోనే ఎండిపోయి ఎడారిగా మారడం ఖాయమని పశ్చిమ బెంగాల్‌ కాలుష్య నియంత్రణ మండలి చైర్మన్‌ కల్యాణ్‌ రుద్ర హెచ్చరించారు. భూగర్భ జలాలు ఎప్పటికీ అంతరించిపోవని చాలామంది భావిస్తున్నారని, అందులోని ఎంతమాత్రం నిజం లేదని తేల్చిచెప్పారు. భూగర్భ జలాలు పడిపోవడం అనేది నదుల మనుగడను దెబ్బతీస్తుందని పేర్కొన్నారు. పంటల సాగు పద్ధతులను వెంటనే మార్చుకోవాలని, లేకపోతే గంగానదితో సహా ఇతర నదులు ఎండిపోతాయని వెల్లడించారు. తద్వారా మన నాగరికత ఉనికి సైతం ప్రమాదంలో పడుతుందన్నారు. ప్రపంచ జల దినోత్సవం సందర్భంగా భారత్‌ చాంబర్‌ ఆఫ్‌ కామర్స్‌ కార్యక్రమంలో కల్యాణ్‌ రుద్ర మాట్లాడారు. మనదేశంలో పంటల సాగు కోసం భూగర్భ జలాలను విచ్చలవిడిగా తోడేస్తున్నారని ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. ఈ విధానంలో మార్పు రావాలన్నారు. చెరువులు, కుంటలు విస్తృతంగా తవ్వుకోవాలని, వాననీటిని, ఉపరితల జలాలను సంరక్షించుకోవాలని సూచించారు. భూగర్భ జలాలపై ఆధారపడడం మానుకోవాలని చెప్పారు. డ్యామ్‌లు, కాలువల నిర్మాణం అధిక వ్యయంతో కూడుకున్న వ్యవహారమని వివరించారు.   

గురజాల డివిజన్‌లోని బొల్లాపల్లి, వెల్దుర్తి తదితర మండలాల్లో గత ఏడాది మేనెలలో భూగర్భ జలాలు భారీగా అడుగంటాయి.  గతేడాది జనవరి, మే నెలల్లో డివిజన్‌ సరాసరి భూగర్భ జల మట్టాలు వరుసగా 11.10, 13.27 మీటర్లుగా నమోదయ్యాయి.  అనంతరం జూన్‌ నుంచి సమృద్ధిగా వానలు కురవడంతో భూగర్భ జలాలు గణనీయంగా పెరిగాయి. గత ఆరునెలల కాలంలో సాధారణంగా 666.68 మిల్లీమీటర్ల వర్షపాతం నమోదు కావాల్సి ఉండగా 808.93 మిల్లీమీటర్ల వాన కురిసింది. ఇది సాధారణం కన్నా 21.33 శాతం అధికం. ప్రస్తుతం గురజాల డివిజన్‌లో భూగర్భ జలాలు 7.58 మీటర్లకు ఎగబాకాయి. అంటే మేనెలతో పోలిస్తే 5.69 మీటర్ల మేర భూగర్భ జలాలు పెరిగాయి ’’.  సాక్షి, అమరావతి బ్యూరో: జిల్లాలో పాతాళ గంగ పైపైకి ఎగబాకుతోంది. చుక్క నీరు కూడా లేక ఎండిన పోయిన బోర్లు నిండైన నీటి ధారతో ఉప్పొంగుతున్నాయి. ఈ ఏడాది విస్తారంగా వర్షాలు పడడం, కృష్ణానదికి వరుసగా వరదలు రావడంతో జిల్లాలోని నాలుగు డివిజన్లలోనూ భూగర్భ నీటిమట్టాలు గణనీయంగా పెరిగాయి. కరువుసీమ పల్నాడులోనూ జలసిరులు ఉబికివస్తున్నాయి. ఫలితంగా సర్వత్రా ఆనందం వ్యక్తమవుతోంది. గత మే నెలతో పోలిస్తే..  జిల్లాలో గత ఏడాది మే నెలతో పోలిస్తే 2.89 మీటర్ల మేర భూగర్భ జలాలు పెరిగాయి. గత మే నెలలో జిల్లాలో సరాసరి భూగర్భ నీటిమట్టం 8.07 మీటర్లుగా నమోదైంది. ప్రస్తుతం 5.18 మీటర్లకు భూగర్భ జలాలు ఎగబాకాయి. ప్రస్తుతం న్యూజెండ్ల మండలం చింతలచెరువు గ్రామంలో 0.31 మీటర్ల లోతులోనే భూగర్భ జలాలు లభ్యమవుతున్నాయి. గురజాల డివిజన్‌లోని వెల్దుర్తి గ్రామంలో 46.24 మీటర్ల లోతుకు నీటిమట్టం పడిపోయింది.  జిల్లాలో 57 మండలాలు ఉండగా, 34 మండలాల్లో 0 నుంచి 3 మీటర్లలోపు, 18 మండలాల్లో 3 నుంచి 8మీటర్లలోపు, రెండు మండలాల్లో 8 నుంచి 15 మీటర్లలోపు, మూడు మండలాల్లో 15 మీటర్ల కన్నా ఎక్కువ లోతులో నీరు అందుబాటులో ఉంది. నీటికి కటకటలాడే బొల్లాపల్లి, వెల్దుర్తి మండలాల్లోనూ భూగర్భ జలాలు బాగా వృద్ధి చెందడం విశేషం. ఈ మండలాల్లో ఏప్రిల్‌ వరకు బోర్లలో నీరు వచ్చే అవకాశం పుష్కలంగా ఉండటంతో రైతులు పంటల సాగు చేపట్టారు. కృష్ణానది పరీవాహక ప్రాంతాల్లో మాత్రం ఒక మీటరు లోతులోపే భూగర్భజలాలు లభ్యమవుతుండడం గమనార్హం.  గురజాల మండలం చర్లగుడిపాడులో ఓ వ్యవసాయ బోరు నుంచి మోటారు పెట్టకముందే నీరు బయటకు వస్తున్న దృశ్యం (ఫైల్‌)  భూగర్భంలోకి 30.02 టీఎంసీలు  గతేడాది జూన్‌ నుంచి ఇప్పటివరకు సగటు సాధారణ వర్షపాతం 746.08 మిల్లీమీటర్లుగా నమోదుకాగా, 820.31 మిల్లీమీటర్ల వాన కురిసింది. అంటే 9.94 శాతం అధిక సగటు వర్షపాతం నమోదైంది. అత్యధికంగా గురజాల డివిజన్‌లో 21.33 శాతం అధిక వర్షపాతం నమోదైంది. వర్షాల వల్ల 333.57 టీఎంసీల నీరు జిల్లా భూమిపైకి చేరగా, అందులో 30.02 టీఎంసీల నీరు భూమిలోకి ఇంకింది.   ప్రభుత్వ చర్యల వల్లే మార్పు ప్రభుత్వం చేపట్టిన చర్యల వల్లే భూగర్భ జలాలు గణనీయంగా పెరిగినట్టు అధికారులు చెబుతున్నారు. ఇంకుడు గుంతలు, చెరువుల పూడిక తీత పనులు అధికమొత్తంలో చేపట్టడం సత్ఫలితాలనిస్తోందని పేర్కొంటున్నారు. ప్రజలు మరింత చైతన్యంతో వ్యవహరించి ఇంకుడు గుంతలు ఎక్కువగా తవ్వితే.. ఇంకా మంచి ఫలితాలు వస్తాయని, జిల్లాలో నీటికి కొదవ ఉండదని అధికారులు సూచిస్తున్నారు.   నీటి మట్టాలు పెరిగాయి గతంలో వర్షాలు లేక తీవ్ర ఇబ్బందులు పడ్డాం. తాగడానికి గుక్కెడు మంచినీరు దొరకని పరిస్థితి ఉండేది. ప్రస్తుతం సమృద్ధిగా వర్షాలు కురుస్తున్నాయి. ఫలితంగా భూగర్భ జలాలు  పెరిగాయి. దీంతో బోర్లలోనూ నీటి మట్టం పెరిగింది. తాగు, సాగునీటి సమస్య తీరింది. బోరు నుంచి ప్రస్తుతం సమృద్ధిగా నీరువస్తోంది. ఐదెకరాల్లో మిరప, శనగ పంట సాగుచేశా. ఇప్పుడు సంతోషంగా పంటలు పండించుకుంటున్నాం.  – తవనం వెంగళరెడ్డి, రైతు, రెమిడిచర్ల గ్రామం, బొల్లాపల్లి మండలం పొదుపుగా వాడుకోవాలి  వర్షాలు అధికంగా నమోదు కావడంతో భూగర్భ నీటిమట్టాలు పెరిగాయి. సాధారణ వర్షపాతం కన్నా 9.94 శాతం అధిక వర్షాలు నమోదయ్యాయి.  గత ఆరు నెలల కాలంలో 30 టీఎంసీల నీరు భూమిలోకి ఇంకింది. జిల్లాలో 34 మండలాల్లో 3 మీటర్ల కన్నా లోపే భూగర్భ జలాలు లభిస్తున్నాయి.  రైతులు జలాలను పొదుపుగా వాడుకోవాలి.  – బి నాగరాజు, ఇన్‌చార్జ్‌ డీడీ, భూగర్భ జలవనరుల శాఖ, గుంటూరు 

సాక్షి, అమరావతి: వరదను ఒడిసి పట్టి.. పొదుపుగా వాడుకోవడం ద్వారా జలవనరులను సంరక్షించుకోవడానికి ఏపీ ప్రభుత్వం అత్యధిక ప్రాధాన్యతనిస్తోంది. వర్షపాతం, అంతర్రాష్ట్ర నదుల ద్వారా వచ్చే ప్రవాహాన్ని.. ఆవిరి, కడలిలో కలుస్తున్న జలాలు, సాగు, గృహ, తాగు, పారిశ్రామిక అవసరాల కోసం వాడుకుంటున్న నీరు.. ప్రాజెక్టుల్లో, చెరువుల్లో, భూగర్భంలో లభ్యతగా ఉన్న నీటి లెక్కలను రోజూ లెక్కిస్తోంది. తద్వారా నీటి వృథాకు అడ్డుకట్ట వేసి.. జలవనరులను సమర్థవంతంగా పరిరక్షిస్తోంది. ఇందుకోసం ప్రభుత్వం ఏపీడబ్ల్యూఆర్‌ఐఎంఎస్‌ (ఆంధ్రప్రదేశ్‌ వాటర్‌ రీసోర్సెస్‌ ఇన్ఫర్మేషన్‌ అండ్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌ సిస్టమ్‌)ను ఏర్పాటుచేసింది. అంతేకాదు.. జలసంరక్షణలో అత్యుత్తమంగా పనిచేస్తున్నందుకు ఏపీడబ్ల్యూఆర్‌ఐఎంఎస్‌ దేశంలోనే ప్రథమ స్థానంలో నిలిచింది. నీటి లెక్కలు ఇలా.. ఆర్థిక సంవత్సరం ఏప్రిల్‌ 1తో ప్రారంభమై మార్చి 31తో ముగుస్తుంది. కానీ, నీటి సంవత్సరం ఏటా జూన్‌ 1న ప్రారంభమై మే 31తో ముగుస్తుంది. నీటి లెక్కలను కూడా జూన్‌ 1 నుంచి లెక్కిస్తారు. అది ఎలాగంటే.. ► రాష్ట్రంలో రోజూ కురిసే వర్షాన్ని రెయిన్‌ గేజ్‌ల ద్వారా కొలుస్తున్నారు. ► అంతర్రాష్ట్ర నదుల ద్వారా రాష్ట్రంలోకి ప్రవేశించే నీటిని కేంద్ర జలసంఘం (సీడబ్ల్యూసీ) హైడ్రలాజికల్‌ అబ్జర్వేషన్‌ సెంటర్లలో ఏర్పాటుచేసిన గేజ్‌ల ద్వారా లెక్కిస్తుంది. ఇదే రీతిలో కడలిలో కలిసే జలాలను లెక్కిస్తుంది. ► ఆవిరయ్యే నీటిని ఎవాపరీమీటర్ల ద్వారా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం లెక్కిస్తుంది. ► ప్రాజెక్టుల కింద ఆయకట్టుకు విడుదల చేసే నీటిని.. తాగు, గృహ, పారిశ్రామిక అవసరాల కోసం వాడుకునే నీటిని టెలీమీటర్ల ద్వారా గణిస్తారు.  ► ఫీజియోమీటర్ల ద్వారా భూగర్భంలో ఇంకే నీటిని లెక్కిస్తుంది.  ..ఇలా రాష్ట్రంలో రెయిన్‌ గేజ్‌ల నుంచి ఫీజియోమీటర్ల వరకూ అన్నింటినీ ఏపీడబ్ల్యూఆర్‌ఐఎంఎస్‌తో అనుసంధానం చేసింది. జూన్‌ 1 నుంచి మే 31 వరకూ రోజూ నీటి రాక, పోకను లెక్కించి.. లభ్యతగా ఉన్న నీటి వివరాలను వెల్లడిస్తుంది.  7,994.32 టీఎంసీల ప్రవాహం.. రాష్ట్రంలో ఈ ఏడాది సగటున 855 మిల్లీమీటర్ల వర్షపాతం కురుస్తుందని అంచనా వేశారు. కానీ, ఇప్పటికే 977.1 మిల్లీమీటర్ల వర్షం కురిసింది. దీని ద్వారా 5,476.39 టీఎంసీల ప్రవాహం వచ్చింది. గోదావరి, కృష్ణా, పెన్నా, నాగావళి, వంశధార తదితర అంతర్రాష్ట్ర నదుల ద్వారా రాష్ట్రంలోకి ఇప్పటివరకూ 2,517.93 టీఎంసీల ప్రవాహం వచ్చింది. అంటే.. ఆదివారం నాటికి రాష్ట్రంలోకి మొత్తం 7,994.32 టీఎంసీల ప్రవాహం వచ్చింది. ఇందులో ఆదివారం నాటికి ఆవిరి రూపంలో 2,829.9 టీఎంసీలు ఖర్చయ్యాయి. ధవళేశ్వరం, ప్రకాశం బ్యారేజీ, నెల్లూరు బ్యారేజీ, గొట్టా బ్యారేజీ, నారాయణపురం ఆనకట్ట ద్వారా గోదావరి, కృష్ణా, పెన్నా, వంశధార, నాగావళి జలాలు 2,780.6 టీఎంసీలు కడలిలో కలిశాయి. అంటే.. అంతర్రాష్ట్ర నదుల ద్వారా రాష్ట్రంలోకి వచ్చిన ప్రవాహం కంటే 262.23 టీఎంసీలు అధికంగా సముద్రంలో కలిసినట్లు స్పష్టమవుతోంది. మరోవైపు.. సాగు, తాగు, గృహ, పారిశ్రామిక అవసరాల కోసం ఇప్పటిదాకా 780.15 టీఎంసీలే వాడుకోవడం గమనార్హం. 

సాక్షి, విశాఖపట్నం: కరువు సీమలో ఈ ఏడాది కుంభవృష్టి కురిసింది. రాయలసీమలోని మూడు జిల్లాల్లో సాధారణం కంటే ఎక్కువగా వర్షాలు పడగా 10 జిల్లాల్లో సాధారణ వర్షపాతం నమోదైంది. సగటు వర్షపాతంతో పోలిస్తే రాష్ట్రంలో 2.66 శాతం అధికంగా వర్షాలు కురిశాయి. సకాలంలో నైరుతి రుతుపవనాల రాక, ఈశాన్య రుతుపవనాలు కూడా అదే రీతిలో జోరందుకోవడంతో వరుసగా మూడో ఏడాది కూడా వర్షాలు పుష్కలంగా కురిశాయి. వీటికి తోడు అల్పపీడనాలు, వాయుగుండం, తుపాన్లతో కుండపోత వానలు పడ్డాయి. రాష్ట్రంలో సాధారణ వర్షపాతం 950 మిల్లీమీటర్లు కాగా ఈ ఏడాది 2.66 శాతం అధికంగా 975.29 మి.మీ. వర్షాలు కురిశాయి. సగటు వర్షపాతంతో పోలిస్తే రాయలసీమలోని మూడు జిల్లాలు అత్యధిక వర్షపాతంతో మొదటి మూడు స్థానాల్లో నిలిచాయి. అనంతపురం జిల్లాలో సగటు వర్షపాతం కంటే 36.36 శాతం అత్యధికంగా వర్షాలు కురవగా వైఎస్సార్‌ కడప జిల్లాలో 33.81 శాతం, చిత్తూరులో 27.17 శాతం అధికంగా వర్షాలు పడ్డాయి.    కడపలో 150 ఏళ్లలో తొలిసారి..  ప్రధాన నగరాల వారీగా చూస్తే కడపలో రికార్డు స్థాయిలో అత్యధిక వర్షపాతం నమోదైంది. కడపలో 150 ఏళ్లలో తొలిసారిగా ఏకంగా 1,764 మి.మీ. వర్షపాతం నమోదైంది. 1,663 మి.మీ.తో విజయవాడ రెండోస్థానంలో ఉంది. విజయనగరంలో 1,476, కాకినాడలో 1,433, విశాఖపట్నంలో 1,421, రాజమండ్రిలో 1,412, తిరుపతిలో 1,395, గుంటూరులో 1,121, నెల్లూరులో 1,061, అమరావతిలో 951 మి.మీ. వర్షపాతం నమోదైంది. కర్నూలు నగరంలో అత్యల్పంగా 538 మి.మీ. వర్షపాతం కురిసినట్లు వాతావరణ శాఖ నివేదికలు వెల్లడించాయి. రాష్ట్రమంతటా పుష్కలంగా వర్షాలు కురవడంతో భూగర్భ జలాలు సమృద్ధిగా పెరిగాయి. ప్రతి ప్రాంతంలో నీటివనరులు నిండుకుండల్లా తొణికిసలాడుతుండటం శుభపరిణామమని పేర్కొంటున్నారు.  

సాక్షి, అమరావతి: రాష్ట్రంలో చెరువుల నిండా సమృద్ధిగా నీరు ఉండటం, భూగర్భ జలాల అందుబాటుతో తాగునీటి ఇబ్బందులు తగ్గుముఖం పట్టాయి. భూగర్భ జలాలు పైపైకి ఉబికి రావడంతో రెండేళ్ల క్రితం వరకు పనిచేయని బోర్లు సైతం నిండు వేసవిలోనూ నీటి ధారలు కురిపిస్తున్నాయి. 2019 ఏప్రిల్‌ మొదటి వారంలో 3,422 గ్రామాల్లో తాగునీటి ఇబ్బందులు తలెత్తగా ప్రస్తుత వేసవిలో 285 గ్రామాల్లోనే సమస్య కనిపిస్తోందని అధికార వర్గాలు వెల్లడించాయి. ఇందుకు సంబంధించి గ్రామీణ మంచినీటి సరఫరా విభాగం (ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌) అధికారులు ఎప్పటికప్పుడు రాష్ట్రవ్యాప్తంగా అన్ని గ్రామాల్లో నివేదికలు తెప్పించుకుంటున్నారు. తాగునీటి సమస్య ఉన్న గ్రామాల్లో ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేస్తున్నారు. రాష్ట్రవ్యాప్తంగా 2.08 లక్షల మంచి నీటి బోర్లు.. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఉండే రక్షిత మంచినీటి పథకాలకు తోడు రాష్ట్రవ్యాప్తంగా 2,08,094 మంచినీటి బోర్లు ఉన్నాయి. రెండేళ్ల క్రితం వరకు వేసవి వస్తే 60–70 వేల వరకు బోర్లు పనిచేసేవే కాదు. ఇప్పుడు 5–6 వేలు మినహా మిగిలిన అన్ని బోర్లు పనిచేస్తున్నాయని అధికారులు తెలిపారు. ఉదాహరణకు ప్రకాశం జిల్లాలో 26,007 బోర్లు ఉంటే.. రెండేళ్ల క్రితం వరకు వేసవి సీజన్‌లో 10 వేల బోర్లు పనిచేసేవి కావు.  8 మీటర్ల లోతులోనే భూగర్భ జలాలు ప్రకాశం జిల్లాలో గతంలో 16.09 మీటర్ల లోతున అందుబాటులో ఉన్న భూగర్భ జలాలు ఈ ఏడాది ఏప్రిల్‌ 10 నాటికి 8 మీటర్ల లోతులోనే ఉన్నాయని అధికారులు గ్రామీణ నీటి సరఫరా శాఖకు నివేదించారు. అలాగే రాయలసీమ జిల్లాల్లో 17.22 మీటర్ల లోతున ఉండే భూగర్భ జలాలు ఇప్పుడు సరాసరిన 7 మీటర్ల లోతుకే అందుబాటులోకి వచ్చాయి. మరోవైపు ప్రభుత్వం వేసవిలో ముందు జాగ్రత్తగా మార్చి నెలాఖరులోనే గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఉన్న అన్ని తాగునీటి చెరువులను నీటితో నింపింది.  నీటి ఇబ్బందులు తప్పాయి రెండేళ్ల క్రితం వరకు మా గ్రామంలో నీళ్ల కోసం ఇబ్బంది పడేవాళ్లం. ట్యాంకర్‌ నీళ్ల కోసం పనులన్నీ మానుకొని ఇళ్లకాడ వేచి చూసేవాళ్లం. ట్యాంకర్‌ రాకుంటే పొలాలకు పోయి నీళ్లు తెచ్చుకునేవాళ్లం. మా ఊరిలో చెక్‌డ్యామ్‌ కట్టడంతో ఇప్పుడు చెరువు నిండా నీళ్లున్నాయి. రక్షిత మంచినీటి పథకం ద్వారా ప్రతి ఇంటికీ కొళాయిల ద్వారా నీళ్లు అందిస్తున్నారు. వేసవిలోనూ బోర్లలో సమృద్ధిగా నీరు లభిస్తోంది.  – కుమారుల చెన్నక్రిష్ణమ్మ, బాదినేనిపల్లె, కొమరోలు మండలం, ప్రకాశం జిల్లా 

సాక్షి, అమరావతి: తెలుగు రాష్ట్రాలపై ఆర్సెనిక్‌ పంజా విసురుతోంది. భూగర్భ జలాలను అధికంగా తోడేస్తుండటంవల్ల కొన్ని ప్రాంతాల్లో జలమట్టం ప్రమాదకర స్థాయికి పడిపోయింది. ఆ ప్రాంతాల్లో భూగర్భ జలాల్లో విషపూరితమైన ఆర్సెనిక్‌ మూలాలు కన్పిస్తున్నాయి. బీఐఎస్‌ (బ్యూరో ఆఫ్‌ ఇండియన్‌ స్టాండర్డ్స్‌) ప్రమాణాల ప్రకారం లీటర్‌ నీటిలో 0.01 మిల్లీ గ్రాముల్లోపే ఆర్సెనిక్‌ మూలాలు ఉండొచ్చు. కానీ.. గుంటూరు జిల్లాలోని రెండుచోట్ల.. నెల్లూరు, కర్నూలు జిల్లాల్లో ఒక్కోచోట, తెలంగాణలోని ఉమ్మడి నల్గొండ జిల్లాల్లో రెండుచోట్ల భూగర్భ జలాల్లో బీఐఎస్‌ ప్రమాణాల కంటే అధికంగా ఆర్సినిక్‌ మూలాలున్నాయని కేంద్ర జలసంఘం (సీడబ్ల్యూసీ) గుర్తించింది. ఈ నీటిని తాగినా, ఆ నీటితో సాగుచేసిన పంటల ఉత్పత్తులను తిన్నా మనుషులు, పశువుల జీర్ణ, శ్వాసకోస వ్యవస్థ అతలాకుతలమవుతుందని.. బోన్‌మ్యారో (ఎముక మజ్జ), చర్మ క్యాన్సర్‌ బారినపడే అవకాశం ఉంటుందని వైద్య, ఆరోగ్య నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు.   20 రాష్ట్రాల్లోని 222 ప్రాంతాల్లో అధికం  1980లో పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని భాగీరథి నదీ తీరంలో సీడబ్ల్యూసీ నిర్వహించిన అధ్యయనంలో ఆర్సెనిక్‌ మూలాలు తొలిసారి బయటపడ్డాయి. దాంతో దేశవ్యాప్తంగా సీడబ్ల్యూసీ వీటిపై క్రమం తప్పకుండా అధ్యయనం చేస్తోంది. తాజాగా నిర్వహించిన అధ్యయనంలో 20 రాష్ట్రాల్లోని 222 ప్రాంతాల్లో ఆర్సెనిక్‌ ప్రభావం అధికంగా ఉన్నట్లు తేలింది. లీటర్‌ నీటిలో 0.01 నుంచి 0.05 మిల్లీగ్రాముల వరకూ ఆర్సెనిక్‌ విషమూలాలు ఉన్నాయని సీడబ్ల్యూసీ వెల్లడించింది. పశి్చమ బెంగాల్, ఉత్తరప్రదేశ్, జార్ఖండ్, అసోం, గుజరాత్, మధ్యప్రదేశ్, హర్యానా, పంజాబ్‌ రాష్ట్రాల్లో దీని ప్రభావం అధికంగా ఉన్నట్లు వెల్లడైంది.  బోరు బావుల నీటితో అధ్యయనం  ఇక ఏపీలో 13 జిల్లాల్లోని వివిధ ప్రాంతాల్లో బోరు బావుల నుంచి నీటిని సేకరించిన సీడబ్ల్యూసీ.. వాటిలో ఆర్సెనిక్‌ మూలాలపై లోతుగా అధ్యయనం చేసింది. ఆ అధ్యయనంలో వెల్లడైన అంశాలివీ..  ► గుంటూరు రూరల్‌ మండలం ఎటుకూరులో బోరు బావుల నుంచి సేకరించిన నీటిలో ఒక లీటర్‌లో 0.01 మిల్లీ గ్రాములు ఉన్నట్లు తేలింది. చేబ్రోలు మండలం వడ్డమూడిలో 0.02 మిల్లీ గ్రాములున్నట్లు వెల్లడైంది.  ► అలాగే, నెల్లూరు జిల్లా ఆత్మకూరు మండలం కరాటంపాడులో 0.03 ఉన్నట్లు గుర్తించారు.  ► కర్నూలు జిల్లా తుగ్గలి మండలం రత్న గ్రామంలో 0.02 మీల్లీ గ్రాములు ఉంది.  ► ఇక తెలంగాణాలోని పది ఉమ్మడి జిల్లాల్లోనూ సీడబ్ల్యూసీ విస్తృతంగా అధ్యయనం చేసింది. ఉమ్మడి నల్గొండ జిల్లాలో చివ్వేముల మండలం కుడాకుడా, సూర్యాపేటలలో సేకరించిన బోరు బావుల నీటిలో లీటర్‌లో 0.01, 0.02 మిల్లీగ్రాముల ఆర్సినిక్‌ ఉన్నట్లు గుర్తించారు.  ఉపరితల జలాలే సురక్షితం  కాగా, ఆర్సెనిక్‌ మూలాలు బహిర్గతమైన ప్రాంతాల్లో భూగర్భ జలాలను తాగడానికి, పంటల సాగుకు వినియోగించవద్దని కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు సీడబ్ల్యూసీ సూచించింది. ఆ ప్రాంతాల్లో పంటల సాగుకు ఉపరితల, నదీ జలాలను సరఫరా చేయాలని కోరింది. భూగర్భ జలాలను పెంపొందించే చర్యలను చేపట్టడం ద్వారా జలమట్టాన్ని పెంచవచ్చునని.. తద్వారా ఆర్సెనిక్‌  ప్రభావాన్ని తగ్గించవచ్చునని తెలిపింది.   

న్యూఢిల్లీ: దేశంలోని మొత్తం భూభాగంలోని 20 శాతం భూగర్భజలాలు ప్రమాదకర స్థాయిలో ఆర్సెనిక్‌ కలిగి ఉండి, విషతుల్యంగా మారాయని, నీటిలోని ఈ విషతుల్యమైన పదార్థం దేశవ్యాప్తంగా 25 కోట్ల మంది ప్రజలపై ప్రభావం చూపిస్తుందని ఐఐటీ ఖరగ్‌పూర్‌ నిర్వహించిన ఆర్టిఫిషియల్‌ ఇంటెలిజెన్స్‌ ఆధారిత సర్వే లో వెల్లడయ్యింది. పరిశోధకుల అభిప్రాయం ప్రకారం ఆర్సెనిక్‌ నమూనాలు ప్రస్తుత సర్వేలో తెలిసిన దానికంటే ఇంకా ఎక్కువ స్థాయిలో ఉన్నట్టు గతంలో ప్రభుత్వం, స్వచ్ఛంద సంస్థలు జరిపిన అధ్యయనాలు సైతం వెల్లడించాయి. దేశవ్యాప్తంగా ఆర్సెనిక్‌ స్థాయిని అంచనా వేసేందుకు మరింత విస్తృతమైన పరిశోధనల అవసరాన్ని సైన్స్‌ ఆఫ్‌ ది టోటల్‌ ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ జర్నల్‌లో ప్రచురితమైన ఈ పరిశోధన నొక్కి చెపుతోంది.   రక్షిత నీటినే తాగుతున్నామా?  దేశవ్యాప్తంగా ప్రజలు తాగుతోన్న నీటిలో అత్యధికంగా 80 శాతం భూగర్భ జలాలే. అత్యధిక జనాభా తాగునీటి కోసం ఆధారపడిన భూగర్భ జలాలు సురక్షితమైనవేనా? అనే విషయంలో అనేక అధ్యయనాలు గతం నుంచి జరుగుతున్నాయి. దేశంలోని 20 శాతం భూభాగంలోని భూగర్భ జలాలు అత్యంత విషపూరితమైన ఆర్సెనిక్‌తో నిండి వున్నాయి. ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ అంచనా ప్రకారం ఆర్సెనిక్‌ అత్యంత విషపూరితమైనది. తాగు నీరు, ఆహారం ద్వారా ఆర్సెనిక్‌ని తీసుకోవడం వల్ల దీర్ఘకాలంలో క్యాన్సర్‌లాంటి ప్రాణాంతక వ్యాధులకు గురికావడం, లేదా తీవ్రమైన చర్మసంబంధిత సమస్యలు ఉత్పన్నం అవుతాయి.   నదీపరివాహక ప్రాంతాల్లో ఎక్కువ..  గంగా–సింధు, బ్రహ్మపుత్రా నదీ పరివాహక ప్రాంతాల్లోనూ, భారతదేశంలోని కొన్ని ద్వీపకల్ప ప్రాంతాల్లోని భూగర్భ జలాల్లో ఈ అత్యంత విషతుల్యమైన ఆర్సెనిక్‌ అత్యధిక స్థాయిలో ఉన్నట్లు తాజా అధ్యయనం వెల్లడించింది. ‘‘దేశంలోని 250 మిలియన్ల మంది ప్రజలు భూగర్భ జలాల్లో నిక్షిప్తమైన ఉన్న విషతుల్య పదార్థం ఆర్సెనిక్‌ ప్రభావానికి గురవుతున్నట్టు అంచనా వేశాం’’అని పశ్చిమబెంగాల్‌లోని ఇండియన్‌ ఇనిస్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ టెక్నాలజీ ఖరగ్‌పూర్‌లోని అసోసియేట్‌ ప్రొఫెసర్‌ అభిజిత్‌ ముఖర్జీ చెప్పారు.  ఆర్టిఫిషియల్‌ ఇంటెలిజెన్స్‌ పద్ధతిలో..  అడ్వాన్స్‌డ్‌ ఆర్టిఫిషియల్‌ ఇంటెలిజెన్స్‌ పద్ధతిని ఉపయోగించి ఈ అధ్యయనం నిర్వహించారు. జియోలాజికల్, హైడ్రోజియోలాజిక్, ఆంతోపోజెనిక్‌ ప్రమాణాలను బట్టి లీటరు భూగర్భజలంలో పది మైక్రోగ్రాముల ఆర్సెనిక్‌ ఉండొచ్చు. అయితే దేశంలోని చాలా ప్రాంతాల్లో ఆ స్థాయిని మించి భూగర్భ జలాల్లో ఆర్సెనిక్‌ ఉన్నట్టు ఈ అధ్యయనం తేల్చింది. భూగర్భజలాల్లో తీవ్రస్థాయిలో ఉన్న ఆర్సెనిక్‌ పరిణామాన్ని అంచనా వేయడానికి తీసుకున్న శాంపిల్స్‌ ఇంకా సరైన స్థాయిలో లేవని సహ రచయిత సౌమ్యాజిత్‌ సర్కార్, మధుమిత చక్రవర్తి సహా అధ్యయనవేత్తలు అభిప్రాయపడుతున్నారు. ప్రస్తుత అధ్యయనం ఆర్సెనిక్‌ తీవ్రతని చాలా తక్కువగానే అంచనా వేసినట్టు వారు అభిప్రాయపడుతున్నారు.  సురక్షిత తాగునీరే లక్ష్యం..      ఈ అధ్యయనంలో రాండమ్‌ ఫారెస్ట్‌ అనే అధునాతన ఆర్టిఫిషియల్‌ ఇంటెలిజెన్స్‌ని ఉపయోగించామని, ఇది భూగర్భ జలాల్లోని ఆర్సెనిక్‌ ని అంచనావేయడంలో సమర్థంగా పనిచేస్తుందని గత పరిశోధనల్లో వెల్లడయ్యింది అని ముఖర్జీ తెలిపారు. ప్రభుత్వ జల్‌జీవన్‌ మిషన్‌లోని, 27 లక్షల క్షేత్రస్థాయి ప్రమాణాల ఆధారంగా ఆర్సెనిక్‌ని అంచనావేశారని, ఈ అధ్యయనం ఫలితాలు సురక్షిత మంచినీటిని ఇంటింటికీ అందిచేందుకు ఉపయోగపడతాయని భావిస్తున్నట్టు తెలిపారు.  ఆర్సెనిక్‌ ప్రభావం భారత్‌పై అధికం  ఆర్సెనిక్‌ కారణంగా తీవ్రంగా ప్రభావితమైన దేశాల్లో భారతదేశం ఒకటని అధ్యయనవేత్తలు తేల్చి చెప్పారు. పశ్చిమబెంగాల్, అస్సాం, ఉత్తరప్రదేశ్, జార్ఖండ్, పంజాబ్, హరియాణా రాష్ట్రాల్లోని భూగర్భ జలాల్లో విష తుల్యమైన ఆర్సెనిక్‌ ప్రమాదకర స్థాయిలో ఉన్నట్లు ఈ అధ్యయనం గుర్తించింది. భారత దేశంలో 80 శాతం తాగునీరు భూగర్భజలాలపై ఆధారపడినదే. దేశంలో ప్రత్యక్షంగానూ, పరోక్షంగానూ తాగునీటి కోసం భూగర్భ జలాలపై ఆధారపడి జీవిస్తోన్న 9 కోట్ల మంది ప్రజల ప్రాణాలు ఆర్సెనిక్‌ వల్ల ప్రమాదంలో పడినట్టు గతంలో జరిపిన అధ్యయనాల్లో వెల్లడయ్యింది. దేశవ్యాప్తంగా భూగర్భ జలాల్లో ఆర్సెనిక్‌ ప్రభావాన్ని అంచనా వేసేందుకు అనేక అధ్యయనాలు జరిగాయి. ఈ అధ్యయనాల్లో ఎక్కువ భాగం స్థానికంగా, క్షేత్రస్థాయి లో జరిగినవే. ఇందులో అత్యధికంగా గంగా పరీవాహక ప్రాంతాల్లో జరిగాయి. అయితే  ఇవేవీ దేశంలోని ఇతర ప్రాంతాలకు వర్తించవు.   

సాక్షి, అమరావతి:  రాష్ట్రంలోని పట్టణ ప్రాంతాల్లో జల, వాయు కాలుష్య నివారణకు పురపాలక శాఖ ఉపక్రమిస్తోంది. పట్టణ స్థానిక సంస్థల్లో సెప్టేజ్‌ ట్రీట్మెంట్‌ (మరుగుదొడ్ల వ్యర్థాల నిర్వహణ) ప్లాంట్లు పెద్ద సంఖ్యలో నెలకొల్పాలని నిర్ణయించింది. ఈ వ్యర్థాల నిర్వహణ లోపభూయిష్టంగా ఉండటంతో దేశంలో జల, వాయు కాలుష్యం విపరీతంగా పెరుగుతోందని కేంద్ర ప్రభుత్వ స్వచ్ఛ్‌ భారత్‌ మిషన్‌ నివేదించింది. మరుగుదొడ్డి, సెప్టిక్‌ ట్యాంక్‌కు సమీపంలోని నీటి వనరుకు మధ్య కనీసం 20 అడుగుల దూరం ఉండాలి. అయితే ప్రస్తుతం సగటున 4 అడుగుల దూరం మాత్రమే ఉంటోందని నివేదిక పేర్కొంది. దాంతో భూగర్భ జలాలు కలుషితమవుతున్నాయని వెల్లడించింది. నిర్దేశిత సమయంలో సెప్టిక్‌ ట్యాంక్‌లను శుభ్రం చేయకపోవడం వల్ల కూడా జల, వాయు కాలుష్యాలు పెరుగుతూ ఆరోగ్య సమస్యలకు దారితీస్తోంది.  భవిష్యత్‌ అవసరాలు పరిగణనలోకి.. బహిరంగ మల విసర్జనను అరికట్టడానికి కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు పెద్ద ఎత్తున ప్రతి ఇంటికీ మరుగుదొడ్డి ఏర్పాటు కార్యక్రమాన్ని అమలు చేస్తున్నాయి. మరోవైపు మన రాష్ట్రంలో ‘అందరికీ ఇళ్లు’పథకం కింద ‘వైఎస్సార్‌ జగనన్న కాలనీలు’పేరిట 30 లక్షల ఇళ్లతో దాదాపు 17వేల ఊళ్లు కొత్తగా నిర్మించడానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ఉద్యుక్తమైంది. ఆయా కాలనీల్లో ప్రతి ఇంటికీ తప్పనిసరిగా మరుగుదొడ్డి నిర్మించేలా డిజైన్‌ను ఖరారు చేశారు. ఇంత పెద్ద సంఖ్యలో కొత్తగా మరుగుదొడ్లు నిర్మించనుండటంతో మరుగుదొడ్ల వ్యర్థాల నిర్వహణకు సరైన వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేయాల్సిన అవసరం మరింతగా పెరగనుంది. ఈ సమస్యకు పరిష్కారంగా సెప్టేజ్‌ ట్రీట్మెంట్‌ ప్లాంట్ల ఏర్పాటుకు పురపాలక శాఖ కార్యాచరణ రూపొందించింది. భవిష్యత్‌ అవసరాలను కూడా దృష్టిలో ఉంచుకుని రాష్ట్రంలో స్వచ్ఛ్‌ ఏపీ కార్పొరేషన్‌ ద్వారా మూడు దశల్లో సెప్టేజ్‌ ట్రీట్మెంట్‌ ప్లాంట్లు నెలకొల్పాలని నిర్ణయించారు. మేలో తొలిదశ ప్రారంభం ► సెప్టిక్‌ ట్యాంక్‌ వ్యర్థాలను నగర, పట్టణ శివారులోని సెప్టేజ్‌ ట్రీట్మెంట్‌ ప్లాంట్లకు తరలిస్తారు. అక్కడ వ్యర్థాలను తగిన రీతిలో నిర్వహించిన తరువాత ఎరువు తయారవుతుంది. వాటిని నర్సరీలు, పొలాలకు సరఫరా చేస్తారు. మిగిలిన వ్యర్థాలను కాలుష్య కారకం కాని రీతిలో డిస్పోజ్‌ చేస్తారు.  ► మొదటి దశ సెప్టేజ్‌ ట్రీట్మెంట్‌ ప్లాంట్ల నిర్మాణాన్ని వచ్చే మేలో మొదలు పెట్టి వచ్చే ఏడాది మార్చి నాటికి పూర్తి చేయాలని స్వచ్ఛ్‌ ఏపీ కార్పొరేషన్‌ భావిస్తోంది. ఆ తర్వాత రెండు, మూడు దశల పనులు చేపడతారు.  తొలుత 32 పట్టణ స్థానిక సంస్థల్లో.. ► మొదటి దశలో అమృత్‌ పథకం అమలు అవుతున్న 32 పట్టణ స్థానిక సంస్థల్లో ఈ ప్లాంట్లను నెలకొల్పుతారు. రెండో దశలో లక్ష నుంచి 5 లక్షల జనాభా ఉన్న మున్సిపాలిటీలు, మూడో దశలో లక్షలోపు జనాభా ఉన్న మున్సిపాలిటీలలో వీటిని ఏర్పాటు చేస్తారు. ఆ విధంగా మొత్తం 110 పట్టణ స్థానిక సంస్థల్లో వీటిని నెలకొల్పుతారు.  ► నగరం, పట్టణం శివారులో ఈ ప్లాంట్లను నెలకొల్పుతారు. అందుకు ఆయా మున్సిపాలిటీలు భూమిని కేటాయిస్తాయి. జనాభా ప్రాతిపదికన ప్లాంట్ల సామర్థ్యాన్ని నిర్ణయించి ఏర్పాటు చేస్తారు.  ► ఒక్కో ట్రీట్మెంట్‌ ప్లాంట్‌కు రూ.5 లక్షల నుంచి రూ.50 లక్షల వరకు వ్యయం అవుతుందని భావిస్తున్నారు. వాటితోపాటు సెప్టిక్‌ ట్యాంక్‌ శుభ్రం చేసే వాహనాలతో కూడిన యూనిట్లను కొనుగోలు చేస్తారు.  ► మరుగుదొడ్ల అవుట్‌ లెట్‌లను ఎక్కడా వీధి కాలువలలోకి విడిచిపెట్టకుండా కచ్చితంగా నియంత్రిస్తారు.  ► పట్టణాల్లో ప్రతి ఇంటి సెప్టిక్‌ ట్యాంక్‌ కనీసం మూడేళ్లకు ఓసారి శుభ్రం చేయాలన్నది లక్ష్యం.  ► అందుకోసం ఒక్కో మున్సిపాలిటీకి 5 నుంచి 25 వరకు సెప్టిక్‌ ట్యాంక్‌ శుభ్రం చేసే వాహనాలతో కూడిన యూనిట్లను సమకూరుస్తారు.  

జనగామ: వరి సాగు ఏడాదికి ఎన్నిసార్లు సాగు చేస్తారని అడిగితే ఎవరైనా రెండు సార్లు అంటూ సమాధానం చెబుతారు. కానీ జనగామ జిల్లా రైతులు మాత్రం మూడుసార్లు సాగు చేస్తామని అంటారు. ఏటా రబీ, వానాకాలం సాగు మధ్యలో కత్తెర పంటను సాగుతో అదనపు ఆదాయం సాధిస్తారు. మూడో పంట (కత్తెర) సాగుకు అనుకూలమైన నేలలు ఉండటంతో రైతులకు కలసి వస్తుంది. ఏప్రిల్‌ చివరి వారం నుంచి సాగు పనులు మొదలుపెట్టి, ఆగస్టు మొదటి వారంలో కోతలను ప్రారంభిస్తారు. ఈసారి గోదావరి జలాల పరుగులతో పాటు జోరుగా కురిసిన వర్షాలతో భూగర్భ జలాలు పెరగడంతో జిల్లాలో సుమారు 30 వేల ఎకరాలకు పైగా కత్తెర పంట సాగు చేయగా, 54 వేల క్వింటాళ్ల దిగుబడి వస్తుందని అంచనా.   కొనుగోళ్లు ప్రారంభం కత్తెర పంటకు కేరాఫ్‌ అడ్రస్‌గా నిలుస్తున్న జనగామ జిల్లాలో ఆగస్టు 24వ తేదీ నుంచి కొనుగోళ్లు ప్రారంభమయ్యా యి. ఎకరాకు 30 బస్తాలకుపైగా దిగుబడి వస్తోందని రైతులు చెబుతున్నారు. ఇప్పటి వరకు  పది వేల బస్తాలకు పైగా ధాన్యం కొనుగోలు చేసినట్లు అంచనా. కరోనా నేపథ్యంలో ప్రభుత్వం తరఫున కొనుగోళ్లకు అనుమతులు లేకపోవడంతో ప్రైవేట్‌ వ్యా పారులు ధాన్యం కొనుగోలు చేస్తున్నారు. నాణ్యత ఆధారంగా క్వింటా ధాన్యానికి రూ.1,220 నుంచి రూ.1440 వరకు ధర లభిస్తోంది.   

సాక్షి, హైదరాబాద్‌ : ప్రపంచ వ్యాప్తంగా సంభవిస్తున్న వాతావరణ మార్పుల కారణంగా అనేక దేశాలు నీటి కొరతను ఎదుర్కొంటున్నాయని, ఉపరితల, భూగర్భ జలాలను సమర్థంగా వినియోగించుకోవాలని బాబా అటామిక్‌ రీసెర్చ్‌ సెంటర్‌ (బార్క్‌) శాస్త్రవేత్త ఉదయ్‌ కుమార్‌ సిన్హా సూచిం చారు. బుధవారం జలసౌధలో నీటి వనరుల అభివృద్ధి, నిర్వహణలో ‘ఐసోటోప్‌’ల వినియోగంపై సదస్సు జరిగింది. ఈ సందర్భంగా సిన్హా మాట్లాడుతూ నీరు భూమి మీద దొరికే విలువైన వనరన్నారు. రాబోయే కాలంలో నీటి సంక్షోభం తీవ్రంగా ఉండబోతున్నదని, పారిశ్రామికీకరణతో భూగర్భ జలాలు కలుషితం అవుతున్నాయని ఆవేదన వ్యక్తం చేశారు. నివారణా చర్యలు సూచించడానికి బార్క్‌ దేశవ్యాప్తంగా ‘ఐసోటోప్‌’టెక్నాలజీని వినియోగి స్తోందన్నారు. దీని ద్వారా భూగర్భ జలాల రీచార్జి మూలాలను అన్వేషించవచ్చునని, నీటి ఊటలను, ఉపరితల, భూగర్భ జలాల మధ్య అంతర్గత మార్గాలను తెలుసుకోవచ్చని వివరించారు. వాటి కాలుష్య కారకాలను గుర్తించడంతోపాటుగా కాలువలు, సొరంగాలు, జలాశయాలు, డ్యాములు సంభవించే సీపేజ్‌ను తెలుసుకోవచ్చునని, జలాశయాల్లోకి, చెరువుల్లోకి వచ్చే పూడిక మట్టి పరిమాణాన్ని అంచనా వేయొచ్చునని స్పష్టం చేశారు.  గతంలో తెలం గాణలోని నల్లగొండ జిల్లాలో కూడా ధన్‌ ఫౌండేషన్‌ వారి అభ్యర్థన మేరకు పూడిక మట్టి తీసిన,తీయని చెరువుల్లో, భూగర్భ జలాల రీచార్జి స్థితిని తులనాత్మకంగా అధ్యయనం చేశామని గుర్తు చేశారు. పూడిక మట్టి తీసిన చోట భూగర్భ జలాల మట్టం బాగా పెరిగినట్టు తేలిందని అన్నారు. తెలంగాణ రాష్ట్రం కోరితే ఉచితంగానే పరిశోధనలు నిర్వహించి నివారణా చర్యలు సూచిస్తామని అన్నారు. కొత్త సాంకేతిక పద్దతిపై తమకు అవగాహన కల్పించిన సిన్హాను ప్రభుత్వ సలహాదారు ఎస్‌కే జోషి అభినందించారు.

సాక్షి, అమరావతి: చెత్తాచెదారం కుళ్లిపోతే ఎరువుగా మారుతుంది. ఇది భూమికి లాభం చేకూరుస్తుంది. అదే మనుషులకొచ్చే జబ్బులను నయం చేసే మందులు కుళ్లిపోతే విషమవుతాయి. ఇవి భూమిని విషతుల్యంగా మారుస్తాయి. భూగర్భ జలాలు కలుషితమై కొత్త జబ్బులొస్తాయి..ప్రస్తుతం రాష్ట్రంలో ఇదే జరుగుతోంది. అత్యధిక ఉష్ణోగ్రతల మధ్య (100–200 డిగ్రీల సెల్సియస్‌ల మధ్య) కాలి్చవేయాల్సిన మందులు..మున్సిపాలిటీ డంపింగ్‌ యార్డుల్లో కుళ్లిపోతుండడంతో ప్రమాదం ముంచుకొస్తోంది. కొత్తరకం బాక్టీరియా పుట్టుకొస్తోంది. కాలం చెల్లిన మందులతోనే తీవ్ర సమస్యలు మందుల షాపుల యాజమాన్యాలు కాలం చెల్లిన మందులను చెత్త డబ్బాల్లో వేసి కొత్త సమస్యలకు తెరతీస్తున్నారు. వీటితో పాటు పలు ప్రైవేటు, ప్రభుత్వ ఆస్పత్రుల్లో సీవరేజీ ట్రీట్‌మెంటు ప్లాంట్లు లేకపోవడం వల్ల బయో ద్రవ వ్యర్థాలు (బయో లిక్విడ్‌ వేస్ట్‌) మురికి కాలువల్లో కలుస్తున్నాయి. దీనివల్ల కూడా భయంకరమైన జబ్బులు వస్తున్నాయి. దీనిపై సీపీసీబీ (కేంద్ర కాలుష్య నియంత్రణ మండలి) ఇటీవలే తీవ్ర ఆందోళన వ్యక్తం చేసింది. ఈ పరిస్థితులు ఏ మాత్రం ఉపేక్షించతగ్గవి కావని, దీనిపై ఆయా రాష్ట్రాల కాలుష్య నియంత్రణ మండళ్లు కఠిన చర్యలు తీసుకోవాలని ఆదేశించింది. అన్నిటికీ మించి కాలం చెల్లిన యాంటీబయోటిక్స్‌ మందులు కుళ్లిపోయి తీవ్ర ముప్పును తెస్తున్నట్టు సీపీసీబీ పేర్కొంది. మందులు కుళ్లిపోతే వచ్చే నష్టాలు... ►కాలం చెల్లిన యాంటీబయోటిక్స్‌ కుళ్లిపోవడం వల్ల కొత్తరకం బాక్టీరియా పుట్టుకొస్తోంది. ఈ బాక్టీరియా వల్ల జబ్బులు సోకితే అత్యంత సామర్థ్యం కలిగిన యాంటీబయోటిక్స్‌ వాడినా తగ్గే అవకాశం ఉండదు. ►చెత్త కుప్పల్లో మందులు కుళ్లిపోతే వాయు కాలుష్యం తీవ్రమవుతుంది. గాలి ద్వారా వ్యాప్తి చెందే జబ్బుల ప్రభావం తీవ్రంగా ఉంటుంది. ►భూగర్భ జలాలు విషతుల్యమవుతున్నాయి ►ఈ జలాలు తాగడం వల్ల మూత్రపిండాలు, కాలేయ సమస్యలు, హెపటైటిస్‌ బి వంటి జబ్బులు వస్తున్నాయి ఎన్విరాన్‌మెంట్‌ ప్రొటెక్షన్‌ యాక్ట్‌ ఏం చెబుతోంది పర్యావరణ పరిరక్షణ చట్టం ప్రకారం మందులను బయట పడేయకూడదు. వాటిని విధిగా బయోవ్యర్థాల నిర్వహణ సంస్థలకే అప్పజెప్పాలి. పర్యావరణానికి ఎలాంటి హాని లేకుండా వీటిని క్లోజ్డ్‌ డిగ్రేడబుల్‌ హౌస్‌ (నాలుగు గోడల మధ్య ఉన్న బయోవ్యర్థాల ప్లాంటు)లో కాలి్చవేయాలి. నిబంధనలను ఉల్లంఘించిన వారిపై కఠిన చర్యలు తీసుకునే హక్కు, జరిమానాలు విధించే అధికారం ఆయా రాష్ట్రాల కాలుష్య నియంత్రణ మండళ్లకు ఉంది.   కేరళలో ‘ప్రౌడ్‌’ ప్రాజెక్టు వినియోగించని మందుల నిర్వీర్యంపై కేరళ అద్భుతమైన చర్యలు చేపట్టింది. దీనికోసం ప్రౌడ్‌ (ప్రోగ్రాం ఆన్‌ రిమూవల్‌ ఆఫ్‌ అన్‌యూజ్‌డ్‌ డ్రగ్స్‌)ను ప్రారంభించింది. కేరళ డ్రగ్‌ కంట్రోల్‌ అథారిటీ, కేరళ కెమిస్ట్‌ అండ్‌ డ్రగ్గిస్ట్‌ అసోసియేషన్‌ సంయుక్త ఆధ్వర్యంలో పనికిరాని, కాలం చెల్లిన మందుల నిరీ్వర్యం చేయడంలో ముందంజ వేశాయి. ఒక్క మాత్ర కూడా మున్సిపాలిటీ డబ్బాల్లోకి వెళ్లకుండా చేయగలుగుతున్నాయి. తిరువనంతపురంలో మొదలైన ఈ పైలెట్‌ ప్రాజెక్టును రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా అమలు చేయాలని కేరళ యోచిస్తోంది. రాష్ట్రంలో ఫార్మసీ సంస్థల వివరాలు ఇలా ►మాన్యుఫాక్చరింగ్‌ లైసెన్సులు 258 ►రిటైల్‌ అండ్‌ హోల్‌సేల్‌   ►మెడికల్‌ స్టోర్‌లు 33,039 ►బయోవ్యర్థాల నిర్వహణ ప్లాంట్‌లు 12 ►2018–19లో నిబంధనల ఉల్లంఘనలు 6,385 ►సీజ్‌చేసిన షాపుల సంఖ్య 66 అగ్రిమెంటు లేకుంటే లైసెన్సులు రద్దు చేస్తాం మందుల షాపులు గానీ, సీ అండ్‌ ఎఫ్‌ (క్యారీ ఫార్వర్డ్‌ ఏజెన్సీలు)లు గానీ కాలం చెల్లిన మందులను చెత్త బుట్టల్లో వేయడానికి వీల్లేదు. కచి్చతంగా బయోవ్యర్థాల ప్లాంట్లకు పంపించాల్సిందే. సీ అండ్‌ ఎఫ్‌ ఏజెన్సీలు బయోవ్యర్థాల నిర్వాహకులతో అవగాహన ఒప్పందం చేసుకోకపోతే లైసెన్సులు రద్దు చేస్తామని చెప్పాం.  మందులు మున్సిపాలిటీ చెత్త డబ్బాల్లో వేసే వారిపై కఠిన చర్యలు తీసుకుంటాం. దీనిపై రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా డ్రగ్‌ ఇన్‌స్పెక్టర్ల పర్యవేక్షణలో నిఘా పెంచాం. – ఎంబీఆర్‌ ప్రసాద్, సంచాలకులు, ఔషధనియంత్రణ మండలి   ఈ చట్టం ఆస్పత్రులకు మాత్రమే వర్తిస్తోంది ఎన్వీరాన్‌మెంట్‌ ప్రొటెక్షన్‌ యాక్ట్‌ అనేది కేవలం ఆస్పత్రుల బయోవ్యర్థాల నిర్వీర్యం కోసం మాత్రమే ఉపయోగపడుతోంది. ఇప్పటివరకూ మెడికల్‌షాపులు లేదా మాన్యుఫాక్చరింగ్‌ సంస్థలు మందులను నిబంధనలకు విరుద్ధంగా పారబోస్తే వాటిపై చర్యలు తీసుకుని, జరిమానాలు విధించిన దాఖలాలు కనిపించలేదు. – ఎ.విజయభాస్కర్‌రెడ్డి, ఫార్మసీ కౌన్సిల్‌ మాజీ అధ్యక్షులు

సాక్షి ప్రతినిధి, రాజమహేంద్రవరం: మండువా లోగిలి మధ్య ధ్వజ స్తంభంలా పక్క ఫొటోలోని ఈ ఇత్తడి గొట్టం అమరికను డోలియా అంటారు. పూర్వం వర్షం నీటిని ఒడిసి పట్టి.. దానిని ఓ చోటకు చేర్చి మంచినీటిగా మార్చే ప్రక్రియ కోసం దీనిని వినియోగించేవారు. 130 ఏళ్ల క్రితం నిర్మించిన ఈ డోలియా తూర్పు గోదావరి జిల్లా రాయవరంలోని వెంకటేశ్వరస్వామి ఆలయం సెంటర్‌లోని మండువాలో నేటికీ చెక్కు చెదరకుండా సేవలందిస్తోంది. అందులో ఎనిమిది పదుల వయసు దాటిన సాలిగ్రామం నరసింహారావు, ఆయన భార్య అలివేలుమంగ ఉంటున్నారు. ఆ దంపతుల్ని ‘సాక్షి’ పలకరించింది. మండువా విశేషాలు, డోలియా ప్రత్యేకతలను అడిగి తెలుసుకుంది.  తాతల కాలంలో నిర్మించారు అప్పట్లోనే ఎంఏ ఇంగ్లిష్‌ చదివిన ఇంటి యజమాని నరసింహారావు మాట్లాడుతూ.. ‘మండువా లోగిలిపై పడే ప్రతి నీటి బొట్టు వృథా కాకూడదన్న ఉద్దేశ్యంతో డోలియా పెట్టించారు. మా తాత నరసయ్య ఎంతో ఇష్టపడి కట్టించిన మండువాను, అందులోని డోలియాను కాపాడుకుంటూ వస్తున్నాం. అప్పట్లో ఇత్తడి లేదా రాగితో ఇలాంటివి ఏర్పాటు చేసేవారు. ఇంటి కప్పుపై కురిసే వర్షం నీరంతా డోలియా గొట్టం ద్వారా ఇంటి అడుగు భాగంలో నిర్మించిన రాతి ట్యాంక్‌లోకి చేరేది. అప్పట్లో ఇలా నిల్వ చేసిన నీటినే తాగేవాళ్లం. అలాగని అప్పుడు నీటి కొరత లేదు. అప్పట్లో వర్షం నీరంటే ఎలాంటి కాలుష్యం లేనిది. రాగి లేదా ఇత్తడి తొడుగు ద్వారా ఒడిసి పట్టడం వల్ల అందులో ఏదైనా బ్యాక్టీరియా ఉంటే నశించేది. ఆ నీటిని తాగితే ఆరోగ్యం చేకూరుతుందని గట్టి నమ్మకం. డోలియా ద్వారా వచ్చిన నీరు ఇంటిల్లిపాదికీ వారం, పది రోజులు సరిపోయేది. అది అయిపోయాక చెరువు నీళ్లు తెచ్చుకునే వాళ్లం. వర్షం నీటిని ప్రకృతి వర ప్రసాదంగా భావించేవారు. నీటిని నిల్వ చేసుకునేందుకు, భూగర్భ జలాలను పెంచేందుకు, వినియోగం తరువాత మిగిలిన నీటిని డ్రెయిన్లలోకి పంపించేందుకు మండువా లోగిళ్లలో కనిపించే ప్రత్యేక ఏర్పాట్లు నాటి జీవన శైలికి సాక్ష్యాలు. ప్రతి లోగిలిలో 10 నుంచి 12 కుటుంబాలు నివసించేవి. మండువా చుట్టూ గదులు, వసారాలు, కొట్టు గదులు ఉండేవి. కొన్నింటిలో అయితే మేడలు (డూప్లెక్స్‌ ఇళ్లు) కూడా ఉండేవి. మా మనుమలు, ముని మనుమలు సెలవులకు వచ్చినప్పుడల్లా ఈ మండువాను, డోలియాను తీసేద్దామనేవారు. ఏది చేయాలన్నా నన్ను ఇంటి నుంచి బయటకు పంపేశాక చేసుకోండని గట్టిగా చెప్పడంతో దాని గురించి మాట్లాడటం మానేశారు’ అని వివరించారు. కాపాడాల్సిన బాధ్యత మాదే నరసింహారావు సతీమణి అలివేలు మంగ మాట్లాడుతూ.. ‘మా మావయ్య గారి తండ్రి 130 ఏళ్ల క్రితం ఎంతో ఇష్టపడి కట్టించిన ఇల్లు ఇది. డోలియాను ఇప్పుడు వాడటం లేదు కానీ.. ఒకప్పుడు చాలా ఉపయోగపడేది. అందుకే దీనిని చాలా జాగ్రత్తగా చూసుకుంటున్నాం. రెండు, మూడేళ్లకు ఒకసారి మెరుగు పెట్టించి కాపాడుకుంటున్నాం. పిడుగులు పడినప్పుడు డోలియా ఉండటం వల్ల ఇంట్లో వారెవరికీ ప్రమాదం ఉండదు’ అని చెప్పారు. మండువా అంటే..   మండువా లోగిలి అంటే.. పురాతనమైన సంప్రదాయక పెంకుటిల్లు. చుట్టూ నలువైపులా గదులుంటాయి. కనీసం 10 కుటుంబాలు నివాసం ఉండేలా.. పెద్ద విస్తీర్ణంలో దీర్ఘ చతురస్రాకారం లేదా చతురస్రాకారంలో నిర్మాణం ఉండేది. నాలుగు వైపులా ఒక దానిని ఆనుకుని మరొకటి చొప్పున 10 నుంచి 12 వాటాలు (పోర్షన్లు) ఉండేవి. ప్రతి వాటాలో వంట గది, విశ్రాంతి గది, పడక గది, పెరటి దొడ్డి ఉండేవి. ఒక్కొక్క పోర్షన్‌లో 8 నుంచి 10 గుమ్మాలను అమర్చేవారు. సింహద్వారం నుంచి పెరటి గుమ్మం వరకు వందకు పైగా గుమ్మాలు ఉండేవి. లోగిలి మధ్యలో కల్యాణ మండపం ఉండేది. ఇంట్లోకి గాలి, వెలుతురు ధారాళంగా రావడానికి ఇంటి మధ్య హాలు భాగంలో పైకప్పు లేకుండా నిర్మాణం చేసేవారు. వాన నీరు హాలులో మధ్యలో పడటానికి వీలుగా ఒక గుంట, ఆ గుంటలోంచి నీరు బయటకు పోవడానికి డ్రెయినేజీ పైపు ఉంటాయి. వర్షం వస్తున్నప్పుడు నీటి కోసం బయటకు వెళ్లే అవసరం లేకుండా ఇంట్లోని బిందెలు, పాత్రలలో నింపుకుని అవసరానికి ఉపయోగించుకునేవారు. మండువా చుట్టూ ప్రహరీ గోడ ఉంటుంది. పిల్లలు, పెద్దలు అందరూ ఖాళీ సమయంలో ఈ మండువా లోగిలిలో కూర్చుని కబుర్లు చెప్పుకుంటూ ఆనందంగా గడిపేవారు. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే.. ఉమ్మడి కుటుంబాల మమతల కోవెళ్లుగా మండువా లోగిళ్లు వెలుగొందేవి. అలనాటి నిర్మాణాలకు ప్రతీక కె.గంగవరం మండలం కూళ్ల గ్రామంలో చిట్టూరి వంశీయులు నిర్మించిన మండువా లోగిలి అలనాటి నిర్మాణాలకు ప్రతీకగా రాజసాన్ని చాటుతోంది. ఇక్కడ 1830లో చిట్టూరి గోపాలయ్య నిర్మించిన ఈ మండువా లోగిలో మూడు తరాల వారు నివాసం సాగించారు. గోదావరి ఏటుగట్టుని అనుకుని ఉన్న ఈ గ్రామం తరచూ గోదావరి వరద ముంపునకు గురయ్యేది. ఈ దృష్ట్యా ఏటిగట్టుకు కిలోమీటరు దూరంలో ముంపు బారిన పడకుండా రెండెకరాల విస్తీర్ణంలో 10 కుటుంబాలకు చెందిన 50 మంది ఉండేందుకు వీలుగా దీనిని నిర్మించారు. 189 ఏళ్ల చరిత్ర కలిగిన ఈ లోగిలిలో అన్ని సదుపాయాలను శాస్త్రానికి, వాస్తుకు అనుకూలంగా నిర్మించారు. ఇందులో 114 గుమ్మాలతో నిర్మించిన ప్రతి గది ఆధునిక హంగులను ప్రతింబిస్తుంటుంది. లోగిలి మధ్యలో ఏర్పాటు చేసిన కల్యాణ మండపం విశేషంగా అకట్టుకుంటుంది. చిట్టూరి వంశంలో మూడో తరానికి చెందిన పార్థసారథి ఈ మండువాను కంటికి రెప్పలా కాపాడుకుంటూ వస్తున్నారు. అక్కడక్కడా ఇంకా ఉన్నాయ్‌  తూర్పు గోదావరి జిల్లాలోని కె.గంగవరం మండలం కూళ్ల, ఉప్పలగుప్తం, సన్నవిల్లి, భీమనపల్లి, నంగవరం, గోడి, కూనవరం, పోతుకుర్రు, లక్కవరం, తూర్పుపాలెం, బట్టేల్లంక, కేశనపల్లి, గుడిమెళ్లంక, మోరిపోడు, గుడిమూల, సఖినేటిపల్లి, వీరవల్లిపాలెం, టేకి, పామర్రు గ్రామాల్లో మండువా ఇళ్లు నేటికీ దర్శనమిస్తున్నాయి. పశ్చిమ గోదావరి జిల్లాలోని మత్స్యపురి, శివదేవుని చిక్కాల, వీరవాసరం, మల్లవరం, పోడూరు, కుమారదేవం, ఇలపర్రు, బూరుగుపల్లి, చించినాడ, తణుకు, భీమవరం, ఉండి, ఆకివీడు తదితర ప్రాంతాల్లో మండువాలు, డోలియాలను భద్రంగా చూసుకుంటున్నారు. - చిట్టూరి పార్థసారథి 

అనంతపురం అగ్రికల్చర్‌ : అనంతపురం జిల్లా రైతులను ఈసారి వరుణుడు కరుణించాడు. కీలకమైన ఖరీఫ్‌లో ముఖం చాటేసినా.. సెప్టెంబర్, అక్టోబర్‌లో కరుణించాడు. ఫలితంగా జిల్లాలోనే పెద్దదైన శింగనమల చెరువుకు భారీగా నీరు చేరింది. ఇక 15 ఏళ్లుగా ఎండిపోయిన కంబదూరు చెరువు జలకళను సంతరించుకుంది. పరిగి, నార్పల, గుమ్మఘట్ట చెరువుల్లోకి నీరు చేరగా సమీప ప్రాంతాల్లోని భూగర్భ జలమట్టం భారీగా పెరిగింది. నిజానికి నైరుతి రుతుపవనాలు జూన్‌ 22న జిల్లాలోకి ప్రవేశించినా.. అనుకున్న మేర వర్షాలు కురవలేదు. గతేడాది కూడా 552.3 మి.మీ గానూ సాధారణం కన్నా 40.6 శాతం తక్కువగా 327 మి.మీ వర్షపాతం నమోదైంది. వందేళ్ల చరిత్ర తీసుకుంటే.. 40 శాతం లోటు ఎప్పుడూ నమోదు కాలేదు. దీంతో భూగర్భ జలాలు రోజురోజుకూ అడుగంటిపోయాయి. జిల్లాలోని 63 మండలాల్లో 50కి పైగా మండలాలు డేంజర్‌ జోన్‌లోకి చేరాయి. మే నెలలో భూగర్భ జలమట్టం సగటున 25.96 మీటర్లకు పడిపోయింది. ఆగస్టు 14 నాటికి అది 27.75 మీటర్లకు క్షీణించడంతో సమస్య జఠిలంగా మారింది. ఇది జిల్లా చరిత్రలోనే అత్యంత కనిష్టస్థాయి. 2.45 లక్షల బోరుబావుల్లో కేవలం 1.20 లక్షలు మాత్రమే పనిచేశాయి. ఖరీఫ్‌లో వేసిన 6.10 లక్షల హెక్టార్ల వర్షాధార పంటలు, 2 లక్షల హెక్టార్లలో విస్తరించిన ఉద్యాన తోటలు, 40 వేల ఎకరాల్లో ఉన్న మల్బరీ తోటలు, 10 లక్షల సంఖ్యలో ఉన్న పశుసంపద, 48 లక్షల సంఖ్యలో ఉన్న జీవసంపద మనుగడ ప్రశ్నార్థకంగా తయారైంది. రెండు నెలల్లో 352 మి.మీ వర్షం ఇలాంటి సంక్లిష్ట పరిస్థితుల్లో వరుణుడు విశ్వరూపం చూపించాడు. ఆగస్టు 16 నుంచి వర్షించడం ప్రారంభించాడు. సెప్టెంబర్, అక్టోబర్‌ నాటికి ఉగ్రరూపం దాల్చడంతో జిల్లా అంతటా భారీగా వర్షాలు కురిశాయి. ఫలితంగా రెండు నెలల్లోనే రికార్డుస్థాయిలో 352.7 మి.మీ భారీ సగటు వర్షపాతం నమోదైంది. చెరువులు, కుంటలు నిండిపోవడంతో ‘అనంత’కు ఒక్కసారిగా జలకళ వచ్చింది. భూమిలో ఇంకిన 56 టీఎంసీలు భారీ వర్షాలతో సెప్టెంబర్‌లో సాధారణం కన్నా 65 శాతం, అక్టోబర్‌లో 43 శాతం అధిక వర్షపాతం నమోదైంది. రెండు నెలల వ్యవధిలో కురిసిన 352.7 మి.మీ వర్షానికి కుంటలు, వాగులు, వంకలు, చెక్‌డ్యాంలు పొంగి ప్రవహించాయి. పెద్దపెద్ద చెరువులు సైతం నిండిపోయాయి. దశాబ్దాలుగా నీటి చుక్క పారని నదీ పరీవాహక ప్రాంతాలు నీటితో కళకళలాడాయి. వర్షాధార పంటలు, పాడి, పట్టు, పండ్లతోటలకు ఉపశమనం కలిగింది. 2 నెలల వర్షాలకు 56 టీఎంసీల వర్షపు నీరు భూగర్భంలోకి ఇంకినట్లు భూగర్భ జలశాఖ నివేదిక చెబుతోంది. జిల్లాలో ఉన్న బోరుబావులకు 50 టీఎంసీల నీళ్లు అవసరం కాగా ఇప్పుడు ఆరు టీఎంల నీళ్లు అధికంగా ఉన్నట్లు తెలుస్తోంది. దీంతో దాదాపు 70 వేల బోర్లు పూర్తిస్థాయిలో రీచార్జ్‌ అయ్యాయి. వేలాది ఎకరాల్లో పంటలు సాగులోకి వచ్చాయి. నాడు అనంతపురం జిల్లాను కరువు మేఘాలు కమ్మే శాయి.. ఏటా గంపెడంత ఆశతో వేసే గింజ మొలకెత్తి మూడ్రోజులే మురిపించేది. పదిమందికి అన్నం పెట్టే అన్నదాత చివరికి ఊరుకాని ఊరిలో పరాయి పంచన చేరి కడుపు నింపుకునేవాడు. గ్రాసం, నీరు లేక పశువులూ కటకటలాడేవి. ఇలా, ఒక్కో ఇంట్లో ఒక్కో కన్నీటి వ్యథ కనిపించేది.. వినిపించేది. నేడు కరువు నేలను వరుణుడు ముద్దాడాడు. సెప్టెంబర్, అక్టోబర్‌ నెలల్లో కరువుతీరా వర్షించి పుడమి తల్లికి జలాభిషేకం చేశాడు. చెరువులు, కుంటలు నింపేశాడు. భూగర్భ జలమట్టం భారీగా పెంచాడు. నిలువునా ఎండుతున్న లక్షల హెక్టార్ల పండ్ల తోటలు పచ్చటి కళ సంతరించుకున్నాయి. తాగు, సాగునీటి సమస్య దాదాపు లేనట్టే. ఒక్క మాటలో చెప్పాలంటే ఇప్పుడు ‘అనంత’ రూపురేఖలే మారిపోయాయి. ►2018లో లోటు వర్షపాతం 40 % ►ఆగస్టు 14న భూగర్భ నీటిమట్టం27.75మీటర్లు (అత్యంత కనిష్టం) ►సెప్టెంబర్, అక్టోబర్‌లో వర్షపాతం352.7మి.మీ (రికార్డు స్థాయి) ►నవంబర్‌లో భూగర్భ నీటిమట్టం19.70మీటర్లు ►భూమిలోకి ఇంకిన నీరు56 టీఎంసీలు►రీచార్జ్‌ అయిన బోర్ల సంఖ్య70 వేలు

అనంతపురం అగ్రికల్చర్‌: పాతాళ గంగమ్మ పైపైకి పొంగుతుండగా...బీడువారిన పొలాలన్నీ పచ్చదనాన్ని సంతరించుకున్నాయి. గ్రాసం లభించక కబేళాలకు తరలిన మూగజీవాలు కడుపునిండా పచ్చిగడ్డి మేస్తున్నాయి. వర్షాభావంతో పొట్టచేత పట్టుకుని వలస పోయిన జనాలు తమ భూముల సాగుకు తిరుగుపయనమయ్యారు. ఖరీఫ్‌ సీజన్‌లో చాలా ఏళ్ల తరువాత అనంతపురం జల్లాలో భారీ వర్షాలు కురుస్తున్నాయి.   నిండిన చెరువులు... పొంగిన నదులు... ఎప్పుడూ నెర్రలు చీలి కనిపించే పెద్ద చెరువులు తాజా వర్షాలతో పొంగిపొర్లుతున్నాయి. జిల్లాలోని వందలాది చెరువులు జలకళను సంతరించుకున్నాయి. వాగులు, వంకలు, చెక్‌డ్యాంలు నిండి ఉధృతంతా ప్రవహిస్తున్నాయి. పూర్తిగా ఎండిపోయి ఎడారిలా కనిపించిన పెన్నా, చిత్రావతి, కుముద్వతి, వేదవతి, హగరి, జయమంగళి లాంటి నదుల్లోనూ నీళ్లు పారుతున్నాయి. సెప్టెంబర్‌ మొదటి వారంలో భూగర్భజలాలు 27 మీటర్ల దిగువన కనిష్ట స్థాయిలో ఉండగా అక్టోబర్‌ మొదటి వారంలో 24 మీటర్లకు ఎగబాకడం విశేషం. అక్టోబర్‌ నెల సాధారణ వర్షపాతం 110.7 మి.మీ కాగా ఇప్పటికే 78.9 మి.మీ నమోదైంది.  జిల్లాలో  సాధారణ వర్షపాతం  552.3 మి.మీ కాగా ఈ ఏడాది అక్టోబరు 7వ తేదీ నాటికే 411.7 మి.మీ. వర్షం నమోదయింది. చాలా సంవత్సరాల తర్వాత జిల్లా అంతటా విస్తారంగా వర్షాలు పడుతుండటంతో అన్నదాత ఇంట ఆనందం వ్యక్తమవుతోంది.  లక్ష హెక్టార్లలో సాగుకానున్న పప్పుశనగ భారీ వర్షాలతో ఈ రబీలో పప్పుశనగ కనీసం లక్ష హెక్టార్లలో సాగులోకి వచ్చే పరిస్థితి ఉందని వ్యవసాయాధికారులు అంచనా వేస్తున్నారు. అయితే పొలాల్లో నీరు చేరడంతో ఇప్పటికే వేసిన కొన్ని పంటలు దెబ్బతినగా రూ. 20 కోట్ల పంట నష్టం వాటిల్లినట్లు అధికారుల ప్రాథమిక అంచనా. ఒకేరోజు 30.2 మి.మీ వర్షపాతం  వరుణుడి ప్రభావంతో అనంతపురం జిల్లా వ్యాప్తంగా 25 రోజులుగా ఎడతెరపి లేని వర్షాలు కురుస్తున్నాయి. భారీ వర్షాలతో కరువు సీమ కోనసీమలా మారింది. ఆదివారం అర్ధరాత్రి నుంచి సోమవారం ఉదయం వరకు 63 మండలాల్లోనూ ఒకే రోజు 30.2 మి.మీ సగటు వర్షపాతం నమోదైంది. గుత్తి, పరిగి, పెద్దవడుగూరు, రొద్దం, హిందూపురం, కళ్యాణదుర్గం, మడకశిర తదితర మండలాల్లో లోతట్టు ప్రాంతాలు పూర్తిగా జలమయం కావడంతో జనజీవనం అస్తవ్యస్తమైంది. కిలోమీటర్ల మేర రహదారులు, పదుల సంఖ్యలో కల్వర్టులు దెబ్బతిన్నాయి. రాకపోకలు తీవ్ర అంతరాయం ఏర్పడింది.

సాక్షి, అమరావతి: రాష్ట్రంలో కృష్ణా నదిపై ప్రకాశం బ్యారేజీకి దిగువన మూడు బ్యారేజీల నిర్మాణానికి సాధ్యాసాధ్యాలను అధ్యయనం చేసి సమగ్ర ప్రాజెక్టు నివేదిక (డీపీఆర్‌) రూపొందించాలని జలవనరుల శాఖ అధికారులను సీఎం వైఎస్‌ జగన్‌మోహన్‌రెడ్డి ఆదేశించారు. ఈ నేపథ్యంలో ప్రకాశం బ్యారేజీకి దిగువన కృష్ణా నదిపై చోడవరం, గాజులంక, ఓలేరు వద్ద బ్యారేజీల నిర్మాణానికి డీపీఆర్‌ల తయారీకి రూ. 8.78 కోట్లను కృష్ణా డెల్టా చీఫ్‌ ఇంజనీర్‌కు ప్రభుత్వం విడుదల చేసింది. దీంతో డీపీఆర్‌ల కోసం టెండర్‌ నోటిఫికేషన్‌ను జారీ చేయడానికి కృష్ణా డెల్టా సీఈ కసరత్తు చేస్తున్నారు. సాగునీటి ప్రాజెక్టుల పనులపై గత నెల 12న సీఎం సమీక్ష సమావేశం నిర్వహించారు. కృష్ణా నదిపై ప్రకాశం బ్యారేజీకి దిగువన రెండు చోట్ల డబుల్‌లేన్‌ బ్రిడ్జిలు, ఒక బ్యారేజీగానీ లేదా మూడు చోట్ల బ్యారేజీలుగానీ నిర్మాణానికి అధికారులు ప్రతిపాదించారు. వీటిపై సీఎం జగన్‌ స్పందిస్తూ.. కృష్ణా, గుంటూరు జిల్లాల్లో సాగు, తాగునీటి అవసరాలను తీర్చడానికి మూడు చోట్ల బ్యారేజీల నిర్మాణానికి సాధ్యాసాధ్యాలపై అధ్యయనం చేయాలని ఆదేశించారు. బ్యారేజీలు నిర్మిస్తే సముద్రపు నీరు కృష్ణా నదిలోకి ఎగదన్నదని.. దీని వల్ల డెల్టాను చౌడు బారిన పడకుండా రక్షించవచ్చునని.. భూగర్భజలాలు పెంపొందించడమే కాకుండా కలుషితం కాకుండా చూడవచ్చన్నారు. ఎక్కడ: ప్రకాశం బ్యారేజీకి 12 కి.మీ.ల దిగువన కృష్ణా జిల్లా చోడవరం వద్ద  నీటి నిల్వ సామర్థ్యం: 2.70 టీఎంసీలు అంచనా వ్యయం: రూ. 1,210 కోట్లు నిండుగా కృష్ణమ్మ.. భద్రాచలం దగ్గర నుంచి ధవళేశ్వరం బ్యారేజీ వరకూ గోదావరి నది ఎప్పుడూ నిండుగా కన్పిస్తుంది. అదే తరహాలో పులిచింతల నుంచి సముద్రంలో కలిసే వరకూ కొత్తగా నిర్మించే బ్యారేజీలతో కృష్ణా నదిలో ఎప్పుడూ నీరు నిల్వ ఉండేలా చేయాలని ప్రభుత్వం భావిస్తోంది. అలాగే.. సాగు, తాగునీటి అవసరాలు, పర్యాటక రంగంతో పాటు జలరవాణాకూ ఊతమిస్తుందని నిపుణులు స్పష్టం చేస్తున్నారు.  ఎక్కడ: ప్రకాశం బ్యారేజీకి 45 కి.మీ.ల దిగువన గుంటూరు జిల్లా గాజుల్లంక వద్ద  నీటి నిల్వ సామర్థ్యం: 4.47 టీఎంసీలు అంచనా వ్యయం: రూ. 1,275 కోట్లు ఎక్కడ: ప్రకాశం బ్యారేజీకి 60 కి.మీ.ల దిగువన గుంటూరు జిల్లా ఓలేరు వద్ద  నీటి నిల్వ సామర్థ్యం: 3.25 టీఎంసీలు అంచనా వ్యయం: రూ. 1,350 కోట్లు కృష్ణా వరద ప్రవాహాన్ని ఈ మూడు బ్యారేజీల నుంచి కాలువల ద్వారా మళ్లించి ఆయకట్టుకు నీటిని అందివచ్చు. తాగునీటి అవసరాలను తీర్చవచ్చు. 

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: రాష్ట్రంలో టమాటా ధరలు మోత మోగిస్తున్నాయి. వర్షాకాలంలోనూ ఏ మాత్రం దిగిరావడం లేదు. వర్షాభావ పరిస్థితులు, భూగర్భ జలాల్లో భారీ క్షీణత, బోర్ల కింద సాగు చతికిలబడటంతో జూలై నెలలో సాధారణంగా తగ్గాల్సిన ధరలు తగ్గడం లేదు. గతేడాది ఇదే నెలలో గరిష్టంగా కిలో రూ.30 నుంచి రూ.35 పలికిన ధర ఈ ఏడాది రూ.50కి పైనే పలుకుతోంది. రాష్ట్ర పరిధిలో సాగు పూర్తిగా పడిపోవడం, పొరుగు రాష్ట్రాల నుంచి వచ్చే టమాటాపైనే ఆధారపడటంతో ధరలు ఏ మాత్రం దిగిరానంటున్నాయి. నిజానికి రాష్ట్రంలో టమాటా సాగు విస్తీర్ణం లక్ష ఎకరాలకు మించి ఉండదు. నిజామాబాద్, వికారాబాద్, గజ్వేల్, చేవెళ్ల, మహబూబ్‌నగర్, నల్లగొండ జిల్లాల్లో టమాటా సాగు జరుగుతున్నా ఈ ఏడాది అది పూర్తిగా చతికిలబడింది. ఈ జిల్లాల్లో భూగర్భ జలాలు దారుణంగా పడిపోయాయి. ఈ జిల్లాలో సరాసరి మట్టాలు 10 మీటర్ల నుంచి 14 మీటర్ల వరకు తగ్గాయి. దీంతో బోర్ల కింద టమాటా సాగు పూర్తిగా తగ్గింది. సాగు చేసిన పంటల్లోనూ దిగుబడి తగ్గింది. రాష్ట్రం నుంచి వస్తున్న టమాటా కనీసం 10 శాతం అవసరాలను కూడా తీర్చలేకపోతోంది. దీంతో పొరుగు రాష్ట్రాల నుంచి వచ్చే టమాటాపైనే ఆధారపడాల్సి వస్తోంది.   దిగుమతులు తగ్గడంతో: ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని మదనపల్లి, కర్ణాటకలోని కొలార్, చిక్‌మంగళూర్, చింతమణిల నుంచి దిగుమతి అయ్యే టమాటాలపై రాష్ట్రం ఎక్కువగా ఆధారపడాల్సి వస్తుండగా, ప్రస్తుతం అక్కడి నుంచి దిగుమతులు కూడా తగ్గాయి. ముఖ్యంగా మదనపల్లిలోనూ వర్షాభావ పరిస్థితులు నెలకొన్న నేపథ్యంలో సాగు విస్తీర్ణం తగ్గింది. వస్తున్న కొద్దిపాటి టమాటా కూడా తమిళనాడుకు ఎక్కువగా సరఫరా అవుతుండటంతో రాష్ట్రంపై ప్రభావం చూపుతోంది. గతేడాది జూలై 23న 3 వేల క్వింటాళ్లు, 21న 3,095 క్వింటాళ్లు, 21న 3,490 క్వింటాళ్లు మేర బోయిన్‌పల్లి మార్కెట్‌కు పొరుగు రాష్ట్రాల నుంచి టమాటా రాగా ఈ ఏడాది 23న 2,664 క్వింటాళ్లు, 22న 2,239 క్వింటాళ్లు, 21న 1,800 క్వింటాళ్ల మేర సరఫరా అయినట్లు రికార్డులు చెబుతున్నాయి. 1,200 క్వింటాళ్ల మేర ఒక్క బోయిన్‌పల్లి మా ర్కెట్‌కే సరఫరా తగ్గింది. దీంతో జూలైలో తగ్గాల్సిన ధర ఏమాత్రం తగ్గనంటోంది. ఈ పరిస్థితుల్లో మహా రాష్ట్ర, రాజస్తాన్‌ రాష్ట్రాల నుంచి దిగుమతులు పెరగాల్సిన అవసరముంది. దీనికి తోడు ఇప్పు డిప్పుడే పుంజుకుంటున్న వర్షాలతో దిగుబడులు పెరిగితే ధర దిగి వచ్చే అవకాశముంది. లేని పక్షంలో సామాన్యుడికి ట‘మోత’తప్పేలాలేదు. ఇతర కూరగాయలు కిలో రూ.50 పైనే..  టమాటాతో పాటు క్యారెట్, క్యాప్సికం, క్యాలీఫ్లవర్, కాకర, బీన్స్, బీరకాయ ధరలు ఏ మాత్రం దిగిరావడం లేదు. వీటన్నింటి ధరలు కిలో రూ. 50కి పైనే పలుకుతున్నా యి. తమిళనాడు, కర్ణాటక, గుజరాత్‌ నుంచి దిగుమతులు లేకపోవడంతో క్యాప్సికం ధర రూ.60కి పైనే ఉంది. క్యారెట్‌ సైతం రూ.70 వరకు ఉంది. మధ్యప్రదేశ్‌లోని ఇండోర్, మహారాష్ట్ర నుంచి రావాల్సిన కాకర దిగుమతులు తగ్గడంతో దీని ధర కిలో రూ.50 నుంచి రూ.60కి మధ్యలో ఉంది.

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: చినుకుల సీజన్‌లోనూ గ్రేటర్‌లో భూగర్భజలాలు అథఃపాతాళానికి చేరుతున్నాయి. వర్షాభావ పరిస్థితులు, నీటిని ఒడిసిపట్టే ఇంకుడు గుంతలు చాలినన్ని లేకపోవడం, విచక్షణారహితంగా బోరు బావుల తవ్వకం, నీటి వినియోగం అనూహ్యంగా పెరగడంతో పాతాళగంగ పైకి రావడంలేదు. ఈ జూన్‌ భూగర్భ జలమట్టాలను గతేడాది జూన్‌తో పోలిస్తే పలు మండలాల్లో సరాసరిన 1 నుంచి 3 మీటర్ల మేర తగ్గడం ఆందోళన కలిగిస్తోంది. కాగా నగరం సరాసరి భూగర్భ జలమట్టాలను పరిశీలిస్తే.. గతేడాది 20.53 మీటర్ల లోతున భూగర్భజలాలు కనిపించగా, ప్రస్తుతం 22.53 మీటర్ల లోతుకు పడిపోవడం గమనార్హం. కాగా శివారు ప్రాంతాల్లో గేటెడ్‌ కమ్యూనిటీలు, స్వతంత్ర గృహాలు, బహుళ అంతస్తుల భవంతుల నిర్మాణం ఊపందుకోవడం, కాంక్రీట్‌ మహారణ్యాలు విస్తరిస్తున్న కారణంగా భూగర్భ జలాల వినియోగం రెట్టింపవుతోంది.

సాక్షి, హైదరాబాద్‌: మునుపెన్నడూ లేనంతగా.. ఈసారి సూర్యనారాయణుడు రౌద్రరూపాన్ని చూపిస్తున్నాడు. భగభగా మండుతూ.. రాష్ట్రంలో జనజీవనాన్ని అతలాకుతలం చేస్తున్నాడు. దీంతో మండుతున్న ఎండలు.. తీవ్ర ఉష్ణోగ్రతల కారణంగా రాష్ట్రంలో దాదాపు 80 శాతం కరువుఛాయలు కనిపిస్తున్నాయని.. భూగర్భజల మట్టం దారుణంగా పడిపోయిందని ప్రభుత్వ గణాంకాలే చెపుతున్నాయి. రాష్ట్రంలోని 27 జిల్లాల్లో లోటు వర్షపాతం నమోదు కావడంతో ఈ నెలాఖరుకు భూగర్భజలాలు మరింత తగ్గిపోయి రాష్ట్రంలో సగటున 15 మీటర్ల లోతుకు వెళతాయని అంచనా. ఠారెత్తిస్తున్న ఎండలతో సాగు, తాగునీటి అవసరాలు తీర్చే ప్రధాన ప్రాజెక్టుల్లో నీటి నిల్వలు ఆవిరైపోతుండడం ఆందోళన కలిగిస్తోంది. భూగర్భజలాలు తగ్గిపోతుండడంతో బోర్లు ఎండిపోతున్నాయి. దీంతో గ్రామాల్లో కూడా తాగునీటికి ఇబ్బందులు తప్పడంలేదు. పశువులకు తగినన్ని నీళ్లు అందుబాటులో లేకపోవడంతో పాలదిగుబడి తగ్గిపోగా, గడ్డిరేటు రెట్టింపైంది. దీంతో వానలు వచ్చే వరకు రాష్ట్రంలో బతుకు వెళ్లదీయడం అత్యంత దుర్భరంగా మారే పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి. నీటి సమస్యలు ఒక ఎత్తయితే.. ఈ వేసవిలో భానుడి ప్రతాపానికి మనుషులు పిట్టల్లా రాలిపోతున్నారు. ఒక్క ఆదిలాబాద్‌ జిల్లాలోనే 55 మంది ఎండదెబ్బకు ప్రాణాలు వదలడం గమనార్హం.  28 జిల్లాల్లో పాతాళానికి గంగమ్మ  ఎండల తీవ్రత భూగర్భజలాలపై ఎక్కువగా ఉంది. రాష్ట్రంలోని 33 జిల్లాలకు గానూ.. గతేడాది ఏప్రిల్‌తో పోలిస్తే ఈ ఏడాది ఏప్రిల్‌లో గంగమ్మ 28 జిల్లాల్లో పాతాళానికి చేరిపోయింది. ముఖ్యంగా మెదక్‌ జిల్లాలో 25.72 మీటర్ల లోతులోకి భూగర్భజలాలు వెళ్లిపోయాయి. వికారాబాద్‌లో 20.46, సిద్దిపేటలో 20.04, సంగారెడ్డిలో 23.47 మీటర్ల లోతుకెళ్తే గానీ నీటిచుక్క కనిపించడం లేదు. రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా వనపర్తి, మంచిర్యాల, ఆసిఫాబాద్, ఖమ్మం, జగిత్యాల జిల్లాలో మాత్రమే 10 మీటర్లకు పైన నీళ్లున్నాయి. గతేడాదితో పోలిస్తే భద్రాద్రి, ఖమ్మం, ఆసిఫాబాద్, నిర్మల్, పెద్దపల్లి జిల్లాల్లో భూగర్భజలాలు పెరిగాయి. అది కూడా ఒక మీటరులోపే. రాష్ట్ర సగటును పరిశీలిస్తే.. గత వేసవిలో ఈ సమయానికి 12.77 మీటర్ల లోతులో నీళ్లుంటే ఇప్పుడు 1.37 మీటర్ల లోతుకు వెళ్లి 14.14 మీటర్లకు చేరాయి.  16% లోటు వర్షపాతం  రాష్ట్రంలో జూన్, 2018 నుంచి ఏప్రిల్‌ 2019 వరకు 16% లోటు వర్షపాతం నమోదైంది. యాదాద్రి జిల్లాలో 42% లోటు కనిపిస్తుండగా, సంగారెడ్డిలో అత్యధికంగా 45% లోటు వర్షపాతం నమోదయింది. మెదక్‌లో కూడా సాధారణంతో పోలిస్తే 41శాతం తక్కువ వర్షం పడింది. రాష్ట్రం మొత్తం మీద సగటు వర్షపాతం 877.31 మిల్లీమీటర్లు కాగా, పడింది కేవలం 737.40 మిల్లీమీటర్లే.  సాగర్‌ నీటిమట్టం ఆందోళనకరం  నాగార్జునసాగర్‌ ప్రాజెక్టు గరిష్ట నిల్వ సామర్థ్యం 590 అడుగులు కాగా, ప్రస్తుతం 511 అడుగుల నీటి మట్టం ఉంది. ఇందులో మన అవసరాలకు వాడుకునే వీలున్నది 1.2 టీఎంసీలు మాత్రమే. అదే గతేడాది ఈ సమయానికి ప్రాజెక్టులో 512.90 అడుగుల మేర నీళ్లున్నాయి. అప్పుడు అవసరాలకు వినియోగించుకునే నీళ్లు 3 టీఎంసీలుగా ఉంది. 2017–18లో ప్రాజెక్టు నీటి మట్టం డెడ్‌స్టోరేజి స్థాయికి వెళ్లింది. ఆ ఏడాది మేలో 508 అడుగులకు చేరింది. 505 అడుగులకు చేరే వరకు నీటి వినియోగం జరిగింది. 2016–17లో ఈ సమయానికి 510 అడుగుల కనీస స్థాయిలో నీళ్లున్నాయి. అయితే, ఈసారి మిషన్‌భగీరథ అవసరాలకు నిల్వ ఉంచి మిగిలిన నీటిని మాత్రమే వాడుకోవాలని ప్రభుత్వం కచ్చితమైన ఆదేశాలు జారీ చేయడంతో ఈమేరకైనా నీళ్లున్నాయి. ఆవిరి నష్టాలను కూడా ముందుగానే గుర్తించిన అధికారులు కొంతమేర నివారించే ప్రయత్నం చేశారు. మార్చి–ఏప్రిల్‌ నెలల్లో ఆవిరి నష్టం నెలకు 0.75 టీఎంసీ నుంచి 1 టీఎంసీ వరకుంటుంది. ఇది ఒకనెల హైదరాబాద్‌ తాగునీటి అవసరాలతో సమానం. కాగా, మే నెలలో ఈ ఆవిరి నష్టం 1.5 టీఎంసీలకు చేరడం ఆందోళనకరం. జూరాల నుంచి సాగర్‌కు 3 టీఎంసీల నీరు విడుదల చేస్తే సాగర్‌ ప్రాజెక్టు చేరింది 1.1 టీఎంసీలే. ఇందులో 1 టీఎంసీ నీటి ప్రయాణ నష్టం కాగా, మరో టీఎంసీ ఆవిరి అయిపోవడం గమనార్హం.  శ్రీశైలందీ అదే పరిస్థితి!  శ్రీశైలంలో కూడా నీటి నిల్వలు కనిష్ట స్థాయికి చేరుకున్నాయి. ఈ ప్రాజెక్టు గరిష్ట సామర్థ్యం 885 అడుగులు కాగా ఇప్పుడు 807.80 అడుగులకు చేరింది.  ఈ ప్రాజెక్టులో గత మూడేళ్లతో పోలిస్తే  ఫరవాలేదనే స్థాయిలో నీళ్లున్నాయి. సింగూరు ప్రాజెక్టు పరిస్థితి  దయనీయంగా మారింది. ఈ ప్రాజెక్టులో 21.91 టీఎంసీల గరిష్ట నీటిసామర్థ్యానికిగాను కేవలం 0.68 టీఎంసీలు మాత్రమే నీళ్లున్నాయి. అదే గత ఏడాది 8 టీఎంసీల నీళ్లున్నాయి. ఈ ఏడాది మహా రాష్ట్రలోని గైక్వాడ్‌ ప్రాజెక్టు నుంచి నీళ్లు రాలేదు. నిజాంసాగర్‌లో ఈ ఏడాది 0.63 టీఎంసీల నీరుం డగా, గతేడాది ఇదే సమయానికి 2.61 టీఎంసీలున్నాయి. సింగూరు నుంచి నీటి విడుదల లేకపోవడంతో ఇక్కడా నీళ్లు లేకుండా పోయాయి. ఎస్సారెస్పీలో 90 టీఎంసీలకు గాను 6.26 టీఎంసీలు మాత్రమే అందుబాటులో ఉన్నాయి. అదే గతేడాది ఇది 6.81 టీఎంసీలుగా ఉంది. కడెం ప్రాజెక్టుకు మహారాష్ట్ర నుంచి కొంత ఇన్‌ఫ్లో ఉండడంతో ఆ కొద్దిమేరనైనా నీళ్లున్నాయి. లేదంటే పరిస్థితి దారుణంగా ఉండేదని అధికారులు చెపుతున్నారు. మొత్తం మీద మనం ఎక్కువగా ఆధారపడే సాగర్, సిం గూరు, నిజాంసాగర్, ఎస్సారెస్పీ, ఎల్‌ఎండీలలో నీటి నిల్వలు అధమస్థాయికి చేరుకోవడం ఆందోళన కలిగిస్తోంది.  సాగు తక్కువే  రబీలో అన్ని పంటల సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 33.45 లక్షల ఎకరాలు కాగా, 29.70 లక్షల ఎకరాల్లో సాగైనట్లు (89%) వ్యవసాయశాఖ నివేదిక తెలిపింది. అత్యధికంగా పప్పుధాన్యాల సాగయ్యాయి. పప్పుధాన్యాల రబీ సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 3.12 లక్షల ఎకరాలు కాగా, ఏకంగా 3.22 లక్షల ఎకరాల్లో సాగు చేశారు. రబీ వరి సాధారణ విస్తీర్ణం 17.62 లక్షల ఎకరాలు కాగా, ఇప్పటి వరకు 17.50 లక్షల ఎకరాల్లో నాట్లు పడినట్లు నివేదిక తెలిపింది. ఇక మొక్కజొన్న సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 4.15 లక్షల ఎకరాలు కాగా, 3.22 లక్షల (78%) ఎకరాల్లో సాగైంది. ఇక కీలకమైన పప్పుధాన్యాల సాగు 103% నమోదు కావడం గమనార్హం. ఇక నూనెగింజల సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 4.47 లక్షల ఎకరాలు కాగా, ఇప్పటివరకు 3.30 లక్షల (74%) ఎకరాల్లో సాగు జరిగింది. అందులో కీలకమైన వేరుశనగ సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 3.57 లక్షల ఎకరాలు కాగా, 2.80 లక్షల (78%) ఎకరాల్లో సాగైంది. రాష్ట్రంలో ఆదిలాబాద్‌ జిల్లాల్లో అత్యధికంగా 126% రబీ పంటలు సాగయ్యాయి. అక్కడ సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 49 వేల ఎకరాలు కాగా, 62 వేల ఎకరాల్లో పంటలు సాగయ్యాయి. ఇదిలావుంటే రబీ మొక్కజొన్న పంటను కత్తెరపురుగు దెబ్బతీసింది. దీని ప్రభావంతో 8 జిల్లాల్లో మొక్కజొన్న దిగుబడి చాలా తగ్గింది. నిజామాబాద్, కామారెడ్డి, వరంగల్‌ (అర్బన్‌), వరంగల్‌ (రూరల్‌), నిర్మల్, జనగామ, కరీంనగర్, మహబూబాబాద్‌ జిల్లాల్లో మొక్కజొన్న పంటపై కత్తెరపురుగు వ్యాపించింది. అకాల వర్షాలకు గాను మామిడి, బత్తాయి తోటలు దెబ్బతిన్నాయి. రబీ నాటికి 16 జిల్లాల్లో వర్షాభావ పరిస్థితులు నెలకొన్నాయి.  విద్యుత్‌ తెగ ఖర్చవుతోంది  రాష్ట్రంలో ఎండలు ఠారెత్తిస్తుండడంతో గృహ అవసరాలకుగానూ విద్యుత్‌ వినియోగం భారీగా పెరిగింది. మే నెలలో గత 10 రోజుల్లోనే దాదాపు 900 మెగావాట్ల  విద్యుత్‌ వినియోగం పెరిగింది. మే 1వ తేదీన రాష్ట్రంలో 7,221 మెగావాట్ల విద్యుత్‌ డిమాండ్‌ రాగా, 10వ తేదీన 8,147 మెగావాట్లకు చేరింది. 11న కొంత మేరకు తగ్గి 8,053 మెగావాట్లకు చేరింది. అయితే, వ్యవసాయ పనులు లేకపోవడంతో కొంత డిమాండ్‌ తగ్గినట్టు కనిపిస్తున్నా.. వ్యవసాయ వినియోగం సగటు 3,500 మెగావాట్లను కలిపితే అది 11,500 మెగావాట్లు దాటనుంది. అయితే, రాష్ట్రంలో గరిష్ట విద్యుత్‌ డిమాండ్‌ రోజుకు 10,500 మెగావాట్లు మాత్రమే ఉంది. కానీ, మే నెలలో ఏకంగా వ్యవసాయ వినియోగం లేకుండా 8,147 మెగావాట్లకు చేరడం గమనార్హం. భానుడు దంచేస్తున్నాడు  ►రాష్ట్రంలోని పలు జిల్లాల్లో ఎండల ప్రభావం తీవ్రంగా ఉంది. ఎంతగా అంటే గ్రామాల్లో నీటిచెల్మలు కూడా లేక పక్షులు చనిపోతున్నాయి. ఇతర మూగజీవాలు నీళ్ల కోసం తండ్లాడుతున్నాయి. చాలా జిల్లాల్లో భూగర్భజలాలు పడిపోతుండటం తో నీళ్లు రావడమే గగనమైపోయింది. పట్టణాల్లోని అపార్ట్‌మెంట్లలో ఉన్న బోర్లు వట్టిపోతున్నాయి.  ►ఉమ్మడి కరీంనగర్‌ జిల్లాలో 43డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రతలు నమోదవుతున్నాయి. ఎండల కారణంగా జిల్లాలో రోజుకు 4లక్షల లీటర్ల పాల దిగుబడి తగ్గిపోయింది. మూగజీవాలకు నీళ్లు కరువయ్యాయి. గడ్డి తగ్గిపోయింది. ట్రాక్టర్‌ గడ్డి రూ.5వేల నుంచి రూ.8వేలకు పెరిగింది.  ►ఉమ్మడి మెదక్‌ జిల్లాలో ముఖ్యంగా సిద్దిపేట జిల్లాలోని పౌల్ట్రీ పరిశ్రమను ఎండలు ఘోరంగా దెబ్బతీస్తున్నాయి. భానుడి ప్రతాపానికి తాళలేక కోళ్లు మృత్యువాత పడుతున్నాయి. రాష్ట్రంలోని 50% పౌల్ట్రీ ఉత్పత్తులు ఈ జిల్లా నుంచే ఉండడం గమనార్హం.  ►గ్రేటర్‌ హైదరాబాద్‌ పరిధిలో కూడా 43 డిగ్రీల మేర ఉష్ణోగ్రతలు నమోదవుతున్నాయి. మే10వ తేదీన హైదరాబాద్‌ నగరంలో అత్యధికంగా 3,102 మెగావాట్ల విద్యుత్‌ వినియోగం జరిగింది. గతంలో 2018 మే30న 2,958 మెగావాట్ల డిమాండ్‌ రికార్డు కాగా, ఇప్పుడు 104 మెగావాట్లు పెరిగింది. ఫీడర్లు ట్రిప్‌ అవుతుండడంతో విద్యుత్‌ సరఫరా>కు అంతరాయం కలుగుతోంది.  ►మహబూబ్‌నగర్‌లో ట్రాక్టర్‌ గడ్డి రూ.15వేలు పలుకుతోంది. వలస కార్మికులు నిలువ నీడ లేని పరిస్థితుల్లో పనులు చేసుకుంటూ బిక్కుబిక్కుమంటూ కాలం వెళ్లదీస్తున్నారు.  ►రంగారెడ్డి జిల్లాలో 191 మిల్లీమీటర్ల లోటు వర్షపాతం నమోదయింది. భూగర్భజలాలు 18.43 మీటర్ల లోతుకు వెళ్లాయి. 24 మండలాల్లో లోటు వర్షపాతం నమోదు కాగా, 200 గ్రామాలు డేంజర్‌ జోన్‌లోకి వెళ్లాయి.  ►నల్లగొండ జిల్లాలో 46 డిగ్రీల మేర ఉష్ణోగ్రతలు నమోదయ్యాయి. ఇక్కడ భూగర్భజలాలు 14.89 మీటర్లకు పడిపోగా, వేలాది బోర్లు ఎండిపోతున్నాయి. ప్రస్తుత నల్లగొండ జిల్లాలో 31 మండలాలుండగా, 25 మండలాల్లో కరువు ఛాయలు అలముకున్నాయి. ట్రాక్టర్‌ గడ్డి రూ.8వేల నుంచి 12వేలు పలుకుతోంది.  ►ఉమ్మడి ఆదిలాబాద్‌ జిల్లాలో ఈ వేసవిలో వడదెబ్బకు 55 మంది వరకు చనిపోయారు. ఇక్కడ 43–46 డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రతలు నమోదవుతున్నాయి.  ►ఖమ్మం జిల్లాలో సాధారణ వర్షపాతం నమోదయినప్పటికీ భూగర్భ జలాలు లోపలికి వెళ్లాయి. గత ఏడాదితో పోలిస్తే అరమీటరుకు పైగా ఎక్కువగానే గంగమ్మ పాతాళంలోకి చేరింది.  ►నిజామాబాద్‌ జిల్లాలో ఈ ఏడాది సాధారణ వర్షపాతం 1015.7 మిల్లీమీటర్లు కాగా, కురిసింది కేవలం 850.9 మిల్లీమీటర్లే. ఇక భూగర్భజలాలు గతేడాది 15.32 మీటర్ల లోతున ఉంటే ఇప్పుడు 17.05 మీటర్ల లోతుకు వెళ్లిపోయాయి.  ►వరంగల్‌ జిల్లాలో పది మీటర్లకు అటు ఇటుగా భూగర్భజలాలున్నాయి. అయితే, వర్షపాతం మాత్రం 70 శాతం కూడా నమోదు కాలేదు. పెద్ద ఎత్తున బోర్లు ఎండిపోయే పరిస్థితుల్లో గ్రామాల్లో తాగునీటికి కూడా కష్టమవుతోంది.

వాషింగ్టన్‌: ప్రపంచవ్యాప్తంగా 25 శాతం మంది తాగునీటి అవసరాలను తీరుస్తున్న భూగర్భ జలాల్లోనూ ప్లాస్టిక్‌ భూతం ప్రవేశించిందని శాస్త్రవేత్తలు అంటున్నారు.  ‘గ్రౌండ్‌వాటర్‌’ పత్రికలో ప్రచురించిన కథనం ప్రకారం, అమెరికాలోని రెండు జలాశయాల్లో సూక్ష్మ ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్ధాలు, ఔషధాలు, గృహోపకరణ వ్యర్థాలను శాస్త్రవేత్తలు  కనుగొన్నారు. ‘ప్లాస్టిక్‌ పర్యావరణంలోకి సూక్ష్మకణాలుగా విచ్ఛిన్నమవుతుంది. ఇది జలచర జీవుల నాశనానికి కారణమవుతుంది’ అని ఇలినాయిస్‌ టెక్నాలజీ సెంటర్‌ పరిశోధకుడు జాన్‌ స్కాట్‌ చెప్పారు. ఫలితంగా మన ఆహార సరఫరా వ్యవస్థపై కూడా తీవ్ర ప్రభావం చూపుతుందని  ఆయన అన్నారు. సున్నపురాయి పగుళ్ల ద్వారా, కొన్నిసార్లు మురుగునీటి సరఫరా వ్యవస్థ ద్వారా కూడా భూగర్భంలోకి నీరు చేరుతుంది. అయితే, పరిశోధకులు సెయింట్‌ లూయిస్‌ మెట్రోపాలి టన్, ఇల్లినాయిస్‌ ప్రాంతాల్లో పలు భూగర్భ జల నమూనాలను సేకరించి పరీక్షించగా 15.2 శాతం ప్లాస్టిక్‌ సూక్ష్మకణాలు కనిపించాయి.  1940 నుంచి  600 కోట్ల మెట్రిక్‌ టన్నుల ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాలు తయారైనట్లు ఒక అంచనా. అందులో కనీసం 79 శాతం పర్యావరణంలో కలిసిపోయి ఉంటుందని అనుకుంటున్నామని స్కాట్‌ ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు.  

గుడి రామ్‌నా«ద్‌ విజయ్‌కుమార్‌ అనే పండ్ల తోటల రైతు కందకాల ద్వారా వర్షపు నీటిని భూగర్భంలోకి ఇంకింపజేసి తమ పండ్ల తోటకు నీటి భద్రత సాధించుకున్నారు. మామిడి కాపును నిలబెట్టుకున్నారు.  రంగారెడ్డి జిల్లా మహేశ్వరం మండలం కోళ్ల పడకల్‌ గ్రామ పరిధిలో ఆయనకు 34 ఎకరాల మామిడి, సపోట తోట ఉంది. వర్షాకాలం పోయిన కొద్ది నెలలకే భూగర్భ జలాలు అడుగంటి బోర్లు నోరెళ్లబెడుతున్న నేపధ్యంలో 2016లో కందకాల ద్వారా వాన నీటి సంరక్షణపై దృష్టిపెట్టారు. తెలంగాణ విశ్రాంత ఇంజనీర్ల సంఘం పెద్దలు సంగెం చంద్రమౌళి(98495 66009), మేరెడ్డి శ్యాంప్రసాద్‌రెడ్డి(99638 19074)లను సంప్రదించారు. వీరి ఉచిత సాంకేతిక సహకారంతో మీటరు లోతు, మీటరు వెడల్పున పొలంలో వాలుకు అడ్డంగా ప్రతి 50 మీటర్లకు ఒక వరుసలో కందకాలు తవ్వించారు.  2016లో ఒకటి, రెండు వర్షాలే పడ్డాయి. 2017లో మంచి వర్షాలు పడినప్పుడు రెండు, మూడు సార్లు కందకాలన్నీ నిండి, భూమిలోకి వర్షం నీరు బాగా ఇంకింది. మా తోటలో బోర్లు ఈ వేసవిలో కూడా ఒకటిన్నర – రెండంచుల నీరు పోస్తున్నాయి. అయితే, మా చుట్టు పక్కల తోటల్లో బోర్లు ఈ వేసవిలో చాలా వరకు ఎండిపోయాయి. 24 గంటల కరెంటు ఉన్నా మేం రాత్రిపూట బోర్లకు విరామం ఇస్తున్నాం. ఐదు బోర్లలో రెండు బోర్లకు సోలార్‌ పంపు సెట్లు పెట్టించాను. ఉదయం నుంచి సాయంత్రం వరకు పనిచేసి ఆగిపోతాయి. రాత్రి పూట బోర్లు రీచార్జ్‌ కావడానికి విరామం దొరుకుతుంది. అయితే, 24 గంటలు ఉచిత విద్యుత్తు ఇవ్వడంతో కొందరు రైతులు రాత్రీ పగలూ బోర్లు ఆడిస్తున్నారు. ఇందువల్ల వారి బోర్లు త్వరగా ఎండిపోతున్నాయి. గత నాలుగేళ్లుగా సరిగ్గా నీరు లేని కారణంగా మా మామిడి తోటలో కాపు రాలేదు. ఈ సంవత్సరం కాపు కొంత నిలిచింది. ఖర్చులు చేతికి వచ్చాయి. తోటలకు మనం నీరు పెట్టేది ఒక ఎత్తయితే, భూమిలోకి ఇంకిన వర్షపు నీటి తేమ మరో ఎత్తు. వర్షంలో చెట్టు తడవడం ద్వారా పొందే నీరు ఇంకో ఎత్తు. నీరు లేని షాక్‌ వల్ల నాలుగేళ్లు పంట నిలవలేదు. కందకాల ప్రభావం వల్ల ఈ ఏడాది మామిడి చెట్లపై కాపు నిలబడిందని విజయ్‌కుమార్‌(98490 19454) సంతోషంగా తెలిపారు. 


 గోరింటాల రైతుల తీర్మానం
  
 గంభీరావుపేట(సిరిసిల్ల): ‘తమకు 24 గంటల కరెంటు వద్దని.. 9 గంటల కరెంట్‌ చాలని’ రాజన్న సిరిసిల్ల జిల్లా గంభీరావు పేట మండలం గోరింటాల రైతులు తీర్మానించారు. మంత్రి కేటీఆర్‌ ద్వారా తీర్మానాన్ని  ప్రభుత్వానికి పంపిస్తామని సర్పంచ్‌ వివరించారు. రైతులు శుక్రవారం సమావేశమై ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నారు.
 
  నిరంతర విద్యుత్‌తో బోరుబావుల్లో భూగర్భజలాలు అడుగంటిపోయే ప్రమాదం ఉందన్నారు. తమ గ్రామం పూర్తిగా భూగర్భ జలాలపైనే ఆధారపడి ఉంద న్నారు. తమ గ్రామానికి తొమ్మిది గంటల కరెంట్‌ ఇచ్చి జలవనరులను కాపాడాలని రైతులు కోరారు. 


 క్రషర్‌ బ్లాస్టింగ్‌కు వాడే రసాయనాల ఎఫెక్ట్‌..
 పెట్రోలు, డీజిలు వాసన వస్తున్న బోరుబావుల నీరు
 ఎండిపోతున్న పంటలు..రైతులకు కోలుకోలేని దెబ్బ
 
 యాటకల్లుకు చెందిన ఈ రైతు పేరు ఈరన్న. ఈయనకు క్రషర్‌ సమీపంలో పొలం ఉంది. రెండు నెలల కిందట బోరు కింద ఐదు ఎకరాల్లో వేరుశనగ సాగు చేశాడు. క్రషర్‌లో పేలుళ్ల ధాటికి వెలువడే తెల్లని పొగకు, భూగర్భజలం కలుషితమై బోరు నుంచి వస్తున్న నీటికి పంటలో ఎదుగుదల లోపించింది. పైగా బోరు నుంచి వచ్చే నీరు పెట్రోల్, డీజిల్‌ లాంటి వాసన వస్తోంది. ఇలా ఒక్క ఈరన్నదే కాదు...గ్రామంలో పదుల సంఖ్యలో రైతులకు చెందిన బోరు బావుల్లో నీరు కలుషితం అయ్యింది.
 
 శెట్టూరు: యాటకల్లు గ్రామం వద్ద గల క్రషర్‌ కారణంగా సమీపంలోని పొలాలు బీడుగా మారుతున్నాయి. అసలే వర్షాభావ పరిస్థితులతో కొట్టుమిట్టాడుతున్న రైతులు అరకొరగా వచ్చే బోర్ల నీటితోనైనా పంటలు సాగుచేసుకుందామనుకుంటే క్రషర్‌ రూపంలో అడియాస అవుతోంది. క్రషర్‌ నుంచి తయారయ్యే కంకరకు భారీ డిమాండ్‌ పెరగడంతో కొద్ది రోజుల నుంచి క్రషర్‌లో అధిక సామర్థ్యంతో పేలుళ్లు (బ్లాస్టింగ్‌) జరుపుతున్నారు. బ్లాస్టింగ్‌కు వాడే రసాయనాలు, ఇంధనం, దాని సామర్థ్యాలు అధిక మోతాదులో ఉండటంతో గ్రామంలో ఇళ్లు బీటలు వారాయి. క్రషర్‌ నుంచి వెలువడే తెల్లని పొడి పంట పొలాలను కప్పేసి భూమి సారవంతాన్ని పీల్చి పిప్పి చేస్తోందని రైతులు మండిపడుతున్నారు.
 
 కలుషితమవుతున్న భూగర్భజలాలు
 క్రషర్‌కు ఆనుకుని 15 నుంచి 20 దాకా వ్యవసాయ బోర్లు ఉన్నాయి. వీటి ద్వారా వచ్చే నీటితో సమీపంలోని 15 మంది రైతులు వేరుశనగ సాగు చేసుకున్నారు. బ్లాస్టింగ్‌ సమయంలో వాడే ఇంధనం వల్ల భూగర్భజలాలు కలుషితం అయ్యాయని రైతులు వాపోతున్నారు. బోరు నుంచి నీరు బయటికి వస్తున్న సమయంలో పెట్రోల్, డీజిల్‌ వాసన వస్తోందని చెబుతున్నారు. వ్యవసాయ పనులకు వచ్చే కూలీలు ఈ నీటిని తాగితే ప్రాణాలు ఇక అంతేననే ఆందోళన చెందుతున్నారు.
 
 క్రషర్‌ ప్రభావంతో వట్టిపోయిన బోర్లు
 క్రషర్‌ చుట్టూ ఉన్న వ్యవసాయ బోర్లన్నీ పూర్తిగా వట్టిపోయాయి. గ్రామానికి చెందిన పెద్దన్న, వెంకటేశులు, రామచంద్ర, బోయ తిప్పేస్వామి, తిమ్మన్న, ప్రసాద్, రామాంజనేయులు, తిమ్మప్పతో పాటు మరికొంతమందికి చెందిన బోర్లు ఎండిపోయాయి. దీని కారణంగా 100 ఎకరాలు బీడు భూములుగా మారాయి. ఇటీవల వేసిన కొత్త బోర్లలో సైతం నీరు ఒకటి, రెండు నెలల పాటు వచ్చి వట్టిపోయినట్లు రైతులు చెబుతున్నారు. క్రషర్‌ బ్లాస్టింగ్‌ ప్రభావంతో జరుగుతున్న నష్టం గురించి ఫిర్యాదు చేస్తే రెవెన్యూ, పోలీసు ఇతర అధికారులు పరిశీలనకు వచ్చి, మైనింగ్‌శాఖకు నివేదికలు పంపుతామని చెప్పి చేతులు దులుపుకున్నారని ఆవేదన వ్యక్తం చేశారు.


 ♦ 9 గంటల విద్యుత్‌తో భూగర్భ జలాలపై ఒత్తిడి
 ♦ అంతటా ఒకేసారి వినియోగిస్తుండడంతో తగ్గుతున్న మట్టాలు
 ♦ రెండు, మూడు గంటల్లోనే బోర్లు, బావుల్లో నీళ్లు బంద్‌
 ♦ తిరిగి రీచార్జి కావడానికి అవకాశం లభించని స్థితి
 ♦ మళ్లీ మరునాడే విద్యుత్‌ సరఫరా.. మళ్లీ అదే పరిస్థితి
 ♦ సరిగా నీరందక లక్షల ఎకరాల్లో ఎండిపోతున్న పంటలు
 ♦ మరోవైపు నీటిని విచ్చలవిడిగా తోడేస్తున్న పెద్ద రైతులు
 ♦ రాష్ట్రంలో అసాధారణంగా పెరిగిన విద్యుత్‌ డిమాండ్‌
 ♦ రెండు విడతలుగా విద్యుత్‌ ఇవ్వాలంటున్న నిపుణులు
 
 సాక్షి, హైదరాబాద్‌: రాష్ట్రవ్యాప్తంగా సరిగా నీరందక బోర్లు, బావుల కింద పంటలు ఎండిపోతున్నాయి.. వ్యవసాయానికి విద్యుత్‌ సరఫరా లేక కాదు.. విద్యుత్‌ సరఫరా ఎక్కువగా ఉండడం వల్ల! ఆశ్చర్యంగా అని పించినా... ఇదే వాస్తవమని నిపుణులు చెబుతు న్నారు. వర్షాలు సరిగా కురవకపోవడం, ఎండలతో భూగర్భ జలాలు తగ్గిపోవడంతోపాటు వ్యవసాయా నికి 9 గంటల నిరంతర సరఫరా వల్ల కూడా బోర్లు, బావుల్లో నీటి మట్టాలు పడిపోతున్నాయని చెబుతు న్నారు.
 
 ఒకే దఫా విద్యుత్‌ సరఫరాతో అంతటా ఒకేసారి బోర్లు, బావుల నుంచి భూగర్భ జలాలను తోడేస్తున్నారని, దాంతో కొద్దిసేపటికే నీరు అందడం లేదని చెబుతున్నారు. అదే రెండు దఫాలుగా విద్యుత్‌ సరఫరా చేస్తే.. ఆ మధ్య సమయంలో బోర్లు, బావుల్లో జలాలు రీచార్జి అవుతాయని, దాంతో పంట లకు సరిగా నీరు అందుతుందని పేర్కొంటున్నారు.
 
 ఇప్పటికే 1.56 లక్షల ఎకరాల్లో..
 వ్యవసాయ బోర్లు, బావులు ఎండిపోవడంతో రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా పంటలు ఎండిపోతున్నాయి. వ్యవసాయ శాఖ తాజా నివేదిక ప్రకారం.. ప్రస్తుత రబీ సీజన్‌లో బోర్లు, బావుల కింద 1.56 లక్షల ఎకరాల్లో పంటలు ఎండిపోయాయి. అందులో 1.52 లక్షల ఎకరాలు వరి పంటే కావడం గమనార్హం. వ్యవసాయానికి పగటి పూట 9 గంటల నిరంతర విద్యుత్‌ సరఫరాతో భూ గర్భ జలాల వినియోగం విచ్చలవిడిగా పెరిగిపోయి జల మట్టాలు పడిపోతున్నాయి. దీంతో నీరందక పంటలు ఎండిపోతుండడంతో రైతులు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.
 
 రైతుల మేలు కోసమే..!
 గతంలో వ్యవసాయానికి రెండు మూడు విడతల్లో 4 గంటల నుంచి 6 గంటల పాటు విద్యుత్‌ సరఫరా జరిగేది. దాంతో పంటల పరిస్థితి దయనీయంగా ఉండేది. ఈ నేపథ్యంలో రాష్ట్రవ్యాప్తంగా 21 లక్షల బోర్లు, బావుల కింద పంటలు పండించే రైతులను ఆదుకోవాలన్న ఉద్దేశంతో ప్రభుత్వం గతేడాది నుంచి వ్యవసాయానికి పగటి పూటే 9 గంటల నిరంతర విద్యుత్‌ సరఫరా చేపట్టింది. ఇక గతేడాది రాష్ట్రంలో సాధారణ వర్షపాతం(862 మిల్లీమీటర్లు) కన్నా అధికంగా 1,104 మిల్లీమీటర్ల వర్షపాతం నమోదైంది. దీంతో పుష్కలంగా భూగర్భ జలాలు లభిస్తాయని ఆశించిన రైతులు.. రబీలో సాధారణ విస్తీర్ణానికి మించి పంటలు వేశారు. రబీ సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 12.09 లక్షల హెక్టార్లుకాగా.. ఈ సారి 27% అధికంగా 15.36 లక్షల హెక్టార్లలో సాగు జరుగుతోంది.
 
 కొందరు విచ్చలవిడిగా తోడేస్తుండడంతో..
 ఒకే విడతలో 9 గంటల నిరంతర విద్యుత్‌ సరఫరాతో రైతులంతా బోర్లు, బావుల నుంచి ఒకేసారి నీటిని తోడేయాల్సి వస్తోంది. దీంతో భూగర్భ జల మట్టాలపై ఒత్తిడి పెరిగిపోతోంది. సాధారణంగా రైతులకు 7.5 హార్స్‌పవర్‌లోపు సామర్థ్యం గల మోటార్లకే అనుమతి ఉంది. కానీ కొందరు పెద్ద రైతులు 10 హెచ్‌పీ, 15 హెచ్‌పీ సామర్థ్యం గల మోటార్లతో భూగర్భ జలాలను తోడేస్తున్నారు. నిబం ధనలకు విరుద్ధంగా మూడు కంటే ఎక్కువ విద్యుత్‌ కనెక్షన్లతో విచ్చలవిడిగా భూగర్భ జలాలను వెలికి తీస్తున్నారు. దీంతో చుట్టుపక్కల ప్రాంతాల్లోని చిన్న, మధ్యతరహా రైతుల కు చెందిన తక్కువ లోతు, తక్కు వ సామర్థ్యమున్న మోటార్లతో కూడిన బోర్లలో నీరు రావడం లేదు. వాటి కింద సాగు చేస్తున్న పంటలు ఎండిపోతు న్నాయి. అంతేకాదు తమ బోర్లు ఎండి పోవడంతో అక్కడక్కడా చిన్న రైతులు దగ్గర్లోని పెద్ద రైతుల బోర్ల నుంచి నీళ్లు కొనుక్కుంటుండడం గమనార్హం.
 
 నీటి రీచార్జింగ్‌కు సమయం
 గతంలో వ్యవసాయానికి రెండు మూడు విడతల్లో కలిపి 4 నుంచి 6 గంటల పాటు విద్యుత్‌ సరఫరా జరిగేది. ఓ విడతలో బోరులోని నీటిని తోడేసినా మరో విడత విద్యుత్‌ సరఫరా అయ్యే సమయానికల్లా బోరులో భూగర్భ జలాలు రీచార్జి అయ్యేవి. దాంతో రెండు విడతల విద్యుత్‌ సరఫరాతో చాలా ప్రయోజనమూ ఉండేది. కానీ ప్రస్తుతం 9 గంటల నిరంతర విద్యుత్‌ సరఫరా జరుగుతుండడంతో.. చాలా చోట్లలో తొలి మూడు గంటలకే బోర్ల నుంచి నీళ్లు రావడం ఆగిపోతోంది. మళ్లీ మరుసటి రోజే విద్యుత్‌ సరఫరా జరుగుతుండడంతో నీళ్లు సరిపోక పంటలు ఎండిపోతున్నాయి.
 
 పెరిగిన విద్యుత్‌ వినియోగం!
 వ్యవసాయానికి 9 గంటల విద్యుత్‌ సరఫరాతో రాష్ట్రంలో విద్యుత్‌ డిమాండ్‌ రికార్డు స్థాయిలో పెరిగింది. ఈ ఏడాది మార్చి 31న రాష్ట్ర విద్యుత్‌ వినియోగం రికార్డు స్థాయిలో 9,191 మెగావాట్లుగా నమోదైంది. 2016లో అత్యధిక వినియోగం 7,720 మెగావాట్లుకాగా.. 2015లో 7,035 మెగావాట్లు మాత్రమే.
 
 భూగర్భ జలాలు రీచార్జి కానివ్వాలి..
 ‘‘9 గంటలు నిరంతర విద్యుత్‌ ఇచ్చినా.. చిన్న, సన్నకారు రైతులు మూడు గంటలకు మించి వాడుకోలేరు. తక్కువ లోతు బోర్లు, తక్కువ సామ ర్థ్యమున్న మోటార్ల కారణంగా వారి బోర్ల నుంచి నీళ్లు ఆగిపోతాయి. కొంత విరామం తర్వాతే మళ్లీ నీళ్లు వస్తాయి. పెద్ద రైతులు బాగా ఖర్చు చేసి బోర్లు లోతుగా వేయిస్తారు, అధిక సామర్థ్యం గల మోటా ర్లు వినియోగిస్తారు. దీంతో నీళ్లంతా వాళ్లకు వెళ్లిపో తాయి. ప్రభుత్వం విద్యుత్‌ సరఫరాపై మాత్రమే కాకుండా భూగర్భ జలాల పరిస్థితిపై కూడా దృష్టి పెట్టి ఉంచాలి. వ్యవసాయ, విద్యుత్, భూగర్భ జల శాఖలు సమన్వయంతో వ్యవహరిస్తూ.. పంటల సాగు విషయంలో రైతులకు తగిన సలహాలు, సూచనలు ఇవ్వడం మంచింది..’’
 – ఎం.వేణుగోపాలరావు,
 సెంటర్‌ ఫర్‌ పవర్‌ స్టడీస్‌ కో–ఆర్డినేటర్‌
 
 పశువుల మేతకే పనికొచ్చింది..
 ‘‘రెండెకరాలు కౌలుకు తీసుకుని రూ.25 వేలు అప్పు చేసి వరి పంట సాగు చేశా. బోరులో నీళ్లు రాక చేతికి వచ్చే పంట ఎండి పోయింది. ఇప్పుడు పశు వుల మేతకు మాత్రమే పనికొస్తోంది. అప్పు ఎలా తీర్చాలో అర్థం కావడం లేదు..’’
 – కొమురయ్య, కౌలురైతు, వెల్దుర్తి, మెదక్‌ జిల్లా
 
 వరి ఎండింది.. మొక్కజొన్నా పోయింది..
 ‘‘వెల్దుర్తి శివారు హల్దివాగు పరీవాహకంలో ఎకరన్నర పొలాన్ని కౌలుకు తీసుకుని వరి సాగు చేశా. రూ.16 వేలు అప్పు చేసి పెట్టుబడి పెట్టిన. వాగులో రింగుల బావి ఎండిపోయింది. పొలంలోని బోరు నుంచి నీళ్లు వస్తలేవు. నాకున్న ఎకరం పొలంలో రూ.10 వేలు అప్పు చేసి మొక్కజొన్న సాగు చేసిన. కానీ చేతికి వచ్చే సమయంలో నీరందక ఎండిపోతుం డడంతో పశువుల మేతకు అమ్ముకున్నా..’’
 – నాగులు, కౌలు రైతు, శేరిల, మెదక్‌ జిల్లా


 ►గ్రేటర్‌లో కలుషితమవుతోన్న భూగర్భ జలం
 ►ఎన్‌జీఆర్‌ఐ అధ్యయనంలో వెల్లడి
 ►ముప్పు తప్పదంటున్న నిపుణులు
 
 సిటీబ్యూరో: నగరం గొంతులో గరళం పడుతోంది. ఇప్పటికే తాగునీటి కోసం అల్లాడుతున్న జనం.. కాలుష్య జలాలతో గొంతు తడుపుకొనే పరిస్థితి నెలకొంది. మండు టెండలకు గ్రేటర్‌లో భూగర్భ జలసిరి ఆవిరయ్యే విషమ పరిస్థితుల్లో ఇది మరో విపత్తు. మహానగరానికి ఆనుకొని ఉన్న పలు పారిశ్రామిక వాడలు, వాటికి ఆనుకొని ఉన్న ప్రాంతాల్లో భూగర్భ జలాలు భయంకర మైన కాలుష్యం కోరల్లో చిక్కుకున్నాయని జాతీయ భూభౌతిక పరిశోధన సంస్థ (ఎన్‌జీఆర్‌ఐ) తాజా నివేదికలో పేర్కొంది.
 
 160 ప్రాంతాల్లో పరీక్షలు
 గ్రేటర్‌ పరిధిలోని పారిశ్రామిక వాడల్లో భూగర్భ జలాలు హాలాహలంగా మారాయని ఎన్‌జీఆర్‌ఐ నిగ్గుతేల్చడం ఆందోళన కలిగిస్తోంది. దశాబ్దాలుగా పరిశ్రమల నుంచి వెలువడుతున్న రసాయన వ్యర్థాలను పరిశ్రమల యజమానులు స్థానిక చెరువులు, కుంటలు, ఖాళీ ప్రాంతాల్లోకి వదిలిపెడుతున్నారు. దీంతో దశాబ్దాలుగా ఈ నీరంతా క్రమంగా భూమిలోకి ఇంకడంతో ఈ దుస్థితి తలెత్తిందని అధ్యయనంలో పేర్కొంది. 13 పారిశ్రామికవాడల పరిధిలోని 160 ప్రదేశాల నుంచి భూగర్భ జలాల, చెరువుల నీటి నమూనాలను ఎన్‌జీఆర్‌ఐ సేకరించి పరీక్షలు నిర్వహించింది. నాచారం, ఉప్పల్, మల్లాపూర్, చర్లపల్లి, కాటేదాన్, ఖాజీపల్లి, బాలానగర్, సనత్‌నగర్, జీడిమెట్ల, బొంతపల్లి, పటాన్‌చెరువు, బొల్లారం, పాశమైలారం పారిశ్రామికవాడల పరిధిలో నీటి నమూనాలు సేకరించి పరీక్షలు చేసింది. ఈ పరీక్షలు దశాబ్ధాలు పీసీబీ నిర్లక్ష్యానికి అద్దంపట్టాయి.
 
 ఆందోళనకరంగా భారలోహాల ఉనికి..
 పలు పారిశ్రామిక వాడల్లోని భూగర్భ జలాల్లో భారలోహలు ఉన్నట్టు ఎన్‌జీఆర్‌ఐ నిర్థారించింది. అనేక లోహాలు ప్రమాదస్థాయి మించకపోయినా ఏళ్లతరబడి పరిశ్రమల నుంచి విచక్షణా రహితంగా విడుదల చేసిన రసాయన వ్యర్థాలకు ఇది నిదర్శమని పేర్కొంది. ప్రధానంగా ఖాజిపల్లి, కుత్బుల్లాపూర్, జీడిమెట్ల, బాలానగర్, సనత్‌నగర్, కాటేదాన్‌ ప్రాంతాల్లోని భూగర్భ జలాల్లో భారలోహాలైన లెడ్, క్యాడ్మియం, మాలిబ్డనం, ఆర్సినిక్‌ వంటి లోహాల ఉనికి బయటపడడం ఆందోళన కలిగిస్తోంది.
 
 ఈ నీటితో అనర్థాలే..
 ►భార లోహాలున్న నీటిని తాగిన చిన్నారుల్లో శారీరక, మానసిక ఎదుగుదల ఆగిపోతుంది.
 ►గర్భస్రావాలు జరిగే ప్రమాదం ఉంది.
 ► క్రోమియం వల్ల క్యాన్సర్‌ ముప్పు అధికం.
 ► శ్వాసకోశ, జీర్ణకోశ వ్యాధులతో సమస్యలు తప్పవు.
 ►మూత్రపిండాలు దెబ్బతినే ప్రమాదం అధికంగా ఉంది.
 ►కాలేయం దెబ్బతింటుంది.
 ►ఈ నీటితో సాగుచేసిన కూరగాయలు తిన్నవారికి  తీవ్ర అనారోగ్యం తప్పదు.


 పశువులను కబేళాకు తరుముతున్న కరువు
 పశ్చిమ మండలాల్లో ఎండిన బోర్లు
 తాగునీటికి..గ్రాసానికి కొరత
 గత్యంతరం లేక  కబేళాకు పశువులు
 అల్లాడిపోతున్న పాడి రైతులు
 
 జిల్లాలో కరువు కరాళనృత్యం చేస్తోంది. తాగడానికి గుక్కెడు నీళ్లు దొరక్క జనం ఇబ్బందులు పడుతున్నారు. మనుషులకే తాగేందుకు నీళ్లు దొరక్క అవస్థలు పడేచోట మూగజీవాలు విలవిల్లాడుతున్నాయి. క్షామదేవత వికృత విన్యాసాలు చేస్తుంటే పాడిరైతులు అల్లాడిపోతున్నారు. వాగులు, వంకలు, భూగర్భజలాలు అడుగంటిపోయి చుక్క నీరు దొరకడం కష్టమైంది. పశ్చిమ మండలాల్లో పరిస్థితి మరింత దుర్భరంగా ఉంది. ఈనేపథ్యంలో చేసేది లేక  రైతులు మనసు చంపుకుని పాలివ్వని పశువులను కబేళాలకు తరలిస్తున్నారు. ఆర్థికంగా అండ గా నిలిచిన గొడ్లను అమ్ముకుం టుంటే సొంతమనిషిని కోల్పోయినట్టుందని రైతులు ఆవేదన చెందుతున్నారు. అధికారుల అంచనా ప్రకారం 100 టన్నుల పశుగ్రాసం కొరత ఉంది.
 
 చిత్తూరు, సాక్షి: కరువు రక్కసి ప్రభావం పశ్చిమ మండలాల్లోనే అధికంగా ఉంది. పూట గడవడమే కనాకష్టమయ్యే సమయంలో పశుపోషణ భారమవుతోంది. చేసేది లేక  పశువులను తెగనమ్ముకుంటున్నారు. పాలిచ్చేవాటిని రక్షించుకోడానికి వ్యయప్రయాసలకోర్చి సుదూర ప్రాంతాల నుంచి గడ్డి తెచ్చుకుంటున్నారు. మండలా ల్లో ఇప్పటికే వేలాది బోర్లు ఎండిపోయాయి. కాసిన్ని నీళ్లు విదిల్చే బోర్లపై ఆధారపడి గ డ్డిని పెంచుకుంటున్నారు. ఇవి కూడా ఈనెలాఖరుకు ఎండిపోయే పరిస్థితి ఉండటంతో రైతులు ఆందోళన చెం దుతున్నారు. జీవాలకు మేత దొరక్క జిల్లా మొత్తం తిరుగుతున్నామని మ దనపల్లి మండలం గొల్లపల్లికి చెంది న నాగరాజన్న చెప్పారు. రెండు నెలల నుంచి తిరుగుతున్నా గడ్డి ఉన్నవాటిని ఎలా రక్షించుకోవాలో అర్థం కాలేదన్నారు.
 
 ఏప్రిల్, మేలో ఎలా..?
 మార్చి నెలలోనే ఇలా ఉంటే భాను డు విశ్వరూపం చూపే ఏప్రిల్, మేనెలల్లో పశుపోషణ ఎలా అని అన్నదాత దిగులు చెందుతున్నారు. ఖరీఫ్, రబీలో పంటలు చేతికందకపోవడంతో గడ్డిపోచ దొరకడం కూడా మృగ్యమైంది. ఉన్న కొద్దిపాటి గడ్డి ధర చుక్కలను తాకుతుండటంతో కొనే స్థితిలో లేమని పాడి రైతులు అంటున్నారు. జనవరిలో టన్ను గడ్డి ధర‡ రూ.1,500లు ఉండగా ఇప్పుడు రూ.2,500లు నుంచి రూ.3,000లు వరకు పలుకుతోంది. తూర్పు మండలాలల్లో తగినంత గడ్డి ఉన్నా అక్కడకూడా పాడి రైతులు అధికంగా ఉన్నారు.  పరిస్థితి ఇలాగే కొనసాగితే పాల ఉత్పత్తిలో రాష్ట్రంలోనే అగ్రస్థానంలో ఉన్న జిల్లా వెనుకబడే అవకాశం ఉంది. మేత దొరక్క ఇప్పటికే రెండు పశువులను అమ్ముకున్నామని రామసముద్రం మండలం వనగానిపల్లెకు చెందిన రమణారెడ్డి చెప్పారు. తాగేందుకే నీరు దొరక్క ఇబ్బందులు పడుతుంటే గొడ్లకు ఎక్కడి నుంచి తేవాలో అర్థం కావడం లేదని ఆందోళన వ్యక్తంచేశారు.
 
 మేలుకోని ప్రభుత్వం
 జిల్లాలో కరువు వల్ల పశుగ్రాసం దొరకని పరిస్థితులు ఏర్పడ్డా ఇంతవరకు ప్రభుత్వం ముందస్తు చర్యలు తీసుకోవడం లేదు. కొన్నిచోట్ల గడ్డి విత్తనాలు పంచినా నీరు లేకపోవడంతో ఉపయోగించుకోలే ని స్థితి. తీవ్ర పశుగ్రాస కొరతను ఎదుర్కొనడానికి రూ.29 కోట్లు కేటాయిం చాలని జిల్లా పశుసంవర్ధ అధికారులు ప్రభుత్వానికి నివేదికలు సమర్పించారు. ప్రభుత్వం నుంచి స్పందన లేదు.


 ► మండుతున్న ఎండలు.. ఎండుతున్న వరి చేలు
 ► తగ్గుతున్న భూగర్భజలాలు, వట్టిపోతున్న బోరుబావులు
 ► సాగునీరు అందక 400 ఎకరాల్లో పంట ఎండుముఖం
 ► పశువులకు మేతగా మారిన పైర్లు
 ► నష్టపరిహారం అందించాలని రైతుల వేడుకోలు
 
 వరి చేలకు నీళ్లు లేక అన్నదాతకు కన్నీళ్లే మిగిలాయి. మండే ఎండలతో పొలాలు నెర్రెలు బారుతున్నాయి. పంట ఎండిపోవడంతో పశువులకు మేతగా మారుతోంది. అప్పులు చేసి పెట్టుబడులు పెట్టి ఎన్నో ఆశలతో సాగు చేసిన వరి చేతికందని పరిస్థితులతో రైతులు వేదనకు గురవుతున్నారు. మండుతున్న భానుడితో చెరువులు, కుంటల్లో నీటిమట్టం తగ్గిపోతోంది. బోర్లు ఎండిపోతున్నాయి. ఇబ్రహీంపట్నం మండలంలో సుమారు 400 ఎకరాల్లో వరికి నీళ్లు అందక ఎండిపోయింది. వ్యవసాయానికి 9 గంటలపాటు విద్యుత్‌ సరాఫరా అవుతున్నా.. భూగర్భ జలాలు అడుగంటడంతో ఎటువంటి ప్రయోజనం లేకుండాపోయింది.
 
 ఇబ్రహీంపట్నం/ఇబ్రహీంపట్నం రూరల్‌: సాగునీరు పుష్కలంగా ఉంటుందన్న ఆశతో రైతులు యాసంగిలో ఉత్సాహంగా వరి పంట సాగు చేశారు. ఈసారి కాస్తో కూస్తో కురిసిన వర్షాలతో భూగర్భ జలాలు పెరిగి బోర్లు, బావుల్లో నీరు ఉందనే ఆలోచనతో ఎక్కువ విస్తీర్ణంలో పంట వేశారు. గత ఖరీఫ్‌లో 425 హెక్టార్లలో సాగవ్వగా.. ఈ యాసంగిలో సాధారణ విస్తీర్ణం 625 హెక్టార్లు కాగా సుమారు 800 హెక్టార్లలో సాగు చేశారు. ఈ నేపథ్యంలో దండుమైలారం, నెర్రపల్లి, పోల్కంపల్లి, రాయపోల్, ముకునూర్‌ గ్రామాల్లో ఎన్నడూ లేనివిధంగా ఈసారి వేసవికి ముందే భూగర్భ జలాలు పడిపోయాయి. దీంతో చేతికొచి్చన పంటలు ఎండుముఖం పట్టాయి.
 ఎగువ భాగమైన కప్పపహాడ్, ఎల్మినేడు, కొంగరకలాన్, పోచారం, ఉప్పరిగూడ, తులేకలాన్, రాందాస్‌పల్లి గ్రామాల్లో పెద్దగా పంటలు ఎండిపోలేదు. దిగువభాగంలోని దండుమైలారం, నెర్రపల్లి, ముకునూర్‌ గ్రామాల్లో 400 ఎకరాలకు పైగా పంట ఎండిపోయింది. ప్రస్తుతం ఎండలు ఏమాత్రం ముదరక ముందే ఈ పరిస్థితి దాపురించిందంటే రాబోయే రోజుల్లో పరిస్థితి ఎంత తీవ్రంగా ఉండనుందో అర్థం చేసుకోవచ్చు. ప్రభుత్వం రైతులకు 9 గంటల కరెంట్‌ ఇస్తున్నప్పటికీ బోరుబావుల్లో నీరు లేకపోవడంతో ఇంతటి గడ్డు పరిస్థితి దాపురించిందని రైతులు ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.
 ఎకరాకు రూ.25 వేలకుపైగా పంటకు పెట్టుబడులు పెట్టామని, నీళ్లు లేక వరి చేలు కళ్లముందే ఎండిపోతుంటే తల్లడిల్లుతున్నారు. ఎండిపోయిన పంటకు నష్ట పరిహారం చెల్లించాలని రైతులు ప్రభుత్వాన్ని కోరుతున్నారు. ఇప్పటికే మండలంలో 400 ఎకరాలకు పైగా పంటలు ఎండిపోతున్నా వ్యవసాయ అధికారులు మాత్రం గ్రామాల్లో పర్యటించి పంట నష్టం అంచనా వేసిన దాఖలాలు లేకుండా పోయాయని రైతులు ఆరోపిస్తున్నారు. ఇప్పటికైనా వారు స్పందించి చర్యలు తీసుకోవాలని వేడుకుంటున్నారు.  
 
 ఇబ్బడి ముబ్బడిగా బోరుబావులు
 వేసవికాలంలో నీటి ఎద్దడిని తీర్చేందుకు ప్రభుత్వం కృషి చేస్తుంటే అధికారుల నిర్లక్ష్యంతో ప్రజలకు ఇబ్బందులు తప్పడం లేదు. అవగాహన లేకుండా బోర్లు వేసి రైతులు అప్పులపాలవుతున్నారు. కొద్దిగా నీరు వచ్చిన తరువాత ఎండిపోతున్నాయి. సహజ వనరులను కాపాడేందుకు తీసుకొచి్చన వాల్టా చట్టం కేవలం కాగితాలకే పరిమితమైంది. మండలంలోని వాల్టా చట్టానికి ప్రత్యేక కమిటీలుంటాయి. తహసీల్దార్‌ చైర్మన్ గా వ్యవహరిస్తారు. 
 బోరు వేసే ముందు తహసీల్దార్‌ అనుమతి తీసుకుని నిర్ణీత రుసుము చెల్లించాలి. అధికారులు సూచించిన లోతును మాత్రమే బోరుబావులు తవ్వించాల్సి ఉంటుంది. ప్రతి బోరుకు 250 మీటర్ల దూరం ఉండాలి. అనుమతులు తీసుకోకుండా అక్రమంగా వేసే బోరు యంత్రాలను వేసిన బోర్లను సీజ్‌ చేసే అధికారం తహసీల్దార్‌కు ఉంటుంది.  షాబాద్‌
 పంట నష్టం అంచనా వేస్తాం
 ప్రస్తుతం భూగర్భ జలాలు అడుగంటడంతో నెర్రపల్లి, దండుమైలారం, రాయపోల్, ముకునూర్‌ గ్రామాల్లో పంటలు ఎండిపోతున్న విషయం మా దృష్టికొచ్చింది. ఈ విషయాన్ని ఉన్నతాధికారుల దృష్టికి తీసుకెళ్తాం. గ్రామాల్లో పర్యటించి పంట నష్టం అంచనా వేస్తాం. రైతులను ఆదుకుంటాం.   – వరప్రసాద్‌రెడ్డి, ఏఓ, ఇబ్రహీంపట్నం
 
 బోరుకు బంగారం తాకట్టు పెట్టాం
 నాలుగు ఎకరాల్లో వరి పంట వేశా. పుష్కలంగా నీరు ఉందన్న ఆశతో సాగు చేస్తే ప్రస్తుతం ఎండిపోయింది. రూ.70 వేలు ఖర్చు చేసి బోర్లు వేశాం. బంగారం తాకట్టు పెట్టి బోరు వేయిస్తే చుక్క నీరు రాలేదు. అప్పు చేసి సాగు చేసిన పంట ఎండిపోవడంతో ఏం చేయాలో తోచడం లేదు. – దోర్నాల అబ్బసాయిలు, రైతు


 
 గతేడాది కంటే 13.73 లక్షల ఎకరాలు అధికం
 
 వ్యవసాయశాఖ నివేదిక వెల్లడి... ముగిసిన రబీ సాగు
 
 సాక్షి, హైదరాబాద్‌ : ఈసారి రబీలో వరి సాగు విస్తీర్ణం అంచనాలకు మించి పెరిగింది. దీనికి గతేడాది సెప్టెంబర్‌లో కురిసిన కుండపోత వర్షాల కారణంగా భూగర్భ జలాలు పెరగడమే కారణం. ఈ రబీలో అన్ని పంటల సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 30.22 లక్షల ఎకరాలు కాగా... 35.47 లక్షల (117%) ఎకరాల్లో పంటలు సాగయ్యాయని రాష్ట్ర వ్యవసాయశాఖ తన నివేదికలో పేర్కొంది.  గత రబీలో 17.05 లక్షల ఎకరాల్లోనే పంటలు సాగయ్యాయి. అంటే గతేడాది కంటే 18.42 లక్షల ఎకరాల్లో అదనంగా పంటలు సాగు కావడం గమనార్హం. అందులో ఆహారధాన్యాల సాగు సాధారణ విస్తీర్ణం 21.90 లక్షల ఎకరాలు కాగా... ఇప్పటివరకు 29.07 లక్షల (133%) ఎక రాల్లో ఆయా పంటలు సాగయ్యాయి. ఇక  వరిసాగు మాత్రం ఇటీవల ఎన్నడూ లేనంత ఎక్కువగా సాగవడం గమనార్హం. రబీలో వరి సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 13.32 లక్షల ఎకరాలు కాగా 19.30 లక్షల (145%) ఎకరాల్లో నాట్లు పడ్డాయి. గతేడాది రబీలో కేవలం 5.57 లక్షల ఎకరాల్లోనే వరినాట్లు పడ్డాయి.
 
 గతేడాదితో పోలిస్తే ఏకంగా 13.73 లక్షల ఎకరాల్లో అధికంగా వరినాట్లు పడటం గమనార్హం. పప్పుధాన్యాల సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 3.17 లక్షల ఎకరాలు కాగా  ఇప్పటి వరకు 4.65 లక్షల (147%) ఎకరాల్లో పంటలు వేశారు. వేరుశనగ సాధారణంగా 3.80 లక్షల ఎకరాల్లో సాగు కావాల్సి ఉండగా, అంతే సాగు జరిగింది. మిరప సాగు కూడా సాధారణంతో పోలిస్తే 121 శాతం అయింది. మిరప సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 50 వేల ఎకరాలు కాగా... 60 వేల ఎకరాల్లో సాగైంది. అయితే, ఉల్లిగడ్డ సాగు సగానికి పడిపోయింది. సాధారణ ఉల్లిసాగు విస్తీర్ణం 25 వేల ఎకరాలు కాగా... 12 వేల ఎకరాలకే పరిమితమైంది.
 
 ఆదిలాబాద్‌లో అధికంగా సాగు: రబీలో ఆదిలాబాద్‌లో అధికంగా పంటలు సాగయ్యాయి. సాధారణంతో పోలిస్తే ఏకంగా 168 శాతం విస్తీర్ణంలో అన్ని పంటలూ సాగయ్యాయి. ఆ జిల్లాలో రబీలో సాధారణ పంటల సాగు విస్తీర్ణం 39,377 ఎకరాలు కాగా... 66,242 ఎకరాల్లో  సాగయ్యాయి. వంద శాతానికి మించి పంటలు సాగైన జిల్లాలు 22 ఉండటం గమనార్హం. మహబూబ్‌నగర్‌ జిల్లాలో అత్యంత తక్కువగా 54 శాతం విస్తీర్ణంలోనే పంటలు సాగయ్యాయి. ఆ జిల్లా సాధారణ సాగు విస్తీర్ణం 1.50 లక్షల ఎకరాలు కాగా... 81,900 ఎకరాల్లోనే సాగవడం గమనార్హం. ఇక ఈశాన్య రుతుపవనాలు ఈసారి నిరాశపరిచాయి. మొత్తంగా 45 శాతం లోటు వర్షపాతం రికార్డు అయింది. అక్టోబర్‌లో 30 శాతం, నవంబర్‌లో 96 శాతం, డిసెంబర్‌లో 95 శాతం లోటు వర్షపాతం నమోదైంది.


 ఫాంపాండ్‌ నిర్మాణాల్లో తీవ్ర జాప్యం
 రైతులకు కరువైన అవగాహన
 పట్టింపులేని  అధికారులు
 నీరుగారుతున్న  ప్రభుత్వ లక్ష్యం
 
 వర్ధన్నపేట : అధికారుల నిర్లక్ష్యం.. రైతులకు శాపంగా మారింది. నీటి గుంతల నిర్మాణంతో వృథా నీటిని ఒడిసిపట్టి భూగర్భ జలాలు పెంచేందుకు సంకల్పించిన ప్రభుత్వ ఆశయాన్ని వారు నీరుగారుస్తున్నారు. ఫలితంగా సాగునీటి కోసం రైతులు ఇబ్బందులు పడాల్సిన పరిస్థితి నెలకొంది. వివరాల్లోకి వెళితే.. జిల్లాలో 15 మండలాల్లో ప్రస్తుతం ఉపాధిహామీ పనులు జోరుగా జరుగుతున్నాయి. అయితే ప్రతి రైతుకు నీటి గుంతలపై అవగాహన కల్పించి భూగర్భజలాలను పెంచాలని ప్రభుత్వం భావించింది. ఈ మేరకు ఫారంపాండ్స్‌ నిర్మాణాలు చేపట్టాలని నిర్ణయించింది. అలాగే వాటికి సంబంధించిన పనులను ప్రారంభించింది.
 
 పర్యవేక్షణ కరువు..
 ఉపాధిహామీ పథకంలో భాగంగా జిల్లాలో చేపట్టిన ఫారంపాండ్స్‌ నిర్మాణాలపై క్షేత్రస్థాయిలో పర్యవేక్షణ కరువైంది. ఆర్థిక సంవత్సరం ముగుస్తున్నా పనుల్లో వేగం పెరగడం లేదు. వేలల్లో మంజూరు చేసిన అధికారులు నిర్మాణాలపై శ్రద్ధ వహించడం లేదని తెలుస్తోంది. నీటి గుంతల ప్రయోజనాలపై రైతులకు సరైన అవగాహన కల్పించడంలో నిర్లక్ష్యం వహిస్తున్నారనే విమర్శలు వినిపిస్తున్నాయి.
 
 4,417 మంజూరు..
 జిల్లాలో ఈ ఏడాది 4,417 మంది రైతులకు ఫారంఫాండ్స్‌ మంజూరు చేశారు. ఇందులో ఇప్పటివరకు 2381 పూర్తికాగా, 929 నిర్మాణ దశలోనే ఉన్నా యి. కాగా, 1107 మంది రైతులు ప్రారంభంలోనే వెనకడుగు వేశారు. ఫారంఫాండ్స్‌ నిర్మాణాలను పూర్తి చేయాలని కలెక్టర్‌ ప్రశాంత్‌ జీవన్‌పాటిల్‌ ఆదే శాలు జారీ చేస్తున్నా లక్ష్యం పూర్తికాకపోవడం గమనార్హం. ఇందులో ఫీల్డ్‌ అసిస్టెంట్ల నిర్లక్ష్యం ఎక్కువగా ఉందనే ఆరోపణలు వినిపిస్తున్నాయి.
 
 వర్ధన్నపేట వెనకంజ..
 ఫారంఫాండ్స్‌ నిర్మాణాల్లో వర్ధన్నపేట మండలం వెనకంజలో కొనసాగుతుంది. మండలానికి 631 మంజూరుకాగా.. ఇప్పటివరకు 82 నిర్మాణాలను మాత్రమే పూర్తి చేశారు. కాగా, చెన్నారావుపేటలో 470 మంజూరుకాగా 303 పూర్తయ్యాయి. ఆత్మకూరులో 128, దుగ్గొండిలో 425, గీసుకొండలో 45, ఖానాపురంలో 60, నల్ల»ñబెల్లిలో 95, నర్సంపేటలో 55, నెక్కొండలో 343, పరకాలలో 45, పర్వతగిరిలో 283, రాయపర్తిలో 94, సంగెంలో 386, శాయం పేటలో 38 పూర్తయ్యాయి.
 
 అవగాహన కల్పిస్తే లక్ష్యం పూర్తి..
 ఫారంఫాండ్‌ నిర్మాణాలతో సాగు భూమిలో కొంత కోల్పోతామనే ఆలోచనతో రైతులు ముందుకు రావడం లేదని తెలుస్తోంది. పల్లపు ప్రదేశంలో గుం తలను నిర్మించడంతో వర్షపు ద్వారా వచ్చే నీటిని ఒడిసి పట్టుకోవచ్చు. దీంతో భూగర్భ జలాలు పెరగడంతో బోరుబావుల్లో పుష్కలంగా నీరు ఉండే అవకాశం ఉంది. అవసరమైన సమయాల్లో ఫారంఫాండ్‌లోని నీటిని సాగునీటిగా పంటలకు ఉపయోగించవచ్చు. వర్షాభావ పరిస్థితుల్లోనూ సాగు నీరు రైతులకు అందుబాటులో ఉంటుంది. నీటి గుంతల నిర్మాణంతో కొంత భూమి  కోల్పోయినా దీర్ఘకాలిక ప్రయోజనాలు పొందవచ్చని విష యాలపై అధికారులు అవగాహన కల్పించాలి. తద్వారా ఆశించిన లక్ష్యం నెరవేరుతోంది.  
 
 రమణారెడ్డికి అభినందనలు..
 వర్ధన్నపేట మండలంలోని కడారిగూడెంలో రైతు సొల్లేటి రమణారెడ్డి ఉపాధిహామీ పథకం ద్వారా ఇటీవల ఫారంపాండ్‌ను నిర్మించారు. నీరు నిల్వ ఉండడంతో మోటార్‌ ద్వారా ఆయన పంటకు సాగునీటినిఅందిస్తున్నారు. కాగా, కలెక్టర్‌ ప్రశాంత్‌ జీవన్‌పాటిల్‌ గత ఏడాది డిసెంబర్‌ 27వ తేదీన గ్రామాన్ని సందర్శించారు. ఈ సందర్భంగా ఫారంఫాండ్‌ను పరిశీలించిన కలెక్టర్‌ రైతు రమణారెడ్డి చేస్తున్న కృషిని ప్రత్యేకంగా అభినందించారు. 


 ► అడుగంటుతున్న భూగర్భ జలాలు
 ► మరో వారమైతే తాగునీరూ కరువే
 ► పశువులను అమ్ముకుంటున్న రైతులు
 ► ఆందోళనలో బాధిత గ్రామాల ప్రజలు
 
 ఆదిలాబాద్‌ రూరల్‌ : మండలంలోని పలు ఏజెన్సీ మారుమూల గ్రామాల్లో నీటి ఎద్దడి అప్పుడే మొదలైంది. ప్రతీ వేసవి కాలం మాదిరిగానే మండలంలోని ఖండాల గ్రామపంచాయతీ పరిధిలోని ఖండాల, పోతగూడ, ఎస్సీగూడ, పూనగూడ, ధర్‌లొద్ది, మొలాలగుట్ట, చిలాటిగూడతో పాటు పిప్పల్‌ధరి గ్రామ పంచాయతీ పరిధిలోని మామిడికోరి గ్రామంలో రెండు నెలల కిందటనే భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోయాయి. గ్రామానికి ఆనుకుని ఉన్న వాగులో చెల్మెలు తోడి కలుషిత నీళ్లతో దాహార్తిని తీర్చుకుంటున్నారు. వాగు నీళ్లు సైతం ఇంకిపోవడంతో గ్రామానికి సుమారు ఒకటిన్నర కిలోమీటర్ల దూరం నుంచి నీళ్లు తెచ్చుకోవాల్సిన పరిస్థితి దాపురించిందని గ్రామస్తులు వాపోతున్నారు.
 ఖండాల గ్రామంలో సుమారు 70 కుటుంబాలలో 600కుపైగా జనాభా ఉంది. వీరి దాహార్తిని తీర్చడానికి గ్రామంలో రెండు బోరు బావులు, మరో వ్యవసాయ బావి ఉంది. వీటిలో బోరు బావుల్లోని నీరు అడుగంటిపోయింది. వ్యవసాయ పొలంలో ఉన్న బావే పెద్ద దిక్కుగా మారింది. ఆ బావిలో నీళ్లు రావాలంటే గంటల తరబడి వేచి ఉండాల్సిన పరిస్థితి నెలకొంటోందని గ్రామస్తులు పేర్కొంటున్నారు. ఖండాల గ్రామ పంచాయతీ పరిధిలోని పోతగూడ గ్రామంలోని బోరు బావులు ఇంకిపోవడంతో గ్రామానికి కొంత దూరంలో ఉన్న బావి నుంచి నీళ్లను తెచ్చుకుంటున్నారు.
 గ్రామంలో ప్రభుత్వ గిరిజన ఆశ్రమ పాఠశాలలో నీళ్లు లేకపోవడంతో స్నానాలకు వేరే చోట నుంచి ఎడ్ల బండ్లతో తీసుకువస్తున్నారు. తాగడానికి ఐదు కిలోమీటర్ల దూరం నుంచి ఫ్యూరిఫైడ్‌ నీళ్లను తెచ్చుకుంటున్నారు. వేసవి కాలం ప్రారంభం కాక ముందే నీళ్లు అడుగంటిపోవడంతో రాబోయే రోజుల్లో తమ పరిస్థితి ఏ విధంగా ఉంటుందోనని ఆందోళన చెందుతున్నారు. అలాగే అదనంగా బోర్లు వేసి తమ దాహార్తిని తీర్చాలని ఆయా గ్రామాల ప్రజలు కోరుతున్నారు.
 
 బురద నీళ్లే తాగుతున్నం
 డిసెంబర్‌ చివరి వారం నుంచే నీటి ఇబ్బందులు మొదలయ్యాయి. రాబోయే రోజుల్లో మరింత ఇబ్బందులకు గురయ్యే ప్రమాదం ఉంది. నీళ్లు దొరకకపోవడంతో గ్రామ సమీపంలో ఉన్న చెలిమెల నుంచి తెచ్చుకున్న బురదనీరే తాగుతున్నం.
 – ఆత్రం సీతాబాయి, మామిడికోరి, పిప్పల్‌ధరి
 
 పనులకు వెళ్లలేకపోతున్నం
 ప్రస్తుతం బోరు బావిలోని నీరు అడుగంటింది. గ్రామంలో సోలార్‌ చేతిపంపు ఉన్నప్పటికీ నీళ్లు లేవు. గ్రామానికి దూరంగా ఉన్న చెరువు నుంచి ఎడ్లబండ్లతో, కాలినడకన వెళ్లి నీళ్లను తెచ్చుకుంటున్నాం. అధికారులు, ప్రజాప్రతినిధులు సమస్య పరిష్కరించాలి.  
 – ఆత్రం రాము, గ్రామపటేల్, మామిడికోరి
 
 చాలా దూరం పోతున్నం
 రెండు నెలల నుంచి నీళ్ల కోసం మస్తు పరేషానవుతున్నం. మా ఊళ్లో ఉన్న బోరింగ్‌లు, నూతిల్లో నీళ్లు ఎండిపోయాయి. నీళ్ల కోసం ఎడ్లబండిపై మస్తు దూరం పోతున్నం. ఎండలు ముదిరితే నీళ్లు దొరకేటట్లు లేవు. వెంటనే సంబంధిత అధికారులు స్పందించాలి.  
 – కొడప జంగుబాయి, మొలాలగుట్ట


 అప్పుడే మొదలైన నీటి కష్టాలు
 
 పడిపోతున్న భూగర్భ జలమట్టాలు
 
 గ్రామాలు, తండాల్లో తాగునీటి తిప్పలు
 
 నీటిఎద్దడి ప్రాంతాలను గుర్తించే పనిలో ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌ అధికారులు
 
 వేసవికి ముందే జిల్లాలో తాగునీటి సమస్య నెలకొంది. భూగర్భ జలాలు రోజురోజుకు తగ్గుముఖం పట్టడం.. నీటి వనరులు వట్టిపోతుండటంతో గ్రామాలు, గిరిజన తండాల్లో తాగునీటి కొరత ఏర్పడుతోంది. దీనికితోడు గ్రామాల్లోని చేతిపంపులు పనిచేయకపోవటం, మరమ్మతులకు సైతం నోచుకోకపోవటంతో నీటి సమస్యకు దారితీస్తోంది. ప్రజలు తాగునీటి కోసం వ్యవసాయ బోరుబావులను ఆశ్రయిస్తున్నారు.   చిన్నశంకరంపేట మండలం జప్తిశివనూరు గ్రామంలోని ఎస్పీకాలనీ వాసులు ఇటీవల తాగునీటి సమస్య పరిష్కరించాలంటూ ఖాళీ బిందెలతో ఆందోళనకు దిగారంటే నీటి సమస్య ఎంత తీవ్రంగా తెలుస్తోంది.
 
 కలుషిత నీరే దిక్కు
 బోరు మోటారు చెడిపోయి 15 రోజులవుతున్నా.. మరమ్మతు చేయించకపోవడంతో కాలనీలో నీటి  ఎద్దడి నెలకొంది. ఫలితంగా కలుషిత నీరే దిక్కవుతోంది. తాము రోజూ రాత్రివేళలో బాలవికాస్‌కు చెందిన నీటి శుద్ధి యంత్రం ద్వారా పడిపోతున్న వృధా నీటిని పట్టుకుంటున్నాం. వెంటనే బోరును మరమ్మతు చేయించాలి. 
 – శ్రీదేవి, నిజాంపేట
 
 సాక్షి, మెదక్‌ : జిల్లాలో మొత్తం 320 గ్రామాలు, వందకుపైగా గిరిజన తండాలున్నాయి. వీటిలో సుమారు 80 గ్రామాల్లో తాగునీటి సమస్య నెలకొంది. వర్షా కాలం చివరలో వర్షాలు సమృద్ధిగా కురవటంతో జిల్లాలో భూగర్భ జలమట్టాలు పెరిగాయి. అయితే డిసెంబర్‌ మాసం నుంచి క్రమంగా తగ్గుముఖం పడుతున్నాయి. జిల్లాలో 14 మీటర్ల మేర ఉన్న భూగర్భ జలమట్టాలు ప్రస్తుతం 22 మీటర్లకు చేరుకున్నాయి. రబీలో బోరుబావుల కింద పంటల సాగు గణనీయంగా పెరగటంతో భూగర్భజలాల వాడకం    పెరుగుతోంది. దీనికితోడు పట్టణ ప్రాంతాల్లో సైతం భూగర్భజలాలను ఎడాపెడా తోడేస్తున్నారు. దీంతో జల మట్టాలు పడిపోతున్నాయి. అల్లాదుర్గం మండలంలో  22 మీటర్లు, కొల్చారంలో 21.25, టేక్మాల్‌లో 19.69, మెదక్‌లో 15.24, హవేళిఘనపూర్‌లో 14.80 మీటర్ల మేర లోతుకు భూగర్భజలాలు చేరుకున్నాయి. దీంతో ఆయా మండలాల్లో తాగునీటి సమస్య ప్రారంభమైంది. భూగర్భ జలమట్టాలు పడిపోవటానికి తోడు జిల్లాలోని నీటి వనరులు సైతం ఎండిపోతున్నాయి. ఇది కూడా తాగునీటి సమస్యకు దారితీస్తోంది.
 
 నీటి కోసం తిప్పలు
 చిన్నశంకరంపేట మండలంలోని జప్తిశివనూర్‌ గ్రామ ఎస్సీ కాలనీ, గిరిజన తండాలో మంచినీటి సమస్య నెలకొంది.  స్థానికులు మంచి నీటి కోసం వ్యవసాయ బోరుబావులతో పాటు స్థానిక చెరువులోంచి బిందెల ద్వారా నీళ్లు తెచ్చుకుంటున్నారు. మంచినీటి సమస్యను పరిష్కరించాల్సిల్సిన అధికారులు, స్థానిక ప్రజాప్రతినిధులుగాని పట్టించుకోవడంలేదని కాలనీ మహిళలు ఖాళీ బిందెలతో నిరసన చేపట్టారు. అలాగే మండలంలోని జంగరాయి నాగులమ్మ తండాలోను నీటి సమస్య నెలకొంది. గిరిజనులు వ్యవసాయ బోర్లపై ఆధారపడి మంచినీటిని తెచ్చుకుంటున్నారు. రామాయంపేట మండలంలోని కాట్రియాల, దంతెపల్లి, పర్వతాపూర్‌ పంచాయతీల పరిధిలోని  గిరిజన తండాల్లో పదేళ్లక్రితం నిర్మించిన వాటర్‌ ట్యాంకులు నిరుపయోగంగా  ఉండటంతో, ఈమూడు తండాల్లో తీవ్రస్థాయిలో నీటి ఎద్దడి నెలకొంది.  తండాల్లోæ ఉన్న చేతిపంపులు చెడిపోవడంతో  నీటికోసం ఇబ్బందుల పాలవుతున్నారు.
 
 రేగోడ్‌ మండలం దోసపల్లి గ్రామ పంచాయతీలోని సంగమేశ్వర తండాలో సుమారు 225 మంది జనాభా ఉంది. ఇందులో రెండు చేతి పంపులు ఉన్నా నీళ్లు సరిగ్గా పనిచేయటంలేదు. ఇరవై రోజులుగా తాగునీటికి కోసం తండా ప్రజలు ఇబ్బందులు పడుతున్నారు. పెద్దశంకరంపేటకు రేగోడ్‌ మండలం బోరంచ నుంచి మంజీర సరఫరా అవుతుంది. గత ఏడాది నుంచి నూతనంగా పైప్‌లైన్లు వేస్తుండడంతో పాటు, రహదారి విస్తరణ వల్ల  పాత పైపులైన్లు ధ్వంసమయ్యాయి. దీంతో పెద్దశంకరంపేటకు తాగునీరు  నీరు సరఫరా కావడం లేదు. కమలాపూర్‌ నుంచి నీటిని సరఫరా చేస్తున్నారు.
 
 ఈ వేసవిలో మాత్రం తాగునీటికి ఇబ్బందులు తప్పేలాలేవు.  మండల పరిధిలోని బూర్గుపల్లితాండాలలో మంచినీటి ట్యాంకులు ఉన్నా నీరు సరఫరా లేదు. తండా వాసులు పంట పొలాల్లోంచి తాగునీటిని తెచ్చుకుంటున్నారు. చేగుంట మండల కేంద్రమైమైన బుడగ జంగాల కాలనీలో ఏళ్ల నుంచి నీటి తిప్పలు పడుతూనే ఉన్నారు. కాలనీలో 40 కుటుంబాలు ఉండగా కాలనీ సమీపంలోనే ఓ వాటర్‌ ట్యాంకుతో పాటు మినీ ట్యాంకులను నీటి సరఫరా కోసం  నిర్మించినప్పటికీ ఫలితం మాత్రం శూన్యం. నీటి సమస్యను తీర్చడానికి కాలనీ సమీపంలో బోరుబావిని తవ్వించినా నీరు రాలేదు.  
 
 నీటి సమస్యను గుర్తించే పనిలో అధికారులు
 జిల్లాలో నీటి సమస్య ఉన్న ప్రాంతాల్లో ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌ అధికారులు గ్రామాల్లో పర్యటించి సమస్యను తెలుసుకునే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు. ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్‌ అధికారులు మండలాల వారీగా నీటి సమస్య ఉన్న గ్రామాలను, పనిచేయని బోరుబావుల వివరాలు సేకరిస్తున్నారు. నీటి సమస్య నెలకొంటే చేపట్టాల్సిన ప్రత్యామ్నాయ చర్యలు గురించి ప్రణాళికలను సిద్ధం చేసే పనిలో అధికారులు నిమగ్నమయ్యారు.
 
 నీటి ఇబ్బందులు తప్పడం లేదు
 తండాలో కొత్తగా బోరు వేసినా తాగునీటి ఇబ్బందులు తప్పడంలేదు. ఉన్న రెండు చేతిపంపుల్లో భూగర్భ జలాలు అడుగంటి పోయాయి. తాగునీటి సమస్య ఎప్పటిలాగే ఉంది. అధికారులు చర్యలు తీసుకోవాలి.
 – రవి, తండావాసి, రేగోడ్‌ మండలం.
 
 నీళ్ల కోసం పొలాల వద్దకు పోతున్నాం
 మా కాలనీలో నీళ్ల కోసం ఎంతో ఇబ్బంది పడుతున్నాం. బోర్లలో నీరు లేకపోవడంతో పొలాల దగ్గర బోర్లవద్ద నీళ్లు తెచ్చుకుంటున్నాం. ఎండాకాలం వస్తే నీటి కోసం ఎంత కష్టపడాలో అర్థమైతలేదు. కాలనీలో ఉన్న ట్యాంకుల్లోకి నీళ్లు వచ్చేలా చేసి మావాడలో నీటి సమస్యను తీర్చాలి. అందరం కూలీ పనులు చేసుకొని బతికేటోళ్లమే ఉన్నాం. నీటి ఇబ్బందులతో ఒక్కో సారీ పనులకు కూడా పోలేని పరిస్థితి ఏర్పడింది. అధికారులు వెంటనే కాలనీలోకి నీళ్లు వచ్చేలా చేయాలి
 – కడమంచి సత్తమ్మ, బుడగజంగాల కాలనీ, చేగుంట.


 తగ్గుతున్న భూగర్భ జలాలు
 
  మెదక్‌ జోన్‌ : అన్నదాతల కష్టాలు అన్నీ ఇన్నీ కావు.  ఓసారి అనావృష్టి.. మరోసారి అతివృష్టి వల్ల చేతికొచ్చిన పంటలు అందకుండా పోయి.. అప్పుల ఊబిలో కూరుకుపోతున్నారు. ఖరీఫ్‌లో కాలం కలిసి రాకున్నా.. వర్షాకాలం ఆఖరులో  కురిసిన భారీ వర్షాలకు చెరువులు, కుంటలు నిండుకుండలుగా మారాయి. వాగులు, వంకలు పొంగిపొర్లాయి. దీంతో రైతులు యాసంగిలో జోరుగా నాట్లు వేశారు. కాగా ఎండలు వేసవిని తలపిస్తుండటంతో రోజురోజుకూ భూగర్భజలమట్టం తగ్గిపోతున్నాయి. ఫలితంగా బోరు బావుల్లో నీరు రావడం లేదు. నెలరోజుల వ్యవధిలోనే మీటర్‌కుపైగా నీరు అడుగంటిపోయింది.
 
 గత సంవత్సరం డిసెంబర్‌లో 12.45 మీటర్ల లోతులోకి భూగర్భజలాలు పడిపోగా.. జనవరిలో 13.07 మీటర్ల లోతులోకి పడిపోయాయి. యాసంగిపై రైతులు పెట్టుకున్న ఆశలు అడియాసలే అవుతున్నాయి. భూగర్భజలాలు వేగంగా అడుగంటుతుండడంతో అన్నదాతలు ఆవేదన చెందుతున్నారు. ఈ ఏడు రబీ సీజన్‌లో   జిల్లా వ్యాప్తంగా 20,561 హెక్టార్లలో పంటలు సాగు చేశారు. ఈ సాగు సాధారణంతో పొలిస్తే 40 శాతం అధికంగా నాట్లు వేశారు. బోరు బావుల్లో కేవలం నెలరోజుల వ్యవధిలో సగానికిపైగా నీరు తగ్గిపోవడంతో వరి పంటకు నీటి తడులు అందక భూములు నెర్రలు బారుతున్నాయి. ఇప్పుడే ఇలా ఉంటే.. రానురాను ఎండలు తీవ్రం కానున్నాయి.
 
 మరి ఈ ఏటా యాసంగి పంటలు చేతికి వస్తాయో..? లేదో..? అని రైతులు గుండెలు బాదుకుంటున్నారు. గడిచిన మూడేళ్లలో తీవ్ర కరువుతో అల్లాడిన రైతాంగం ఈ ఏడు కురిసిన భారీ వర్షాలవల్ల రైతన్నకు ప్రాణం పోసినట్లయింది. కానీ వేసవికాలం ప్రారంభంలోనే బోరు బావులు, చెరువులు, కుంటల్లో నీరు ఇంకిపోవడంతో కర్షకులు ఆందోళన చెందుతున్నారు. వేలాది రూపాయల అప్పు చేసి వరి పంటను సాగు చేసిన రైతాంగానికి కన్నీరు మిగిలే పరిస్థితి దాపురించిందని పలు మండలాల రైతులు ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.
 
 పంటలకు నీళ్లు అందుత లేవు..
 ఎకరంన్నర పొలంలో ఎకరం నాటేసిన.. అద్దెకరంలో మొక్కజొన్న పంట వేసిన. బోర్లో నీళ్లు తగ్గిపోయినాయి. పొలం పారుత లేదు. రూ.20వేల అప్పు చేసిన.   ఎట్లా బతకాల్నో అర్థమైత లేదు..      
 – కేతావత్‌ శాంతి, ఔరంగబాద్‌ తండా
 
 పంట ఎండిపోతోంది..
 ఎకరం పొలం ఉంది. బోరును చూసుకుని నాటేసిన. నెలరోజుల నుంచి బోర్ల నీళ్లు బందైనయి. పొలం పారుత లేదు. పంట కోసం రూ.15వేలు అప్పు చేసిన. గిప్పుడేమో పంట ఎండిపోయింది. పిల్లలను ఎట్లా సాదుకోవాలో అర్థమైత లేదు సారూ..
 – లంబాడి లక్ష్మి, ఔరంగబాద్‌ తండా


 ఉమ్మడి జిల్లాలో గణనీయంగా పెరిగిన భూగర్భ జలాలు
 జనగామలో రెట్టింపు స్థాయిలో నీటి మట్టాలు
 యాసంగికి నీరందించేందుకు   ప్రణాళికలు  
 
 వరంగల్‌ : ఉమ్మడి వరంగల్‌ జిల్లాలోని పలు మండలాల్లో భూగర్భ జలాలు గత ఏడాది కంటే భారీగా పెరిగాయి. గ్రామాల్లో చిన్న నీటివనరుల పునరుద్ధరణ కోసం తెలంగాణ ప్రభుత్వం ప్రతిష్టాత్మకంగా చేపట్టిన మిషన్‌ కాకతీయ పథకం ద్వారా చెరువుల్లో పూడికతీతలు, మరమ్మతులు చేపట్టడంతో పాటు దేవాదులు ఎత్తిపోతల పథకం ద్వారా చెరువులు నింపారు. అలాగే గత సెప్టెంబర్, అక్టోబర్‌లో విస్తారంగా కురి సిన వర్షాలతో నీటి మట్టాలు గణనీయంగా పెరిగినట్లు అధికారులు చెబుతున్నారు. చెరువుల్లో నీటి నిల్వలు సమృద్ధిగా ఉండడంతో ఆయా ప్రాంతాల్లో భూగర్భ  జలమట్టాలు భారీగా పెరిగి తక్కువ లోతులోనే నీరందుతోంది. దీంతో ఈ ఏడాది యాసంగి పంటలకు కావాల్సిన సాగునీరు సరిపడా అందే అవకాశాలున్నాయి. పునర్విభజన ప్రక్రియతో కొత్తగా ఏర్పాటైన వరంగల్‌ అర్బన్, వరంగల్‌ రూరల్‌ జిల్లాల్లో సుమారు 3 నుంచి 4 మీటర్ల మేరకు భూగర్భ జలాల మట్టం పెరగడంతో నీరు గతేడాది కంటే ఎక్కువగా లభించే అవకాశాలున్నాయి. ఆచార్య జయశంకర్‌ భూపాలపల్లి, మహబూబాబాద్‌ జిల్లాల్లో గతేడాది, ఇప్పటి భూగర్భ జలాల మట్టాల నమోదును పరిశీలిస్తే కేవలం మీటరు మాత్రమే పెరిగింది.
 
 కాగా, జనగామ జిల్లాలోని అన్ని చెరువులను పూర్తి స్థాయిలో నింపడంతో ఈ ప్రాంతంలో గణనీయంగా భూగర్భ జలమట్టాలు పెరిగాయి. ఇక్కడ గతేడాది జనవరిలో నమోదైన భూగర్భ జలాలు.. ప్రస్తుతం నమోదైన మట్టాలను పరిశీలిస్తే సుమారు 4.18 మీటర్లు పెరిగాయి. దీంతో జిల్లాలో యాసంగి పంటలను విస్తారంగా పండిం చేందుకు రైతులు సమాయత్తమవుతున్నారు.వరంగల్‌ అర్బన్, వరంగల్‌ రూరల్, మహబూబాబాద్, జనగామ, జయశంకర్‌ భూపాలపల్లి జిల్లాల్లో కలిపి మొత్తం 5459 చెరువులు ఉన్నాయి. చెరువుల నిల్వ నీటి సామర్థ్యం 47,177 మిలియన్‌ క్యూబిక్‌ ఫీట్‌ (ఎంసీఎఫ్‌టీ)లు. ప్రసుత్తం 36,013 ఎంసీఎఫ్‌టీల నీరు నిల్వ ఉన్నట్లు అధికారులు చెబుతున్నారు. ఈ చెరువుల కింద 3,47,949 ఎకరాల ఆయకట్టు ఉంది.అందుబాటులో ఉన్న నీటి లభ్యతతో ఖరీఫ్, యాసంగి సీజన్లలో 1,23,033 ఎకరాల్లో సాగు నీరందించేలా చిన్న నీటిపారుదల శాఖ ప్రణాళిక సిద్ధం చేసింది. నీటి నిల్వలు సమృద్ధిగా ఉన్న నేపథ్యంలో యాసంగి పంట సాగుకు భరోసా కలుగనుంది.
 
 రబీ సీజన్‌లో 25,200 ఎకరాలకు సాగునీరందించేందుకు నీటి లభ్యత అందుబాటులో ఉందని నీటిపారుదల శాఖ పేర్కొంది. వరంగల్‌ అర్బన్‌ జిల్లాలో 2016 జనవరిలో భూగర్భ జలాలు 9.57 మీటర్ల లోతులో ఉండగా.. ప్రస్తుత జనవరిలో 5.66 మీటర్ల లోతునే ఉన్నాయి. అంటే గతేడాది కంటే 3.91 మీటర్ల పైనే నీటి లభ్యత ఉంది.వరంగల్‌ రూరల్‌ జిల్లాలో 2016 జనవరిలో భూగర్భ జలాలు 10.50 మీటర్ల లోతులో ఉండగా.. ప్రస్తుతం 7.45 మీటర్ల లోతులో ఉన్నాయి. అంటే గతేడాది కంటే 3.05 మీటర్లు పైనే నీటి లభ్యత ఉంది. జయశంకర్‌ భూపాలపల్లి జిల్లాలో 2016 జనవరిలో భూగర్భ జలాలు 9.45 మీటర్ల లోతులో ఉండగా.. ప్రస్తుత జనవరిలో 8.76 మీటర్ల లోతులో ఉన్నాయి.  మహబూబాబాద్‌ జిల్లాలో 2016 జనవరిలో భూగర్భ జలాలు 6.74 మీటర్ల లోతులో ఉండగా.. ప్రస్తుతం 6.13 మీటర్ల లోతులో ఉన్నాయి. ఇక్కడ నీటి మట్టం స్వల్పంగా పెరిగింది. జనగామ జిల్లాలో 2016 జనవరిలో భూగర్భ జలాలు 13.84 మీటర్ల లోతులో ఉండగా.. ప్రస్తుత జనవరిలో 9.65 మీటర్ల లోతులోనే ఉన్నాయి. అంటే గతేడాది కంటే 4.18 మీటర్లు పైనే నీటి లభ్యత ఉంది.
  


 వృథాగా పాలెం, తొర్తి ఎత్తిపోతల పథకాలు
 రూ. 6.50 కోట్లతో నిర్మించినా నిరుపయోగమే..
 వినియోగంలోకి తెస్తే ఆయకట్టు భూములు సాగులోకి..
 
 మోర్తాడ్‌ : పెద్దవాగులోని భూగర్భ జలాలను సద్వినియోగం చేసుకోవడంలో భాగంగా పాలెం, తొర్తిలలో ఎత్తిపోతల పథకాలను నిర్మించారు. పాలెం ఎత్తిపోతల పథకానికి రూ. 3 కోట్లు, తొర్తి ఎత్తిపోతల పథకానికి రూ. 3.50 కోట్లను కేటాయించి నిర్మించారు. ఎనిమిదేళ్ల కింద ఈ రెండు ఎత్తిపోతల పథకాలను నిర్మించారు. పెద్దవాగులో బావులు తవ్వించి అందులోకి వచ్చిన ఊట జలాలను పంపుసెట్ల ద్వారా చెరువుల్లోకి తరలించి చెరువులను నింపడం వీటి ముఖ్య ఉద్దేశ్యం. ఈ రెండు పథకాలను ఒకేసారి చేపట్టి పూర్తి చేశారు. పథకం ప్రారంభించిన మొదటి సంవత్సరంలో చెరువులను సమృద్ధిగా నింపారు. అయితే రైతులకు స్వాధీనం చేసి రైతులతో కమిటీ ఏర్పాటు చేయించి ఎప్పటికప్పుడు ఎత్తిపోతల పథకాలను నిర్వహించుకోవాలని ప్రభుత్వం సూచించింది. వీటిని రైతులు నిర్వహించుకున్నా అధికారులు అజమాయిషీ చేయాల్సి ఉంది.
 
 కానీ నాసిరకంగా ఉన్న పంపుసెట్లను అమర్చడంతో ఎత్తిపోతల నీరు ఒకటే సంవత్సరం అందింది. వాగు ప్రవహించినప్పుడు బావుల్లోకి ఎక్కువ మొత్తంలో నీరు చేరి పంపుసెట్లు చెడిపోయాయి. కంపెనీలు గ్యారెంటీ ఇచ్చినా నిర్వహణ సరిగ్గా లేకపోవడంతో పంపుసెట్లు పనికి రాకుండా పోయాయి. ఈ రెండు ఎత్తిపోతల పథకాలకు విద్యుత్‌ సరఫరా చేయడం కోసం ప్రత్యేక సబ్‌స్టేషన్‌లను సైతం నిర్మించారు. ఎత్తిపోతల అధికారులు పట్టించుకోకపోవడం, రైతుల కమిటీలు కూడా పనిచేయకపోవడంతో రెండు ఎత్తిపోతల పథకాలు వృథాగా మారాయి.
 
 వినియోగంలోకి వస్తే సాగులో భూములు
 తొర్తి, పాలెం ఎత్తిపోతల పథకాలు వినియోగంలోకి వస్తే చెరువులు నిండడం వల్ల రెండు గ్రామాల్లోని 800 ఎకరాల ఆయకట్టు భూములకు సాగునీరు అందుతుంది. అలాగే బోరుబావుల కింద ఉన్న దాదాపు 2,500 ఎకరాల భూములకు పరోక్షంగా సాగునీరు లభ్యమవుతుంది. చెరువులు నింపితే భూగర్భ జలాలు అభివృద్ధి చెంది బోరుబావులకు సమృద్ధిగా నీరందుతుంది. అలాగే వేసవిలో నీటి ఎద్దడి ఉండదు. ఎత్తిపోతల పథకాలకు సంబంధించిన పంపుసెట్లు బాగు చేయించి చెరువులకు నీరు అందించే ఏర్పాట్లు చేయాలని రైతులు కోరుతున్నారు.
  


 నిజామాబాద్‌ : గణనీయంగా పెరిగిన భూగర్భ నీటిమట్టం తగ్గుదల షురువైంది. ఆయా ప్రాంతాల్లో బోర్లు, బావుల్లో నీటి వినియోగం    పెరగడంతో భూగర్భ నీటి మట్టం పడిపోవడం ప్రారంభమైంది. గత నెల నవంబర్‌తో పోల్చితే కొన్ని మండలాల్లోనైతే తీవ్ర స్థాయిలో     పడిపోవడం మళ్లీ ఆందోళనకు దారితీస్తోంది. ఈ ఏడాది కురిసిన భారీ వర్షాల కారణంగా జిల్లాలో పాతాల గంగ పైపైకి వచ్చింది. అంతకు ముందు రెండేళ్లు తీవ్ర వర్షాభావ పరిస్థితుల కారణంగా పాతాళానికి పడిపోయిన భూగర్భ జలాలు 2016 సీజనులో కురిసిన వర్షాలకు భారీగా పెరిగాయి. ఏకంగా జిల్లా సగటున 7.10 మీటర్లకు పెరిగింది. గత నెలాఖరు (2016 డిసెంబర్‌) వరకు జిల్లాలో భూగర్భ జల మట్టాన్ని పరిశీలిస్తే.. అత్యధికంగా నిజామాబాద్‌ డివిజన్‌లో 4.64 మీటర్లు ఉన్నాయి. ఆర్మూర్‌లో 6.57 మీటర్లు, బోధన్‌లో 10.95 మీటర్ల మేరకు నీటి మట్టం ఉంది. అంటే సగటున 7.10 మీటర్లకు పెరిగాయి. 2015 డిసెంబర్‌ జిల్లా సగటు 21.23 మీటర్లు ఉంది. అంటే 14.13 మీటర్లు పెరిగాయి. తాజాగా జిల్లాలో బోర్లు, బావుల్లో నీటి వినియోగం పెరిగింది. దీంతో పెరిగిన భూగర్భ జలాల మట్టం పడిపోవడం ప్రారంభమైంది. నిజామాబాద్‌ మండలం ముప్కాల్‌లో 2016 నవంబర్‌లో 9.88 మీటర్ల మేరకు నీటిమట్టం ఉండగా, డిసెంబర్‌ 31 నాటికి 11.40 మీటర్ల లోతుకు వెళ్లిపోయాయి. అంటే ఒక్క నెలలోనే ఒకటిన్నర మీటర్లు పడిపోవడం గమనార్హం. అలాగే జక్రాన్‌పల్లి, వేల్పూర్, బోధన్, రెంజల్‌లలోనూ 1.5 మీటర్లకు పైగా పడిపోయాయి. భూగర్భ జల శాఖ జిల్లా వ్యాప్తంగా మొత్తం 85 చోట్ల ఫీజో మీటర్లు ఏర్పాటు చేసి.. భూగర్భ జల మట్టాన్ని లెక్కిస్తోంది. వీటిలో ఐదు చోట్ల టెలీమీటర్లున్నాయి. ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో కూడిన ఈ టెలీ మీటర్లు ఉపగ్రహంతో అనుసంధానమై ఉంటాయి. ఎప్పటికప్పుడు భూగర్భ జలమట్టాన్ని కొలిచే ఈ టెలీమీటర్ల ద్వారా భూగర్భ జలమట్టాన్ని ఎక్కడి నుంచైనా ఆన్‌లైన్‌లో తెలుసుకోవచ్చు. ఇలా జిల్లాలో ఐదు చోట్ల టెలీమీటర్లు పనిచేస్తున్నాయి.
 
 ఇప్పటికీ ప్రమాద ఘంటికలే..
 జిల్లాలో మొత్తం 29 మండలాలు కాగా, ఎనిమిది మండలాల్లో భూగర్భ నీటిమట్టం ప్రమాద ఘంటికలు మోగుతున్నాయి. ఈ ఎనిమిది మండలాల్లో జిల్లా సగటు నీటి మట్టం కంటే భారీగా పడిపోయింది. జిల్లా సగటు 7.10 మీటర్లు కాగా, ఈ ఎనిమిది మండలాల్లో పది మీటర్లకు పైగా లోతుకు పడిపోయాయి. మండలాలవారీగా పరిశీలిస్తే.. మాక్లూర్‌ మండలంలో 10.8 మీటర్లు, కోటగిరిలో 15.60 మీటర్లు, ఎడపల్లిలో 14.20 మీటర్లు, రెంజల్‌లో 12.03 మీటర్లు, రుద్రూర్‌లో 14 మీటర్లు, మోర్తాడ్‌లో 12.82 మీటర్లు, వేల్పూర్‌లో 10.50 మీటర్లు, ముప్కాల్‌లో 11.40 మీటర్ల లోతుకు పడిపోయాయి.
 
 ఎనిమిది మండలాల్లో..
 భూగర్భ జల శాఖ అధికారులు మిషన్‌ కాకతీయ పనులు చేపట్టిన చెరువుల కింద కూడా నీటిమట్టాన్ని ప్రత్యేకంగా లెక్కిస్తున్నారు. ఈ పనులు చేపట్టిన చెరువుల కింద భూగర్భ జలాలు పెద్దగా పెరిగిన దాఖాలేవీ కనిపించడం లేదు. మిషన్‌ కాకతీయ ఫేజ్‌–1, ఫేజ్‌–2 కింద పనులు చేసిన మొత్తం తొమ్మిది చెరువుల కింద నీటి మట్టం వివరాలు అధికారులు సేకరించారు. రెండు నెలల క్రితం 2016 నవంబర్‌లో లెక్కించిన వివరాలిలా ఉన్నాయి.
 
 ఆర్మూర్‌ మండలం చేపూర్‌ చెరువులో మిషన్‌ కాకతీయ మొదటి విడత కింద పనులు చేపట్టారు. ఈ చెరువు కింద (టీఐఎన్‌) నీటి మట్టం 5.29 మీటర్లు ఉండగా.. ఇదే గ్రామంలో చెరువు ప్రభావం ఉండని ప్రాంతంలో(ఎన్‌ఐజెడ్‌)లో 5.96 మీటర్లు ఉంది. అంటే ఈ చెరువు పనులు చేసినా ఒక్క మీటరు కూడా నీటి మట్టం పెరగలేదని భూగర్భ జలశాఖ నివేదికలే చెబుతున్నాయి. నామమాత్రంగా 0.67 మీటర్లు మాత్రమే పెరిగాయి.
 
 మోర్తాడ్‌ మండలం దొన్కల్‌ పెద్ద చెరువు కూడా మొదటి విడతలో పనులు చేశారు. ఈ చెరువు కింద నీటిమట్టాన్ని పరిశీలిస్తే.. ఈ చెరువు కింద ఉన్న ప్రాంతం (టీఐఎన్‌)లో 10.09 మీటర్ల లోతులో భూగర్భ నీటి మట్టం ఉంది. ఇదే గ్రామ శివారులో ఈ చెరువు ప్రభావితం లేని ప్రాంతంలో మాత్రం 9.76 మీటర్ల లోతులో నీటి మట్టం ఉందని భూగర్భ జలశాఖే నిర్దారించింది. అంటే ఈ చెరువు కింద ఉన్న ప్రాంతం కంటే ఈ చెరువు ప్రభావం లేని ప్రాంతంలో నీటి మట్టం పైపైకి రావడం గమనార్హం. ఈ రెండు ఉదాహరణలు చాలు జిల్లాలో మిషన్‌కాకతీయ పథకం ఏ మేరకు ఫలితాలనిచ్చిందో చెప్పడానికి..


 20 మీటర్ల దిగువన భూగర్భ జలాలు.. నివేదిక విడుదల
  
  సాక్షి, హైదరాబాద్: రాష్ట్రంలో సెప్టెంబర్, అక్టోబర్ నెలల్లో కురిసిన వర్షాలకు భూగర్భ జల మట్టాలు పెరిగినా 29 మండలాల్లో మాత్రం 20 మీటర్ల దిగువన లభ్యమవు తున్నారుు. ఇందులో మహబూబ్‌నగర్, రంగారెడ్డి, సిద్దిపేట జిల్లాల్లోనే ఐదేసి మండలాల చొప్పున ఉన్నారుు. 10-20 మీటర్ల మధ్య జలాలున్న మండలాలు 101 ఉండగా, వీటిలో మహబూబ్‌నగర్‌లో 14, రంగారెడ్డిలో 11, కామారెడ్డిలో 10 మండలా లున్నారుు. రాష్ట్రంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో నీటి మట్టాలపై భూగర్భ జల విభాగం నివేదిక మంగళవారం విడుదల చేసింది.
 
 అక్టోబర్‌లో సాధారణ వర్షపాతం 813 మిల్లీమీటర్లు కాగా, రాష్ట్రంలో 23 శాతం అధికంగా 999 మి.మీ. నమోదైనట్లు నివేదికలో పేర్కొంది. కరీంగనర్, ఆదిలా బాద్, ఖమ్మం, మహబూబ్‌నగర్ జిల్లాలో సాధారణ, మిగతా ఆరు జిల్లాలో అధిక వర్ష పాతం నమోదైందని తెలిపింది. హైదరాబా ద్‌లో 39 శాతం , నిజామాబాద్‌లో 33 శాతం అధికంగా వర్షపాతం నమోదైందని.. గతేడాది 11.27 మీటర్ల లోతున నీటి లభ్యతద ఉండగా అక్టోబర్‌లో 7.11 మీటర్లకు చేరిందని వివరించింది. 


 ► గత నెలలో సాధారణ వర్షపాతం కన్నా
 ► 32 శాతం అధికం
  
 సాక్షి, హైదరాబాద్: గత రెండేళ్లుగా ప్రతినెలా సాధారణ వర్షపాతం కన్నా తక్కువ వర్షాలు కురవగా ఈ సెప్టెంబర్‌లో మాత్రం అనూహ్యంగా అదనపు వర్షపాతం కురిసింది. సెప్టెంబర్‌లో సాధారణ వర్షపాతం 715 మిల్లీమీటర్లు కాగా ఏకంగా 943 మిల్లీమీటర్ల వర్షపాతం నమోదైంది. 32 శాతం అధిక వర్షపాతం నమోదైనట్లు భూగర్భ జలవిభాగం గురువారం విడుదల చేసిన నివేదికలో వెల్లడించింది. ఆదిలాబాద్, ఖమ్మం జిల్లాలో సాధారణ వర్షపాతం నమోదు కాగా, మిగిలిన జిల్లాల్లో అధిక వర్షపాతం నమోదైంది.
 
 అధికంగా హైదరాబాద్‌లో 60 శాతం, రంగారెడ్డిలో 48, మెదక్‌లో 43, నిజామాబాద్‌లో 42, నల్లగొండలో 37, వరంగల్‌లో 33, మహబూబ్‌నగర్‌లో 24, కరీంనగర్‌లో 21 శాతం అధికంగా వర్షాలు కురిశాయి. ఈ వర్షాల కారణంగా రాష్ట్రంలో గణనీయంగా భూగర్భ జలాలు పెరిగాయి. ఈ ఏడాది మే నెలతో పోలిస్తే సగటున 6.64 మీటర్ల మేర వృద్ధి ఉన్నట్లు నివేదిక తెలిపింది. ఆగస్టుతో పోలిస్తే 3.49 మీటర్లు, గతేడాదితో పోలిస్తే 2.76 మీటర్ల మేర భూగర్భ మట్టాలు పెరిగాయి. మెదక్, నిజామాబాద్, వరంగల్, కరీంనగర్, రంగారెడ్డి ,నల్లగొండ, హైదరాబాద్‌లో ఆశాజనకంగా భూగర్భజలాలు పెరిగాయి.
 
 మెదక్ జిల్లాలో 8.92 మీటర్లు, హైదరాబాద్‌లో 4.19 మీటర్లు, నల్లగొండ జిల్లాలో 5.57 మీటర్ల చొప్పున భూగర్భ జల మట్టాలు పెరిగాయి. ఒక్క ఖమ్మం జిల్లాలో మాత్రం 0.91 మీటర్ల జలమట్టం తగ్గిపోయింది. రాష్ట్రంలో 65 మండలాల్లో 2 మీటర్లలోనే భూగర్భ జలాలుండగా, 70 మండలాల్లో 2 నుంచి 5 మీటర్లలో నీటి లభ్యత ఉంది. 95 మండలాల్లో 5 నుంచి 10 మీటర్లలోపు, 113 మండలాల్లో 10 నుంచి 20 మీటర్లలోపు, 56 మండలాల్లో 20 మీటర్ల కింద జలాలున్నాయి. ఇందులో మెదక్‌లో 15, మహబూబ్‌నగర్‌లో 14, నల్లగొండలో 11, నిజామాబాద్‌లో 7 మండలాలు ఉన్నాయి.
  


 సుండుపల్లి: ఇసుక రీచ్‌ ఇచ్చి తమ కడుపు కొట్టొద్దని ప్రజలు అధికారులను వేడుకున్నారు. వైఎన్‌పాలెం గ్రామ పంచాయతీలోని బహుదా నదిలో ఇసుక రీచ్‌ పరిశీలనకు గనుల శాఖ అధికారులు శుక్రవారం వచ్చారు. దీంతో వైఎన్‌ పాలెం కుప్పగుట్ట ప్రజలు కుప్పగుట్టపల్లిలో అధికారుల వాహనాన్ని అడ్డుకుని నిరసన తెలిపారు. ఈ సందర్భంగా వారు మాట్లాడుతూ సుండుపల్లి, రాయవరం ప్రాంతాల్లో రీచ్‌ ఏర్పాటు చేయడం వల్ల పైప్రాంతమైన కుప్పగుట్ట వైఎన్‌పాలెం, అడవిపల్లి ప్రాంతాల నుంచి వచ్చిన ఇసుకంతా తరలిపోతుందని తెలిపారు.
 
 రోజురోజుకు భూగర్భజలం అడుగంటిపోయే ప్రమాదం ఉందని పేర్కొన్నారు. అలాగే పైప్రాంతంలో ఝరికోన ప్రాజెక్టు ఏర్పాటు చేయడంతో కింది ప్రాంతాలకు ఇసుక వచ్చే పరిస్థితి లేదని అన్నారు. వంకల్లో సైతం చెక్‌డ్యాంలు ఏర్పాటు చేయడం వల్ల.. అక్కడి నుంచి ఇసుక రాదని తెలిపారు. కొండ, గుట్ట ప్రాంతాల్లో ట్రంచ్‌లు ఏర్పాటు చేయడం వల్ల కొద్ది మేర కూడా నదిలోకి రాదని పేర్కొన్నారు. ఇసుక లేకపోతే నదిలో నీరు నిల్వ ఉండదని, బోర్లు అన్నీ ఎండిపోతాయని అన్నారు. ఇప్పటికి బాగానే ఉన్నామని, రీచ్‌ ఇస్తే తమకు కష్టాలు మొదలైనట్లేనని అన్నారు. ఈ మేరకు వైఎన్‌పాలెం సర్పంచ్‌ రామునాయక్‌ ఆధ్వర్యంలో ప్రజలు గనుల శాఖ ఏడీ కొండారెడ్డికి అర్జీ ఇచ్చారు. ఇందులో మహాజన సోషలిస్టు పార్టీ మండలాధ్యక్షుడు వెంకటరమణ, ఎమ్మార్పీఎస్‌ మండలాధ్యక్షుడు నాగరాజ పాల్గొన్నారు.


 వర్షపాతంలో 6 శాతం లోటు
  సాక్షి, హైదరాబాద్: గత రెండేళ్ల కంటే రాష్ట్రంలో వర్షాలు కాస్త ఆశాజనకంగా ఉన్నా... సాధారణ వర్షపాతంతో పోలిస్తే 6 శాతం లోటు కనిపిస్తోంది. ఇప్పటి వరకు 548 మిల్లీ మీటర్లు వర్షపాతం (సాధారణం 585 మి.మీ.) నమోదైంది. 9 జిల్లాల్లో సాధారణ వర్షపాతం కనిపించినా... మెదక్ జిల్లాలో అత్యల్పంగా 25 శాతం లోటు రికార్డయింది. రాష్ట్రంలోని వర్షపాతం, భూగర్భ జలాల పరిస్థితిపై భూగర్భ జల విభాగం శుక్రవారం నివేదిక విడుదల చేసింది. ఆగస్టులో కొన్ని జిల్లాల్లో సాధారణం కన్నా ఎక్కువ వర్షపాతం నమోదైనా... అది యథాతథంగా కొనసాగకపోవడంతో భూగర్భ జలాలు తగ్గిపోయాయని నివేదిక వివరించింది.
 
 గత రెండేళ్లుగా సరైన వర్షాలు లేకపోవడంతో భూగర్భ జలాలు భారీగా క్షీణించాయని, అది పూడుకోవాలంటే సాధారణం కన్నా ఎక్కువ వర్షపాతం నమోదు కావాల్సి ఉంటుందని పేర్కొంది. నివేదిక ప్రకారం రాష్ట్రంలో ఆగస్టులో సగటు భూగర్భ మట్టం 12.47 మీటర్లు కాగా ప్రస్తుతం 12.32 మీటర్లుగా ఉంది. కొంతలో కొంత మెరుగ్గా ఆగస్టులో కురిసిన వర్షాలకు నిజామాబాద్, ఆదిలాబాద్, రంగారెడ్డి, హైదరాబాద్ జిల్లాలో భూగర్భ మట్టాల్లో స్వల్పపెరుగుదల కనిపించింది.


 ♦ మెరుగుపడని భూగర్భజలాలు
 ♦ వర్షాకాలంలోనూ 1.02 మీటర్లు పతనం
 ♦ సగటున 16.72 మీటర్ల లోతులో జలాలు
 ♦ గతనెలలో సాధారణ వర్షపాతం నమోదు
 ♦ అయినా జిల్లాలో పెరగని నీటిమట్టాలు
 భూగర్భజలాలు ఆందోళన కలిగిస్తున్నాయి. తీవ్ర వర్షాభావం కారణంగా జలసిరి పూర్తిగా పాతాళంలోకి జారిపోయింది.  ఇటీవల కురిసిన వర్షాలకు సైతం భూగర్భజల మట్టాలు మెరుగుపడలేదని గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. వానాకాలంలో కురుస్తున్న వర్షాలు భూగర్భజలాలను సమతుల్యం చేస్తాయని భావించినప్పటికీ.. తాజాగా భూగర్భ జలవనరుల శాఖ వెల్లడించిన గణాంకాలు గందరగోళానికి గురిచేస్తున్నాయి. గతేడాది వర్షాభావ పరిస్థితుల్లో కంటే ప్రస్తుత నీటిమట్టాలు మరింత పతనం కావడం కలవరపరుస్తోంది. ఏకంగా 1.02 మీటర్ల లోతుకు భూగర్భజలాలు పతనమై సగటు 16.72 మీటర్లలోతుకు పడిపోయినట్లు అధికారుల నివేదికలు చెబుతున్నాయి.
 సాక్షి, రంగారెడ్డి జిల్లా: ప్రస్తుత సీజన్‌లో కురిసిన అడపాదడపా వర్షాలు భూగర్భ జలాల పెరుగుదలపై ప్రభావం చూపలేదు. గతనెలలో 10.39 సెంటీమీటర్ల సాధారణ వర్షం కురవాల్సి ఉండగా.. ఏకంగా 13.65 సెంటీమీటర్ల వర్షపాతం నమోదైంది. సాధారణం కంటే 3.3 సెంటీమీటర్ల వర్షం ఎక్కువగా కురిసింది. అయినా భూగర్భజలాలు మరింత పడిపోయాయి. జూన్ నెలలో జిల్లాలోని పశ్చిమ ప్రాంతంలోనే ఎక్కువ వర్షాలు కురిశాయి. తూర్పు, ఉత్తర ప్రాంతంలో చిన్నపాటి వానలు కురవగా.. తాండూరు, వికారాబాద్, పరిగి డివిజన్లలోని కొన్ని మండలాల్లో కుండపోత వానలు పడ్డాయి. అయితే ఒక్కసారిగా కురిసిన వానలతో వరదలు పెరిగి చెరువులు, కుంటలు జలాలతో కళకళలాడుతున్నాయి. అయితే భూమిలోకి ఇంకిన నీటి శాతం పెద్దగా లేకపోవ డంతో భూగర్భజల మట్టాలు పైకిరాలేదు. మరోవైపు భూగర్భనీటి వినియోగం తగ్గకపోవడంతో అవి మరింత పతనమై 16.72 మీటర్ల లోతుకు చేరాయి.
 30 మీటర్ల లోతులో..
 జిల్లా పశ్చిమ ప్రాంతంలో వ్యవసాయ విస్తీర్ణం ఎక్కువగా ఉంది. జిల్లాలో నీటిప్రాజెక్టులు లేనందున వర్షాధార పంటలను నమ్ముకుని రైతులు సాగుపనులు చేస్తున్నాయి. అయితే జిల్లా అంతటా వర్షాలు లేకపోవడం రైతులను ఆందోళన కలిగించే విషయమే. పశ్చిమ ప్రాంతంలో గతనెలలో భారీ వర్షాలు కురిసినప్పటికీ.. భూగర్భజలాలు మాత్రం మెరుగుపడలేదు. పరిగి, మొయినాబాద్, షాబాద్, చేవెళ్ల, గండేడ్ మండలాల్లో 30 మీటర్ల కంటే ఎక్కువ లోతులో భూగర్భ నీటిమట్టాలు నమోదైనట్లు ఆ శాఖ గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. అదేవిధంగా దోమ, వికారాబాద్, మర్పల్లి, పెద్దేముల్, యాచారం, మేడ్చల్, మహేశ్వరం, హయత్‌నగర్ మండలాల్లో 20 మీటర్ల కంటే ఎక్కువ లోతులో భూగర్భజలాలున్నాయి. మిగతా గ్రామీణ మండలాల్లో జిల్లా సగటు కంటే ఎక్కువలోతులోనే నీటిమట్టాలు నమోదు కావడం ఆందోళనకరం.


 ♦ పడిపోతున్న భూగర్భ జలాలు
 ♦ భారీ వర్షాలు కురిస్తేనే పెరిగే అవకాశం
 ♦ సాగుపై రైతుల్లో ఆందోళన
 ఒకపక్క వర్షాలు రేపుమాపంటూ ఊరిస్తూ అడపాదడపా ముంచెత్తుతున్నాయి. ఈ అరకొర వానను నమ్ము కుని రైతులు సాగుకు సమాయత్తం అవుతున్నారు. కానీ, మరోపక్క భూగర్భ జలమట్టాలు జిల్లాలో ఏ ప్రాంతంలో చూసినా ఆందోళనకరస్థాయిలో అడుగంటిపోతున్నాయి. గత ఏడాదితో పోలిస్తే 3.81 మీటర్ల లోతుకు భూగర్భజలాలు  పడిపోయాయి. దుబ్బాక నియోజకవర్గంలోని దౌల్తాబాద్ మండలం ముబారస్‌పూర్ గ్రామంలో 54.20 మీటర్ల లోతుకు వెళ్తే కానీ.. భూగర్భజలం జాడ దొరకని దుస్థితి..
 సాక్షి, సంగారెడ్డి: జిల్లాలో భూగర్భ జలమట్టాలు ఆందోళన కరస్థాయిలో పడిపోతున్నాయి. వర్షాభావ పరిస్థితుల కారణంగా వేసవికాలం ఆరంభం నుంచి జిల్లాలో క్రమంగా భూగర్భజలమట్టాలు అడుగంటుతున్నాయి. ప్రస్తుతం 25.52 మీటర్ల లోతుకు భూగర్బజలాలు చేరుకున్నాయి. గత ఏడాదితో పోలిస్తే 3.81 మీటర్ల మేర భూగర్భజలాలు పడిపోయాయి. జిల్లాలో అత్యధికంగా దౌల్తాబాద్ మండలం ముబారస్‌పూర్ గ్రామంలో 54.20 మీటర్ల మేరకు భూగర్బజలమట్టాలు పడిపోయాయి. కొండపాక మండలం అంకిరెడ్డిపల్లిలో 7.53 మీటర్ల లోతునే భూగర్భజలాలు ఉన్నాయి.
 జిల్లాలో  జలమట్టాలు పడిపోతుండటంతో తాగునీటికి, వ్యవసాయానికి ఇబ్బందులు ఎదురవుతున్నాయి. రోజురోజుకు భూగర్భజలాలు పడిపోతుండటంతో బోరుబావుల నుంచి నీళ్లు రాని పరిస్థితి ఉంది. దీంతో చాలా గ్రామాల్లో బోరుబావులు ఎండిపోతున్నాయి. ఫలితంగా ప్రజలు తాగునీటి కోసం ఇబ్బందులు పడాల్సివస్తోంది. మరోవైపు వ్యవసాయ బోరుబావుల్లో సైతం భూగర్భజలాలు ఇంకిపోవ టం రైతులను ఆందోళనకు గురిచేస్తోంది. రబీలో కరువు, భూగర్భజలాలు పడిపోవటంతో వ్యవసాయ బోరుబావుల కింద రైతులు పెద్దగా పంటలు సాగు చేయలేదు.
 వరి, కూరగాయల పంటలు సాగుచేసినా నీళ్లులేక వరి పంట ఎండిపోయింది.  కొన్ని ప్రాంతాల్లో పంటచేతికి  వచ్చినా దిగుబడి సగానికిపడిపోయింది. కూరగాయల పంటల దిగుబడి అంతంతమాత్రంగా నే ఉండటంతో రైతులు నష్టాలను చవిచూడాల్సివచ్చింది. దీంతో రైతులు ఖరీఫ్‌పై ఆశలు పెట్టు కున్నారు.  బోరుబావుల్లో నీళ్లు అడుగంటడంతో ఖరీఫ్ సాగు ఏమవుతుందోనని రైతులు ఆందోళన చెందుతున్నారు. వర్షాలు సమృద్ధిగా కురిస్తే భూగర్భ జలాలు పెరిగే అవకాశం ఉంది. తద్వారా బోరుబావుల కింద రైతులు పంటలు సాగు చేసుకునేందుకు వీలవుతుంది. భారీ వర్షాలు కురిసి భూగర్భ జలమట్టాలు పెరగాలని రైతులు కోరుకుంటున్నారు.
  పడిపోతున్న భూగర్భ జలాలు...
 వర్షాభావానికితోడు భూగర్భ జలాలు అవసరానికి మించి తోడుకోవటంతో జిల్లాలో భూగర్భ జల మట్టాలు అడుగంటుతున్నాయి. ప్రస్తుతం జిల్లాలో 25.52 మీటర్ల లోతుకు భూగర్భజలాలు చేరుకున్నాయి. గత ఏడాది ఇదే సమయంలో భూగర్భ జలమట్టాలు 21.71 మీటర్ల మేర ఉన్నాయి. గత ఏడాదితో పోలిస్తే 3.81 మీటర్ల మేర భూగర్భ జలాలు పడిపోయాయి. రాయికోడ్ మండలంలో అత్యధికంగా 44.39 మీటర్ల మేరకు భూగర్భ జలమట్టాలు చేరుకున్నాయి. దుబ్బాక నియోజకవర్గంలో అత్యధికంగా 30.25 మీటర్ల మేర భూగర్భ జలాలు పడిపోగా మెదక్ నియోజకవర్గంలో 19.39 మీటర్ల మేర జలాలు ఉన్నాయి.
 నర్సాపూర్ నియోజకవర్గంలో 28.37, అందోలులో 27.91, సంగారెడ్డిలో 16.45, పటాన్‌చెరులో 26.23, జహీరాబాద్‌లో 24.33, సిద్దిపేటలో 24.18, గజ్వేల్‌లో 23.43 మీటర్ల మేర భూగర్భ జలాలు పడిపోయాయి. భారీ వర్షాలు కురిస్తే భూగర్భజలమట్టాలు పెరిగే అవకాశం ఉంది. జిల్లాలో మిషన్‌కాకతీయ ద్వారా చెరువులు, కుంటల్లో పెద్దఎత్తున పూడికతీత పనులు సాగుతున్నాయి. వర్షాలు బాగా కురిసిన పక్షంలో భూగర్భ జలాలు వచ్చే మాసం నాటికి పెరిగే అవకాశం ఉంది.
 జిల్లాలో ఎర్రనేలలు ఉండటానికి తోడు భూగర్భంలోని శిలాజలాలు నీటిని వేగంగా ఇంకించుకునేందుకు వీలుగా ఉన్నాయని దీంతో వర్షాలు కురిస్తే భూగర్భ జలాలు పెరుగుతాయని జియాలజిస్టులు చెబుతున్నారు. భూగర్భ జలమట్టాలు పెరిగిన పక్షంలో ఖరీఫ్‌లో బోరుబావుల కింద పంటల సాగు విస్తీర్ణం పెరిగే అవకాశం ఉంది. అయితే బోరుబావుల కింద రైతులు వరి కాకుండా ఇతర పంటలు సాగు చేస్తే మేలని వ్యవసాయ అధికారులు చెబుతున్నారు.


 ► భావితరాల కోసం  నీటిని సంరక్షించండి
 ► సుదర్శన్, రిటైర్డు రీజినల్  డెరైక్టర్ సీజీడబ్ల్యూబీ
  
 హుస్నాబాద్‌రూరల్ : ‘భూగర్భజలాలు కాపాడండి.. భావితరాలకు నీటిని సంరక్షించండి.. చినుకు చినుకు కలిస్తే చెరువు నిండునే.. చెరువు కళకళలాడితే బావులు నిండునే.. ’ అనే నినాదంతో కేంద్ర భూగర్భ జలబోర్డు దక్షణ క్షేత్రం హైదరాబాద్ వారు నీటి పొదుపు భూగర్భజలాల సంరక్షణపై అవగాహన సదస్సులు నిర్వహిస్తున్నారు. అతి నీటి వినియోగం, భూగర్భజల సమస్యలు, భాగస్వామ్య పద్ధతులపై వివరిస్తున్నారు. మొదటి రోజు సదస్సును కేంద్ర భూగర్భజల బోర్డు సీనియర్ శాస్త్రవేత్త పి.నాగేశ్వర్‌రావు ప్రారంభించారు. ఈ సందర్భంగా కేంద్ర భూగర్భజల బోర్డు రిటైర్డు రీజినల్ డెరైక్టర్ జి.సుదర్శన్ వర్షపు నీరు పొదుపు పై అధికారులకు అవగాహన కల్పించారు.
 
 జిల్లాలో అతిగా బోర్లు, బావుల ద్వారా నీటి వినియోగం జరుగుతోందని, ఫలితంగా 20 మీటర్ల లోతుకు భూగర్భజలాలు పడిపోయాయని చెప్పారు. ఈ క్రమంలో వర్షపు నీరు వృథా కాకుండా ఇంకుడుగుంతలు, నీటికుంటలు, కాంటూర్ కందకాలు, చెక్‌డ్యామ్‌లు నిర్మించాలని సూచిం చారు. పంటలకు అతిగా నీటిని వినియోగిస్తున్నారని, అలాకాకుండా మైక్రోఇరిగేషన్ వైపు దృష్టి సారించాలని సూచించారు. బిందు, తుంపుర సేద్యం ద్వారా సాగు చేస్తే నీరు పొదుపు అవుతుందని వివరించారు. వ్యవసాయ శాఖ అధికారులు వృథా నీటిపై క్షేత్రస్థాయిలో అవగాహన కల్పించాలన్నారు. కార్యక్రమంలో శాస్త్రవేత్త భాస్కర్‌రెడ్డి, హరికుమార్ ఏడీఏ మహేష్, ఆర్‌డబ్ల్యూస్ ఏఈ సుభాష్‌రెడ్డి, వివిధశాఖల అధికారులు పాల్గొన్నారు.


 ఆత్మకూరురూరల్: స్వచ్ఛభారత్‌లో భాగంగా ప్రతి కుటుంబం మరుగుదొడ్లు నిర్మించుకోవాలని, లేని పక్షంలో లబ్ధిదారుల రేషన్ నిలిపివే పరిస్థితులు వస్తాయని ఎంపీడీఓ నిర్మలాదేవి అన్నారు. మండల సమావేశ భవనంలో బుధవారం సర్పంచ్, కార్యదర్శులు, ఉపాధి సిబ్బందితో ప్రత్యేక సమావేశం నిర్వహించారు. ఈ సందర్భంగా ఆమె మాట్లాడుతూ గ్రామాల వారిగా మరుగుదొడ్ల నిర్మాణ లక్ష్యాలు నిర్దేశించినట్లు కార్యదర్శులు కృషి చేసి త్వరగా నిర్మాణాలు పూర్తయ్యేలా చూడాలన్నారు. జిల్లాలోనే ఆత్మకూరు మండలాన్ని నెలాఖరులోపు 100 శాతం నిర్మాణాలు పూర్తయ్యేలా కృషి చేయనున్నట్లు ఆమె తెలిపారు.
 
 హెక్టారుకు ఒక ఫాంఫాండ్ నిర్మించేలా రైతులకు అవగాహన కల్పించాలన్నారు. వీధిదీపాల స్థానంలో  ఎల్‌ఈడీ బల్బులు ఏర్పాటు చేయాలన్నారు. స్వచ్ఛభారత్, భూగర్భ జలాల అభివృద్ధి పథకాల అమలుకు ప్రజలు పూర్తి స్థాయిలో సహకరించాలన్నారు. సహకరించకుంటే భవిష్యత్తులో ప్రభుత్వ సంక్షేమ పథకాలు ఆయా వ్యక్తులకు నిలిపివేసే పరిస్థితి నెలకొంటుందన్నారు. ఈ కార్యక్రమంలో ఈవోపీఆర్‌డీ చంద్రశేఖర్, ఉపాధి ఏపీఓ మురళీధర్, సర్పంచులు రఘురామిరెడ్డి, మంతు యానాదిరెడ్డి, వేణుగోపాలరెడ్డి పాల్గొన్నారు.


 ►  కలెక్టర్ నీతూప్రసాద్
 ► భూగర్భ జలాల  పెంపునకు కృషి చేయూలి
 ► నాబార్డు వాటర్ షెడ్డ్   పనులు పరిశీలన
  
  
 హుస్నాబాద్‌రూరల్: వర్షపు నీరు వృథా పోకుండా భూమిలోకి మళ్లించి భూగర్భజలాల పెంపునకు కృషి చేయూలని కలెక్టర్ నీతూప్రసాద్ కోరారు. హుస్నాబాద్ మండలం అక్కన్నపేట పంచాయతీ పరిధిలోని నాబార్డు సహకారంతో సతతహరిత, సహాయ స్వచ్ఛంద సంస్థల ఆధ్వర్యంలో చేపట్టిన వాటర్‌షెడ్డు పథకం పనులను శుక్రవారం పరిశీలించారు. గొల్లకుంటలో సహాయ ఎన్జీవో ఆధ్వర్యంలో చేపడుతున్న బోరువెల్ రీచార్జి గుంతల గురించి నాబార్డు ఏజీఎం రవిబాబు కలెక్టర్‌కు వివరించారు.
 
 రైతు శ్రీనివాస్‌ను మాట్లాడుతూ బోరు రీచార్జి గుంత తవ్వడం ద్వారా వర్షంపడ్డ తర్వాత అదనంగా 20 నిమిషాలు నీళ్లు పోసిందని చెప్పారు. వ్యవసాయభూముల్లో ఉపాధిహామీ పథకం ద్వారా నీటికుంటలు, చెక్‌డ్యామ్‌లు నిర్మించుకోవాలని రైతులకు సూచించారు. నీటికుంటల్లో నీరు ఉంటే సమీపంలోని అరకిలోమీటర్ వరకు భూమిలో తేమ ఉంటుందని తెలిపారు. జిల్లాలో 3 వేల వరకు నీటికుంటలు మంజూరు చేసినట్లు చెప్పారు.
 
 
  పత్తికి ప్రత్యామ్నాయం సాగు చేయూలి
  పత్తి పంటలు కాకుండా ప్రత్యామ్నాయంగా కూరగాయలు, మొక్కజొన్న, సోయూబీన్ సాగు చేసేలా చూడాలని ఎన్జీవోలను కోరారు. ప్రభుత్వం సబ్సిడీపై అందించే విత్తనాల గురించి వివరించాలన్నారు. జెడ్పీ వైస్‌చైర్మన్ రాయిరెడ్డి రాజిరెడ్డి మాట్లాడుతూ హుస్నాబాద్ మెట్ట ప్రాంతమని, 700 ఫీట్ల వరకు బోర్లు వేసిన చుక్క నీరు రావడం లేదని, ఈ ప్రాంత అభివృద్ధికి కలెక్టర్ ప్రత్యేక దృష్టి సారించాలని కోరారు. ఎంపీపీ భూక్య మంగ మాట్లాడుతు అక్కన్నపేటను మండలం చేయాలని కోరారు. అనంతరం రూ.25లక్షల రుణమంజూరు పత్రాలు పంపిణీ చేశారు.
 
 సర్పంచ్ జాగిరి వసంత, టీజీబీ ఆర్‌ఎం రవీందర్‌రెడ్డి, పశుసంవర్ధకశాఖ డీడీ ప్రభాకర్, ఏడీ వెంకటేశ్వర్లు, ఎంపీడీవో జి.రాంరెడ్డి,తహసీల్దార్ టి.వాణి, వ్యవసాయశాఖ ఏడీఏ మహేశ్, పశువైద్యులు విజయ్‌భార్గవ్, ఏవో శ్రీనివాస్, ఎంపీటీసీ బండి సమ్మయ్య, వాటర్‌షెడ్డు పథకం చైర్మన్ సూరం సమ్మిరెడ్డి, కట్కూర్ సర్పంచ్ రాంచంద్రం, భీమదేవరపల్లి వైస్ ఎంపీపీ మనోహర, సహాయ ఎన్‌జీవో సీఈవో రాజ్‌కమాల్‌రెడ్డి,జనవికాస ఎన్ జీవో అధ్యక్ష, కార్యదర్శులు దిలీప్‌రావు, సంపత్, మాజీ సర్పంచ్, ఎంపీటీసీలు కర్ణకంటి శ్రీశైలం, కంది రాంరెడ్డి పాల్గొన్నారు.


 ► పూడిక తీత పనులన్నీ టీడీపీ కార్యకర్తలకే
 ► ఒకే చెరువులో రెండు, మూడు పనులుగా విభజన
 ► నామినేషన్ పేరుతో పనులు కట్టబెడుతున్న అధికారులు
 ► ఉపాధి పనులకు మెరుగులద్ది బిల్లులు చేసుకునే ప్రయత్నం
  
  
  
 కర్నూలు సిటీ:  చెరువుల్లో పూడిక తీసి నీటి నిల్వలు పెంచి భూగర్భ జలాలు వృద్ధి చెందాలనే లక్ష్యంతో ప్రభుత్వం చేపట్టిన ‘నీరు-చెట్టు’ కార్యక్రమం అధికార పార్టీ నేతలకు ఆదాయ వనరుగా మారింది. ఒకే చెరువులో రెండు, మూడ రకాలుగా పనులను విభజించి అంచనాలు వేసి నామినేషన్లపై టీడీపీ నేతలకు కట్టబెడుతున్నారు. మొదట్లో పూడికతీతతో పాటు చెరువుల బండ్‌ను బలోపేతం చేసి, తూములకు మరమ్మతులు చేసేందుకు అంచనాలు వేసి టెండర్ల ద్వారా పనులు చేయించాలని కలెక్టర్ నిర్ణయించారు. అయితే అధికార పార్టీ నేతలు సీఎం, జల వనరుల శాఖ మంత్రి దృష్టికి తీసుకపోయి కలెక్టర్ నిర్ణయాలను రద్దు చేయించారు.
 
 
 ఆ తరువాత ఒకే చెరువులో పనులను విభజించి వర్గాల వారీగా తెలుగు తమ్ముళ్లు పంచుకుంటున్నారు. చెరువుల్లో నీరు వచ్చేందుకు ఫీడర్ చానల్స్, పంట కాల్వలు, వాగులు, వంకలు, కుంటల్లో పూడికతీతకు తీసేందుకు వేరువేరుగా అంచనాలు వేసి పనులు పంచుకున్నారు. ఫీడర్ చానల్స్‌కు, వాగులు, వంకలు చెరువుల్లో పూడికతీత పనులు చేస్తూ ప్రజా ధనాన్ని దోచుకుంటున్నారు. వాగులు, ఫీడర్ చానల్స్‌కు గతంలో ఉపాధి కూలీలకు చేసిన పనులకే పైపై మెరుగులు దిద్దుతూ బిల్లులు చేయించుకునేందుకు అధికార పార్టీ నేతలు ఎత్తుగడ వేశారు.  
  
  
 పనుల విభజన ఇలా..
 జిల్లాలో చిన్న నీటి పారుదల శాఖ, పంచాయతీ రాజ్ శాఖ ఆధ్వర్యంలో మొత్తం 634 చెరువులు ఉన్నాయి. వీటి పరిధిలో సుమారు 51,265 ఎకరాల ఆయకట్టు ఉంది. ఈ ఏడాది మొత్తం 584 చెరువుల్లో పూడికతీత పనులు చేయాలని లక్ష్యం. అయితే పనులు మాత్రమే ఈ నెల 21వ తేదీ వరకు 426 పనులు ప్రారంభం అయ్యాయి. వీటితో పాటు వాగులు, వంకలు, కుంటలు, ఫీడర్ చానల్స్‌లన్నీ కలిపి 968 పనులకు అంచనాలు వేశారు. వీటిలో 421 పనులు మొదలు అయ్యాయి. ఈ పనులకు చెరువుల్లో పూడికతీత కంటే క్యూబిక్ మీటర్ మట్టి రేట్లు అధికంగా ఇస్తుండడంతో పనులు చేసేందుకు తెలుగు తముళ్లు పోటీ పడుతున్నారు.   
  
 ఉపాధి కూలీలు చేసిన పనులకే అంచనాలు
  
 నీరు-చెట్టు కింద చెరువు పూడికతీత పనులకు గతేడాది చేసిన పనులకే అంచనాలు వేస్తున్నారు. ఇందుకు సాక్ష్యం కల్లూరు మండలంలోని ఉలిందకొండ సమీపంలోని పులికుంట, మోత్కమాడ, బొంగటయ్య వంకలు, వడ్డెర కుంటలలో పూడికతీతకు 9.8 లక్షలతో అంచనాలు వేసి పనులు చేసినట్లు కంప చెట్లు తొలగించారు. పైపై మెరుగులు దిద్ది బిల్లులు స్వాహా చేస్తున్నట్లు సమాచారం. జిల్లాలో ప్రతి మండలంలో ఇలాంటి అక్రమాలే చోటు చేసుకుంటున్నాయి. పనులు చేపట్టింది అధికార పార్టీ నేతలే కావడంతో అధికారులు చర్యలు తీసుకోలేక పోతున్నారు.
 
 తాజాగా జిల్లాలోని చెక్ డ్యాంల్లో కూడా పూడికతీత పనులు చేసేందుకు ప్రభుత్వం జల వనరుల శాఖకు అప్పగిస్తూ ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. అక్రమాలు జరుగుతున్న విషయంపై జల వనరుల శాఖ పర్యవేక్షక ఇంజినీర్ ఎస్. చంద్రశేఖర్ రావును వివరణ కోరగా.. పనులను పరిశీలించి అక్రమాలకు పాల్పడిన వారిపై చర్యలు తీసుకుంటామన్నారు.


 తగ్గిన వేసవి తాపం
 ఖరీఫ్‌కు చిగురిస్తున్న ఆశలు
 నదుల్లో చేరిన వర్షపునీరు
 భూగర్భ జలాల పెరుగుదలకు దోహదం
  
 విశాఖపట్నం: రోను తుఫాన్ విశాఖకు మేలు చేసింది. రెండు నెలలుగా నిప్పుల సెగలతో, చుక్క నీటి కోసం అల్లాడిపోతున్న జనానికి ఊరటనిచ్చింది. వేసవి తాపాన్ని ఒక్కసారిగా తగ్గించింది. వాతావరణాన్ని అనూహ్యంగా చల్లబరిచింది. బంగాళాఖాతంలో అల్పపీడనం ఏర్పడి వాయుగుండంగా బలపడినప్పట్నుంచి పరిస్థితిలో మార్పు వచ్చింది. వాయుగుండం బలపడ్డాక బుధ, గురువారాల్లో విశాఖలోను, జిల్లాలోను కుంభవృష్టి కురిసింది. ఏజెన్సీ లోనూ చెప్పుకోదగిన స్థాయిలో వర్షం పడింది. అనూహ్యంగా ఏర్పడిన తుఫాన్‌తో కురిసిన వానలకు రైతన్నల మోముల్లో ఆనందం వెల్లివిరుస్తోంది. నిన్నటిదాకా బీళ్లు వారిన భూముల్లో ఇప్పుడు నీళ్లు చేరడంతో సంబరపడుతున్నారు. ఇన్నాళ్లూ పాతాళంలోకి పోయిన భూగర్భ జలాలు ఈ వానలకు ఇప్పుడిప్పుడే పైకి వస్తున్నాయి. దీంతో చెరువులు, బోర్లు, బావుల్లోనూ జలాలు ఊరుతున్నాయి. ఫలితంగా ఒకింత మంచినీటి ఎద్దడి తీరనుంది. జలాశయాల్లో నీటి నిల్వలు నిలదొక్కుకుంటున్నాయి. చావుబతుకుల్లో ఉన్న చెరకు, కూరగాయలతో పాటు ఇతర మెట్టుపంటలకు వర్షాలు ప్రాణం పోశాయి. మరోవైపు అన్నదాతలు వేసవి దుక్కులతో ఖరీఫ్‌కు సన్నద్ధమవుతున్నారు.
 
 
 ఆ తర్వాత మొక్కజొన్న, వేరుశనగ, సజ్జలు (గంటెలు) చోళ్లు (రాగులు), సామలు  వంటి పంటలకు, కొన్నిచోట్ల కందులు, మినుములు, పెసలు వంటి అపరాల సాగుకు సన్నాహాలు చేస్తున్నారు. అన్నిటి కీ మించి రోనో తుఫాన్ పెనుగాలులు, ఈదురుగాలులకు ఆస్కారం లేకుండా భారీ వర్షానికే పరిమితమవడం అన్ని వర్గాల వారికి ఊరటనిచ్చింది. గతంలో వాయుగుండం ఏర్పడగానే వాటికంటే ముందే పెనుగాలులు హోరెత్తేవి. ఈసారి మాత్రం తుఫాన్‌గా మారినా గాలుల్లేకుండానే వర్షం కురిపించి ఒడిశా వైపు వెళ్లిపోయింది. దీంతో ప్రాణ, ఆస్తినష్టం వాటిల్లకుండా అన్ని వర్గాలకూ ఊరటనిచ్చింది. అంతేకాదు.. తీవ్ర ఎండలు రెండు నెలల పాటు కొనసాగాయి. ఎండల ధాటికి భూమి బాగా ఆరిపోయి ఉంది. ఈ నేపథ్యంలో రోను తుఫాన్ వర్షానికి కురిసిన భారీ వర్షం ఎక్కడికక్కడే ఇంకిపోయింది. ఇదే వర్షం వానాకాలంలో కురిసినట్టయితే లోతట్టు ప్రాంతాలు మునిగిపోయేవి. ఇలా అన్ని విధాలా రోను తుఫాన్ విశాఖకు మేలు చేసింది.
  


 కొరివిపల్లి(శింగనమల):  మండలంలోని ఉల్లికల్లు ఇసుక రీచు నుంచి అక్రమంగా ఇసుక తరలిస్తున్న 20 ట్రాక్టర్లను కొరివిపల్లి గ్రామస్తులు మరోసారి అడ్డుకున్నారు.  దీంతో బుధవారం సాయంత్రం గ్రామం లో ఉద్రిక్తత నెలకొంది. ఉల్లికల్లు ఇసుక రీచులో 65 వేల క్యూబిక్ మీటర్లు తవ్వుకోవడానికి భూగర్భజల, మైనింగ్ అధికారులు గుర్తించి నా అనుమతి మాత్రం ఇవ్వలేదు. ఈ విషయాన్ని గ్రామస్తులు సమాచారహక్కు చట్టం ద్వారా తెలుసుకున్నారు. అనుమతి లేకున్నా కొందరు అక్రమార్కులు ఇసుకను తరలిస్తూనే ఉన్నారు. ఈ నేపథ్యంలోనే ఇసుక తరలిస్తున్న ట్రాక్టర్లను గ్రామస్తులు అడ్డుకోగా ట్రాక్టర్ల యజమానులు, గ్రామస్తులకు మధ్య వాగ్వాదం నెలకొంది.
 
 
  ముగ్గురిని అదుపులోకి తీసుకున్న పోలీసులు
 ఇసుక రవాణాకు అడ్డుపడుతున్నారంటూ పోలీసులు ముగ్గురు రైతుల్ని అదుపులోకి తీసుకున్నారు. దీంతో కొరివిపల్లి గ్రామస్తులంతా శింగనమల పోలీస్ స్టేషన్ ముందు బైఠాయించి  నిరసన తెలిపారు. అనంతరం ఎస్‌ఐతో తమ బాధను చెప్పుకున్నారు. సమస్యకు ఎలాగొలా పరిష్కారం చూపించాలన్నారు.


 ► జల సిరుల కోసం ‘సాక్షి’ ఉద్యమం
 ► రేపు మదనపల్లె, తంబళ్లపల్లెలో ప్రత్యేక రైతు సదస్సులు
 ► నిపుణులు, అనుభవజ్ఞుల ద్వారా సూచనలు
  
  
 సాక్షి ప్రతినిధి, తిరుపతి : వ్యవసాయ క్షేత్రాల్లో జల సిరుల సంరక్షణే లక్ష్యంగా ‘సాక్షి’ అడుగులు వేస్తోంది. ఇందుకోసం రైతులను సమీకరించి వర్షపు నీటి పరిరక్షణకు దోహదపడే కందకాల తవ్వకాలపై రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా అవగాహన కలిగిం చి ఆ దిశగా అన్నదాతలను కార్యోన్ముఖుల్ని చేస్తోంది. ఇందులో భాగంగా సోమవారం మదనపల్లి, తంబళ్లపల్లెలో ప్రత్యేక రైతు అవగాహన సదస్సులను నిర్వహించనుంది. వర్షపునీటి సంరక్షణలో అనుభవజ్ఞులు, రిటైర్డ్ ఇంజినీర్లతో రైతులకు తగిన సూచనలు ఇప్పించేందుకు ఏర్పాట్లు చేసింది.
 
 
 చిత్తూరు జిల్లాలో సాగు యోగ్యమైన భూమి 7,12,093 ఎకరాలు ఉంది. ఇందులో నీటిపారుద ల సౌకర్యం ఉన్న భూ విస్తీర్ణం 6,35,163 ఎకరా లు. చెరువుల, బోర్లకింద సాగయ్యే పొలాలే ఎక్కువగా ఉన్నాయి. చిత్తూరు జిల్లా సాలీనా సగ టు వర్షపాతం 934 మి.మీ. వర్షం రూపేణా కురిసే నీరు 49515 హెక్టారు మీటర్లు కాగా, ఇందులో 40 శాతం నీరు ఆవిరై పోతుంది. ఏటా భూమిలో ఇంకే నీరు మాత్రం 5447 హెక్టారు మీటర్లేనని జల వనరులు, భూగర్భ జల శాఖల గణాంకాలు చెబుతున్నాయి. జిల్లాలో పడమర మండలాలైన మదనపల్లి, తంబళ్లపల్లి ప్రాంతాల్లో టమాట ఇతరత్రా వాణిజ్య, కూరగాయల సాగు ఎక్కువగా ఉంది. సరైననీటి సదుపాయం లేక, భూగర్భ జలాలు అందుబాటులో లేక రైతులు విలవిల్లాడుతున్నారు.
 
 హంద్రీ-నీవా సుజల స్రవంతి ప్రాజెక్టు పూర్తయితేనే ఈ ప్రాంతాలకు సాగునీటి సదుపాయం లభించే వీలుంది. ఈ నేపథ్యంలో దిగాలుపడ్డ రైతున్నల్లో భరోసా నింపి అధిక దిగుబడుల సాధన  దిశగా వీరిని ప్రోత్సహించేందుకు ‘సాక్షి’ నడుం బిగించింది. జిల్లాలు, మండలాలవారీగా రైతులకు అవగాహన సదస్సులను ఏర్పాటు చేసి చేను కింద కందకాల ఆవశ్యకతను వివరిస్తోంది. ముందుకొచ్చిన రైతులకు దగ్గరుండి కందకాల తవ్వకంలో సహకారం అందించనుంది.


 ► ఇసుకరీచ్‌లతో ఇంకిపోయిన భూగర్భ జలాలు
 ► ఆందోళ నలో స్వర్ణవుుఖి నది పరివాహక రైతులు
 ► ఖరీఫ్ సాగుకు క్రాప్‌హాలిడే
  
 శ్రీకాళహస్తి మండలంలోని సుమారు 14 గ్రామాల రైతులు స్వర్ణముఖి నదిని నమ్ముకుని వ్యవసాయం చేసుకుంటున్నారు. నదిలో పది నుంచి 20 అడు గుల వరకు బావులు తవ్వుకుని వచ్చే నీటితో పంటలు పండించుకుంటు న్నారు. ఈ ఏడాది ప్రభుత్వం నదిలో ఇసుక రీచులను ఏర్పాటు చేసింది. దీంతో ఇష్టానుసారం ఇసుకను తరలించడంతో భూగర్భ జలాలు ఇంకిపో యాయి. తద్వారా రైతులు తవ్వుకున్న బావులు ఎండిపో యాయి. ఈ క్రమంలో పంటలు పండించుకునే వీలు లేక రైతన్నలు ఖరీఫ్‌కు క్రాఫ్ హాలిడే ప్రకటించి భూములను బీడుగా పెట్టారు.
  
  
 శ్రీకాళహస్తి రూరల్:మండలంలో ఎగువవీధి, తొండవునాడు, వెంకటాపురం, సుబ్బానాయుుడుకండ్రిగ, రావులింగాపురం, పుల్లారెడ్డికండ్రిగ, అవ్ముపాళెం, చుక్కలనిడిగల్లు, వేడాం, రావూపురం, అబ్బాబట్లపల్లి, మిట్టకండ్రిగ గ్రావూల సమీపంలో స్వర్ణవుుఖి నది ప్రవహిస్తోంది. ఈ గ్రావూల రైతులు స్వర్ణవుుఖి నదిలో బావులు తవ్వి సిమెంట్ ఒరలు ఏర్పాటు చేసుకుని అందులోని నీటితో పంటలు సాగుచేసుకుంటున్నారు. స్తున్నారు. గతంలో ఈ ప్రాంతాల నుంచి ఇసుక తరలింపును రైతులు అడ్డుకునే వారు. ఇప్పుడు ఇసుక రవాణాకు ప్రభుత్వమే పచ్చజెండా ఊపింది. దీనికితోడు ఇక్కడి ఇసుకకు తమిళనాడు, కర్ణాటక రాష్ట్రాల్లో వుంచి డివూండ్ ఉండడంతో అధికార పార్టీ నాయుకులు ప్రభుత్వ పనుల పేరుతో అనువుతులు తీసుకుని సుదూర ప్రాంతాల్లో డంపింగ్ చేసి అక్కడి నుంచి ఇసుకను పొరుగు రాష్ట్రాలకు తరలిస్తూ రూ.లక్షలు సొవుు్మ చేసుకుంటున్నారు.
 
 
  కళావిహీనంగా స్వర్ణముఖి
 ఇసుక మొత్తం తరలిపోవడంతో స్వరముఖి కళావిహీనంగా తయూరైంది. దీనివల్ల భూగర్భ జలాలు అడుగంటి పోరుు వ్యవసాయుం  చేయలేని పరిస్థితి నెలకొందని రైతులు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. ఈ వ్యాపారానికి  ప్రభుత్వం ఇప్పటికైనా స్వస్తి చెప్పకపోతే ఆత్మహత్యలే శరణ్యవుని రైతులు ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.
  
  
  ఇసుక రవాణాపై చర్యలు తీసుకోండి
 ప్రభుత్వం తీసుకున్న అనాలోచిత నిర్ణయుం వల్ల నదిలో ఇసుకను మొత్తం తీసుకెళ్లారు.  భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోయూరుు. ఖరీఫ్ సాగు లేకపోరుునా ఇబ్బంది లేదు. కనీసం రబీలో కూడా పంటలు సాగుచేసుకోలేని దుస్థతి ఏర్పడుతోంది. రైతులు పడుతున్న అవస్థలు ప్రభుత్వం అర్థం చేసుకుని ఇసుక రవాణాను అరికట్టాలి.  - చంద్రారెడ్డి, రైతు, అమ్మాపాళెం
 
  ఎడారిని తలపించనున్న స్వర్ణముఖి
 గతంలో స్వర్ణవుుఖినది నిండుగా ఇసుకతో కళకలలాడేది. అక్రవు ఇసుక రవాణాదారుల పుణ్యవూ అంటూ, ప్రస్తుతం ప్రభుత్వం తీసుకున్న అనాలోచిత నిర్ణయుం వల్ల స్వర్ణవుుఖినది ఎడారిలా తయూరై కళాహీనంగా వూరింది. ప్రభుత్వం ఇప్పటికైనా స్పందించి స్వర్ణవుుఖినదిలో ఇసుకను కాపాడాలి. మునిరత్నం, సర్పంచి, వేడాం


 ► ఐదుగురు మంత్రులతో కమిటీ
 ► అధికారులతో మంత్రి రవీంద్ర సమీక్ష
  
 సాక్షి,విశాఖపట్నం:  రాష్ర్టం శాశ్వత కరువు నివారణకు ప్రత్యేక కార్యాచరణ ప్రణాళికలు రూపొందించినట్టు రాష్ర్ట బీసీ, ఎక్సైజ్ శాఖ మంత్రి కె.రవీంద్ర అన్నారు. శాశ్వత కరువు నివారణకు ప్రభుత్వం ఐదుగురు మంత్రులతో ప్రత్యేక కమిటీ ఏర్పాటు చేసిందన్నారు. శనివారం కలెక్టరేట్‌లో  జిల్లాలోకరువు నివారణకు తీసుకోవాల్సిన చర్యలు, అమలవుతున్న కార్యక్రమాలపై జిల్లాకు ఇన్‌చార్జిగా వచ్చిన మంత్రి సమీక్షించారు. జిల్లాలో భూగర్భ జలాలు పెంపునకు కృషిచేయాలని, ఇంకుడు గుంతలు ఏర్పాటు చేయాలని  అధికారులను ఆదేశించారు.  కరువు నివారణ పై చేపట్టిన కార్యాచరణ ప్రణాళికను మంత్రికి జిల్లాకలెక్టర్ ఎన్.యువరాజ్ పవర్ పాయింట్ ప్రజంటేషన్ ద్వారా వివరిం చారు. జిల్లాకు కరువు నివారణకు రూ.3కోట్లు కేటాయించిందన్నారు.
 
 స్వచ్ఛంద సంస్థల సహకారంతో జిల్లాలో 1470 చలివేంద్రా లు, రాష్ర్టప్రభుత్వం మంజూరు చేసిన నిధులతో 204 మజ్జిగ చలివేంద్రాలను ఏర్పాటు చేశామన్నారు. హేబిటేషన్ వారీగా గొట్టపుబావుల మరమ్మతులు, కావాల్సిన చోట బోరు బావులు ఏర్పాటు చేస్తున్నామన్నారు. డీఎంహెచ్‌వో ద్వారా జిల్లాలో 8268 ఓఆర్‌ఎస్ ప్యాకెట్లు సరఫరా కేం ద్రాలు ఏర్పాటు చేశామన్నారు. చలివేంద్రాల్లో వైద్య రోగ్య సిబ్బంది ద్వారా 2,40,415 ఓఆర్‌ఎస్ ప్యాకెట్లు పంపిణీ చేశామన్నారు. 3991 వైద్య అవగాహన శిబిరాలు చేసి చేసి వడగాడ్పులు, వేసవి ఎద్దడిలో తీసుకోవల్సిన జాగ్రత్తలపై అవగాహన కల్పించామన్నారు.
 
 ఖరీఫ్‌లో పంటలకు నీటిసరఫరాకు చర్యలు తీసుకున్నామన్నారు. జిల్లాలో 40వేల హెక్టార్లలో కాఫీ పంటపండిస్తున్నామన్నారు. ఎన్టీఆర్ జలసిరి ఫేజ్-1,2ద్వారా చేపట్టిన పనులను కలెక్టర్ వివరించారు.భూగర్భ జలమట్టా లు సాధారణ, క్లిష్ట, ఆందోళనకరంగా నమోదైన వివరాలను గ్రౌండ్ వాటర్ డీడీ శాస్త్రి వివరించారు. డ్రాట్ కంటింజెంట్ యాక్షన్‌ప్లాన్, క్రాష్ ప్రోగ్రాం ద్వారా చేపట్టిన పనులు, స్పెషల్ డెవలప్‌మెంట్ ప్రోగాం తదితర పథకాల గురించి వివరించారు.
 
 అనంతరం మంత్రి రవీంద్ర మాట్లాడుతూ కరువు నివారణకు ఏర్పాటు చేసిన మంత్రుల బృందంలో సభ్యుడిగా విశాఖలో కరువు పరిస్థితిని అంచనా వేసేందుకు వచ్చానన్నారు. వేసవి ఎద్దడికి ప్రభుత్వం చేపట్టిన చర్యలు సంతృప్తికరంగా ఉన్నాయని చెప్పారు. సమావేశంలో జెడ్పీ చైర్‌పర్సన్ లాలం భవాని, ఎమ్మెల్యేలు వెలగ పూడి రామకృష్ణబాబు, కాపు కార్పొరేషన్ డెరైక్టర్ వై.వేణుగోపాలరావు, డీఆర్ వో చంద్రశేఖర రెడ్డి, డ్వామాపీడీ శ్రీరాములునాయుడు, ఆర్డీవోలు వెంకటేశ్వలరావు, పద్మావతి డీఎంహెచ్‌వో జె.సరోజని పాల్గొన్నారు.


  శ్రీకాళహస్తి : భూగర్భ జలాలు పెంచడమే లక్ష్యంగా ప్రభుత్వం పనిచేస్తోందని స్థాని క ఎమ్మెల్యే, రాష్ట్ర అటవీ శాఖా మంత్రి బొజ్జల గోపాలకృష్ణారెడ్డి అన్నారు. బుధవారం స్థానిక శివం కల్యాణ వుండపం లో నీటి సంరక్షణ-నీటి యుజవూన్యం అనే అంశంపై శ్రీకాళహస్తి, సత్యవేడు నియోజకవర్గాల్లోని 11వుండలాల ఎంపీడీవోలతో పాటు ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్, పంచాయతీరాజ్ శాఖలకు చెందిన అధికారుల కు అవగాహన సదస్సు నిర్వహించారు. ముఖ్య అతిథిగా హాజరైన మంత్రి మా ట్లాడుతూ వర్షపు నీరు వృథా కాకుండా సద్వినియోగం చేసుకునేలా చర్యలు  తీసుకుంటున్నామన్నారు.
 
 అందులో భాగంగానే ఇంకుడుగుంతల కార్యక్రవూన్ని చేపట్టామని తెలిపారు. గతేడాది రూ.110 కోట్లతో జిల్లాలో 247 కిలోమీట ర్ల మేర సిమెంట్ రోడ్లు వేశామని చెప్పా రు. వుున్సిపల్ చైర్మన్ పేట రాధారెడ్డి, దేవస్థానం చైర్మన్ పోతుగుంట గురవయ్యునాయుుడు, పలువురు టీడీపీ నేతలు, జెడ్పీసీఈవో పెంచల కిషోర్, డ్వావూ పీడీ వేణుగోపాల్‌రెడ్డి, పంచాయతీరాజ్ డీపీఎం ప్రభాకర్‌రావు, ఇరిగేషన్ ఎస్‌ఈ రావుకృష్ణ, ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ జిల్లా అధికారి వేణు పాల్గొన్నారు.
  


 గాజువాక : నగరంలో నీటి వ్యాపారం మూడు పువ్వులు, ఆరు కాయలుగా సాగుతోంది. నిబంధనలను తోసిరాజని సాగుతున్న ఈ వ్యాపారం పట్ల సంబంధిత అధికారులు పట్టనట్టు వ్యవహరిస్తుండటంతో వ్యాపారులకు లాభాల వర్షాన్ని కురిపిస్తోంది. ఇప్పటికే నగరానికి నీటి లభ్యత తగ్గిపోయి జనం దాహం కేకలు వేస్తున్న విషయం తెలిసిందే. మరోపక్క వ్యాపారులు సబ్ మెర్సిబుల్ పంపులతో భూగర్భ జలాలను తోడేస్తుండటంతో నగరంలో వేల బోర్లు పనిచేయకుండా మూలకు చేరిపోయాయి.
 ఇంకోపక్క ప్యాకేజ్డ్ డ్రింకింగ్ వాటర్, మినరల్ వాటర్ పేరుతో మరికొంతమంది వ్యాపారులు, సర్వీసింగ్ సెంటర్ల పేరుతో మరికొంతమంది భూ గర్భ జలాలను హరించేస్తున్నారు. ఈ పరిస్థితుల్లో చట్టాలను అమలు చేసి జల సంరక్షణకు నడుం బిగించాల్సిన యంత్రాంగం కిమ్మనకపోవడం నగర ప్రజలకు శాపంగా మారింది.
 
 విచ్చలవిడిగా నీటి అమ్మకం...: నగరంలో భూగర్భ జలాలతో విచ్చలవిడి వ్యాపారం సాగుతోంది. ప్రైవేట్ నీటి హ్యాకర్ల సంఖ్య నగరం మొత్తంమీద వందల్లో ఉన్నట్టు చెబుతున్నారు. పారిశ్రామిక ప్రాంతమైన గాజువాక, అగనంపూడి, ఆటోనగర్, చినగంట్యాడ, మింది రామ్‌నగర్, మల్కాపురం తదితర ప్రాంతాల్లో పలువురు వ్యాపారులకు నీటి అమ్మకమే ప్రధాన వ్యాపకంగా ఉంది. ఆరు, ఎనిమిది అంగుళాల బోర్లను తవ్వించి భూగర్భ జలాలను సబ్ మెర్సిబుల్ పంపులతో తోడేస్తున్నారు. కొంతమంది రోజుకు 20 వేల కిలో లీటర్ల సామర్థ్యంగల సుమారు 150 ట్యాంకర్ల నీటిని తోడి అమ్మేస్తున్నారు.
 
 దీంతో సంబంధిత ప్రాంతాల్లో భూగర్భ జలాలు ఇంకిపోయి వ్యక్తిగత బోర్లు పని చేయని పరిస్థితి నెలకొంది. అర్బన్ ప్రాంతంలో సుమారు 35 ప్యాకేజ్డ్ డ్రింకింగ్ వాటర్‌ప్లాంట్లు ఉన్నాయి. వాటికి తోడు ఇటీవల కాలంలో మినరల్ వాటర్ పేరుతో వీధికొకటి వెలసిన విషయం తెలిసిందే. ఫర్మ్ రిజిస్ట్రేషన్ విభాగం వద్ద నమోదు చేయించుకొని నెలకొల్పినప్పటికీ నిబంధనలకు విరుద్ధంగా వ్యాపారం చేస్తున్నారని పలు సందర్భాల్లో స్థానికులు అధికారుల దృష్టికి తీసుకొచ్చిన సందర్భాలున్నాయి.
 
 వాల్టా చట్టం ప్రకారం...: వాల్టా చట్టం ప్రకారం ప్రైైవేట్ నీటి వ్యాపారాలకు అనుమతి ఇవ్వరు. ఎవరైనా నీటి వ్యాపారానికి పాల్పడితే ఈ చట్టం కింద చర్యలు తీసుకోవడానికి అధికారులకు అన్ని అధికారాలూ ఉన్నాయి. మినరల్ వాటర్ ప్లాంట్లను కూడా మూసేయాల్సిందిగా ప్రభుత్వం గతంలోనే ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. ప్రభుత్వ ఉత్తర్వులననుసరించి జిల్లాలో ఉన్న పలు మినరల్ వాటర్ ప్లాంట్లను మూయించాలంటూ ఐదేళ్ల క్రితం అప్పటి జిల్లా కలెక్టర్ ఆదేశాలు కూడా జారీ చేశారు. ఆ ఆదేశాలను అమలు చేయడానికి కూడా జీవీఎంసీ అధికారులకు తీరిక లేకుండా పోయింది.  నీటి వ్యాపారాన్ని అరికట్టాల్సిన అధికారులు హాకర్లతో కుమ్మక్కవుతున్నారనే ఆరోపణలు ఉన్నాయి.


 ► లింగంపల్లి దళితకాలనీలో ట్యాంకర్లతో నీటి సరఫరా ప్రారంభం
 ► ముందుకొచ్చిన దాత ముక్కెర తిరుపతిరెడ్డి  
 ► వేసవి కాలం ముగిసే వరకూ కొనసాగింపు..
  
 జనగామ : జిల్లాలో కరువుకు కేరాఫ్‌గా మారిన జనగామ నియోజకవర్గంలోని చాలా గ్రామాల ప్రజలు తాగునీటి కోసం తల్లడిల్లుతున్నారు. ఈ సమస్య తీర్చాలని ‘సాక్షి’ సంకల్పించింది. సేవా దృక్పథం గల దాతలను సంప్రదించింది. బచ్చన్నపేట మండలం దబ్బగుంటపల్లి గ్రామానికి చెందిన సామాజిక సేవా కార్యకర్త, టీఆర్‌ఎస్ నాయకుడు ముక్కెర తిరుపతిరెడ్డి సహకారం కోరింది. ఆయన సరేననడంతో లింగంపల్లి గ్రామంలోని దళిత కాలనీ నుంచి తాగునీటి సరఫరా కార్యక్రమాన్ని ఆదివారం ప్రారంభించింది. పది వార్డులు.. సుమారు 3500 జనాభా ఉన్న లింగంపల్లితో పాటు మిగతా గ్రామాల్లోనూ రోజుకు 5,500 లీటర్ల సామర్థ్యం గల ట్యాంకర్‌తో వేసవి కాలం పూర్తయ్యే వరకు తాగునీరందిస్తానని తిరుపతిరెడ్డి చెప్పారు.
 
 
  అల్లాడుతున్న లింగంపల్లి
 లింగంపల్లి గ్రామంలో దళితవాడలో 80 కుటుంబాలు జీవిస్తున్నాయి. ఈ కాలనీలో మూడు బోర్లు వేసినా, భూగర్భ జలాలు పాతాళంలోకి పడిపోవడంతో సరిపడా నీరు రావడం లేదు. వీధినల్లా గంటకోసారి రెండు మూడు నిమిషాలు వచ్చి ఆగిపోతోంది. ఇలా నీటి కోసం ప్రజలు తండ్లాడుతున్నారు. వృద్ధులు, పిల్లలు మంచినీటి కోసం ఎండలో ఉంటూ వడదెబ్బకు గురవుతున్నారు. ఈ ఇబ్బందులు తొలగించేందుకు సాక్షి ప్రత్యేక చొరవ చూపగా, ముక్కెర తిరుపతిరెడ్డి ముందుకొచ్చారు.
 
 ఈ కార్యక్రమంలో సర్పంచ్ బొడ్డు కిష్టయ్య, వార్డుసభ్యులు బండి వరలక్ష్మి నర్సింహులు, ఎం.కమలాకర్, టీఆర్‌ఎస్ మండల ప్రధాన కార్యదర్శి దొంతుల మహేష్, పట్టణ యూత్ అధ్యక్షుడు ఇమ్మడి సంతోష్, బి.మధు, కొత్తపల్లి రాము, సాక్షి స్టాఫ్ రిపోర్టర్ క్రిష్ణగోవింద్, వరంగల్ పశ్చిమ ఇంచార్జి కె.క్రిష్ణకుమార్, జనగామ ఆర్‌సీ ఇంచార్జి కొత్తపల్లి కిర ణ్‌కుమార్, బచ్చన్నపేట రిపోర్టర్ బిక్షపతి పాల్గొన్నారు.
  
  
  గొంతెండుతున్న ప్రజల దాహార్తి తీరుస్తా
 వర్షాభావ పరిస్థితులతో భూగర్భజలాలు అడుగంటి గ్రామాల్లో నీటి ఎద్దడి నెలకొంది. వేసవి ముగిసేందత వరకు ట్యాంకర్లతో నీటి సరఫరా చేయాలని ‘సాక్షి’ దినపత్రిక వారు నన్ను సంప్రదించారు. దీంతో లింగంపల్లి గ్రామంలో ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటి సరఫరాకు శ్రీకారం చుట్టాం. తీవ్ర నీటి ఎద్దడి నెలకొన్న పరిస్థితుల్లో ఇది కొంతమేర ఉపశమనం కలిగిస్తుంది. - ముక్కెర తిరుపతిరెడ్డి


 ఏలూరు (మెట్రో) : పశ్చిమగోదావరి జిల్లాలో భూగర్భ జలాలు అడుగంటాయని ముఖ్యమంత్రి చంద్రబాబు నాయుడు ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. ప్రతి రైతు భూగర్భ జలాలు పెంచాల్సిన అవసరం ఉందని పేర్కొన్నారు. జిల్లాలో 500 కిలోమీటర్ల మేర సీసీ రోడ్లు నిర్మించినందుకు గుర్తుగా పెదవేగి మండలం ముండూరులో ఏర్పాటు చేసిన పైలాన్‌ను శనివారం ఆయన ప్రారంభించారు. అనంతరం పోలవరం కుడికాలువ మీదుగా ఉన్న మార్గంపై ప్రయాణించి సుమారు 25 కిలోమీటర్ల మేర సాగుతున్న పనులను పరిశీంచారు. గుండేరు, జానంపేట అక్విడెక్ట్ నిర్మాణాలను పరిశీలించారు.
  
  ఈ సందర్భంలో వంగూరులో ఏర్పాటు చేసిన నీరు-ప్రగతి చర్చాగోష్టిలో మాట్లాడుతూ జిల్లాలో భూగర్భ జాలాలు 19.3 మీటర్ల లోతుకు వెళ్లాయని, ఇది ఆందోళన చెందాల్సిన విషయమని అన్నారు. అనంతపురం జిల్లాతో సమానంగా పశ్చిమలోనూ నీటి ఎద్దడి తలెత్తనుందన్నారు. మెట్ట ప్రాంతంలో ఆయిల్‌పామ్ సాగులో ఉందని, దీనికి నీటి అవసరం కూడా ఎక్కువగా ఉంటుందని పేర్కొన్నారు. వరి, కొబ్బరి, మొక్కజొన్న వంటి పంటలతోపాటు ఆక్వా సాగు కూడా ఎక్కువగానే ఉందన్నారు.
  
   ఈ నేపథ్యంలో రైతులు పంటల కోసమే కాకుండా.. నీటి వనరుల పొదుపుపైనా దృష్టి పెట్టాల్సి ఉందన్నారు. జిల్లాలో నీటి సమస్య తలెత్తుతోందని చెబుతూనే.. గోదావరి జలాలతోపాటు రామిలేరు, తమ్మిలేరు జలాలను కూడా కృష్ణా జిల్లాకు తరలిస్తామని చెప్పుకొచ్చారు. గత ఏడాది నీరు-చెట్టు కార్యక్రమాన్ని జిల్లాలో సమర్థవంతంగా నిర్వహించారని, ఏ ఏడాది కూడా కాలువలు, చెరువలు పూడికతీత పనులకు ఎన్ని యంత్రాలైనా ఉపయోగిస్తామన్నారు. జిల్లాలో ఆయిల్‌పామ్ రైతులను ఆదుకుంటామని, ఇందుకోసం కేంద్రంతో చర్చించామని చంద్రబాబు చెప్పారు.
  
  భూసేకరణే అసలు సమస్య
  జిల్లాలో అభివృద్ధి పనులకు భూసేకరణ సమస్య అడ్డంకిగా ఉందని చంద్రబాబు చెప్పారు. ఈ దృష్ట్యా దూబచర్ల వద్ద అటవీ భూములను అటవీయేతర భూములుగా మార్చేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నామన్నారు. ఇది విజయవంతం అయితే జిల్లాకు మరికొన్ని పరిశ్రమలు వచ్చే అవకాశం ఉందన్నారు. జిల్లాలో పోలవరం ప్రాజెక్ట్, కుడికాలువ నిర్మాణాలు పూర్తయ్యేందుకు 20, 30సార్లైనా పర్యటిస్తానని ముఖ్యమంత్రి పేర్కొన్నారు. ఆయన వెంట ప్రభుత్వ విప్ చింతమనేని ప్రభాకర్, జెడ్పీ చైర్మన్ ముళ్లపూడి బాపిరాజు, ఎమ్మెల్యేలు బడేటి బుజ్జి, ఆరిమిల్లి రాధాకృష్ణ, పితాని సత్యనారాయణ, గన్ని వీరాంజనేయులు, పులపర్తి రామాంజనేయులు, కలువపూడి శివ, అపెక్స్ కమిటీ సభ్యుడు ఆళ్ల గోపాలకృష్ణ, కలెక్టర్ కాటంనేని భాస్కర్, మేయర్ షేక్ నూర్జహాన్ ఉన్నారు.
  


 ► పడిపోతున్న భూగర్భజల మట్టం
 ► తాగునీటికీ తప్పని కటకట
 ► చోద్యం చూస్తున్న మంత్రి, అధికారులు
  
 నూజివీడు రూరల్: జిల్లాలోని మూడో జోన్ పరిధిలోని రైతులకు సాగర్ జలాలు అందని ద్రాక్షగా మారాయి.  పొరుగునే ఉన్న తెలంగాణ రాష్ట్రంలోని ఖమ్మం జిల్లా ఎన్నెస్పీ కాలువల్లో సాగర్ జలాలు సవ్వడులు చేస్తున్నా జిల్లాలోని మూడో జోన్‌కు మాత్రం రావడం లేదు. దీంతో  మూడో జోన్‌లోని ప్రజలకు మంచినీటికి పాట్లు తప్పడం లేదు. సాగర్ జలాల కోసం ప్రతిపక్షంలో ఉన్నప్పుడు ఎప్పుడు చూసినా కాలువ కట్టలపైన, ఎన్నెస్పీ కార్యాలయాల వద్ద ధర్నాలు నిర్వహించిన దేవినేని ఉమామహేశ్వరరావు ప్రస్తుతం నీటిపారుదలశాఖ మంత్రిగా ఉన్నప్పటికీ సాగర్ జలాలను తీసుకురావడంలో పూర్తిగా విఫలమయ్యారని రైతులు పెదవివిరుస్తున్నారు. మూడోజోన్‌కు నవంబరు 15 నుంచి మార్చి 15వరకు సాగర్‌జలాలను విడుదల  చేయాల్సి ఉంది.
 
 జిల్లాలోని మూడోజోన్ పరిధిలోని నూజివీడు , మైలవరం బ్రాంచి కాలువల పరిధిలో అనేక మేజర్లు, మైనర్‌లు ఉన్నాయి. వీటి పరిధిలో దాదాపు 2.20లక్షల ఎకరాల ఆయకట్టు ఉంది.  తిరువూరు, విస్సన్నపేట, ఎ.కొండూరు, మైలవరం, జి.కొండూరు, ఇబ్రహీంపట్నం, కంచికచర్ల, వీరులపాడు, నూజివీడు, రెడ్డిగూడెం, ముసునూరు, ఆగిరిపల్లి, బాపులపాడు, విజయవాడ రూరల్, గన్నవరం  మండలాలున్నాయి.  సాగర్ నీటితో పశ్చిమకృష్ణాలోని 260 చెరువులను నింపితేనే ఈ మండలాల్లో తాగునీటి ఎద్దడిని నివారించగలమని సాగర్ ఉన్నతాధికారులు పేర్కొంటున్నారు. అయినా మంత్రి దేవినేని ఉమా సాగర్ జలాల విడుదలపై దృష్టి సారించం లేదు.
 
  మూడోజోన్ సరిహద్దు వరకు వచ్చిన సాగర్‌జలాలు
 సాగర్ ఎడమకాలువ మూడోజోన్‌కు సాగర్‌జలాలు విడుదల చేయాలని కృష్ణా రివర్ మేనేజ్‌మెంట్ బోర్డును నీటిపారుదల శాఖ అధికారులు ఏనాడూ అడుగకపోవడంతో తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఖమ్మం జిల్లాలోని చెరువులను సాగర్‌జలాలతో నింపుకుంటోంది. రెండోజోన్‌లో ఉన్న ఖమ్మం జిల్లాలోని మధిర, బోనకల్ బ్రాంచికాలువలతో పాటు 16,17 నెంబర్ బ్రాంచి కాలువల పరిధిలోను, వైరా చెరువును సాగర్‌జలాలతో నింపుతున్నారు. పాలేరు రిజర్వాయర్ నుంచి 2900క్యూసెక్కుల నీటిని దిగువకు వదిలి  చెరువులకు తరలిస్తోంది. దీంతో సాగర్‌జలాలు తిరువూరు సరిహద్దులకు వచ్చాయి.  ఈ నీటితో సమీపంలోని లంకాసాగర్‌ను నింపడానికి ఖమ్మం జిల్లా మంత్రి తుమ్మల నాగేశ్వరరావు చర్యలు తీసుకుంటున్నారు.
  
  
  తెలంగాణపై  ఒత్తిడి చేయని ప్రభుత్వం
 పశ్చిమకృష్ణాలోని మండలాల్లో  చెరువులన్నీ ఎండిపోయి  భూగర్భజలాలు పడిపోతున్నప్పటికీ  రాష్ట్ర ప్రభుత్వం మాత్రం మూడోజోన్‌కు సాగర్‌జలాలను తీసుకువచ్చే ఆలోచన చేయడం లేదు. ఎన్నెస్పీ ప్రాజెక్టు కమిటీ ఉన్నప్పటికీ ఉపయోగం లేకుండా పోయింది. నల్గొండ, ఖమ్మం జిల్లాల్లోని అన్ని ఎస్కేప్‌లను, రెగ్యులేటర్‌లను మూసేసి నీటినంతా పదిరోజుల పాటైనా మూడోజోన్‌కు సరఫరా చేస్తేనే ఎంతోకొంత నీరు  మూడో జోన్‌కు చేరే అవకాశం ఉంది.
  


 పరిశ్రమల వ్యర్థాలు భూమిలోకి ఇంకడమే ప్రధాన కారణం
 పట్టించుకోని కాలుష్య నియంత్రణ మండలి
  
 బెంగళూరు: నగరంలో రోజు రోజుకు పెరుగుతున్న కాలుష్యంతో భూగర్భ జలాలు సైతం విషతుల్యంగా మారిపోతున్నాయి. దీంతో మనిషికి సంజీవని లాంటి నీరే వ్యాధులను వ్యాపింపజేసే కారకంగా మారిపోతోంది. హానికారక రసాయనాలు భూగర్భజలాల్లో కలిసి పోతుండడంతో నగర జీవి ఆరోగ్యానికే ముప్పు వాటిల్లుతోంది. పరిశ్రమల వ్యర్థాలను శుద్ధి చేయకుండానే నగరంలోని సరస్సులలోకి వదులుతుండడం  భూగర్భజలాలు విషతుల్యం కావడానికి ప్రధాన కారణమవుతోందని చెబుతున్నారు పర్యావరణ నిపుణులు. ఇదిలాగే కొనసాగితే మరో 20 ఏళ్లలో నగరంలోని భూగర్భ జలాలన్నీ పూర్తిగా గరళంగా మారి తాగేందుకు నీరు కూడా దొరకని పరిస్థితి ఏర్పడుతుందని హెచ్చరిస్తున్నారు. గార్డెన్ సిటీగా పేరు గాంచిన బెంగళూరు నగరంలో ప్రస్తుతం కాలుష్య భూతం తాండవమాడుతోంది. వాయు కాలుష్యం, శబ్దకాలుష్యం పెరిగిపోతున్నట్లుగానే పరిశ్రమల వ్యర్థాలు, సరస్సుల కబ్జాలతో భూగర్భ జలాలు కూడా కాలుష్య కోరల్లో చిక్కుకుపోతున్నాయి. 
 
 
 నగరంతో పాటు చుట్టుపక్కల ఉన్న పలు గ్రామాల్లో సైతం భూగర్భ జలాలు కలుషితమవుతున్నాయని ఇంటర్ నేషనల్ వాటర్ అసోసియేషన్, బెంగళూరు శాఖ జరిపిన పరిశోధనలో తేలింది. ప్రతి ఏడాది భూగర్భ జలాల పరిస్థితిపై సర్వే నిర్వహించే ఈ సంస్థ ఈ ఏడాది సైతం నగరంలోని భూగర్భజలాల పరిస్థితిపై సర్వే నిర్వహించింది. ఈ సర్వేలో ఆందోళన కలిగించే విషయాలు వెల్లడయ్యాయి. భూగర్భ జలాల్లో ఏడాదికేడాదికి కాలుష్యం పెరిగిపోవడానికి భూ ఉపరితల కాలుష్యం పెరగడమే ప్రధాన కారణమని ఈ సర్వే వెల్లడించింది.  తాగడానికి భూ ఉపరితల నీటిని కాకుండా భూ గర్భజలాల (భూమిలోపల పొరల్లో ఉన్న) పై ఎక్కువగా ఆధార పడటం వల్ల కూడా నగర జీవి మంచినీరు అనుకొని కాలుష్యంతో నిండిన నీటిని తీసుకుంటున్నట్లు సర్వే తెలిపింది.
  
 పెరిగిన కాలుష్యం, తగ్గిన సరస్సులు...
 పట్టణీకరణ పెరగడంతో ఐదేళ్ల కాలంలో నగర శివారు ప్రాంతంలో ఉన్న పలు పరిశ్రమలు జనావాసాల మధ్యకు వచ్చాయి. సాధారణంగా పరిశ్రమల నుంచి వచ్చే వ్యర్థాలను శుద్ధి చేసిన తర్వాతే బయటకు వదలాలి.  ఈ వ్యర్థాలను జనావాసాలకు దూరంగా పారవేయాలి. ఇందుకు కర్నాటక కాలుష్య నియంత్రణ మండలి (కేపీసీబీ) నిర్దిష్ట ప్రమాణాలను రూపొందించింది. అయితే నగరంలో ఈ నిబంధనలు అమలైన దాఖలాలు కనిపించడం లేదు. పరిశ్రమల నుంచి  విడుదలయ్యే వ్యర్థాలను శుద్ధి చేయకుండానే బయటికి వదులుతున్నారు పరిశ్రమల యజమానులు. దీంతో అవి  భూగర్భంలోకి ఇంకిపోయి,  జలాలు అత్యంత విషతుల్యమౌతున్నాయి. కాగా, ఐదేళ్ల క్రితం వరకూ బీబీఎంపీ పరిధిలో 294 సరస్సులు ఉండేవి.  క్లోరిఫికేషన్, స్ప్రింకలైజేషన్ తదితర పద్ధతులను ఉపయోగించి ఈ సరస్సుల నీటిని తాగునీరుగా మార్చి  ప్రభుత్వం సరఫరా చేసేది.  పట్టణీకరణ  పెరగడం, రియల్ ఎస్టేట్ బూమ్ ఉండడంతో సరస్సులు కూడా ఆక్రమణకు గురయ్యాయి. దీంతో సరస్సులన్నీ మైదాన ప్రాంతాలుగా మారిపోయి అపార్ట్‌మెంట్‌లు వెలిశాయి. దీంతో తప్పనిసరి పరిస్థితుల్లో బీబీఎంపీ కూడా ప్రజలకు తాగునీటిని సరఫరా చేయడానికి ఎక్కువగా భూ గర్భ జలాల పైనే ఆధారపడాల్సి వస్తోంది. ఈ పరిస్థితులన్నింటి కారణంగా నగరంలోని భూగర్భజలాల్లో గత ఏడాదితో పోలిస్తే ఈ ఏడాది మరింత ఎక్కువ పరిమాణంలో కాలుష్య కారకాలు చేరుకున్నాయి.  గత ఏడాది ఇంటర్ నేషనల్ వాటర్ అసోసియేషన్ జరిపిన సర్వేలో ఎస్.జీ నగర్ ప్రాంతంలో ఒక లీటర్ నీటిలో 375మిల్లీగ్రాముల నైట్రేట్ నమోదు కాగా ఈఏడాది నైట్రేట్ పరిమాణం 402మిల్లీగ్రాములకు చేరుకుంది. అదే విధంగా బిదరహళ్లిలో ఒక లీటర్ నీటిలో 4.49మిల్లీగ్రాముల ఫ్లోరైడ్ ఉన్నట్లు నమోదు కాగా ఈ ఏడాది ఫ్లోరైడ్ పరిమాణం 5.97మిల్లీగ్రాములకు పెరిగింది.
  
 కాలుష్య నియంత్రణ మండలి విఫలమైంది......
 భూగర్భ జలాల పరిరక్షణలో కాలుష్య నియంత్రణ మండలి పూర్తిగా విఫలమైందనే విమర్శలు వినిపిస్తున్నాయి. సాధారణంగా కాలుష్య నియంత్రణ మండలి  తరచుగా నగరంలో తనిఖీలు నిర్వహిస్తూ ఉండాలని పర్యావరణ నిపుణులు ఎస్.విశ్వనాథ్ తెలిపారు. ‘తరచుగా తనిఖీలు జరిగినపుడే పరిశ్రమల యజమానులు పరిశ్రమ వ్యర్థాలను జనావాసాల మధ్యకాక శుద్ధిచేసి దూరంగా పడేసేలా ఏర్పాట్లు చేసుకుంటారు.  ప్రస్తుతం నగరంలో అలాంటి పరిస్థితులు కనిపించడం లేదు.  యజమాన్యాలు వ్యర్థాలను శుద్ధిచేయకుండానే దగ్గరలోని సరస్సుల్లోకి వదిలేస్తున్నారు.  ప్రభుత్వం ఇప్పటికైనా పరిశ్రమలపై, సరస్సుల కబ్జాపై దృష్టి సారించాలి. లేదంటే మరో 20 ఏళ్లలో భూగర్భ జలాలన్నీ విషంగా మారి తాగడానికి నీరే దొరకని పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది’ అని అన్నారు.


  అడుగంటుతున్న భూగర్భ జలాలు
 అందని ఎన్టీఆర్ సుజల, కుళాయిల నీరు చెలమలే దిక్కు
 
 వేసవి తరుముకొచ్చింది. గుక్కెడు నీళ్ల కోసం గొంతు తడారిపోతోంది.. చెరువులన్నీ నీళ్లు లేక రోదిస్తున్నారుు.. బోర్లు అడుగంటి బోరుమంటున్నారుు.. మూడు కాళ్ల ముసలమ్మ నుంచి ఇంటి పెద్దదిక్కు వరకూ బిందెనెత్తికెత్తి.. కావడి కట్టి మైళ్ల దూరం.. మండే ఎండలో జల పోరాటం చేస్తున్నారు.. ఎడారిలో ఒయూసిస్సులా అక్కడక్కడా చెలమలు.. పేదల ఎక్కిళ్లకు అవే మహా ప్రసాదం.. బిందె నిండితే మహాదానందం.. ఇదీ వీరులపాడు మండలం దొడ్డదేవరపాడు వాసుల నిత్యం జల పోరాటం.
  
 వీరులపాడు : మండలంలోని దొడ్డదేవరపాడు ప్రజలు మంచినీటి కోసం నరకయాతన అనుభవిస్తున్నారు. గ్రామంలో 2,300 మంది జనాభాకు గానూ రెండు ఓవర్ హెడ్ ట్యాంకులు ఉన్నాయి. వీటిలో ఒకదానికి వి.అన్నవరం వద్ద రక్షిత చెరువు నుంచి, మరో ట్యాంకుకు దొడ్డదేవరపాడు వద్ద ఏటిలో మోటార్ ద్వారా నీటిని అందిస్తున్నారు. అయితే, ఈ నీరు చాలడం లేదు.
  
 పదిరోజులకోసారి నీటి సరఫరా
 గ్రామంలో బావులు, బోర్లతోపాటు వైరా, కట్టలేరు పూర్తిగా ఎండిపోయాయి. పంచాయతీ సరఫరాచేసే నీరు పదిరోజులకోసారి కూడా రావడం లేదు. అప్పుడైనా కనీసం గంటసేపు నీరు సరఫరా కావట్లేదు. ఆర్థిక              స్తోమత ఉన్నవారు రూ.15 వెచ్చించి మినరల్ వాటర్ కొనుగోలు చేస్తున్నారు. మిగిలిన వారు మూడు కిలోమీటర్లు నడిచి వెళ్లి వైరా, కట్టలేరుల్లో చెలమలు తీసుకుని బిందెలతో నీరు తెచ్చుకుంటున్నారు. వృద్ధులకు సైతం ఈ తిప్పలు తప్పడంలేదు.
  
 ‘ఎన్టీఆర్ సుజల’ హామీకే పరిమితం
 టీడీపీ అధికారం చేపట్టగానే ఎన్టీఆర్ సుజల పథకం ద్వారా ఇంటింటికీ రూ.2కే మినరల్ వాటర్‌ను అందిస్తామన్న చంద్రబాబు హామీ అమలు కావట్లేదు. తాగునీటి సమస్యపై ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ డీఈ రామారావును వివరణ కోరగా, మంచినీటి ఎద్దడి నివారణకు చర్యలు తీసుకుంటున్నామన్నారు. కొత్త పథకాలు ఏర్పాటు ఆలోచనలేదని తేల్చి చెప్పారు. ఉన్నవాటిని బాగుచేయిస్తామని స్పష్టం చేశారు. 


 ► కృష్ణా తీరంలో అడ్డగోలు తవ్వకాలు
 ► అడుగంటుతున్న భూగర్భ జలాలు
 ► ఉచితం పేరుతో  ‘తమ్ముళ్ల ’ ఇష్టారాజ్యం
 ► పట్టించుకోని  అధికారులు
  
  
  
  తాడేపల్లి రూరల్:-  ఇసుక రీచ్‌లకు అనుమతులు ఇచ్చే సమయంలో అధికారులు నిబంధనలకు నీళ్లొదిలేశారు..  ఉచిత ఇసుక సరఫరా అయినప్పటికీ ఇసుక మాఫియా ఇష్టానుసారంగా తవ్వకాలు చేపడుతోంది. దీంతో కృష్ణా ఎగువ, దిగువ ప్రాంతాల్లో భూగర్భ జాలాలు అడుగంటాయి. దీంతో కృష్ణమ్మకు జలకళ తప్పింది. ఇసుక తవ్వకాలతో పచ్చగా ఉన్న ప్రాంతం బీడుగా మారుతోందని అన్నదాతలు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. వాస్తవానికి ఇసుక రీచ్‌ల తవ్వకానికి ప్రథమంగా పర్యావరణ శాఖ నుంచి అనుమతులు తీసుకోవాల్సిఉంది. అది కష్టతరమైన పని కావడంతో అక్రమార్కులు చట్టాల్లో ఉన్న లొసుగులను ఆసరా చేసుకొని అనుమతులు ఇచ్చే భూగర్భశాఖ, జల వనరుల శాఖ అధికారులను ప్రసన్నం చేసుకుంటున్నారు.
 
 జిల్లా అధికారులు 50 వేల క్యూబిక్ మీటర్ల లోపు ఇసుక తవ్వకాలు నిర్వహించేందుకు అనుమతులు ఇవ్వవచ్చని తెలుసుకున్న ‘మాఫియా’ ఒకే గ్రామంలో నాలుగు, ఐదు చోట్ల అనుమతులు పొందేలా చూసుకుంది. ఇసుక తవ్వకాలు నిర్వహించే ప్రాంతంలో 8 మీటర్ల (25 అడుగుల) మేర ఇసుక ఉండి, దాని కింద జల వనరులు ఉన్నప్పుడు మాత్రమే ఒక మీటరు వరకు ఇసుక తవ్వుకునే అవకాశం ఉంది. ఇసుక మాఫియా అడుగు పెట్టిన టీడీపీ నేతలకు అధికారులు ఇలాంటి సూచనలే వీ చేయలేదు. దీంతో బరితెగించిన నాయకులు రెండు నుంచి నాలుగు మీటర్ల వరకూ ఇసుక తవ్వకాలు చేపడుతున్నారు. పరిస్థితి ఇలానే కొనసాగితే భూగర్భజలాలు అడుగంటడమే కాక అన్నదాతలు నష్టపోవాల్సివస్తుంది.
  
 130 అడుగులు తవ్వినా నీళ్లు పడటం లేదు..
 బోరులో నిత్యం మూడు అంగుళాల బోరులో రెండున్నర అంగుళాల నీటి ధార వచ్చేది. మేం రోజుకు రెండెకరాలకు నీళ్లు పెట్టేవాళ్లం. ప్రస్తుతం ఇష్టారీతిన ఇసుక తవ్వకాలు చేపడుతుండటంతో బోర్ల నుంచి వచ్చే నీరు తగ్గుముఖం పట్టింది. గతంలో 80 అడుగుల లోతులో నీళ్లు పడేవి, ప్రస్తుతం 130 అడుగుల్లోనూ నీళ్లు పడటం లేదు. ఈ నెలలో మరీ దారుణం. మున్ముందు పరిస్థితి ఏమిటో అర్థం కావడం లేదు.  - యేసు ప్రసాద్, చిర్రావూరు
  


 ► రూ.19 కోట్లతో వేసవి కార్యాచరణ
 ► 197 ఆవాసాల్లో ప్రైవేటు బోర్లు అద్దెకు
 ► రెండు ఊళ్లకు బయటి నుంచి నీరు
 ► ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ ఎస్‌ఈ రాంచంద్
  
  సాక్షిప్రతినిధి, వరంగల్ : వేసవిలో నీటి ఎద్దడి నివారణపై గ్రామీణ తాగునీటి సరఫరా విభాగం ప్రత్యేక కార్యాచరణ మొదలుపెట్టింది. వరుసగా రెండో ఏడాది కరువు వచ్చిన నేపథ్యంలో జిల్లా వ్యాప్తంగా భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోయాయి. గతంలో ఎన్నడూ లేనంత కిందికి వెళ్లాయి. గ్రామాల్లో మంచినీటికి ప్రజలు ఇబ్బంది పడుతున్నారు. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో గ్రామీణ తాగునీటి సరఫరా విభాగంముందుగానే ప్రణాళిక రూపొందించిందని ఈ శాఖ జిల్లా సూపరింటెండెంట్ ఇంజనీర్ ఎల్.రాంచంద్ తెలిపారు. వేసవిలో నీటి ఎద్దడి నివారణకు తీసుకుంటున్న చర్యలను ఆయన ‘సాక్షి’కి తెలిపారు. జిల్లాలోని 195 ఆవాసాల్లో తాగునీటి ఇబ్బంది నెలకొందని, ఈ ప్రాంతాలకు స్థానికంగా ఉన్న 247 ప్రైవేటు బోర్లను కిరాయికి తీసుకుని తాగునీటి సరఫరా చేస్తున్నట్లు తెలిపారు.
 
 ప్రస్తుత పరిస్థితి ప్రకారం నర్మెట మండల కేంద్రం, అంకుశాపూర్(బచ్చన్నపేట)లో తీవ్ర నీటి సమస్య ఉందని పేర్కొన్నారు. ఇతర ప్రాంతాల నుంచి రవాణా మార్గంలో ఈ రెండు గ్రామాలకు తాగునీటిని సరఫరా చేస్తున్నట్లు వివరించారు. కరువు నేపథ్యంలో తాగునీటి సమస్యను అధిగమించేందుకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం జిల్లా కోసం ప్రత్యేకంగా రూ.17.27 కోట్లు కేటాయిందని ఎస్‌ఈ తెలిపారు. గ్రామాల్లోని ప్రభుత్వ పరంగా ఉన్న నీటి వనరుల సంరక్షణ, అభివృద్ధి కోసం ఈ నిధులను ఖర్చు చేస్తున్నట్లు చెప్పారు. బోరు బావులు, పైపులైన్ మరమ్మతు, పైపులైన్ల విస్తరణ, ఎండిపోయిన నీటి వనరుల పునరుద్ధరణ వంటి పనులను ఈ నిధులతో పూర్తి చేస్తామని తెలిపారు.
 
 కరువు పరిస్థితి ఉన్న 11 మండలాల్లోని ప్రజల తాగునీటి ఇబ్బందులను అధిగించేందుకు విపత్తు సహాయ నిధి(సీఆర్‌ఎఫ్) నుంచి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రూ.2.59 కోట్లు విడుదల చేసిందని ఆయన వివరించారు. సీఆర్‌ఎఫ్‌లోని రూ. 1.54 కోట్లతో తాగునీటి సరఫరా కోసం 730 పనులు చేపట్టినట్లు తెలిపారు. విపత్తు నిర్వహణ నిధుల కింద గత ఏడాది పనులు చేపట్టిన బిల్లుల కోసం ప్రభుత్వం రూ.3.97 కోట్లు విడుదల చేసిందని వెల్లడించారు. తాగునీటి సరఫరాకు ఎక్కడా ఇబ్బంది రాకుండా చూస్తున్నామని, రోజువారీగా క్షేత్రస్థాయి నుంచి నివేదికలు తెప్పించుకుంటూ తగిన చర్యలు తీసుకుంటున్నామని ఎస్‌ఈ రాంచంద్ చెప్పారు.


 ► ఇసుక తరలింపుతో అడుగంటిన భూగర్భజలాలు
 ► ఎండిపోయిన పరివాహక ప్రాంతాల బోరుబావులు
  
  హిందూపురం: హిందూపురం నియోజకవర్గంలోని పెన్నానదికి ఉపనదులైన జయమంగళి, కుముద్వతీ నదులతో పాటు చిలమత్తూరు మండలంలోని చిత్రావతి, కుషావతి పరీవాహక ప్రాంతాల్లో ఇసుక అక్రమ తరలింపుతో భూగర్భజలాలు పూర్తిగా ఎండిపోయి 1000 అడుగుల బోరు వేస్తే కానీ నీరు దొరకని పరిస్థితి ఏర్పడింది. నదీ పరీవాహక ప్రాంతాల్లోని వాగులు, చెరువుల్లో కూడా ఏపీ వాల్టా చట్టాన్ని అధికారులు అమలు చేయడం లేదు. నదీ పరీవాహక ప్రాంతాల్లో వేసిన పైప్‌లైన్లను కూడా వదలకుండా ఇసుక తోడేశారు.
 
 2002లో ఏపీ వాల్టా చటాన్ని తీసుకువచ్చినా చంద్రబాబు కేవలం తమ అనుచరుల కోసం ఇసుక టెండర్లకు తెరదీసి స్థాయికి మించి ఇసుకను అక్రమ రవాణా చేశారు. దీంతో సమీప పరిసరాల్లో ఉన్న వ్యవసాయ బోర్లు, తాగునీటి బోర్లు పూర్తిగా ఎండిపోయాయి. పెన్నానది పరీవాహక ప్రాంతం హిందూపురానికి, కర్ణాటక సరిహద్దు నుంచి పరిగి మండలం వరకు సుమారు 30 కిలోమీటర్ల పైన ఇసుక టెండర్లు వేసి ప్రభుత్వం లాంఛనంగా ఇసుక అక్రమ తరలింపునకు పచ్చజెండా ఊపడంతో ఈ నది పరీవాహక ప్రాంతాల్లోని ఇసుక అంతా కర్ణాటక కు చేరింది.
 
  ఎండిపోయిన బోర్లు, వందలఎకరాల్లో పంట నష్టం
 పెన్నానది పరీవాహక సమీపాన ఉన్న గ్రామాల్లోని వ్యవసాయ బోర్లు పూర్తిగా ఎండిపోయాయి. అనుమతికి మించి ఇసుకను తోడేయడంతో భూగర్భజలాలు అడుగంటాయి. తద్వారా వందలాది ఎకరాల్లో రైతులు వేసుకున్న పంటలు నిట్టనిలువునా ఎండిపోయాయి. ఫలితంగా వందలాది మంది రైతులు నిరాశ్రయులయ్యారు.
 
  
  వర్షాలు వచ్చినా భూగర్భజలాలు పెరగవు
  పెన్నానది పరీవాహక ప్రాంత గ్రామాలైన పెద్దిరెడ్డిపల్లి, మోదా, చెర్లోపల్లి, శ్రీరంగరాజుపల్లి, మోతుకుపల్లి, ఉటుకూరు, పైడేటి తదితర గ్రామ ప్రజలు 1980 కంటే ముందు వేసవిలో నీళ్ల కోసం జయమంగళి, పెన్నానదిలో ఇసుక తోడితే నీరు వచ్చేది. అయితే ప్రస్తుతం ప్రభుత్వాల నిర్లక్ష్యంతో ఇసుకను అధికంగా తోడేయడంతో కనీసం నది ఛాయలు కూడా లేకుండా ముళ్లపొదలు దర్శనమిస్తున్నాయి. - వెంకటరామిరెడ్డి, రైతు సంఘం నాయకులు
  
  ప్రత్యేక చెక్‌పోస్టు ఏర్పాటు
  గతంలో ఇసుక టెండర్లను అడ్డుపెట్టుకుని మితిమీరిన నిబంధనలకు విరుద్ధంగా ఇసుకను ఇతర ప్రాంతాలకు తరలించుకుపోయేవారు. అయితే ప్రస్తుతం ప్రభుత్వం తీసుకున్న నిర్ణయంతో సామాన్యులకు ఎలాంటి ఇబ్బంది ఉండదు. ఈ ముసుగులో ఎవరైనా ఇసుక అక్రమంగా సరిహద్దును దాటించేందుకు ప్రయత్నించకుండా సంతేబిదనూర్ వద్ద ప్రత్యేక చెక్‌పోస్టును ఏర్పాటు చేస్తున్నాం.  - విశ్వనాథ్, తహశీల్దార్
  
  


 ♦ పినపాక నియోజకవర్గంలో తీవ్ర నీటి ఎద్దడి
 ♦ అడుగంటుతున్న భూగర్భ జలాలు
 ♦ శిథిలమవుతున్న తాగునీటి పథకాలు
 ♦ యథేచ్ఛగా నీటి వ్యాపారం
 చెంతనే గోదావరి ఉన్నా... మణుగూరువాసులకు తాగునీటి తండ్లాట తప్పడం లేదు. తాగునీటి పథకాలు ప్రారంభానికి నోచుకోవడం లేదు. చివరకు చెలిమల నీరే దిక్కవుతోంది.  -మణుగూరు
 నియోజకవర్గ ప్రజలు తాగునీటి కోసం అవస్థలు పడుతున్నారు. వర్షాభావ పరిస్థితుల వల్ల భూగర్భ జలాలు అడుగంటడంతో బోర్లు పనిచేయని పరిస్థితి. మార్చిలోనే ఇలా ఉంటే.. ఏప్రిల్, మే నెలల్లో పరిస్థితిని తలచుకొని భయపడుతున్నారు. గ్రామీణ నీటి సరఫరా అధికారులు ముందస్తు చర్యలు చేపట్టకపోగా.. కనీసం అందుబాటులో కూడా ఉండడం లేదని ప్రజలు ఆగ్రహం వ్యక్తం చేస్తున్నారు. మణుగూరు మండలం సమితిసింగారం నుంచి అశ్వాపురం మండలం మొండికుంట వరకు ఉన్న 16 గ్రామాలకు తాగునీరు అందించేందుకు ఉద్దేశించిన గ్రామీణ నీటి సరఫరా పథకం ప్రారంభించకుండానే అతీగతీ లేకుండా పోయింది. 2011లో సదరు గ్రామాలకు తాగునీరు అందించాల్సి ఉన్నా.. ఏళ్లు గడిచినా చుక్క నీరు అందించలేదు.
 2009లో రూ.5కోట్ల అంచనాతో ప్రారంభించిన పథకానికి నిధులు చాలకపోవడంతో మరో రూ.5కోట్లు ప్రభుత్వం మంజూరు చేసింది. పనులు ప్రారంభించి ఆరేళ్లు దాటిపోయాయి. ఇందులో భాగంగా చినరావిగూడెం వద్ద గోదావరి ఒడ్డున ఇన్‌టేక్‌వెల్, కమలాపురం వద్ద ఫిల్టర్‌బెడ్, ఓవర్‌హెడ్ ట్యాంక్, అశోక్‌నగర్ వద్ద సంప్, ఓవర్‌హెడ్ ట్యాంక్ నిర్మించారు.. పైపులైన్లు సైతం వేశారు. అధికారుల అలసత్వం వల్ల కాంట్రాక్టర్ నాసిరకం పైపులు వేశాడు. దీంతో నీటి సరఫరా ప్రారంభిస్తే పైపులు పగిలిపోయే పరిస్థితి. ప్రస్తుతం ఆ పైపులు మార్చాల్సి ఉన్నప్పటికీ ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ డీఈ, ఏఈల నిర్లక్ష్యం వల్లే పరిస్థితి ఇలా తయారైందని ప్రజలు ఆరోపిస్తున్నారు. ఇప్పటికైనా తాగునీరు అందించేలా చర్యలు తీసుకోవాలని కోరుతున్నారు.
  మణుగూరు మండలంలో మొత్తం 205 బోర్లు ఉండగా.. 25 బోర్లు పనిచేయడం లేదు. రామానుజవరం పంచాయతీలోని చిక్కుడుగుంట, దమ్మక్కపేట గ్రామాల్లో తాగునీటి సమస్యతో ప్రజలు ఇబ్బంది పడుతున్నారు. చెంతనే గోదావరి ఉన్నా.. అగచాట్లు పడాల్సి వస్తోంది. దీంతో వాటర్ ప్లాంట్ల నిర్వాహకులు మినరల్ వాటర్ అంటూ సాధారణ నీటిని అమ్ముతూ భారీగా దోపిడీ చేస్తున్నారు.
  పినపాక మండలంలో 310 చేతిపంపులకు.. 55 పనిచేయడం లేదు. రక్షిత మంచినీటి పథకాలు 30 ఉండగా.. 20 గ్రామాల్లో అలంకారప్రాయంగా ఉన్నాయి. 90 బోరు మోటార్లు ఉండగా.. ఐదు ప్రాంతాల్లో పనిచేయడం లేదు.
  అశ్వాపురం మండలంలో 405 చేతిపంపులు ఉండగా.. 65 పనిచేయడం లేదు. మిట్టగూడెం, గొందిగూడెం, మనుబోతులగూడెం, మామిళ్లవాయి, వేములూరు గ్రామాల్లో తీవ్ర తాగునీటి ఎద్దడి ఎదుర్కొంటున్నారు. కుమ్మరిగూడెంలో వాటర్‌గ్రిడ్ పనులు నత్తనడకన సాగుతున్నాయి.
  బూర్గంపాడు మండలంలో 528 బోర్లు ఉండగా.. 155 బోర్లు పనికిరాకుండా పోయాయి. మరో 102 బోర్లు మరమ్మతు దశలో ఉన్నాయి. రక్షిత మంచినీటి పథకాలు 15 ఉండగా.. 6 పథకాలు పనిచేయడం లేదు. రెండో దశ మిషన్ కాకతీయ పనులు ఇంకా ప్రారంభం కాలేదు. గత ఏడాది మిషన్ కాకతీయ పనులు 6 చెరువుల్లో అసంపూర్తిగానే చేశారు. ఉప్పుసాక, జిన్నెగట్టు, వడ్డగూడెం, పినపాక పట్టీనగర్, మోరంపల్లిబంజర, కృష్ణసాగర్, గోపాలపురం గ్రామాల్లో తాగునీటి సమస్య తీవ్రంగా ఉంది.
  గుండాల మండలంలో 350 చేతిపంపులు ఉండగా.. 102 పనిచేయడం లేదు. గుండాల, రాయిలంక, ముత్తాపురం, కాచనపల్లి, రాయిపాడు, మర్కోడు, గుండాల, రాఘవాపురం గ్రామాల్లో వాటర్ ట్యాంకులు నిరూపయోగంగా ఉన్నాయి. ఇటీ వల శంభునిగూడెం, నర్సాపురం, రోళ్లగడ్డ గ్రామాల్లో నిర్మించిన వాటర్ ట్యాంకులకు కనె క్షన్ ఇవ్వకపోవడంతో ఆయా గ్రామాలకు నీరందడం లేదు. సాయనపల్లి, చెట్టుపల్లి, మర్కోడు పంచాయతీల్లో డీపీ స్కీంలు నిర్మించగా.. పట్టించుకునే వారు లేక మూలనపడ్డాయి. రూ.22కోట్లతో ఆళ్లపల్లి పంచాయతీలో చేపట్టిన ప్రాజెక్టు పనులు నత్తనడకన సాగుతున్నాయి. తాగునీటి కోసం ప్రజలు వాగులను ఆశ్రయిస్తున్నారు. మండలంలో ఉన్న 8 రక్షిత మంచినీటి పథకాలు పనిచేయడం లేదు. వాటర్ గ్రిడ్ పనులు సర్వే దశలోనే ఉన్నాయి.


 ♦ జిల్లాలో 11,664 చేతి పంపులు
 ♦ ఇందులో పాతిక శాతం కూడా పని చేయని వైనం
 ♦ మరమ్మతులకు నిధులున్నా పట్టించుకునే వారు కరువు
 కడప ఎడ్యుకేషన్ : ఈ ఏడాది వేసవి ప్రారంభంలోనే ప్రజలు తీవ్ర తాగునీటి ఎద్దడిని ఎదుర్కొంటున్నారు. చాలా ప్రాంతాల్లో బావులు ఎండిపోయాయి. బోరు బావులు మరమ్మతులకు గురయ్యాయి. ముందస్తు జాగ్రత్తలు తీసుకున్నామని అధికారులు ఆర్భాటంగా ప్రకటనలైతే చేస్తున్నారు కానీ ఆచరణలో అది వాస్తవం కాదని స్పష్టమవుతోంది. చిన్న చిన్న మరమ్మతులు చేపడితే చాలా చోట్ల ప్రజలకు తాగు నీటిని అందించే అవకాశం ఉన్నప్పటికీ అధికారులు స్పందించడం లేదు.
 జిల్లాలో 11,664 చేతి బోర్లు ఉండగా వాటిలో పాతిక శాతం కూడా పని చేయడం లేదు. పదేళ్లుగా వీటి గురించి పట్టించుకునే నాథుడే లేడు. గ్రామీణ నీటి సరఫరా పథకం కింద చాలా గ్రామాల్లో ప్రత్యేకంగా  పైప్‌లైన్లు వేసి ప్రజలకు నీరు సరఫరా చేస్తున్నారు. ఇళ్లలోకే కుళాయిల ద్వారా నేరుగా నీరు వస్తుండటంతో చేతి పంపులకు ఆదరణ కరువైంది. కుళాయిల కంటే చేతి పంపుల నీరే సురక్షితం అని తెలిసినా వీటి గురించి ఎవరూ శ్రద్ధ వహించడం లేదు. వేసవి తీవ్రత పెరగడంతో ప్రస్తుతం చాలా గ్రామాల్లో రక్షిత మంచి నీటి పథకాలు పడకేశాయి.
 ఈ స్థితిలో చేతి పంపులకు యుద్ధ ప్రాతిపదికన మరమ్మతులు చేయించాలని జిల్లాకు సంబంధించి ఇటీవల ప్రభుత్వం రూ.50 లక్షలు మంజూరు చేసింది. ఈ నేపథ్యంలో అధికారులు వెంటనే చేతి బోర్ల పరిస్థితిపై వివరాలు తెప్పించుకుని వాటిని వాడకం లోనికి తీసుకొచ్చేందుకు నడుం బిగిస్తే నీటి సమస్యను కొంత మేరకు అధిగమించే అవకాశం ఉంది.


 వైరానది..మున్నేరు.. కట్లేరు.. మధిర నియోజకవర్గ దాహార్తిని తీర్చే ప్రధాన నీటి వనరులు..కానీ ఇప్పుడవి ఎడారిని తలపిస్తున్నాయి. వీటిలో చుక్కనీరు లేక దాహంతో ప్రజలు అల్లాడుతున్నారు. చెరువులు, కుంటల్లోనూ నీరు లేక భూగర్భజలాలు పడిపోయాయి. బావులు, బోర్లు ఎండిపోయాయి. చేతిపంపులు సైతం నిరుపయోగంగా మారాయి. అక్కడక్కడ ఒకటి రెండు చేతిపంపులు పనిచేస్తున్నా ఫ్లోరైడ్ ప్రభావంతో ఆ నీరు తాగడానికి పనికి రావడం లేదు. రూ.15 వెచ్చించి మినరల్ వాటర్ కొనుక్కుంటే కానీ దాహం తీరేలా లేదు.
  
 మధిర: మధిర నియోజకవర్గం దాహంతో అల్లాడుతోంది. ఎండలు మండుతుండటంతో భూగర్భజలాలు అడుగంటి చెరువులు, కుంటలు, నదులు ఎడారిని తలపిస్తున్నాయి. మంచినీటి పథకాలు, చేతిపంపులు నిరుపయోగంగా మారాయి. నియోజకవర్గంలో మున్నేరు, వైరానది, కట్టలేరు నదులు ఉన్నాయి. ఆరు నెలలుగా వర్షాలు లేకపోవడంతో వీటిలో చుక్కనీరు లేకుండా పోయింది. తాగునీటి ఇబ్బందులు రెట్టింపయ్యాయి.
 నగర పంచాయతీలో...
 మధిర నగర పంచాయతీలో 40వేల జనాభా ఉంది. బోడేపూడి సుజల స్రవంతి పథకం ద్వారా గతంలో నీరందేది. ఈ పథకం మూలన పడటంతో మధిర టూటౌన్‌కు తాగునీటి ఇబ్బందులు రెట్టింపయ్యాయి. ఇటీవల రూ.5 లక్షలకుపైగా నిధులతో వైరానదిలో 4 బోర్లు వేశారు. వాటిలో రెండు బోర్లు ఫెయిలయ్యాయి. రెండు బోర్లు మాత్రమే పనిచేస్తున్నాయి. సుదూర ప్రాంతం నుంచి పైప్‌లైన్లు వేసి పంపుహౌజ్‌కు నీరు ఎక్కిస్తున్నారు. అక్కడి నుంచి మోటార్ల ద్వారా మధిర వన్‌టౌన్‌కు తాగునీరు అందిస్తున్నారు. ప్రస్తుతానికి రెండు, మూడురోజులకోసారి అరకొరగా నీరు సరఫరా అవుతోంది. పట్టణంతోపాటు పలు గ్రామాల్లో పైప్‌లైన్లు, గేట్‌వాల్వులు, సంపులకు లీకులు ఏర్పడి తాగునీరు వృథాగా పోతుంది. పట్టణానికి తాగునీటి సమస్య శాశ్వత పరిష్కారానికి మధిర  ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాల సమీపంలో వాటర్‌గ్రిడ్ నిర్మిస్తున్నారు. ఈ పథకానికి కూడా వైరా రిజర్వాయర్ నుంచి పైప్‌లైన్ల ద్వారా నీరు సరఫరా  చేయాల్సి ఉంది. ఈ నిర్మాణం జరిగి తాగునీరు అందించాలంటే ఇంకా సంవత్సరకాలం పట్టే అవకాశం ఉంది. 
  మధిర మండలంలో..
 మధిర మండలంలో 29 గ్రామాలు ఉండగా 85 వేలకు పైగా జనాభా ఉంది. మధిర, బోనకల్ మండలంలోని 51 గ్రామాలకు తాగునీరు అందించేందుకు రూ.40 కోట్లతో మధిర మండలంలోని జాలిముడి వద్ద  నిర్మించిన రక్షిత మంచినీటి  పథకానికి నీర ందట్లేదు. మండలంలో తాగునీటి సమస్య పరిష్కారానికి అధికారులు రూ.82 లక్షలతో ప్రతిపాదనలు పంపారు. గతంలో సీఆర్‌ఎఫ్ కింద రూ.2 లక్షలు మంజూరయ్యాయి. గ్రామపంచాయతీలకు మంజూరైన 14వ ఆర్థికసంఘం నిధులను తాగునీటికి వినియోగిస్తున్నారు. వైరాలోని బోడేపూడి సుజల స్రవంతి పథకం ద్వారా వచ్చే నీరు కూడా నెలరోజులుగా మధిర మండలానికి విడుదల కావడం లేదు.
 మధిర మండలంలో మినరల్ వాటర్ ప్లాంట్లు పుట్టగొడుగుల్లా పుట్టుకొస్తున్నాయి. అంబారుపేట, మాటూరు, దెందుకూరు తదితర గ్రామాల్లో తాగునీటి సమస్య తీవ్రంగా ఉంది. మరికొన్ని గ్రామాల్లో ఫ్లోరైడ్ ఇబ్బందులు ఉన్నాయి. దీన్ని కొందరు వ్యాపారులు సొమ్ము చేసుకుంటున్నారు. మినరల్ వాటర్ పేరుతో 20 లీటర్ల క్యాన్‌కు రూ.20 నుంచి రూ.40 వరకు వసూలు చేస్తున్నారు.
  బోనకల్‌లో..
 బోనకల్ మండలంలో 44,789 జనాభా ఉంది. మండలంలోని 14 గ్రామాలకు బోడేపూడి సుజల స్రవంతి పథకం ద్వారా తాగునీరు సరఫరా చేయాలి. వారానికి ఒక్కరోజు కూడా నీరొచ్చే పరిస్థితి లేదు. నక్కలగరుబు, చిలుకూరు గ్రామస్తులు సమీపంలోని వైరానదికి వెళ్లి చెలమ నీరు తెచ్చుకుంటున్నారు.
  చింతకానిలో..
 చింతకాని మండలంలో 48 వేల జనాభా ఉంది. 25 తాగునీటి పథకాలున్నాయి. నాగిలిగొండ, చింతకాని రక్షిత తాగునీటి పథకాలు ఉండగా తీవ్ర ఎండలకు భూగర్భ జలాలు అడుగంటి ఇవి పూర్తిస్థాయిలో పనిచేయడం లేదు. చింతకాని నల్లచెరువు ఎండిపోవటంతో మండల కేంద్రంలో సుమారు రూ. 20 కోట్ల వ్యయంతో ఏర్పాటు చేసిన రక్షిత తాగునీటి పథకం ప్రజల అవసరాలు తీర్చలేకపోతోంది.
  ముదిగొండలో..
 భూగర్భజలాలు అడుగంటి ముదిగొండ మండలంలో నీటి సమస్య ఏర్పడుతోంది. రూ.70 లక్షల యాక్షన్ ప్లాన్ అమలుకాక పోవడంతో ప్రజలకు తాగునీటి ఇబ్బందులు తప్పడం లేదు. మండలంలో 60వేల జనాభా ఉంది. వీరికి 6 లక్షల గ్యాలన్‌ల నీరు అవసరముండగా అందులో సగం మాత్రమే అందుతోంది. ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ అధికారులు ఏ ఒక్క గ్రామంలో నీటి సమస్య గురించి పట్టించుకోవడం లేదనే ఆరోపణలున్నాయి.
  ఎర్రుపాలెంలో..
 ఎర్రుపాలెం మండలంలో సుమారు రూ. 40 కోట్లతో నిర్మించిన మామునూరు మంచినీటి ప్రాజెక్టు నుంచి ట్యాంకులకు తాగునీరు సరఫరా కావడం లేదు. ఈ ప్రాజెక్టులో నీరు ఉండాలంటే సమీపంలోని చెరువు నిండాల్సిందే. సాగర్ జలాలతో చెరువులను నింపి, కట్లేరు ప్రాజెక్టుకు నీరు విడుదల చేస్తేనే వేసవిలో దాహార్తి తీరుతుంది.
 చలివేంద్రాలు ఏర్పాటు చేయాలి
 ఎండలు మండుతున్న నేపథ్యంలో మధిరలో చలివేంద్రాలు ఏర్పాటు చేయాలి. దుకాణాల్లో ఒక్కో బాటిల్ రూ.5 పెట్టి కొనాలంటే భారం అవుతోంది. అధికారులు స్వచ్ఛంద సంస్థలు స్పందించి ఈ దిశగా చర్యలు తీసుకోవాలి. - తోక చిన్నపుల్లయ్య, రిటైర్డ్ టీచర్
 వారానికి ఒక్కసారీ నీరు రావడం లేదు
 మండలకేంద్రంలో వారానికి ఒక్కసారి కూడా బోడేపూడి సుజల స్రవంతి నీరు రావడం లేదు. ఫ్లోరైడ్ ప్రభావంతో చేతిపంపుల్లో నీరు తాగడానికి పనికి రావడం లేదు. రూ.15కు ఓ క్యాన్ చొప్పున 20 లీటర్ల క్యాన్‌ను కొని దాహం తీర్చుకుంటున్నాం. కొన్ని చేతిపంపుల నుంచి కూడా నీరు రావట్లేదు. -బాణోతు సూరమ్మ , ఎస్టీ కాలనీ, బోనకల్


 ♦ మొయినాబాద్ మండలంలో 35 మీటర్ల లోతున నీళ్లు
 ♦ పైపులైన్లు వేసి ఐదేళ్లయినా అందని మంజీరా నీళ్లు
 ♦ ఎండిన గండిపేట, హిమాయత్‌సాగర్ జలాశయాలు
 
 గండిపేట, హిమాయత్‌సాగర్‌లు చెంతనే ఉన్నాయి.. ఈసీ, మూసీ వాగులూ అతి సమీపంలోంచి వెళ్తున్నాయి.. కానీ చుక్కనీరు దొరక్క మొయినాబాద్ ప్రాంత ప్రజలు విలవిల్లాడుతున్నారు. బిందెడు నీళ్ల కోసం అష్టకష్టాలు పడుతున్నారు. ఎండలు తీవ్రమవుతున్న కొద్దీ నీటి సమస్య ఉధృతమవుతోంది. నిత్యం ట్యాంకర్ల ద్వారా సరఫరా చేస్తున్న నీరు ఏమూలకూ సరిపోవడం లేదు.     - మొయినాబాద్
 ఇరుపక్కల జంట జలాశయాలు.. ఎన్ని బోర్లు వేసినా నీటికి కరువే. ప్రస్తుతం ఎండలు ముదరడంతో గ్రామాల్లో ఈ కష్టాలు మరింత ఎక్కువయ్యాయి. బొట్టుబొట్టూ నీటిని ఒడిసి పట్టాల్సిన పరిస్థితి. బిందెడు నీళ్ల కోసం పుట్టెడు కష్టాలు పడాల్సి వస్తుంది. ఎక్కడ నీళ్లు ఉంటే అక్కడికి వెళ్లి మోసుకురావాల్సిన దుస్థితి. మిషన్ భగీరథ పథకం ద్వారా ఇంటింటికీ నీళ్లు ఇస్తామని ప్రభుత్వం  చెబుతున్నా ప్రస్తుతం మాత్రం పరిస్థితి ఘోరంగా ఉంది.
  
  మండలంలో 21 గ్రామ పంచాయతీలు, 16 అనుబంధ గ్రామాలు ఉన్నాయి. ప్రస్తుతం అన్ని గ్రామాల్లో నీటి సమస్య ఉంది. ప్రధానంగా శ్రీరాంనగర్, పెద్దమంగళారం, సురంగల్, మొయినాబాద్, రెడ్డిపల్లి, మేడిపల్లి, చిన్నమంగళారం, చందానగర్, హిమాయత్‌నగర్, కనకమామిడి, అప్పారెడ్డిగూడ, తోలుకట్ట, నక్కపల్లి, ముర్తూజగూడ, ఎనికేపల్లి, బాకారం, అమ్డాపూర్ తదితర గ్రామాల్లో నీటి సమస్య తీవ్రంగా ఉంది. ఆయా గ్రామాల్లో నీటి సరఫరా బోర్లు పూర్తి గా ఎండిపోయాయి. కొన్ని గ్రామాల్లో ప్రైవేటు బోర్లు, రైతు ల బోర్లు తీసుకుని ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిని అందిస్తున్నారు. ఇవి ఏమూలకూ సరిపోకపోవడంతో ప్రజలు తీవ్ర ఇబ్బం దులు పడుతున్నారు. కొందరైతే.. వ్యవసాయ బోర ్ల నుంచి బైకులు, సైకిళ్లు, ఎడ్ల బండ్లపై నీటిని తెచ్చుకుంటున్నారు. కొన్ని గ్రామాల్లో సింగిల్‌ఫేజ్ మోటర్లు ఏర్పాటు చేయడంతో వాటిలో సన్నటి ధారగా వస్తున్న నీటిని పట్టుకోవడానికి మూడు నాలుగు గంటలు వేచి ఉండాల్సిన పరిస్థితి ఉంది.
   పైప్‌లైన్లు వేసి ఐదేళ్లైనా అందని మంజీరా..
 మొయినాబాద్ మండలానికి మంజీరా నీటిని అందించేందుకు 2007లో అప్పటి ముఖ్యమంత్రి వైఎస్ రాజశేఖర్‌రెడ్డి రూ.13.50 కోట్ల నిధులు మంజూరు చేశారు. శంకర్‌పల్లి నుంచి మొయినాబాద్ మండలంలోని సగం గ్రామాలకు నీళ్లు అందించేందుకు పైప్‌లైన్ పనులు చేపట్టారు. మండలంలోని మేడిపల్లి, వీరన్నపేట, చిన్నమంగళారం, ఎలుకగూడ, కుత్బుద్దీన్‌గూడ, రెడ్డిపల్లి, మోత్కుపల్లి, చందానగర్, పెద్దమంగళారం, మొయినాబాద్, చిలుకూరు, అప్పోజిగూడ, దేవల్ వెంకటాపూర్, హిమాయత్‌నగర్, ఎనికేపల్లి, జీవన్‌గూడ, అజీజ్‌నగర్, నాగిరెడ్డిగూడ, బాకారం గ్రామాలకు పైప్‌లైన్లు వేసే పనులు 2011లోనే పూర్తి చేశారు. ఆయా గ్రామాలకు నీటిని సరఫరా చేసుందుకు అప్పోజిగూడ సమీపంలో వాటర్‌ట్యాంక్‌ను సైతం నిర్మించారు. ఈ పనులన్నీ జరిగినా మంజీరాల్లో నీళ్లు లేవని, జలమండలి అమనుమతులు ఇవ్వడం లేదనే సాకులతో ఇప్పటి వరకు చుక్క నీటిని వదల్లేరు.
   35 మీటర్ల లోతుకు పడిపోయిన నీటి మట్టం..
 మండలంలో భూగర్భజలాల నీటి మట్టం 35 మీటర్ల లోతుకు పడిపోయింది. రోజురోజుకూ భూగర్భజలాలు అడుగంటి పోతుండడంతో రెండు నెలల కాలంలో ఆయా గ్రామాల సర్పంచ్‌లు రూ. లక్షలు ఖర్చు చేసి వందకు పైగా కొత్త బోర్లు వేసినా ఫలితం లేకపోయింది. దీంతో మండలంలో ప్రతి రోజూ వంద ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేస్తున్నారు.
   ఎండిన జంట జలాశయాలు...
 మొయినాబాద్ మండలానికి ఇరుపక్కల ఉన్న జంట జలాశయాలు ఉస్మాన్‌సాగర్ (గండిపేట), హిమాయత్‌సాగర్‌లు తీవ్ర వర్షాభావ పరిస్థితుల నేపథ్యంలో ఇవి కాస్త ఎండిపోయాయి. హిమాయత్‌సాగర్‌లో ఉన్న కొద్ది పాటి నీటితో మండలానికి ఎటువంటి ఉపయోగం లేదు. ఒక వేళ వర్షాలతో జలాశయాల్లోకి నిండి ఉంటే.. ఎగువ ప్రాంతాల్లోని గ్రామాల్లో భూగర్భజలాలు పెరిగేవి. తద్వారా నీటి సమస్య ఉండేది కాదు. ప్రస్తుతం పరిస్థితి భిన్నంగా ఉంది.
 ట్యాంకర్ల ద్వారా నీటి సరఫరా
 హిమాయత్‌నగర్ గ్రామం గండిపేట చెరువుకు ఆనుకుని ఉన్నా నీటికి మాత్రం ఇబ్బంది తప్పడం లేదు. మూడు నెలలుగా భూగర్భజలాలు తగ్గుతూ వచ్చాయి. ఇప్పుడు నీటి సరఫరా బోర్లు పూర్తిగా ఎండిపోయాయి. రైతుల బోర్ల నుంచి నీళ్లు తీసుకుని ట్యాంకర్ల ద్వారా సరఫరా చేస్తున్నాం. అయినా గ్రామంలో సరిపోవడంలేదు. - మల్లేష్ యాదవ్, సర్పంచ్, హిమాయత్‌నగర్
 మంజీర నీళ్లు ఇస్తే..
 మంజీర నీళ్లు ఇస్తామని గ్రామాల్లో పైప్‌లైన్లు వేశారు. ఐదేళ్ల నుంచి ఇప్పటికీ నీరివ్వలేదు. ప్రస్తుత పరిస్థితుల్లో మంజీర నీరు ఇచ్చుంటే మండలంలోని సగం గ్రామాలకు నీటి సమస్య తీరేది. ఇప్పుడైతే గ్రామంలో ట్యాంకర్ల ద్వారా సరఫరా చేస్తున్నాం. రాబోయే రోజుల్లో నీటి సమస్య మరింత తీవ్రమయ్యే అవకాశాలు కనిపిస్తున్నాయి. - గీతా వనజాక్షి, సర్పంచ్, పెద్దమంగళారం
 అడుగంటిన భూగర్భ జలాలు
 మండలంలో భూగర్భజలాలు పూర్తిగా అడుగంటాయి. 35 మీటర్ల లోతుకు నీటి మట్టం పడిపోయింది. దీంతో కొత్తగా బోర్లు వేసినా నీరు రావడం లేదు. గ్రామాల్లో నెలకొన్న నీటి సమస్యను తీర్చేందుకు చర్యలు తీసుకుంటున్నాము. పలు గ్రామాల్లో ట్యాంకర్ల ద్వారా, మరికొన్ని గ్రామాల్లో వ్యవసాయ బోర్ల ద్వారా నీటిని సరఫరా చేస్తున్నాం. -  శారద, ఆర్‌డబ్ల్యూఎస్ ఏఈ, మొయినాబాద్


 ► ప్రాణికోటికి నీరు ఎంతో అవసరం
 ► నీటిని పొదుపుగా వాడుకోండి కొమరంభీమ్ ఆ రోజుల్లోనే చెప్పారు
 ► కలెక్టర్ జగన్మోహన్ దత్తత గ్రామంలో జలదినోత్సవం
  
 ఆదిలాబాద్ రూరల్ : భూగర్భ జలాలు అడుగుంటి పోతున్న ప్రస్తుత పరిస్థితుల్లో నీటిని వృథా చేయవద్దని కలెక్టర్ జగన్మోహన్ అన్నారు. నీటిని వృథా చేయమని, అవసరం ఉన్నంత మేరకే వాడుతామని జిల్లా కలెక్టర్ అంకోలి గ్రామస్తులతో ప్రతిజ్ఞ చేయించారు. మంగళవారం జల దినోత్సవాన్ని పురస్కారించుకొని కలెక్టర్ దత్తత తీసుకున్న అంకోలి గ్రామంలో జిల్లా నీటి యాజమాన్య సంస్థ ఆధ్వర్యంలో కార్యక్రమం నిర్వహించారు. ఈ కార్యక్రమానికి కలెక్టర్ ముఖ్య అతిథిగా హజరయ్యారు. ఈ సందర్భంగా ఆయన మాట్లాడుతూ నీటి విలువను ప్రతి ఒక్కరూ గుర్తించాలన్నారు.  కొమరం భీం ఆ రోజుల్లోనే నీటి విలువను తెలపడం జరిగిందన్నారు. ఇంటికో  ఇంకుడు గుంత నిర్మించుకోవాలన్నారు.
 
 గ్రామంలో ఎవరూ చదువు చెప్పడం లేదని, ఇలా అయితే తామెలా చదువుకునేదని అంకోలి గ్రామానికి చెందిన వయోజనులు కలెక్టర్ దృష్టికి తీసుకెళ్లారు. స్పందించిన కలెక్టర్ వెంటనే చర్యలు తీసుకోవాలని జెడ్పీ సీఈవో జితేందర్ రెడ్డిని ఆదేశించారు. కార్యక్రమంలో సర్పంచ్ చాకటి భారతి, ఎంపీటీసీ కనక రమణ, జెడ్పీ సీఈవో జితేందర్‌రెడ్డి, డ్వామా పీడీ శంకర్, డీఎఫ్‌వో గోపాల్‌రావు, ఎంపీడీవో రవిందర్, ఈవోపీఆర్డీ సుదర్శన్ బానోవత్, గ్రామస్తులు పాల్గొన్నారు.
 
  ప్రణాళికబద్ధంగా చదువాలి...
 అలసత్వాన్ని వీడి ఐక్యతతో ప్రణాళిక బద్ధంగా చదివితే మంచి ఫలితాలు సాధించడానికి అస్కారం ఉంటుందని జిల్లా కలెక్టర్ జగన్మోహన్ అన్నారు. మంగళవారం పట్టణంలోని తెలంగాణ గిరిజన సంక్షేమ గురుకుల బాలుర కళాశాలలో స్టార్-30 ఏంసెట్ ఐఐటీ శిక్షణకు ఆయన ముఖ్యఅతిథిగా హజరయ్యారు. ఈ సందర్భంగా ఆయన మాట్లాడుతూ శిక్షణను సద్వినియోగం చేసుకుని ప్రతి ఒక్కరూ మంచి ర్యాంక్ సాధించాలన్నారు. ఐటీడీఏ పీవో ఆర్వీ కర్ణన్ మాట్లాడుతూ విద్యార్థులు కష్టపడడంతోనే గుర్తింపు వస్తోందన్నారు. కార్యక్రమంలో కళాశాల ప్రిన్సిపాల్ అగస్టిన్, కోర్సు నోడల్ ఆఫీసర్, కోర్సు కోఆర్డినేటర్ శ్రీనివాస స్వామి, ఏటీడబ్ల్యూవో, సిబ్బంది షరీఫ్ ఉన్నారు.


 అడుగంటుతున్న భూగర్భ జలాలు
 పది మీటర్ల లోతుకు పడిపోయిన నీటిమట్టం
 33 మండలాల్లో కరువు ఛాయలు
 గతేడాది కంటే ఎక్కువ లోతులో నీరు
 వేసవిలో తాగునీటికి తిప్పలే...
  
 హన్మకొండ :  జిల్లాలో భూగర్భ జలాలు అడుగంటిపోతున్నాయి. ఫిబ్రవరి చివరి నాటికే జిల్లా లో 33 మండలాల్లో ప్రమాదకర స్థాయికి పడిపోయాయి. వేసవి ప్రారంభంలోనే నీటి కటకట తప్పేలా లేదు. అధికార యంత్రాం గం ఇప్పటి నుంచే ప్రత్యామ్నాయ చర్యలు చేపట్టకపోతే ఈ వేసవిలో జిల్లా వాసులకు తాగునీటి గండం తప్పేలా లేదు. ఈ ఏడాది జిల్లాలో సగటు వర్షపాతం  33 శాతం తక్కువగా నమోదైంది. వరుసగా రెండేళ్లు ఇదే పరిస్థితి నెలకొనడంతో చెరువులు, కుంటల్లో నీటి నిల్వ తగ్గిపోయింది. దీనికి తోడు వర్షాభావ పరిస్థితులతో రైతులు ఖరీఫ్, రబీ సీజన్లలో బోరుబావులపైనే ఆధారపడాల్సి వచ్చింది. ఫలితంగా భూగర్భ జలవనరులు తగ్గుముఖం పట్టాయి. కరువు ప్రాంతం, అటవీప్రాంతం అనే తేడా లేకుండా జిల్లా అంతటా అడుగంటారుు. జిల్లాలో కరువు ప్రాంతంగా పేర్కొనే జనగామ సబ్ డివిజన్ పరిస్థితి మరీ దారుణంగా ఉంది.
 
 33 మండలాల్లో నీటి కటకట..
 భూగర్భ జలవనరుల శాఖ లెక్కల ప్రకారం భూ ఉపరితలం నుంచి ఎనిమిది మీటర్ల లోతుకు నీటిమట్టాలు పడిపోతే కరువు ఛాయలు అలుముకున్నట్లు పరిగణిస్తారు. జిల్లాలో 50 మండలాలు ఉండగా వీటిలో ఎనిమిది మీటర్లలోపు లోపు నీటిమట్టం ఉన్న మండలాలు 17 ఉన్నాయి. మిగిలిన 33 మండలాల్లో నీటిమట్టం ఎనిమిది అడుగుల కంటే కిందికే చేరుకుంది. భూగర్భ జలవనరుల విభాగం  నివేదిక 2016 ఫిబ్రవరి ప్రకారం  జిల్లా సగటు భూగర్భనీటి మట్టం 11.35 మీటర్లకు పడిపోయింది. గతేడాది ఇదే సమయానికి జిల్లా సగటు భూగర్భ నీటిమట్టం 11.10 మీటర్లుగా నమోదైంది. అంటే గతేడాది కంటే ఎక్కువ లోతుకు నీటిమట్టాలు పడిపోయాయి.
  
 జనగామలో 17.81 మీటర్లకు..
 జనగామ సబ్ డివిజన్ పరిధిలో ప్రస్తుతం భూగర్భ నీటిమట్టం 17.81 మీటర్లకు పడిపోయింది. గతేడాది ఇదే సమయానికి ఇక్కడ నీటిమట్టం 14.65 మీటర్లుగా నమోదైంది. డివిజన్‌లోని రఘునాథపల్లి మండలంలో భూగర్భ జలాలు 42.87 మీటర్ల లోతులోకి వెళ్లారుు. గతేడాది ఇదే సమయానికి ఈ మండలంలో 30.54 మీటర్ల లోతులో ఉండేవి. జిల్లాలోనే అత్యంత దారుణ పరిస్థితి నెలకొన్న ఈ మండలంలో భూగర్భ నీటిమట్టాలు పెంచేలా అధికారులు ప్రత్యేక కార్యాచరణ రూపొందించాల్సిన అవసరం ఉంది.
  
 నర్సంపేట, మహబూబాబాద్‌లో మెరుగు..
 నర్సంపేట, మహబూబాబాద్ రెవెన్యూ డివిజన్లలో గతేడాదితో పోల్చితే నీటి మట్టాలు పెరిగాయి. అంతేకాదు.. ఈ నీటి మట్టాలు జిల్లా సగటు కంటే పై స్థా యిలో ఉండటం ఇక్కడి ప్రజలకు ఊరట కలిగిస్తోంది. నర్సంపేటలో గతేడాది 7.34 మీటర్ల లోతులో నీరుండగా, ఈసారి ఒక మీటరు పైకి వచ్చి 6.26 మీటర్ల లోతులో అందుబాటులో ఉన్నారుు. మహబూబాబాద్ డివిజన్‌లో గతేడాది 8.37 మీటర్ల లోతులో ఉండగా ఈసారి 6.77 మీటర్ల లోతులోనే నీరు లభిస్తోంది. జిల్లాలో అత్యంత ఎక్కువగా సంగెంలో 3.56, ఖానాపూర్ మండలంలో 3.68 మీటర్ల లోతులో భూగర్భ జలం ఉంది. అటవీ ప్రాంతం ఎక్కువగా ఉండే ములుగు రెవెన్యూ డివిజన్‌లో సైతం నీటిమట్టం పడిపోవడం ఈ ఏడాది కరువు పరిస్థితికి అద్దం పడుతోంది. ఈ డివిజన్‌లో సగటున 12 అడుగుల లోతుకి నీటిమట్టం చేరుకుంది.
  
  తాగునీటి కోసం రాస్తారోకో
 నర్సంపేట :  తాగునీటి సమస్య పరిష్కరించాలంటూ మండలంలోని ఇటుకాలపల్లి పంచాయుతీ పరిధిలోని ఆకులతండాలో ఆదివారం రాస్తారోకో నిర్వహించారు. వుల్లంపల్లి-నర్సంపేట ప్రధాన రహదారిపై పలువురు మహిళలు, తండావాసులు ఖాళీ బిందెలతో ధర్నాకు దిగారు. ఈ సందర్భంగా సీపీఎం డివిజన్ కార్యదర్శి భూక్య సవ్ముయ్యు మాట్లాడుతూ.. ప్రజలు తాగునీటికి అల్లాడుతున్నారని ఆవేదన వ్యక్తం చేశారు. ఇప్పటికైనా అధికారులు స్పందించి తండావాసులకు నీరు అందించాలని డిమాండ్ చేశారు. లేకుంటే ఆందోళన కార్యక్రమాలు ఉధృతం చేస్తామని హెచ్చరించారు.  
  


 ► బోరులో నీరు పడకపోతే బిల్లు రైతులదే..!
 ► ఎన్టీఆర్ జలసిరి పథకంలో కొత్త ట్విస్ట్
 ► 200 అడుగులు దాటినా అదనపు భారం రైతులపైనే
 ► అడుగుకు ఏకంగా రూ.90 మేర చెల్లింపు
  
  
  
  సాక్షి ప్రతినిధి, కర్నూలు: ‘‘ఆయకట్టు పరిధిలోని రైతులకు ఎన్టీఆర్ జలసిరి కింద ఉచితంగా బోర్లు వేయిస్తాం..రండి..దరఖాస్తు చేసుకోండి’’ అని మా ఊరు-జన్మభూమి సందర్భంగా ఊదరగొట్టిన ప్రభుత్వం తాజాగా బాంబు పేల్చింది. నీళ్లు పడితేనే ప్రభుత్వం బిల్లు చెల్లిస్తుందని.. లేదంటే రైతులే చెల్లించాలని తిరకాసు పెట్టింది. అంతేకాదు నీళ్లు పడినా... 200 అడుగులు దాటితే మాత్రం ఆ అదనపు భారం కూడా రైతులే భరించాల్సి ఉంటుందని చావు కబురు చల్లగా చెప్పింది. ఫలితంగా ఎన్టీఆర్ జలసిరి కింద బోర్లు వేయించుకోవాలని దరఖాస్తులు సమర్పించిన రైతులు..ఇప్పుడు కొత్త సమస్యను ఎదుర్కోనున్నారు. మొత్తంగా ఎన్టీఆర్ జలసిరి పేరుతో ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన ఈ కార్యక్రమం  రైతులకు కొత్త సమస్యలు తెచ్చిపెట్టే విధంగా తయారయ్యింది.
 
 భారీగా దరఖాస్తులు. జిల్లాలో ఎన్టీఆర్ జలసిరి కింద 5 ఎకరాల్లోపు బ్లాక్‌ను ఒక గ్రూపుగా గుర్తించి.. బోర్లు వేయాలనేది ప్రభుత్వ నిర్ణయం. ఈ బోర్లనుకేవలం ఆయకట్టు ప్రాంతంలో మాత్రమే వేయనున్నారు. వర్షాలు సరిగా పడక కాల్వలకు నీరు రాకపోయినా బోర్ల ద్వారా ఈ పంటలను కాపాడవచ్చునని ప్రభుత్వం చెబుతోంది. జిల్లాలో ఈ విధంగా 10,223 బోర్లను వేయాలని నిర్ణయించారు. వీటి కోసం 16,480 దరఖాస్తులు వచ్చాయి. జిల్లాలో 360 గ్రామాల్లో మాత్రమే ఎన్టీఆర్ జలసిరి పథకం వర్తించేందుకు అవకాశం ఉంది. ఈ గ్రామాలను భూగర్భ జలాల అధికారుల నివేదిక ఆధారంగా ఎంపిక చేశారు. ఎక్కడ బోరు వేయాలనే విషయాన్ని భూగర్భ శాస్త్రవేత్తల ద్వారా గుర్తించి... అక్కడే వేస్తారు. ఈ పనిని ప్రభుత్వమే చేస్తుంది. ఇక్కడే కొత్త చిక్కులు వచ్చిపడుతున్నాయి.
 
  మాపై భారమా?
 ఎక్కడ బోరు వేయాలనే విషయాన్ని స్వయంగా భూగర్భ శాస్త్రవేత్తలు చూపించిన తర్వాత నీరు పడకుంటే... ఆ భారం రైతులపై ఎలా వేస్తారనేది కీలకంగా మారింది. అంతేకాకుండా ఆయకట్టు ప్రాంతంలోనే 200 అడుగులకు మించి లోపలికి బోరు వేయాల్సి రాదనేది భూగర్భజల శాఖ అధికారుల నివేదికలు చెబుతున్నాయి. అయినప్పటికీ 200 అడుగులు దాటితే ఆ అదనపు భారం రైతులే భరించాలని ప్రభుత్వం చెబుతుండటం ఇప్పుడు విమర్శలకు తావిస్తోంది. మొత్తంగా ఉచితంగా వేస్తామన్న బోర్లు..అంతిమంగా రైతులపై అదనపు భారం మోపే విధంగానే తయారయ్యాయి. అంతేకాకుండా ఏకంగా అడుగుకు రూ.90లుగా ప్రభుత్వం ధర నిర్ణయించింది. ఈ నేపథ్యంలో ఈ పథకం తమకు అదనపు భారంగా తయారుకానుందనే అభిప్రాయం రైతుల్లో వ్యక్తమవుతోంది.
  
  లబ్ధిదారులను గుర్తించలేదు
 జిల్లాలో 10,223 బోర్లను ఎన్టీఆర్ జలసిరి కింద వేయనున్నాం. ఇందుకోసం దరఖాస్తులను ఆహ్వానించాం. ఇంకా లబ్ధిదారులను గుర్తించలేదు. రైతులందరూ వ్యక్తిగతంగా దరఖాస్తు చేసుకున్నారు. లబ్దిదారులు చిన్న, సన్నకారు రైతులై ఉండటంతో పాటు 5 ఎకరాల బ్లాక్ ఉండాలి. ఒక రైతుకు 3 ఎకరాలు ఉండి, ఇంకో రైతుకు 2 ఎకరాలు ఉంటే ఇద్దరికీ కలిపి ఒకే బోరును వేస్తాం. ఈ విధంగా గ్రూపింగ్ చేయడంపై దృష్టి సారించాం. మొత్తం బోరు వేసేందుకు రూ.24 వేలుగా ప్రభుత్వం ధర నిర్ణయించింది. ఒకవేళ బోరు పడకపోతే రైతులే చెల్లించాలనే విషయంలో మాకు ఇంకా ప్రభుత్వం నుంచి ఆదేశాలు రాలేదు.   పుల్లారెడ్డి, డ్వామా పీడీ


 ⇒ ముందుకు సాగని మిషన్ కాకతీయ పనులు
 ⇒ మొదటి విడతలో 830 చెరువులకు 250చెరువుల పనులే పూర్తి
 ⇒ రెండో విడతలో 110 చెరువులకు ఐదింటిలో పనులు ప్రారంభం
 ⇒ ఈనెలాఖరు వరకు పనులు పూర్తి అనుమానమే..
  
 మిషన్ కాకతీయ పనులు నత్తనడకన సాగుతున్నాయి. చెరువుల్లో పూడిక తీసి, ఆయకట్టు రైతులకు సాగునీరందించేందుకు ప్రభుత్వం ప్రతిష్టాత్మకంగా చేపట్టిన ఈ పథకం అధికారుల చిత్తశుద్ధి లోపం, కాంట్రాక్టర్ల నిర్లక్ష్యంతో పనులు ముందుకు సాగడం లేదు. మార్చి నెలాఖరు వరకు మొదటి విడత పనులు పూర్తి చేయాల్సి ఉన్నా... లక్ష్యం చేరే అవకాశం కనిపించడం లేదు. రెండో విడత పనులు ఇప్పుడే మొదలయ్యాయి. మిషన్ కాకతీయ పథకం ప్రారంభమై ఏడాది పూర్తవుతున్న సందర్భంగా ‘సాక్షి’ ఫోకస్..
  
 కరీంనగర్ : మిషన్ కాకతీయ పనులు మందకొడిగా జరుగుతున్నాయి. భూగర్భజలాల పెంపు, చెరువుల పూడికతీత లక్ష్యంగా ప్రభుత్వం ఈ పథకం చేపట్టింది. జిల్లాలో ఏడాది క్రితం ఫేజ్-1లో 81,940 ఎకరాల ఆయకట్టుకు నీరందించేందుకు  1,188 చెరువుల మరమ్మతు చేపట్టాలని ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. 830 చెరువులకు అనుమతి లభించగా ఇందుకోసం రూ.313.72 కోట్ల నిధులు సైతం ప్రభుత్వం విడుదల చేసింది. పనులు యుద్ధప్రాతిపదికన పూర్తి చేయాలని ప్రభుత్వం ఆదేశించినా.. కాంట్రాక్టర్లు నిర్లక్ష్యం వహిస్తున్నారు. కేవలం 250 చెరువుల్లో మాత్రమే పనులు పూర్తయ్యాయి.
 
 ఇప్పటివరకు జిల్లా వ్యాప్తంగా కాంట్రాక్టర్లకు రూ.62 కోట్లు బిల్లులు చెల్లించారు.  ఫేజ్-1 పనులన్నింటినీ మార్చి నెలాఖరులోగా పూర్తి చేయించేందుకు చర్యలు తీసుకోవాలని సాక్షాత్తూ భారీ నీటి పారుదల శాఖ మంత్రి టి.హరీశ్‌రావు ఇటీవల సంబంధిత శాఖ అధికారులతో సమీక్ష నిర్వహించి ఆదేశాలు జారీ చేసినా ఆ మేరకు పూర్తవడం కష్టంగానే ఉంది. ఏప్రిల్, మే నెల వరకు పూర్తవుతాయని అధికారులు చెబుతున్నారు. గతేడాది నిలిచిపోయిన వాటిలో 30 శాతం చెరువుల్లోనే పనులు జరుగుతున్నాయి.
 
  తూతూమంత్రం పనులు
  చాలా ప్రాంతాల్లో పనులు తూతూమంత్రంగా పూర్తి చేస్తున్నారనే ఆరోపణలు వినిపిస్తున్నాయి. కొన్నిచోట్ల చెరువు కట్టకు మట్టి పోసి పటిష్టంగా పనులు చేపడుతుండగా, మరికొన్ని చోట్ల చెరువులో కొంతభాగం మట్టి తీసి మమ అనిపించారు. వీరికి ఇంజినీరింగ్ అధికారులు నోటీసులు జారీ చేయడంతో పనులు మందకొడిగా సాగుతున్నాయి. కొందరు 12 శాతం నుంచి 22 శాతం వరకు లెస్‌కు టెండర్లు వేసి ఇప్పుడు పనులు చేయడంలో నిర్లక్ష్యం వహిస్తున్నారనే ఆరోపణలు ఉన్నాయి. బిల్లుల చెల్లింపుల్లోనూ తీవ్ర జాప్యం జరగడం కూడా ఒక కారణమని చెబుతున్నారు.
 
 మరోవైపు ఫేజ్-2 పనులు చేపట్టేందుకు అధికారులు సన్నద్ధమవుతుండగా, ఫేజ్-1 పనులు పూర్తి చేయించేందుకు పకడ్బందీ చర్యలు తీసుకోవడం లేదు. ఫేజ్-2లో 31,726 ఎకరాల ఆయకట్టు కోసం 1,271 చెరువుల మరమ్మతు లక్ష్యంగా నిర్ణయించుకోగా రూ.159 కోట్లు కేటాయించారు. 110 చెరువులకు కాంట్రాక్టర్లతో ఒప్పందం కాగా, 5 చెరువుల పనులు ప్రారంభించారు. మిగతా చెరువుల పనులు వారం రోజుల్లోపు ప్రారంభమవుతాయని అధికారులు చెబుతున్నారు.
 
  మినీ ట్యాంక్‌బండ్‌లు
 మిషన్‌కాకతీయ రెండో దశలో భాగంగా జిల్లాలోని 13 నియోజకవర్గాలకు మినీట్యాంకు బండ్‌లు నిర్మించేందుకు అధికారులు ప్రతిపాదనలు పంపారు. 10 నియోజకవర్గాల్లో మినీ ట్యాంక్‌బండ్‌లు నిర్మించేందుకు ప్రభుత్వం అనుమతి వచ్చింది. వీటికి గాను రూ.38 కోట్లు కేటాయించింది.
 
 హుజూరాబాద్ : మిషన్ కాకతీయ మొదటి దశలో 20 చెరువులు ఎంపిక చేసి 19 చెరువుల్లో పూడిక తీత పనులు ప్రారంభించారు. మూడు చెరువుల్లో పూడికతీత పనులు పూర్తయ్యాయి. 14 చెరువుల్లో పూడిక పునరుద్ధరణ పనులు కొనసాగుతున్నాయి. మరో 3 చెరువుల పనులను అధికారులు ఇప్పటివరకు ప్రారంభించలేదు. ఫేజ్-2లో 19 చెరువులు గుర్తించి ప్రతిపాదనలు పంపితే 11 చెరువులకు ప్రభుత్వం నుంచి అనుమతి లభించింది. ఇంకా పనులు ప్రారంభం కావాల్సి ఉంది.
   
 కరీంనగర్ : మొదటి విడతలో మిషన్ కాకతీయలో మొత్తం 17 చెరువుల అభివృద్ధికి ప్రభుత్వం రూ.7 కోట్ల 28 లక్షలు మంజూరు చేసింది. 3 చెరువుల్లో 100 శాతం పనులు పూర్తికాగా, 10 చెరువులు 50 నుంచి 90శాతం పూర్తయ్యాయి. మరో 4చెరువుల్లో పనులు ప్రారంభం కాలేదు. రెండో విడతలో 14 చెరువులకు అనుమతి వచ్చింది. వీటిలో కొత్తపల్లి ఊరచెరువును మినీట్యాంక్‌బండ్‌గా అభివృద్ధి చే సేందుకు ప్రభుత్వం రూ.5కోట్ల 60వేలు మంజూ రు చేసింది. టెండర్లు వారం రోజుల్లో పూర్తి చేసి పనులు ప్రారంభిస్తామని అధికారులు తెలిపారు.


 గ్రేటర్‌లో తాగునీటి ఇక్కట్లు
 నిత్యం రెండు వేలకు పైగా జలమండలి ట్యాంకర్ల బుకింగ్
 వీరిలో 1500 మందికే సత్వర సరఫరా
 నిరీక్షణలో 500 మంది వినియోగదారులు
 అడ్డూ అదుపూ లేని ప్రైవేటు ట్యాంకర్ల దోపిడీ
  
  
 సిటీబ్యూరో: వేసవి ప్రారంభంలోనే గ్రేటర్‌లో క‘న్నీటి’ కష్టాలు తీవ్రమయ్యాయి. భూగర్భ జలాలు అడుగంటడం... జలమండలి సరఫరా చేస్తున్న నల్లా నీళ్లు సరిపోక పోవడంతో ట్యాంకర్ నీటికి డిమాండ్ పెరిగింది. మహా నగరంలో జలమండలి ట్యాంకర్ బుకింగ్‌లు రోజుకు రెండు వేలు దాటుతున్నాయంటే పరిస్థితి తీవ్రతను అర్థం చేసుకోవచ్చు. ఈ నెల 1 నుంచి 10వ తేదీ వరకు 20,965 ట్రిప్పుల ట్యాంకర్ నీళ్లను సిటీ జనం బుక్ చేసుకున్నారు. వీరిలో 15,534 మందికిబుక్ చేసుకున్న 24 గంటల్లోనే నీటి సరఫరా చేశారు. మిగతా 5,431 మందికి  నిరీక్షణ తప్పడం లేదు. వీరంతా ట్యాంకర్ నీళ్లకు 48 నుంచి 72 గంటల పాటు నిరీక్షించాల్సి వస్తోంది. నిజాంపేట్,  శేరిలింగంపల్లి, మియాపూర్, మల్కాజ్‌గిరి తదితర శివారు ప్రాంతాల్లో ట్యాంకర్ బుక్ చేసి వారం రోజులు దాటినా నీరు అందకపోవడం గమనార్హం.
  
 దారి తప్పుతున్న ఉచిత ట్యాంకర్లు
 జలమండలి పరిధిలోని 65 ఫిల్లింగ్ కేంద్రాల వద్ద నీటి సరఫరాకు సుమారు వెయ్యి ట్యాంకర్లు ఉన్నాయి. వీటి ద్వారా బుక్ చేసిన వినియోగదారులకు నీటిని సరఫరా చేస్తున్నారు. ఐదువేల లీటర్ల సామర్థ్యం గల ట్యాంకర్‌కు రూ.400, వాణిజ్య అవసరాలకైతే రూ.700 వసూ లు చేస్తున్నారు. ఇవి కాక ఉచితంగా బస్తీలకు నీటిని సరఫరా చేసే ట్యాంకర్లు సుమారు 200 వరకు ఉన్నాయి. ఇవి తరచూ పక్కదారి పడుతున్నాయి. బస్తీలకు ఉచితంగా సరఫరా చేయాల్సిన నీటిని హోటళ్లు, ఫంక్షన్ హాళ్లు, సినిమా హాళ్లు, రెస్టారెంట్లు, హాస్టళ్లు, మెస్‌లకు రూ.వెయ్యి వంతున విక్రయిస్తూ కొందరు భారీగా సొమ్ము చేసుకుంటున్నట్లు ఆరోపణలు వినిపిస్తున్నాయి.
  
 ప్రైవేటు దోపిడీ....
 జలమండలి ట్యాంకర్లకు సుదీర్ఘ నిరీక్షణ తప్పకపోవడంతో జనం ప్రైవేటు ట్యాంకర్లతో జేబులు గుల్ల చేసుకుంటున్నారు. మియాపూర్, వనస్థలిపురం, నిజాంపేట్, కూకట్‌పల్లి, శేరిలింగంపల్లి తదితర ప్రాంతాల్లో బోరుబావులు వట్టిపోవడంతో ప్రైవేటు ట్యాంకర్ల మాఫియా ఆడింది ఆట..పాడింది పాటగా మారింది. కుంటలు, చెరువులు, పారిశ్రామిక వాడల్లో అక్రమంగా బోర్లు వేసి భూగర్భ జలాలను తోడేస్తున్నారు. ఒక్కో ట్రిప్పుకు డిమాండ్‌ను బట్టి రూ.1000 నుంచి రూ.1500 వరకు దండుకుంటున్నారు. వారు సరఫరా చేస్తున్న నీటిలో బురద, వ్యర్థాలు, పారిశ్రామిక వ్యర్థజలాలు ఉంటున్నాయని జనం గగ్గోలు పెడుతున్నారు. ఈ ఆగడాలను అడ్డుకునే నాథుడే కరువయ్యారని వాపోతున్నారు.
  
  
 ట్యాంకర్ నీళ్ల లెక్కలివే..
 జలమండలి ట్యాంకర్ల బుకింగ్: రోజుకు రెండువేలకు పైగా
 రోజు వారీగా అందుతున్నది:
 సుమారు 1500 మందికి నిరీక్షణ జాబితాలోని వినియోగదారులు:
 సుమారు 500 మంది జలమండలి ట్యాంకర్ నీళ్లకు నిరీక్షించాల్సి సమయం:
 శివారు ప్రాంతాల్లో 48 నుంచి 72 గంటలు. కొన్నిచోట్ల వారం రోజులు.
 గృహ అవసరాలకు సరఫరా చేస్తున్న నీటికి
 జలమండలి చార్జీ: రూ.400 (ఐదు వేల లీటర్లు)
 వాణిజ్య అవసరాలకు తరలిస్తున్న నీటికి
 జలమండలి చార్జీ: రూ.700 (ఐదువేల లీటర్లు)
 జలమండలి పరిధిలో ట్యాంకర్లు:
 సుమారు వెయ్యి. మరో 200 ఉచిత ట్యాంకర్లు
 ప్రైవేటు వ్యాపారులు ప్రతి ట్యాంకర్‌కు
 వసూలు చేస్తున్న చార్జీ: రూ.1000 నుంచి రూ.1500
  
  
  


 లింగంపల్లిలో 16 అడుగులకు పడిపోయిన భూగర్భ జల మట్టం
 కడప నగరంలో తీవ్రతరం కానున్న నీటి ఎద్దడి ఎండిపోయిన పెన్నా
 కడప కార్పొరేషన్:   పెన్నా నది ఎండి పోవడం, భూగర్భ జలాలు అడుగంటడంతో కడప నగరానికి తాగునీటి ఎద్దడి పొంచి ఉంది. అధికమవుతున్న ఎండలకు, వడగాల్పులకు తేమ ఆవిరైపోతోంది. దీంతో నెలకు ముందే మంచి నీటి గండం కడపను పలకరిస్తోంది. కడప నగరానికి ప్రధాన తాగునీటి వనరు అయిన పెన్నానది పూర్తిగా ఎండిపోయింది. ఓ వైపు వర్షాలు కురవక పోవడం, మరోవైపు  ఇసుకాసురుల విజృంభిస్తుండటం వల్ల  భూగర్భ జలాలు కూడా అదే రీతిలో అడుగంటిపోతున్నాయి. దీంతో నగరంలో పలు ప్రాంతాలు తీవ్ర తాగునీటి ఎద్దడిని ఎదుర్కొంటున్నాయి.
 164 చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణం కలిగిన కడప నగరంలో 3.40 లక్షల జనాభా ఉంది. తాగునీటి పైపులైన్‌లు సుమారు 490 కీ.మీల మేర విస్తరించి ఉన్నాయి. 30,600 కొళాయి కనెక్షన్లు ఉన్నాయి. ప్రజలకు తగిన మోతాదులో నీరు సరఫరా చేయాలంటే ప్రతిరోజూ  56.84 ఎంఎల్‌డీ(మిలియన్ లీటర్స్ పర్ డే) నీరు అవసరం. కాగా పెన్నాలో నీరు సమృద్ధిగా ఉన్నప్పుడే 51 ఎంఎల్‌డీలు లభ్యమయ్యేవి. ప్రస్తుతం గండి, లింగంపల్లిలో భూగర్భ జలాలు 16 అడుగులకు పడిపపోయాయి. దీంతో కేవలం 46 ఎంఎల్‌డీల నీరే సరఫరా అవుతోంది. గంజికుంట కాలనీ, ప్రకాష్‌నగర్, నకాష్, ఖలీల్‌నగర్, ఎన్టీఆర్ నగర్, సరోజినీ నగర్, శివానందపురం, ఇండస్ట్రియల్ ఎస్టేట్, ఊటుకూరు, సాయిప్రతాప్ నగర్‌లతోపాటు నగర శివారు ప్రాంతాలలో నీటి ఎద్దడి తీవ్రమవుతోంది. ప్రస్తుతానికైతే అధికారులు నీటి ఎద్దడి ఉన్న ప్రాంతాలలో 11 ట్యాంకర్ల ద్వారా  నీటిని అందిస్తున్నారు. ఇలాగే కొనసాగితే బోర్లు ఫెయిల్ అయ్యే అవకాశం లేకపోలేదు.
  వెలిగల్లు నుంచి నీటిని తెచ్చేందుకు ప్రయత్నాలు
 వేసవిలో నీటిఎద్దడి తలెత్తిన ప్పుడల్లా వెలుగోడు నుంచిగానీ, అలగనూరు రిజర్వాయర్ నుంచిగానీ పెన్నాకు నీటిని విడుదల చేయించడం ఆనవాయితీగా వస్తోంది. ప్రస్తుతం అలగనూరు రిజర్వాయర్‌లో 1.6 టీఎంసీల నీరే ఉంది. ఇక్కడి నుంచి నీటిని విడుదల చేసినా దూరం ఎక్కువగా ఉండటం వల్ల నీరు పెన్నాలోకి చేరే సరికి ఎక్కువ సమయం పడుతుంది. దీంతో అధికారులు వెలిగల్లు నుంచి నీటిని విడుదల చేయించేందుకు కలెక్టర్ ద్వారా ప్రయత్నాలు మొదలుపెట్టారు. వెలిగల్లులో ప్రస్తుతం 3 టీఎంసీల నీరు నిల్వ ఉంది. ఆ నీటిని చక్రాయపేట, గండి, కమలాపురం, పాపాఘ్ని ద్వారా 70 కి.మీ తీసుకురావచ్చని అధికారులు భావిస్తున్నారు.   కాగా, వెలుగోడు రిజర్వాయర్ నుంచి పెన్నాకు స్వల్ప పరిమాణంలో నీరు వదిలారు. ఆ నీరు గండి, లింగంపల్లి వాటర్ వర్క్స్‌కు చేరేసరికి కనీసం 15 రోజులు పట్టే అవకాశం ఉంది. మధ్యమధ్యలో రైతులు వేసే అడ్డుకట్టలను తొలగిస్తూ కడపకు నీటిని తీసుకురావలసి ఉంది. నీరు సకాలంలో గండి, లింగంపల్లికి చేరితే మళ్లీ బోర్లు రీచార్జి అయ్యే అవకాశం ఉంది.


   పాలమూరులో వేసవికి ముందే దాహం..దాహం
  
 ► అల్లాడుతున్న గ్రామ, నగరవాసులు
 ► భవిష్యత్‌లో గుక్కెడు నీటికీ కష్టకాలమే
 ► గరిష్ట స్థాయికి పడిపోయిన  భూగర్భ జలాలు
 ► వట్టిపోతున్న బోర్లు, బావులు
 ► ముందస్తు ప్రణాళికలు లేకపోవడంతో ఖాళీ అయిన జలాశయాలు
  
  సాక్షి ప్రతినిధి, మహబూబ్‌నగర్ : తీవ్ర దుర్భిక్ష పరిస్థితుల్లో కరువు కోరల్లో చిక్కుకున్న జిల్లా ప్రజలకు ఈసారి గొంతు తడవడం సైతం గగనంగా మారింది. ప్రతి సంవత్సరం నీటిఎద్దడి జిల్లాలో షరా మామూలే అయినా ఈసారి అప్పుడే తాగునీటిని అందించే జలాశయాలు ఎండిపోవడం.. ఎప్పుడూ లేనంతగా భూగర్భజలాలు అడుగంటడంతో ప్రజల దాహం తీరే పరిస్థితి కనుచూపు మేరల్లో కనిపించడం లేదు. జిల్లాలో మంచినీటి సమస్యను పరిష్కరించడానికి వందకోట్ల రూపాయలను కేటాయించడానికి ప్రభుత్వం అంగీకరించినా.. దీనికి సంబంధించిన నిధులు క్షేత్రస్థాయికి రాకపోవడంతో పనులు ప్రా రంభం కాని దుస్థితి నెలకొంది.
 
 ఇప్పటికే జిల్లాలోని అనేక మండలాల్లో భూగర్భ జ లాలు వందల అడుగుల లోతుల్లోకి వెళ్లా యి. ఏ జలాశయం చూసినా ఏమున్నదోయ్ గర్వకారణం అన్న రీతిలో గుక్కెడు నీ టిని అందించలేని స్థితిలో ఎండిపోతున్నాయి. కొద్దోగొప్పో ఉన్న నీటి నిల్వలు జిల్లా ప్రజల దాహార్తిని ఎన్ని రోజులు తీ రుస్తాయో అనుమానాస్పదంగానే ఉంది. ముందస్తు ప్రణాళికలు ఎన్ని వేసుకున్నా జలాశయాల్లో ఉన్న నీటిని తాగునీటి కోసం ఎన్ని నెలలు వినియోగించుకోవచ్చన్న అంశంపై సరైన ప్రణాళికలతో కసరత్తు చేయాల్సిన అధికారులు దానిపై పూర్తిస్థాయి దృష్టి సారించకపోవడంతో పట్టణ వాసులతో పాటు పల్లె గొంతుకలు ఇప్పటికే ఎండిపోతున్నాయి.
 
 
  అడుగంటిన నీటి నిల్వలు
 మహబూబ్‌నగర్‌తో పాటు అనేక మున్సిపల్ ప్రాంతాల్లో కనీసం 10 రోజులకొకసారి తాగునీటిని సరఫరా చేయలేని పరిస్థితి నెలకొంది. జిల్లాకు తాగునీరు అందించే జూరాల, రామన్‌పాడు, కోయిల్‌సాగర్‌లో రోజురోజుకూ నీటి నిల్వలు అడుగంటి పోవడంతో ప్రజల్లో ఆందోళన వ్యక్తమవుతోంది. రామన్‌పాడు ద్వారా ఇప్పటికే జడ్చర్ల, అచ్చంపేట పట్టణాలకు నీటి సరఫరాను నిలిపివేశారు. భూగర్భ జలాలు అడుగంటి నీటిని పంపించే పరిస్థితి లేకపోవడంతో ఆ రెండు ప్రాంతాలకు నీటి సరఫరా నిలిచిపోయింది. ఇప్పుడే ఈ పరిస్థితి ఉంటే వచ్చే నాలుగు నెలలు జిల్లా ప్రజల దాహార్తిని తీర్చడానికి ప్రభుత్వం ఏ రకమైన చర్యలు తీసుకుంటుందో సామాన్య ప్రజలకే అంతుబట్టడం లేదు.
  సాధారణంగా జిల్లాలో వర్షపాతం తక్కువగా ఉంది.
 
 సాగునీటి ప్రాజెక్టులకు పై ప్రాంతాల నుంచి వరదనీరు వస్తేనే ఆయా సమయాల్లో జిల్లా ప్రజల గొంతు తడుస్తుంది. రెండేళ్లుగా జూరాల జలాశయానికి వరద నీరే లేకపోవడంతో ఉన్న నీరునే రాజకీయ కారణాలతో పంటలకు ఉపయోగించేలా ఒత్తిళ్లు రావడంతో ఇ ప్పుడు తాగునీటికి కటకట ఏర్పడింది. ఇ దే పరిస్థితి మహబూబ్‌నగర్, మున్సిపాలిటీలైన వనపర్తి, గద్వాల, షాద్‌నగర్, నాగర్‌కర్నూల్ ప్రాంతాల్లో నెలకొంది.
 
  కోయిల్‌సాగర్‌లో తగ్గిన నీటిమట్టం
  దేవరకద్ర : కోయిల్‌సాగర్‌లో ప్రస్తుతం 12.8 అడుగుల మేర నీటి మట్టం ఉంది. ప్రాజెక్టు పూర్తిస్థాయి నీటిమట్టం 32.6 అడుగులు కాగ పాత అలుగు స్థాయి నీటి మట్టం 26.6 అడుగులుగా ఉంది. ప్రస్తుతం ఉన్న నీటిని పాలమూరు ప్రజల తాగునీటి అవసరాల కోసం రిజర్వ్ చేసి ఉంచారు. ర బీ సీజన్ పంటలకు నీటిని వదిలేది లేదని అధికారులు ఇంతకుముందే ప్రకటించారు. అయితే తాగు నీటి అవసరాల కోసం వాగు ద్వారా కొంతమేర నీటిని వదలాలని వాగు పరీవాహక  గ్రామాల ప్రజలు కోరుతున్నారు.
  


 ప్రస్తుత సాగర్ నీటిమట్టం 508 అడుగులు
 ముందు తాము వాడుకుంటామంటున్న తెలంగాణ  ప్రభుత్వం
 మంచినీటి కోసం ఎదురుచూస్తున్న
 కుడికాలువ పరిధి ప్రజలు
 1న నీరు వదిలితేనే కోటప్పకొండ తిరునాళ్లకు సరఫరా
  
 నరసరావుపేట వెస్ట్   మంచినీటి అవసరాల నిమిత్తం తెలంగాణ , ఏపీ ప్రభుత్వాలు రెండూ 12 టీఎంసీల నీటిని వాడుకోవచ్చని కృష్ణాబోర్డు నిర్ణయించింది. ఇప్పటికే ఎడమ కాలువకు, కృష్ణాడెల్టా అవసరాలకు నీరు విడుదల చేశారు. గుంటూరు, ప్రకాశం జిల్లాల్లోని పలు గ్రామాలు, పట్టణాల ప్రజల మంచినీటి అవసరాల కోసం 6 టీఎంసీల నీరు అవసరమని ఎన్‌ఎస్పీ అధికారులు ప్రభుత్వానికి సిఫార్స్ చేశారు. ఇప్పటికే ప్రకాశం జిల్లాలోని ఒంగోలు కార్పొరేషన్‌తో పాటు గుంటూరు జిల్లాలోని మాచర్ల, నరసరావుపేట, వినుకొండ, చిలకలూరిపేట, సత్తెనపల్లి మున్టిపాల్టీల పరిధిలోని రిజర్వాయర్లు నీరు లేక ఒట్టిపోయాయి.
 
 ఆయా మున్సిపాల్టీల్లో రోజు మార్చి రోజు, మూడు రోజులకు ఒకమారు, వారానికి ఒక మారు మంచినీరు సరఫరా చేస్తున్నారు. భూగర్భ జలాలు పడిపోవడంతో బోర్లకు నీరు అందడం లేదు. ప్రస్తుతం సాగర్ నీటిమట్టం 508 అడుగులు ఉంది. ఈ మట్టం 495 అడుగులకు తగ్గితే హైదరాబాద్‌కు నీటి సరఫరా సాధ్యం కాదనే ఉద్దేశంతో తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఆ మట్టం వరకు ముందుగా తాము వినియోగించుకుంటామని, ఆ తర్వాత మీరు వాడుకోవచ్చని ఏపీ ప్రభుత్వాన్ని కోరుతున్నట్లు సమాచారం. దీనిపై రెండు రాష్ట్రాల మధ్య సందిగ్ధత నెలకొనడంతో ఫిబ్రవరి నెలాఖరుకు విడుదల కావాల్సిన నీరు ఆగిపోయింది.
 
 కోటప్పకొండ తిరునాళ్ల నాటికైనా నీరు చేరేనా..?
 ప్రస్తుతం రెండు టీఎంసీలకు పైగా నీటినిల్వకు ఆస్కారం ఉన్న బుగ్గవాగు రిజర్వాయర్ ఒట్టిపోయింది. సాగర్ నుంచి నీరు విడుదలైతే బుగ్గవాగు రిజర్వాయర్ నిండేసరికే రెండు నుంచి మూడురోజుల సమయం పడుతుంది. అక్కడి నుంచి నరసరావుపేటకు చేరుకునేసరికి మరో రెండు మూడురోజులు పడుతుంది. కాలువ నుంచి నీటిని రిజర్వాయర్‌లోకి మోటార్లతో తోడేందుకు నరసరావుపేట మున్సిపల్ అధికారులు ఏర్పాట్లు చేస్తున్నారు. అవాంతరాలను అధిగమించి మార్చి ఒకటిన నీరు విడుదల చేస్తే కోటప్పకొండ తిరునాళ్లకు రెండురోజుల ముందుగా మాత్రమే నీరు అక్కడకు చేరే అవకాశం ఉంటుంది. ఏమాత్రం ఆలస్యమైనా భక్తులు ఇబ్బందిపడతారు. ఈ నేపథ్యంలో అధికారులు, ప్రజాప్రతినిధులు చొరవ తీసుకుని తక్షణ సాగర్ నీరు వచ్చేలా చూడాలని భక్తులు కోరుతున్నారు.